КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН МЫЙЗАМЫ

2019-жылдын 24-апрели № 52

Бажылык жөнгө салуу жөнүндө

 

2019-жылдын 14-мартында

Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши тарабынан кабыл алынган

I БӨЛҮМ. ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР

1-глава. Бажылык жөнгө салуу жөнүндө негизги жоболор

1-берене. Бажылык жөнгө салуу жана бажы иши. Бажылык жөнгө салуунун укуктук негиздери

1. Бажылык жөнгө салуу - бул Кыргыз Республикасындагы Евразия экономикалык бирлигинин бажы чек арасы (мындан ары - бажы чек арасы) аркылуу товарларды өткөрүү, алардын Кыргыз Республикасындагы Евразия экономикалык бирлигинин бажы аймагында (мындан ары - бажы аймагы) же анын чегинен тышкары туруусунун жана анын пайдаланылуусунун тартибин жана шарттарын, товарларды бажы аймагына алып келүүгө жана бажы аймагынан алып чыгууга, товарларды убактылуу сактоого, аларды бажылык декларациялоого жана чыгарууга байланышкан бажы операцияларын, башка бажы операцияларын жүргүзүү тартибин, бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө жана бажы контролун жүргүзүү тартибин белгилөөгө байланышкан мамилелерди укуктук жөнгө салуу, ошондой эле бажы органдарынын жана бажы аймагында же анын чегинен тышкары товарларга ээлик кылуу, пайдалануу жана (же) тескөө укугун ишке ашыруучу адамдардын ортосундагы укуктук мамилелерди регламенттөө.

2. Бажы иши бажылык укук мамилелерин жөнгө салуучу, Евразия экономикалык бирлигинин укугун түзүүчү эл аралык келишимдерди жана актыларды (мындан ары - бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдер жана актылар) жана Кыргыз Республикасынын бажылык жөнгө салуу жөнүндө мыйзамдарын сактоону камсыз кылуучу каражаттардын жана методдордун жыйындысын билдирет.

3. Ушул Мыйзам Кыргыз Республикасынын Конституциясына негизденет жана Евразия экономикалык бирлигинин Бажы кодекси (мындан ары - Кодекс) жана бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдер жана актылар менен жөнгө салынбаган бажылык укук мамилелерин, ошондой эле Кодекске ылайык, жөнгө салынуусу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын негизинде ишке ашырылуучу бажылык укук мамилелерин жөнгө салат.

Кыргыз Республикасында бажылык жөнгө салуунун укуктук негизин 2014-жылдын 29-майындагы Евразия экономикалык бирлиги жөнүндө келишим (мындан ары - Бирлик жөнүндө келишим), Кодекс, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдер жана актылар, ушул Мыйзам жана кабыл алынышы Кодексте, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерде жана актыларда жана ушул Мыйзамда каралган ченемдик укуктук актылар түзөт.

4. Эгерде Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдеринде ушул Мыйзамда камтылган эрежелерден башкача эрежелер белгиленсе, Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдеринин эрежелери (нормалары) колдонулат.

2-берене. Бажы аймагы

Бажы аймагын Кыргыз Республикасынын аймагы, анын ичинде эркин экономикалык зоналардын аймактары, ошондой эле Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары жайгашкан, аларга карата Кыргыз Республикасы өзгөчө юрисдикцияга ээ болгон курулмалар, түзүлүштөр жана башка объекттер түзөт.

3-берене. Бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын колдонуу мезгили

Бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдары алар күчүнө кирген күндөн кийин келип чыккан мамилелерге карата колдонулат жана эгерде Кодексте жана ушул Мыйзамдын 44-главасында башкача белгиленбесе, артка карай күчкө ээ болбойт.

4-берене. Бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдер жана актылар жөнүндө маалымат берүү

Бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдер жана актылар жөнүндө маалымат берүү Кодекстин 3-беренесине ылайык бажы органдары тарабынан жүзөгө ашырылат.

5-берене. Мөөнөттөрдү эсептөө

Кодексте жана ушул Мыйзамда белгиленген, убакыттын мезгили же болбосо жагдайдын келип чыгышы менен аныкталган мөөнөттөрдүн башталышын жана аякташын аныктоо Кодекстин 4-беренесинде каралган тартипте жүзөгө ашырылат.

6-берене. Ушул Мыйзамда пайдаланылган негизги түшүнүктөр

1. Ушул Мыйзамда төмөнкүдөй негизги түшүнүктөр колдонулат:

1) тыюу салуулар жана чектөөлөр - бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүүчү товарларга карата колдонулуучу, Бирлик жөнүндө келишимге ылайык бир тараптуу тартипте киргизилген чараларды кошо алгандагы тарифтик эмес жөнгө салуу чаралары, техникалык жөнгө салуу чаралары, санитардык, ветеринардык-санитардык жана (же) карантиндик фитосанитардык чаралар, эксперттик контролдоо чаралары, анын ичинде аскердик жана (же) кош арналыштагы продукцияга карата чаралар жана Бирлик жөнүндө келишимге жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык белгиленген радиациялык талаптар;

2) почта байланышынын дайындалган оператору - Бүткүл дүйнөлүк почта бирлигине мүчө өлкө тарабынан расмий дайындалуучу жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана Бүткүл дүйнөлүк почта бирлигинин актыларына ылайык почталык байланыш кызматтарын көрсөтүүнү камсыз кылуучу жак;

3) ата мекендик жактар - юридикалык жакты түзгөн жана түзбөгөн, Кыргыз Республикасында жайгашкан, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык түзүлгөн ишканалар, мекемелер, уюмдар, ошондой эле жеке жактар-резиденттер, анын ичинде Кыргыз Республикасынын аймагында жеке ишкер катары катталгандар;

4) бажы органдары - бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган, бажыканалар, бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга караштуу ведомстволук башка бөлүктөр;

5) бажы төлөмдөрү - бажы органдары тарабынан Кодексте, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерде жана актыларда, салык мыйзамдарында жана ушул Мыйзамда белгиленген тартипте алынуучу бажылык алым, салыктар, бажылык жыйымдар.

2. Ушул Мыйзамда пайдаланылуучу бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү башка түшүнүктөр Бирлик жөнүндө келишимде, Кодексте жана ушул Мыйзамда аныкталган маанисинде колдонулат.

3. Эгерде Кодексте башкача каралбаса, анда ушул Мыйзамда пайдаланылуучу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын башка тармактарынын түшүнүктөрү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын тиешелүү тармактарында пайдаланылган маанисинде колдонулат.

7-берене. Бажылык-тарифтик жөнгө салуу чараларын, тыюу салууларды жана чектөөлөрдү, ички рынокту коргоо чараларын жана Кыргыз Республикасынын бажы ишин жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерди, актыларды жана салык мыйзамдарын колдонуу

1. Бажы операцияларын жана бажы контролун жүргүзүүдө, эгерде Кодексте, Бирликтин алкагындагы эл аралык келишимдерде, ушул Мыйзамда жана Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында башкача каралбаса, бажы декларациясы жана башка бажы документтери катталган күнгө карата колдонуудагы бажылык-тарифтик жөнгө салуу чаралары, тыюу салуулар жана чектөөлөр, ички рынокту коргоо чаралары, Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары колдонулат.

2. Бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерде жана актыларда, Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында жана ушул Мыйзамда белгиленген талаптарды бузуу менен бажы чек арасы аркылуу өткөрүлгөн товарларга карата, эгерде Кодексте, Бирликтин алкагындагы эл аралык келишимдерде, Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында жана ушул Мыйзамда башкача каралбаса, товарлар бажы чек арасынан иш жүзүндө өткөрүлгөн күнү колдонууда болгон бажылык-тарифтик жөнгө салуу чаралары, тыюу салуулар жана чектөөлөр, ички рынокту коргоо чаралары, бажы ишин жөнгө салуу чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдери жана актылары, салык мыйзамдары колдонулат.

Эгерде товарлар бажы чек арасынан иш жүзүндө өткөрүлгөн күн белгиленбей калса, Кодексте, Бирликтин алкагындагы эл аралык келишимдерде, Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында жана ушул Мыйзамда башкача каралбаса, бузуулар табылган күнү колдонууда болгон бажылык-тарифтик жөнгө салуу чаралары, тыюу салуулар жана чектөөлөр, ички рынокту коргоо чаралары, бажы ишин жөнгө салуу чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдери жана актылары, салык мыйзамдары колдонулат.

3. Бажы декларациясынын Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталган өзгөчөлүктөрүн колдонуу менен эки же андан ашык товарга декларация берилген учурда, товарларга биринчи декларация катталган күндөгү бажылык-тарифтик жөнгө салуу чаралары, тыюу салуулар жана чектөөлөр, ички рынокту коргоо чаралары, салык мыйзамдары колдонулат.

8-берене. Тыюу салууларды жана чектөөлөрдү сактоо

1. Товарлар Кодекстин 7-беренесинин жана ушул берененин жоболорун эске алуу, тыюу салууларды жана чектөөлөрдү сактоо менен бажы чек арасы аркылуу өткөрүлөт жана (же) бажы жол-жоболоруна жайгаштырылат.

2. Тарифтик эмес жөнгө салуу, анын ичинде бир тараптуу тартипте киргизилген чараларды жана техникалык жөнгө салуунун чараларын Евразия экономикалык комиссиясынын (мындан ары - Комиссия) актылары менен жөнгө салынбаган бөлүгүндө сактоону ырастоо учурлары жана тартиби Бирлик жөнүндө келишимге ылайык Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

Экспорттук контролдоо чараларын, анын ичинде аскердик жана (же) кош арналыштагы продукцияларга карата чараларды сактоо ушундай чаралардын сакталгандыгын ырастоочу документтерди жана (же) маалыматтарды берүү жолу менен, экспорттук контролдоо чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген учурларда жана тартипте ырасталат.

Санитардык, ветеринардык-санитардык жана карантиндик, фитосанитардык чаралардын жана радиациялык талаптардын сакталышы санитардык-эпидемиологиялык, ветеринардык, карантиндик фитосанитардык, радиациялык контролду (көзөмөлдү) жүзөгө ашыруунун натыйжалары боюнча, Бирлик жөнүндө келишимде жана Комиссиянын ага ылайык кабыл алынган актыларында белгиленген тартипте жана (же) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында аныкталган тартипте ырасталат.

9-берене. Бажы документтери

1. Бажы органына берилген бажы документтери мамлекеттик жана расмий тилде толтурулат.

Кыргыз Республикасынын аймагында толтурулуучу жана Евразия экономикалык бирлигине башка мүчө-мамлекеттин (мындан ары - мүчө-мамлекет) бажы органдарына көрсөтүлүүгө тийиш болгон бажы документтери бажы операцияларын жүргүзүүдө расмий тилде толтурулат.

2. Бажы документтеринде код түрүндө көрсөтүлүүгө тийиш болгон маалыматтар Комиссия тарабынан бекитилген классификаторлорду пайдалануу менен көрсөтүлөт.

3. Кодекске, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү башка эл аралык келишимдерге жана актыларга ылайык электрондук документ түрүндөгү бажы документтеринин структурасы жана форматы Комиссия тарабынан аныкталган учурларды кошпогондо, электрондук документ түрүндөгү бажы документтеринин структурасы жана форматы бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан белгиленет.

4. Кодекстин 8-беренесинин 5-пунктунда белгиленген учурда, бажы документтеринин формаларын толтуруу тартиби жана (же) бажы документтерине өзгөртүүлөрдү (толуктоолорду) киргизүү тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

5. Кодексте, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү башка эл аралык келишимдерде жана актыларда каралбаган бажы документтери, мындай бажы документтеринин формалары, бул формаларды толтуруунун, мындай бажы документтерине өзгөртүүлөрдү (толуктоолорду) киргизүүнүн тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

2-глава. Бажы чек арасы аркылуу товарларды өткөрүү, аларга бажы аймагында же анын чегинен тышкары ээлик кылуу, аларды пайдалануу жана (же) тескөө жөнүндө жалпы жоболор

10-берене. Бажы чек арасы аркылуу товарларды өткөрүү

1. Бардык жактар товарларды Кодексте белгиленген же Кодекске ылайык тартипте жана шарттарда бажы чек арасы аркылуу алып өтүүгө бирдей негиздерде укуктуу.

2. Бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүүчү товарлар Кодекске, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерге жана актыларга жана ушул Мыйзамга ылайык бажылык контролдоого жатат.

11-берене. Бажы чек арасы аркылуу товарларды өткөрүүчү жерлер

1. Бажы чек арасы аркылуу товарларды өткөрүү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталган, Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик чек арасы аркылуу өткөрмө пункттарда жүзөгө ашырылат.

2. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү бажы чек арасы аркылуу товарларды өткөрүүнүн башка жерлерин белгилеши мүмкүн.

Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөндөн башка жерлердеги бажы чек арасы аркылуу товарларды өткөрүү учурлары жана тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жерлерден башка жерлерде өткөрүлүшү мүмкүн болгон товарлардын айрым категориялары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

3. Ушул берененин жоболору куурдук транспорт жана электр өткөрүү линиялары аркылуу өткөрүлүүчү товарларды бажы чек арасы аркылуу өткөрүүдө колдонулбайт.

12-берене. Бажы органдарына алдын ала маалыматтарды берүү

1. Алдын ала маалыматтарды берүүнүн максаты болуп товарларды бажы аймагына алып келгенге чейин тобокелдиктерди баалоо жана объекттерди, бажы контролунун формаларын жана бажы контролун жүргүзүүнү камсыз кылуучу чараларды тандоо жөнүндө алдын ала чечимдерди кабыл алуу үчүн, бажы чек арасы аркылуу өткөрүүгө пландалган товарлар жөнүндө маалыматтарды бажы органдарынын алуусу саналат.

Алдын ала маалымат бажы органдары тарабынан бажы операцияларын жүргүзүүнү тездетүү жана бажы контролун оптималдаштыруу үчүн пайдаланылат.

2. Алдын ала маалымат, Кодекстин 11-беренесине ылайык, ушул берененин жоболорун эске алуу менен бажы органдарына берилет.

3. Алдын ала маалымат бажы органына, жактын тандоосу боюнча мамлекеттик же расмий тилде берилет.

4. Бажы органы берилген алдын ала маалыматты каттоодон өткөрөт же Комиссия тарабынан аныкталуучу тартипте жана мөөнөттө аны каттоодон баш тартат.

Бажы органы алдын ала берилген маалыматты ага каттоо номерин ыйгаруу жолу менен каттоодон өткөрөт.

Эгерде берилген маалымат Комиссия тарабынан аныкталган курамга, структурага жана форматка жана (же) ушул берененин 3-бөлүгүндө каралган талаптарга туура келбесе, бажы органы алдын ала маалыматты каттоодон баш тартат.

Алдын ала маалыматтын каттоо номерин көрсөтүү менен аны каттоо жөнүндө маалымат же болбосо баш тартуунун себебин көрсөтүү менен аны каттоодон баш тартуу жөнүндө маалымат алдын ала маалыматты берген жакка электрондук формада жөнөтүлөт.

5. Алдын ала маалыматтар Кодекстин 11-беренесинин 12-пунктунда белгиленген мөөнөттүн ичинде бажы органдарынын маалыматтык системаларында сакталат.

6. Милдеттүү түрдө берилүүгө тийиш болгон алдын ала маалымат берилбегенде же аны берүү мөөнөтү сакталбаганда, товарларды декларациялоого байланышкан бажы операциялары алдын ала маалымат берилгенге чейин жүргүзүлбөйт.

7. Алдын ала маалыматтар Кодекстин 11-беренесинин 15-пунктунун 1-7-пунктчаларында аныкталган товарларга карата, ошондой эле Комиссия тарабынан аныкталган учурларда башка товарларга карата берилбеши мүмкүн.

Алдын апа маалымат куурдук транспорт же электр берүү линиялары аркылуу өткөрүлүүчү товарларга карата берилбейт.

8. Бажылык декларациялоо Кодекстин 114-беренесинде аныкталган өзгөчөлүктөр менен жүзөгө ашырылуучу товарларга карата электрондук документ түрүндө берилген бажы декларациясында билдирилген маалыматтар, Комиссия тарабынан аныкталган учурларда жана тартипте алдын ала маалымат катары пайдаланылышы мүмкүн.

13-берене. Бажы чек арасы аркылуу товарларды өткөрүүдө тыюу салууларды жана чектөөлөрдү сактоо

Товарлар Кодекстин 12-беренесинде жана ушул Мыйзамдын 8-беренесинде белгиленген тыюу салууларды жана чектөөлөрдү сактоо менен бажы чек арасы аркылуу өткөрүлөт.

14-берене. Бажы аймагында же анын чегинен тышкары аймакта товарларга ээлик кылуу, аларды пайдалануу жана (же) тескөө

1. Бажы аймагына алып келинген товарлар бажы чек арасынан өткөндөн кийин жана бажы органдары чыгарганга чейин, аларга ээлик кылуу, аларды пайдалануу жана (же) тескөө Кодекстин 14 жана 16-главаларында, ал эми айрым категориядагы товарларга карата - Кодекстин 37-43-главаларында жана ушул Мыйзамдын V бөлүмүндө белгиленген тартипте жана шарттарда жүзөгө ашырылат.

2. Товарлар аларды бажы органдары чыгаргандан кийин бажы аймагында же анын чегинен тышкары аймакта аларга ээлик кылуу, аларды пайдалануу жана (же) тескөө товарлар жайгаштырылган бажы жол-жобосуна ылайык же бажылык декларациялоого жана (же) бажы жол-жобосуна жайгаштырылбастан чыгарууга жаткан товарлардын айрым категориялары үчүн белгиленген тартипте жана шарттарда жүзөгө ашырылат.

3. Бажы аймагынан ташып чыгыла турган товарлар ташып кетилүүчү жерге келгенден кийин аларга бажы чек арасынан өткөнгө чейин ээлик кылуу, пайдалануу жана (же) тескөө Кодекстин 2 жана 15-главаларында, ал эми товарлардын айрым категорияларына карата Кодекстин 37-43-главаларында жана ушул Мыйзамдын V бөлүмүндө белгиленген тартипте жана шарттарда жүзөгө ашырылат.

15-берене. Товарлардын бажы контролунда турушу

Кодекстин 14-беренесинде белгиленген учурларда товарлар бажы контролунда турат деп эсептелет.

16-берене. Жараксыз болгон, бузулган же зыянга учураган товарлар

Бажы аймагына ташып келинген товарлар бажы аймагына жараксыз, бузулган же зыянга учураган абалда ташып келинген товарлар катары Кодекстин 15-беренесине ылайык каралат.

17-берене. Соттун чечими менен конфискацияланган же Кыргыз Республикасынын менчигине (кирешесине) өткөрүлгөн же өндүрүп алуу багытталган чет өлкөлүк товарлар

1. Соттун чечими менен конфискацияланган же Кыргыз Республикасынын менчигине (кирешесине) өткөрүлгөн чет өлкөлүк товарлар бажы жол-жобосуна жайгаштырылууга, ал эми өздүк пайдалануу үчүн товарлар - эркин жүгүртүүгө чыгарылууга жатпайт. Көрсөтүлгөн товарлар ушундай чечим күчүнө кирген күндөн тартып Евразия экономикалык бирлигинин (мындан ары - Бирлик) товарлары статусуна ээ болот.

2. Соттун чечими менен бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө эсебине өндүрүп алуу багытталган чет өлкөлүк товарлар тиешелүү бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө эсебине акча каражаттары чегерилген учурдан тартып Бирликтин товарлары статусуна ээ болот, бажы жол-жоболоруна жайгаштырылууга жатпайт.

3. Соттун чечими менен конфискацияланган же Кыргыз Республикасынын менчигине (кирешесине) өткөрүлгөн жана (же) соттун чечими менен бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө эсебине өндүрүп алуу багытталган чет өлкөлүк товарларды сатуу, пайдалануу же жок кылуу, аларды ташуу (транспорттоо), кайра жүктөө (жүктөө, түшүрүү), сактоо боюнча чыгымдарды, мындай товарларды сатууга даярдоо жана сатуу менен байланышкан башка чыгымдарды эсептөө, ошондой эле мындай чыгымдардын ордун толтуруу Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген тартипте жүзөгө ашырылат.

Соттун чечими менен бажы төлөмдөрүн, салыктарды, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө эсебине өндүрүп алуу багытталган чет өлкөлүк товарларды сатуудан түшкөн суммаларды тескөө Кодекстин 383-беренесине ылайык жүзөгө ашырылат.

18-берене. Кызыкдар жактар жана Кыргыз Республикасынын мамлекеттик органдары тарабынан товарлардын сынамыгын жана (же) үлгүлөрүн тандоо

Кызыкдар жактар жана Кыргыз Республикасынын мамлекеттик органдары тарабынан товарлардын сынамыгын жана (же) үлгүлөрүн тандоо Кодекстин 17-беренесине ылайык жүзөгө ашырылат.

19-берене. Бажы органдарына отчёттуулукту берүү

1. Бажы иши чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактар, ыйгарым укуктуу экономикалык операторлор жана эркин бажы зонасынын бажы жол-жобосуна жана эркин кампанын бажы жол-жобосуна жайгаштырылган чет өлкөлүк товарларга, ошондой эле Бирликтин товарларына ээлик кылуучу жана (же) аларды пайдалануучу жактар сактоодо турган, ташылуучу, сатылуучу, кайра иштетилүүчү жана (же) пайдаланылуучу товарлар жөнүндө, ошондой эле жүргүзүлгөн бажы операциялары жөнүндө отчёттуулукту бажы органдарынын талабы боюнча гана берүүгө милдеттүү.

2. Отчёттуулукту берүү ыкмасы, отчёттордун формасы, аларды толтуруу тартиби, ошондой эле отчёттуулукту берүүнүн тартиби жана мөөнөтү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

3-глава. Евразия экономикалык бирлигинин тышкы экономикалык ишинин бирдиктүү товардык номенклатурасы. Товарларды классификациялоо

20-берене. Евразия экономикалык бирлигинин тышкы экономикалык ишинин бирдиктүү товардык номенклатурасы

1. Евразия экономикалык бирлигинин тышкы экономикалык ишинин бирдиктүү товардык номенклатурасы (мындан ары - Тышкы экономикалык иштин бирдиктүү товардык номенклатурасы) бажылык-тарифтик жөнгө салуу чараларын, ташып чыгуу бажы алымдарын, тыюу салууларды жана чектөөлөрдү, ички рынокту коргоо чараларын колдонуу, бажы статистикасын жүргүзүү максатында товарларды классификациялоо үчүн пайдаланылуучу товарларды сыпаттоо жана аларга код берүү системасы болуп саналат.

2. Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасынын эл аралык негизи болуп Бүткүл дүйнөлүк бажы уюмунун Товарларды сыпаттоонун жана аларга код берүүнүн шайкештөө системасы жана Көз карандысыз Мамлекеттер Шериктештигинин Тышкы экономикалык ишинин товардык номенклатурасы саналат.

3. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган:

1) Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасынын эл аралык негизин иштеп чыгуу, өзгөртүү, толуктоо, чечмелөө жана колдонуу боюнча эл аралык уюмдардын ишине катышат;

2) кызыкдар мамлекеттик органдар менен бирдикте Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасын иштеп чыгуу, өзгөртүү жана толуктоо жөнүндө сунуштарды даярдоону камсыз кылат.

21-берене. Товарларды классификациялоо

1. Декларант жана башка жактар бажылык декларациялоодо жана Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасы боюнча товардын коду бажы органына бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерге жана актыларга ылайык билдирилген башка учурларда Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык товарларды классификациялайт.

Эгерде Кодекске ылайык бажы декларациясында Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык товардын коду жөнүндө маалыматтарды көрсөтүү каралбаса, бажылык декларациялоодо товарларды классификациялоо жүзөгө ашырылбайт.

2. Товарларды классификациялоонун тууралыгын текшерүү бажы органдары тарабынан жүзөгө ашырылат.

Бажы органдары товарларды классификациялоону жүзөгө ашыруучу учурлар Кодекстин 20-беренесинин 2-пунктунда белгиленген.

3. Товарлар чыгарылганга чейин бажы органдары тарабынан туура эмес классификациялоо табылган учурда, товарларды кпассификациялоо жөнүндө чечим ошол бажы органдары тарабынан он төрт жумушчу күндүн ичинде кабыл алынат. Көрсөтүлгөн учурда товарларды чыгаруу Кодекстин 121-беренесине ылайык жүзөгө ашырылышы мүмкүн же болбосо мындай товарлар убактылуу сактоого жайгаштырылат.

Эгерде товарлар чыгарылганга чейин аларды классификациялоо жөнүндө чечимди кабыл алуу үчүн товарларды бажылык декларациялоо учурунда берилген документтер жана маалыматтар жетишсиз болсо, бажы органдары Кодекстин 325-беренесинин 4-пунктуна ылайык товарларды бир мааниде классификациялоого мүмкүндүк берүүчү кошумча документтерди жана маалыматтарды сурап алууга укуктуу.

Документтер жана маалыматтар суралган жак Кодекстин 325-беренесинин 7-пунктунда белгиленген мөөнөттө ушундай документтерди жана маалыматтарды берүүгө милдеттүү.

Кодекстин 121-беренесине ылайык товарларды чыгарууда бажы органдары тарабынан туура эмес классификациялоо табылган учурда, товарларды классификациялоо жөнүндө чечим кабыл алуу үчүн бажы органдары сураган кошумча документтер жана маалыматтар Кодекстин 325-беренесинин 14-пунктунда белгиленген мөөнөттө берилет.

Бажы органдары тарабынан товарларды классификациялоо жөнүндө чечим кабыл алуу үчүн зарыл болгон кошумча документтер жана маалыматтар суралган учурда ушул бөлүктүн биринчи абзацында көрсөтүлгөн мөөнөттүн өтүшү тиешелүү документтер жана маалыматтар берилгенге чейин токтотулат.

Товарларды классификациялоо жөнүндө чечимдин формасы, ушундай чечимде көрсөтүлүүгө тийиш болгон маалыматтар Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

4. Коммерциялык, транспорттук (ташуучулук) жана (же) башка документтерде, ошондой эле эксперттик мекемелер тарабынан берилүүчү корутундуларда, маалымдамаларда, экспертиза актыларында көрсөтүлгөн товарлардын коддору товарларды классификациялоо үчүн милдеттүү болуп эсептелбейт.

22-берене. Товарларды классификациялоо жөнүндө алдын ала чечимдер

Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган кызыкдар жактын суроо-талабы боюнча товарларды Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык классификациялоо жөнүндө алдын ала чечимди Кодекстин 23-25-беренелеринде аныкталган тартипте кабыл алат.

23-берене. Товарлардын айрым түрлөрүн классификациялоо жөнүндө чечимдер жана түшүндүрмөлөр

1. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасын бир түрдүү колдонууну камсыз кылуу максатында бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан белгиленген тартипте товарлардын айрым түрлөрүн классификациялоо жөнүндө чечимди кабыл алууга жана түшүндүрмө берүүгө укуктуу.

Ушул бөлүктүн биринчи абзацында көрсөтүлгөн чечимдер жана түшүндүрмөлөр бажы аймагында бажы органдары тарабынан товарларды классификациялоодо милдеттүү болуп саналат.

2. Ушул берененин жоболорун колдонуу максаттары үчүн товарлардын айрым түрлөрү деп конкреттүү аталыштары, конкреттүү маркасы, модели, артикулу, модификациясы жана башка ушуга окшош жеке мүнөздөмөсү бар товарларды Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык бир кодго киргизүүгө мүмкүндүк берүүчү жалпы классификациялык белгилерге ээ болгон товарлардын жыйындысы түшүнүлөт.

24-берене. Товарды классификациялоо жөнүндө алдын ала чечимге өзгөртүүлөрдү киргизүү, мындай алдын ала чечимдин колдонулушун токтотуу же аны чакыртып алуу

1. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган, Кодекстин 26-беренесине ылайык, товарды классификациялоо жөнүндө өзү кабыл алган алдын ала чечимге өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу чечимди, ошондой эле товарларды классификациялоо жөнүндө алдын ала чечимди колдонууну токтотуу жөнүндө же чакыртып алуу жөнүндө чечимди кабыл алат.

2. Товарды классификациялоо тууралуу алдын ала чечимди чакыртып алуу жөнүндө чечим Кодекстин 26-беренесинин 6-пунктунун 4-пунктчасында каралган учурда, Дүйнөлүк бажы уюмунун тиешелүү чечимдери расмий жарыяланган күндөн тартып отуз календардык күндөн кечиктирбестен, бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан кабыл алынат жана мындай чечимдер күчүнө кирген күңдөн тартып күчүнө кирет.

25-берене. Бажы аймагы аркылуу өткөрүлүүчү кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү, анын ичинде комплекттелбеген же бүтүрүлбөгөн түрдөгү товарларды классификациялоо

1. Убакыттын кандайдыр бир мезгилинин ичинде өзүнчө компонент түрүндө бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүүчү кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү, анын ичинде комплекттелбеген же бүтүрүлбөгөн түрдөгү товарлар (мындан ары - кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товар) Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасын интерпретациялоонун Негизги эрежелерине ылайык, төмөнкүдөй шарттар сакталган учурда, комплекттелген же бүтүрүлгөн товарлардын коду менен классификацияланышы мүмкүн:

1) кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарларды классификациялоо жөнүндө чечим бар болгондо;

2) бир тышкы экономикалык бүтүмдүн алкагында товарды бажылык декларациялоо бир бажы органына бир декларант тарабынан жүзөгө ашырылса;

3) кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарларды классификациялоо жөнүндө чечим берилген жак товардын компонентинин декларанты болуп саналса;

4) декларант, товарды жеткирүү мөөнөттөрү, товар жайгаштырыла турган бажы жол-жобосу жөнүндө маалыматтар, ошондой эле Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык санын жана кодун көрсөтүү менен товардын жана ага кирген компоненттердин сыпаттамасы камтылган пландалган жеткирүүлөр жөнүндө жазуу жүзүндөгү кабарлама бажы органына берилсе.

Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарга карата Кодекстин 23-26-беренелеринде аныкталган тартипте мындай товарды квалификациялоо жөнүндө алдын ала чечим алынышы мүмкүн.

2. Комплекттелген же бүтүрүлгөн товардын кодун Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык көрсөтүү менен, кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды бажылык декларациялоо ушул Мыйзамдын 101-беренесине ылайык жүзөгө ашырылат.

3. Эгерде Кодекстин 117-беренесинин 8-пунктунда белгиленген мөөнөттүн ичинде бажы аймагы аркылуу өткөрүлүүчү кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товардын бардык компоненттерин чыгаруу жүзөгө ашырылбаса, мындай компоненттер Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык көрсөтүлгөн компоненттерге карата колдонулуучу Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасын интерпретациялоонун Негизги эрежелерине ылайык коддор боюнча классификацияланат.

26-берене. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди кабыл алуу жөнүндө арыз

1. Декларант кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди кабыл алуу үчүн, товарды чыгарып берүү жүзөгө ашырылуучу бажы органына жазуу жүзүндө арыз берет.

Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди кабыл алуу жөнүндө арыз кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товардын компоненттерин, бажы транзитинин бажы жол-жобосун жана бажы кампасынын бажы жол-жобосун кошпогондо, бажы жол-жобосу астында жайгаштырууга чейин берилет.

2. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди кабыл алуу жөнүндө арызда төмөнкүлөр камтылышы керек:

1) мындай товардын декларанты катары чыгууга укуктуу жак жөнүндө маалымат;

2) товар жөнүндө маалымат (аталышы, товардын компоненттеринин тизмеги);

3) товарды берүү мөөнөтү;

4) товар жайгаштырыла турган бажы жол-жобосу жөнүндө маалымат;

5) товарды бажылык декларациялоо жүзөгө ашырылуучу региондогу бажы органынын аталышы.

3. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди кабыл алуу жөнүндө арызга төмөнкүдөй документтер жана маалыматтар тиркелет:

1) товарга карата тышкы экономикалык бүтүм түзүлгөндүгүн тастыктоочу документтер;

2) товардын компоненттеринин кагаз жана электрондук түрдөгү (таблица түрүндө) тизмектери, анда төмөнкүлөр көрсөтүлөт:

а) компоненттердин, анын ичинде товардын өзүнчө компонентин түзүүчү бөлүктөрүнүн аталыштары;

б) Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык товардын компоненттеринин коддору;

в) компоненттердин, анын ичинде товардын өзүнчө компонентин түзүүчү бөлүктөрүнүн Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасында колдонулуучу өлчөө бирдиктериндеги саны жана (же) салмагы;

3) арналышын, аткаруучу функцияларын, аракеттенүү принцибин, алар жасалган материалды көрсөтүү менен товардын айрым компоненттеринин сыпатталышы;

4) куроо (монтаждоо) чиймеси (схемасы).

4. Эгерде тапшырылган документтер жана маалыматтар кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди кабыл алуу үчүн жетишсиз болсо, бажы органы кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди кабыл алуу жөнүндө арыз катталган күндөн тартып он беш календардык күндүн ичинде кошумча маалымат берүү зарылдыгы жөнүндө арыз берүүчүгө жазуу жүзүндө кабарлайт.

Кошумча маалымат арыз берүүчүнү кабарландырган күндөн тартып отуз календардык күндүн ичинде берилиши керек.

5. Бажы органы кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди кабыл алуудан төмөнкүдөй учурларда баш тартат, эгерде:

1) арыз ошол товардын декларанты катары чыгууга укугу болбогон жак тарабынан берилсе;

2) бажы органы тарабынан суралган кошумча маалымат ушул берененин 4-бөлүгүнүн экинчи абзацында көрсөтүлгөн мөөнөттө берилбесе же болбосо ошол товардын декларанты катары чыгууга укугу бар жак товарды классификациялоо үчүн зарыл болгон документтерди жана маалыматтарды берүүдөн баш тартса;

3) арызда жана ага тиркелген документтерде карама-каршы маалыматтар камтылса;

4) бажы аймагына ташып келинүүгө тийиш болгон компоненттер Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык бирдиктүү код менен классификациялануучу товарды түзбөсө;

5) кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товардын айрым компоненттеринин бөлүгү, бажы транзитинин бажы жол-жобосун жана бажы кампасынын бажы жол-жобосун кошпогондо, бажы жол-жобосу астында жайгаштырылса.

27-берене. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечим кабыл алуунун мөөнөттөрү жана мындай чечимге коюлуучу талаптар

1. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечим, кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди кабыл алуу жөнүндө арыз катталган күндөн тартып отуз календардык күндүн ичинде кабыл алынат. Ушул Мыйзамдын 26-беренесинин 4-бөлүгүнө ылайык кошумча маалымат берүү зарыл болгон учурда, жакты бул жөнүндө жазуу жүзүндө кабарлама катталган күндөн тартып мөөнөттүн өтүүсү токтотулат жана суралган маалыматты камтыган акыркы документти бажы органы алган күндөн тартып кайрадан улантылат.

2. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимде төмөнкүдөй маалыматтар камтылышы керек:

1) кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди кабыл алган бажы органынын аталышы;

2) кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимдин каттоо номери жана анын кабыл алынган датасы;

3) мындай товардын декларанты катары чыгууга укугу бар жак жөнүндө маалымат;

4) товардын толук аталышы;

5) Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасын интерпретациялоонун Негизги эрежелерин көрсөтүү менен, кабыл алынган чечимдин жүйөлөрү жана негиздери;

6) Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык товардын он орундуу коду;

7) товардын компоненттеринин тизмеги, анда төмөнкүлөр көрсөтүлөт:

а) компоненттердин, анын ичинде товардын өзүнчө компонентин түзүүчү бөлүктөрдүн аталышы;

б) Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык товардын компоненттеринин коду;

в) компоненттердин, анын ичинде товардын өзүнчө компонентин түзгөн бөлүктөрдүн Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасында колдонулуучу өлчөө бирдигиндеги саны жана салмагы;

г) товардын компоненттерин ташып киргизүүчү тышкы экономикалык бүтүм түзүлгөндүгүн тастыктоочу документтердин же бажы максаттары үчүн зарыл болгон башка документтердин реквизиттери;

8) товар жайгаштырыла турган бажы жол-жобосу жөнүндө маалымат;

9) кабыл алынган чечимге даттануу тартиби жөнүндө маалыматтар.

3. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимге бажы органынын жетекчиси же анын милдетин аткаруучу адам кол коёт жана ал кабыл алынган күндөн тартып күчүнө кирет.

28-берене. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди колдонууну токтотуу, ага өзгөртүүлөрдү киргизүү

1. Бажы органы кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди колдонууну токтотуу же ага өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө чечим кабыл алышы мүмкүн.

Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди колдонууну токтотуу же ага өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө чечим ошол товардын декларанты катары чыгууга укугу бар жакка кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимдин колдонууну токтотуу же ага өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө чечим кабыл алынган күндөн кийинки үч жумушчу күндөн кечиктирбестен жиберилет.

2. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди колдонууну токтотуу жөнүндө чечим төмөнкүдөй учурларда кабыл алынат, эгерде:

1) кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди кабыл алуу үчүн мындай товардын декларанты катары чыгууга укуктуу жактын жасалма документтерди тапшыргандыгы же жалган маалымат бергендиги бажы органы тарабынан аныкталса;

2) кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товардын айрым компоненттеринин акыркы партиясына карата бажы декларациясы Кодекстин 117-беренесинин 8-пунктунда каралган мөөнөттө берилбесе;

3) мындай товардын декларанты катары чыгууга укуктуу жак товарды берүүдөн, анын ичинде товардын айрым компоненттери бажы аймагына алып келингенден кийин жазуу жүзүндө баш тартса.

3. Эгерде товардын жасап чыгарылган компоненттери Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасын интерпретациялоонун Негизги эрежелерине ылайык кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимде көрсөтүлгөн бүтүрүлгөн же комплекттелген товардын коду менен классификацияланса, кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди колдонууну токтотуу жөнүндө чечим кабыл алынбайт.

4. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди колдонууну токтотуу жөнүндө чечим кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечим кабыл алынган күндөн тартып күчүнө кирет.

5. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимге төмөнкүдөй учурларда өзгөртүүлөр киргизилет:

1) Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасы өзгөргөндө;

2) Комиссия же бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан бажы органдары аткарууга милдеттүү болгон, товарлардын айрым түрлөрүн классификациялоо боюнча чечим кабыл алынганда же түшүндүрмө берилгенде;

3) кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди кабыл алууда же арыз берүүчү тарабынан документтерди даярдоодо кетирилген каталар, жаңылыштыктар айкындалганда;

4) эгерде мындай өзгөртүү товарга же анын айрым компоненттерине тиешелүү болсо, тышкы экономикалык бүтүмдүн шарттары өзгөргөндө.

6. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимге өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө чечим кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимге өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө чечимде көрсөтүлгөн мөөнөттө күчүнө кирет.

7. Кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарды классификациялоо боюнча чечимди колдонууну токтотууда же ага өзгөртүүлөрдү киргизүүдө ушул беренеде көрсөтүлгөн товардын айрым компоненттери Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасын интерпретациялоонун Негизги эрежелерине ылайык ошол компоненттерге карата колдонулуучу коддор боюнча Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык классификацияланат.

29-берене. Товарларды классификациялоо жөнүндө алдын ала чечимдердин, товарларды классификациялоо жөнүндө чечимдердин, товарлардын айрым түрлөрүн классификациялоо жөнүндө чечимдердин жана түшүндүрмөлөрдүн, кураштырылбаган же ажыратылган түрдө бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүүчү товарларды классификациялоо жөнүндө чечимдердин айкындуулугу

Кыргыз Республикасынын мыйзамдары менен корголуучу мамлекеттик, коммерциялык, банктык же башка сырларды түзгөн маалыматтардан, же болбосо кызыкдар жакка тиешелүү купуя маалыматтардан тышкары, бажы органдары тарабынан кабыл алынган товарларды классификациялоо жөнүндө алдын ала чечимдерден, товарлардын айрым түрлөрүн классификациялоо жөнүндө чечимдерден жана түшүндүрмөлөрдөн, кураштырылбаган же ажыратылган түрдө бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүүчү товарларды классификациялоо жөнүндө чечимдерден алынган маалыматтар бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын расмий сайтына жайгаштырылат.

4-глава. Товарлардын келип чыгышы

30-берене. Товарлардын келип чыгышын аныктоо

1. Бажы аймагына алып келинүүчү товарлардын келип чыгышын аныктоо Бирлик жөнүндө келишимде каралган максаттарда жана товарлардын келип чыгышын аныктоо эрежелери (мындан ары - ташып келинүүчү товарлардын келип чыгышын аныктоо эрежелери) боюнча жүзөгө ашырылат.

2. Мүчө-мамлекеттерде чыгарылган товарлар чыккан өлкөнү аныктоо зарыл болгон учурда, эгерде Комиссия актыларында башкача белгиленбесе, Көз карандысыз Мамлекеттер Шериктештигинин эркин соода аймагынын алкагында түзүлгөн Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине ылайык белгиленген, товарлар чыккан өлкөнү аныктоо эрежелери колдонулат.

3. Бажы аймагынан ташып чыгылуучу товарлардын келип чыгышы, эгерде Бирликтин алкагындагы эл аралык келишимдерде, Бирликтин үчүнчү тарап менен түзүлгөн эл аралык келишимдеринде же Кыргыз Республикасынын башка эл аралык келишимдеринде башкача эрежелер белгиленбесе, Комиссия тарабынан белгиленген эрежелер боюнча аныкталат.

31-берене. Товарлардын келип чыгышын аныктоонун өзгөчөлүктөрү

1. Эгерде өндүрүштүк же транспорттук шарттар боюнча бир партия менен жөнөтүү мүмкүн болбосо, ошондой эле жаңылыштыктан улам товарлар бир нече партия менен жөнөтүлсө, бир нече партия менен жөнөтүлүүчү кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарлар алар чыккан өлкөнү аныктоодо бирдиктүү товар катары каралат.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн жоболору төмөнкүдөй шарттар менен колдонулат:

1) партиялар менен берилүүчү, кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү товарлар жөнүндө, мындай берүүнүн себебин көрсөтүү менен, Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасы боюнча товарлардын коддорун, ар бир партиянын өзгөчөлүгүн, ар бир партияга кирген товарлардын наркын жана чыккан өлкөсүн көрсөтүү менен бажы органдарын алдын ала кабардар кылуу же болбосо товарларды бир нече партияга бөлүүнүн жаңылыштыгын документ түрүндө ырастоо;

2) товарлардын бардык партияларын бир өлкөдөн бир берүүчү тарабынан берүү;

3) товарлардын бардык партияларын бир бажы органына декларациялоо;

4) товарлардын бардык партияларын бажы органы товарларга декларацияны каттаган же болбосо товарлардын биринчи партиясына карата декларация берүү мөөнөтү бүткөн күндөн тартып алты айдан ашпаган мөөнөттө ташып келүү. Көрсөтүлгөн мөөнөт декларанттын жүйөлүү суроо-талабы боюнча бажы органдары тарабынан ошол товардын калган бардык партияларын алып келүү үчүн зарыл болгон убакытка узартылат жана Кодекстин 117-беренесинин 8-пунктунда көрсөтүлгөн мөөнөттөн ашпоого тийиш.

3. Товарлар чыккан өлкөнү аныктоодо аларды өндүрүү же иштеп чыгуу/кайра иштетүү үчүн пайдаланылган энергиянын, машиналардын, жабдуулардын жана шаймандардын келип чыгышы эсепке алынбайт.

4. Машиналарда, жабдууларда, аппараттарда же транспорттук каражаттарда пайдаланууга арналган жабдыктар, запастык бөлүктөр жана шаймандар, алар адатта ушул түзүлүштөр менен бирге берилүүчү комплектацияда жана санда ошол машиналар, жабдуулар, аппараттар же транспорттук каражаттар менен чогуу алып келинген жана сатылган шартта, ошол машиналар, жабдуулар, аппараттар же транспорттук каражаттар чыккан өлкөдөн келип чыккан деп эсептелет.

5. Товар бажы аймагына алып келинген таңгак, аны товардан өзүнчө декларациялоого тийиш болгон учурларды кошпогондо, товардын өзү чыккан өлкөдөн келип чыккан деп эсептелет. Ал эми аталган учурларда таңгак чыккан өлкө товар чыккан өлкөдөн өзүнчө аныкталат.

Товар чыккан өлкөнү аныктоо максаты үчүн, анын ичинде адвалордук үлүштүн эрежелерин колдонууда, товар бажы аймагына алып келинген таңгак товардын өзү чыккан өлкөдөн чыккан деп эсептелген учурларда, товар чекене соодада адатта сатылган таңгак гана эсепке алынат.

32-берене. Товар чыккан өлкөнү ырастоо

1. Товарлардын келип чыгышы, ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган учурларды кошпогондо, бажылык-тарифтик жөнгө салуу чараларын, тыюу салууларды жана чектөөлөрдү, ички рынокту коргоо чараларын колдонуу товарлардын келип чыгышына жараша боло турган бардык учурларда ырасталат.

2. Товарлардын келип чыгышын ырастоо төмөнкүдөй учурларда талап кылынбайт, эгерде:

1) бажы аймагына алып келинүүчү товарлар бажылык транзит бажы жол-жобосу астында жайгаштырылса;

2) товарлар Кодекстин 37-главасына ылайык бажы чек арасы аркылуу өткөрүлсө;

3) ташып келинүүчү товарлардын келип чыгышын аныктоо эрежелеринде же алып чыгылуучу товарлардын келип чыгышын аныктоо эрежелеринде каралган башка учурларда.

3. Ушул берененин 2-бөлүгүнүн жоболоруна карабастан, товарлардын келип чыгышы төмөнкүдөй учурларда тастыкталат, эгерде бажы органы тарабынан мындай өлкөдөн (өлкөлөр тобунан, өлкөлөрдүн бажы бирлигинен, региондон же өлкөнүн бөлүгүнөн) чыккан товарларга карата төмөндөгүлөргө тыюу салынганынын белгилери табылса:

1) Бирлик жөнүндө келишимге ылайык белгиленген тыюу салууларга жана чектөөлөргө ылайык, бажы аймагына же мүчө-мамлекеттин аймагына алып келүүгө;

2) Бирлик жөнүндө келишимге ылайык белгиленген тыюу салууларга жана чектөөлөргө ылайык, бажы аймагынан же мүчө-мамлекеттин аймагынан алып чыгууга;

3) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык Кыргыз Республикасынын аймагына алып келүүгө;

4) Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине ылайык бажы аймагы боюнча транзиттөөгө;

5) эгерде бажы аймагына алып келинүүчү товарлар мындай товарлар келип чыккан өлкө болуп саналбаган, алар ташып чыгылган өлкөнүн аймагында буга чейин эркин жүгүртүүгө чыгарылса;

4. Товарды келип чыгышы жөнүндө декларация же товардын келип чыгышы тууралуу сертификат товардын келип чыгышы жөнүндө документ болуп саналат. Товардын келип чыгышы алып келинүүчү товарлардын келип чыгышын аныктоо эрежелерине же алып чыгылуучу товарлардын келип чыгышын аныктоо эрежелерине ылайык, товардын келип чыгышы жөнүндө декларация же товардын келип чыгышы тууралуу сертификат менен ырасталат.

5. Эгерде товарлардын келип чыгышы жөнүндө сертификатты көрсөтүү талап кылынбаса, чыгарылган өлкө товарлардын келип чыгышы жөнүндө декларацияда тастыкталат.

33-берене. Товардын келип чыгышы жөнүндө декларация

1. Товардын келип чыгышы жөнүндө декларация - товарларга тиешеси бар жана товардын келип чыгышы жөнүндө, товар чыккан өлкөнүн (өлкөлөрдүн тобунун, өлкөлөрдүн бажы бирлигинин, региондун же өлкөнүн бөлүгүнүн) же товарлар алып чыгылуучу өлкөнүн (өлкөлөрдүн тобунун, өлкөлөрдүн бажы бирлигинин, региондун же өлкөнүн бөлүгүнүн) товарды даярдоочусу, сатуучусу же берүүчүсү билдирген маалыматтарды камтуучу коммерциялык же ар кандай башка документ.

2. Эгерде товарлардын келип чыгышы жөнүндө декларацияда билдирилген, товардын келип чыгышы жөнүндө маалыматтар алардын колдонулушу ташып келинүүчү товарлардын келип чыгышын аныктоо эрежелеринде же ташып чыгылуучу товарлардын келип чыгышын аныктоо эрежелеринде белгиленген критерийлерден башка критерийлерге негизделсе, товарлардын келип чыгышы жөнүндө мындай декларация товарлардын келип чыгышы жөнүндө документ катары каралбайт.

34-берене. Товардын келип чыгышы жөнүндө сертификат

1. Товарлардын келип чыгышы жөнүндө сертификат - товар чыккан өлкө жөнүндө бир мааниде күбөлөндүрүүчү жана ушул өлкөнүн жана эгерде ташып чыгылуучу өлкөдө сертификат товар чыккан өлкөдөн алынган маалыматтардын негизинде берилсе, ташып чыгылуучу өлкөнүн компетенттүү органы тарабынан берилген документ.

Эгерде товардын келип чыгышы жөнүндө сертификатта товардын келип чыгышы жөнүндө маалыматтардын колдонулушу ташып келинүүчү товарлардын келип чыгышын аныктоо эрежелеринде же ташып чыгылуучу товарлардын келип чыгышын аныктоо эрежелеринде белгиленген критерийлерден башка критерийлерге негизделсе, товарлардын келип чыгышы жөнүндө мындай сертификат товарлардын келип чыгышы жөнүндө документ катары каралбайт.

2. Товарларды бажы аймагынан алып чыгууда товардын келип чыгышы жөнүндө сертификат, эгерде аталган сертификат контракттын шарттары боюнча, товарлар ташып киргизиле турган өлкөнүн эрежелери боюнча зарыл болсо же аталган сертификаттын бар болушу Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдеринде каралса, Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан ыйгарым укук берилген органдар же уюмдар тарабынан берилет.

Товардын келип чыгышы жөнүндө сертификатты берүүгө Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан ыйгарым укук берилген органдар жана уюмдар анын көчүрмөсүн жана товардын келип чыгышын аныктоого негиз болгон башка документтерди товардын келип чыгышы жөнүндө сертификат берилген күндөн тартып кеминде үч жыл сактоого милдеттүү.

3. Бажы аймагына ташып келинүүчү товарларды бажылык декларациялоодо товардын келип чыгышы жөнүндө сертификат бажы декларациясы жана башка документтер менен кошо берилет. Сертификат жоголуп кеткен учурда анын расмий күбөлөндүрүлгөн дубликаты кабыл алынат.

4. Товардын келип чыгышы жөнүндө сертификат талаптагыдай эмес жол-жоболонгонунун же болбосо анда анык эмес маалыматтар камтылгандыгынын белгилери табылган учурда, товардын келип чыгышы жөнүндө мындай сертификат товардын келип чыгышы жөнүндө документ катары каралбайт.

Бажы органы ушул бөлүктүн биринчи абзацында көрсөтүлгөн учурда, товардын келип чыгышы жөнүндө сертификат берген өлкөнүн компетенттүү мамлекеттик органдарына же башка уюмдарына кошумча документтерди же тактоочу маалыматтарды берүү жөнүндө кайрылууга укуктуу.

5. Эгерде сертификатты берүү милдеттүү болсо, товардын келип чыгышы жөнүндө талаптагыдай жол-жоболонгон сертификат же суралган кошумча документтер же болбосо тактоочу маалыматтар берилгенге чейин товар ушул өлкөдөн чыккан деп саналбайт.

Бажы органдары кошумча документтерди же тактоочу маалыматтарды берүү жөнүндө, ошондой эле иргеп текшерүү жүргүзүү максатында, товардын келип чыгышы жөнүндө сертификат берген өлкөнүн компетенттүү мамлекеттик органдарына же башка уюмдарына кайрылууга укуктуу. Мындай текшерүүнү жүргүзүү бажылык декларациялоодо билдирилген, ошол товар чыккан өлкө жөнүндө маалыматтардын негизинде товарды чыгарып берүүгө тоскоолдук кылбайт.

35-берене. Тарифтик преференцияларды калыбына келтирүү

1. Эгерде товардын келип чыгышы ушул Мыйзамдын 32-34-беренелерине ылайык так ырасталбаса, мындай товарлар Евразия экономикалык бирлигинин Бирдиктүү бажы тарифинде белгиленген ставкалар боюнча бажы алымдарын төлөө менен чыгарылат.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн товарларга карата тарифтик преференциялар бажы органдары товарларга декларацияларды каттаган күндөн тартып он эки ай өткөнгө чейин ушул товарлар чыккан өлкө ырасталган шартта калыбына келтирилет. Мындай учурда ташып келүүдөгү бажы алымдарынын төлөнгөн суммалары Кодекстин 10-главасына ылайык кайра кайтарып берилүүгө (эсепке алынууга) тийиш.

36-берене. Бажы аймагына ташып келинүүчү товарлардын келип чыгышы жөнүндө алдын ала чечимдер

1. Жактардын арыздары боюнча бажылык декларациялоодо бажылык операцияларды жүргүзүү убактысын кыскартуу максатында, бажы органдары товарларды бажылык декларациялоого чейин бажы аймагына ташып келинген мындай товарлардын келип чыгышы жөнүндө алдын ала чечимдерди (мындан ары - товарлардын келип чыгышы жөнүндө алдын ала чечим) кабыл алат.

Товарлардын келип чыгышы жөнүндө алдын ала чечим бажы органы товардын келип чыгышы жөнүндө алдын ала чечимди кабыл алуу тууралуу арызды каттаган күндөн тартып алтымыш календардык күндөн кечиктирбестен кабыл алынат.

Товардын келип чыгышы жөнүндө алдын ала чечимди кабыл алуу тартиби Кодекстин 33-35-беренелеринде аныкталган.

2. Товарлардын келип чыгышы жөнүндө алдын ала чечим Кыргыз Республикасынын бүткүл аймагында колдонулат.

Товарлардын келип чыгышы жөнүндө алдын ала чечим кабыл алынган товарларды бажылык декларациялоодо, алардын келип чыгышы жөнүндө маалыматтар ушундай алдын ала чечимге товарлардын декларациясында ылайык көрсөтүлөт.

37-берене. Товардын келип чыгышы жөнүндө алдын ала чечимге өзгөртүүлөрдү киргизүү, товардын келип чыгышы жөнүндө алдын ала чечимдин колдонууну токтотуу же аны чакыртып алуу

Товардын келип чыгышы жөнүндө алдын ала чечимге өзгөртүүлөрдү киргизүү, товардын келип чыгышы жөнүндө алдын ала чечимди колдонууну токтотуу же аны чакыртып алуу тартиби Кодекстин 36-беренесинде белгиленген.

5-глава. Товарлардын бажылык наркы

38-берене. Товарлардын бажылык наркын аныктоо, декларациялоо жана контролдоо

1. Бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүүчү товарларды бажы аймагына алып келүүдө алардын бажылык наркын аныктоо Кодекстин 5-главасына ылайык жүзөгө ашырылат.

2. Бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүүчү товарлардын бажылык наркын декларациялоо жана контролдоо Кодекстин 105 жана 313-беренелерине ылайык жүзөгө ашырылат.

3. Бажы аймагынан ташып чыгарылуучу товарлардын бажылык наркын аныктоо жана декларациялоо тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

4. Декларант тарабынан билдирилген товардын бажылык наркын аныктоонун тууралыгын тастыктоочу маалыматтар болбогон учурда, бажы органы ушул Мыйзамдын 65-беренесине ылайык бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттенмелердин аткарылышын камсыздоо шартында, Кодекстин 121-беренесине ылайык товарды чыгарууну жүзөгө ашырууга укуктуу.

5. Декларант товардын бажылык наркын аныктоо боюнча бажы органынын чечимине макул болбогондо, мындай чечим ушул Мыйзамдын 29-главасында белгиленген тартипте даттанылышы мүмкүн.

6. Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдеринде белгиленген учурларда, бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан, товарлардын чет өлкөлүк өндүрүүчүсүнүн макулдугу менен, товардын бажылык наркын аныктоо үчүн ушул чет өлкөлүк өндүрүүчү тарабынан же анын атынан берилген документтер же маалыматтар бул товарлар өндүрүлгөн өлкөдө Кыргыз Республикасынын ушундай эл аралык келишимдерине ылайык текшерилиши мүмкүн.

39-берене. Маалыматтарды иштөө боюнча жабдуулар үчүн программалык камсыздоону камтымаларды баалоо

Программалык камсыздоону камтыманын бажылык наркы, андан камтыманын наркы бөлүнгөн шартта, программалык камсыздоону (дискеттер, компакт-дисктер) камтыманын өз наркы гана болуп саналат, камтымада камтылган мазмундун (маалыматтар, нускамалар д.у.с. - программалык камсыздоо) баасы бажылык наркка кирбейт.

Ушул беренени колдонуу максаттары үчүн:

камтымада интегралдык схемалар, жарым өткөргүчтөр жана мындай микросхемаларды ыңгайлаштырмаларды бириктирүүчү башка жасалымдар камтылбайт;

программалык камсыздоо үн чыгаруучу, кинематографиялык же видео көрсөтмө жазмаларды камтыбайт.

II. БӨЛҮМ БАЖЫ ТӨЛӨМДӨРҮ, АТАЙЫН, ДЕМПИНГГЕ КАРШЫ, КОМПЕНСАЦИЯЛЫК АЛЫМДАР

6-глава. Бажы төлөмдөрү жөнүндө жалпы жоболор

40-берене. Бажы төлөмдөрү

1. Бажы төлөмдөрүнө төмөнкүлөр кирет:

1) ташып келүүдөгү бажы алымы;

2) ташып чыгуудагы бажы алымы;

3) кошумча нарк салыгы;

4) акциздер (акциздик сапыктар);

5) бажы жыйымдары.

2. Жеке пайдалануу үчүн бажы аймагына ташып келинүүчү товарларга карата Кодекстин 37-главасына ылайык бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдары, салыктар же болбосо жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдары, салыктар төлөнүүгө тийиш.

41-берене. Бажы жыйымдары

1. Бажы жыйымдары болуп бажы органдары тарабынан товарларды чыгарууга, транспорттук каражаттарды бажылык коштоого, ошондой эле алдын ала чечимди кабыл алууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзүү үчүн алынуучу төлөмдөр саналат.

2. Бажы органдарынын товарларды чыгарууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзүү үчүн жыйымдары бажылык нарктын 0,25 пайыз өлчөмүндө жана (же) эсептик көрсөткүчтөрдө өндүрүп алынат.

Кыргыз Республикасынын Өкмөтү бажы органдары тарабынан товарларды чыгарууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзүү үчүн жыйымдардын максималдык жана (же) минималдык өлчөмүн аныктайт.

3. Бажы органдары тарабынан товарларды чыгарууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзүү үчүн жыйымдар төмөнкүдөй учурларда төлөнбөйт:

1) бекер жардам (көмөк) көрсөтүү максатында бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүүчү товарларды чыгарууга байланышкан бажы операцияларын бажы органдары тарабынан жүргүзүүдө;

2) товарларды ташууда колдонулуучу бажы транзитинин бажы жол-жобосуна ылайык товарларды чыгарууга байланышкан бажы операцияларын бажы органдары тарабынан жүргүзүүдө, мында ушундай ташуулар төмөнкүдөй учурларда жүзөгө ашырылган учурлар кошулбайт:

а) келген жериндеги бажы органынан кете турган жериндеги бажы органына чейин;

б) келген жериндеги бажы органынан ички бажы органына чейин;

в) ички бажы органынан кете турган жердеги бажы органына чейин;

3) нумизматикалык максатта колдонуудан тышкары, акциздик маркаларды жана валюталарды чыгарууга байланышкан бажы операциялары бажы органдары тарабынан жүргүзүлгөндө;

4) мамлекеттин пайдасына баш тартуу бажы жол-жобосу билдирилгенде;

5) мамлекеттик же муниципалдык музейлер, архивдер, китепканалар, башка мамлекеттик же муниципалдык уюмдар тарабынан экспонаттоо максатында маданий баалуулуктарды убактылуу ташып келүүнүн (жетимдүү кылуунун) бажы жол-жобосуна же убактылуу ташып чыгуунун бажы жол-жобосуна жайгаштырылган маданий баалуулуктарга карата, ошондой эле товарларды тиешелүү түрдө кайра экспорттоо жана кайра импорттоо бажы жол-жоболоруна жайгаштырууда аталган бажы жол-жоболорунун колдонулуусу аяктаганда;

6) дипломатиялык өкүлчүлүктөр, консулдук мекемелер, чет мамлекеттердин башка расмий өкүлчүлүктөрү, эл аралык уюмдар, бул өкүлчүлүктөрдүн, мекемелердин жана уюмдардын персоналы тарабынан бажы аймагына ташып келинүүчү жана бажы аймагынан ташып чыгылуучу товарларга карата, ошондой эле Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине ылайык артыкчылыктардан, жеңилдиктерден жана (же) иммунитеттерден пайдалануучу чет өлкөлүк адамдардын айрым категорияларынын өздүк колдонуусуна арналган товарларга карата;

7) товарларды оозеки формада декларациялоодо;

8) товарларды декларациялоо учурунда аларга өзүнчө бажы декларациясын бербестен декларациялоодо;

9) Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдеринде жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн чечимдеринде белгиленген башка учурларда.

42-берене. Бажылык коштоо үчүн жыйым

Кодекстин 343-беренесинде белгиленген учурларда декларанттын жана товарларга карата ыйгарым укукка ээ болгон башка адамдардын арызы боюнча бажы органдары бажылык коштоону, анын ичинде электрондук каражатты пайдалануу менен коштоону колдонууга укуктуу.

Товар ташып бараткан ар бир транспорттук каражатты, ошондой эле товар болуп эсептелген транспорттук каражатты бажылык коштоо үчүн аралыктын ар бир километрине эсептик көрсөткүчтүн 1/10 (ондон бир) өлчөмүндө бажылык коштоо жыйымы алынат.

43-берене. Алдын ала чечим кабыл алуу үчүн жыйымдар

Кабыл алынган алдын ала чечим үчүн жыйымдар ар бир алдын ала чечимге 10 (он) эсептик көрсөткүч өлчөмүндө алынат.

44-берене. Бажы жыйымдарын төлөөчүлөр, бажы жыйымдары салынуучу объекттер, бажы жыйымдарын эсептөө үчүн база, бажы жыйымдарын төлөө боюнча милдеттердин келип чыгышы жана токтотулушу, бажы жыйымдарын өндүрүү жана кайра кайтарып берүү (эсепке алуу), аларды төлөө мөөнөтү жана тартиби

1. Декларант жана бажы жыйымдарын төлөө боюнча милдет келип чыккан башка жактар бажы жыйымдарын төлөөчүлөр болуп эсептелет.

2. Бажы жыйымдары салынуучу объекттер болуп бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүүчү товарлар саналат.

3. Бажы органдарынын товарларды чыгарууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзгөнү үчүн жыйымдарды эсептөөгө карата база болуп товарлардын бажылык наркы эсептелет. Бажы аймагына жеке жактар тарабынан ташып келинүүчү транспорттук каражаттарга карата бажы органдарынын товарларды чыгарууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзгөнү үчүн жыйымдардын тастыктала турган өлчөмдөрү аныкталат.

4. Бажы органдарынын товарларды чыгарууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзгөнү үчүн жыйымдар бажы декларациясын бергенге чейин жана аны берүү менен бир убакытта төлөнөт.

5. Бажылык коштоо үчүн жыйымдар бажылык коштоо иш жүзүндө жүзөгө ашырылганга чейин төлөнүүгө тийиш.

6. Алдын ала чечимди кабыл алуу үчүн жыйым арызды берүү менен бир эле убакытта төлөнөт.

7. Товарларды бажы чек арасы аркылуу мыйзамсыз алып өтүүдө бажы органдарынын товарды чыгарууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзгөндүгү үчүн жыйымдарды төлөөнүн мөөнөтү болуп бажы чек арасы аркылуу товарлар өткөрүлгөн күн, ал эми, эгерде бул күндү аныктоо мүмкүн болбогон учурда - товарларды мыйзамсыз өткөрүү фактысы аныкталган күн эсептелет.

8. Бажы органдарынын товарларды чыгарууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзгөндүгү үчүн жыйымдарды төлөө боюнча милдет бажы жыйымдарын төлөөчүдө бажы декларациясын каттаган учурдан тартып келип чыгат.

Бажылык коштоо үчүн жыйымды жана алдын ала чечимди кабыл алуу үчүн жыйымды төлөө боюнча милдет көрсөтүлгөн аракеттерди жасоо үчүн жак бажы органына кайрылганда келип чыгат.

9. Бажы жыйымдарын төлөө боюнча милдет төмөнкүдөй учурларда токтотулат:

1) бажы жыйымдарын төлөө боюнча милдеттер аткарылганда;

2) бажы органдары бажы жыйымдарын өндүрүп алганда;

3) бажы декларациясы чакыртып алынганда же товарларды чыгаруу жокко чыгарылганда.

10. Бажы жыйымдары Кыргыз Республикасынын улуттук валютасында эсептелет жана ушул Мыйзамдын 52-беренесинде көрсөтүлгөн эсепке төлөнүүгө тийиш.

11. Бажы жыйымдарын өндүрүп алуу жана кайра кайтарып берүү (эсепке алуу) ушул Мыйзамда белгиленген тартипте бажы алымдарын, салыктарды өндүрүп алууга жана кайтарып берүүгө (эсепке алууга) жараша жүргүзүлөт.

12. Бажы жыйымдарын төлөө тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

45-берене. Аванстык төлөмдөр

1. Аванстык төлөмдөр деп алдыда турган бажы алымдарын, салыктарын, бажы жыйымдарын төлөө эсебине киргизилген жана конкреттүү товарларга карата бажы алымдарынын, салыктарынын, бажы жыйымдарынын конкреттүү түрлөрү жана суммалары боюнча төлөөчү тарабынан идентификацияланбаган акчалай каражаттар (акча) таанылат.

2. Аванстык төлөмдөрдү киргизүү жана пайдалануу учурлары, тартиби, формасы Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

46-берене. Аванстык төлөмдөрдү кайра кайтаруу

Аванстык төлөмдөрдү кайра кайтаруунун (эсепке алуунун) тартиби жана учурлары, ошондой эле аванстык төлөмдөрдү кайра кайтаруу жөнүндө арыздын формасы Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

47-берене. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча жеңилдиктер

1. Ташып келүү бажы алымдарын төлөө боюнча жеңилдиктерди (тарифтик жеңилдиктерди) берүү учурлары жана шарттары, ошондой эле аларды колдонуу тартиби Бирлик жөнүндө келишимге ылайык аныкталат.

Ташып келүү алымдарын төлөө боюнча жеңилдиктерди берүү учурлары жана шарттары, ошондой эле аларды колдонуу тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

2. Салыктарды төлөө боюнча жеңилдиктер Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленет.

48-берене. Бажы алымдарын, салыктарды төлөөчүлөр

Бажы алымдарын, салыктарды төлөөчүлөр болуп декларант же бажы алымдарын, салыктарды төлөө боюнча милдеттери келип чыккан башка жактар саналат.

49-берене. Бажы алымдары, салыктары салынуучу объект жана бажы алымдарын, салыктарды эсептөө үчүн база

1. Бажы алымдары, салыктары салынуучу объекттер болуп бажы чек арасы аркылуу алып өтүлүүчү товарлар, ошондой эле Кодексте каралган учурлардагы башка товарлар саналат.

2. Товардын түрүнө жана колдонулуучу ставкалардын түрлөрүнө жараша бажы алымдарын эсептөө үчүн база болуп, эгерде Кодексте башкача белгиленбесе, товарлардын бажы наркы жана (же) алардын натуралай көрүнүшүндөгү физикалык мүнөздөмөсү (саны, массасы, анын ичинде товардын алгачкы таңгакталышы - товарды колдонгонго чейин таңгагынан бөлүнбөстүгү жана (же) андагы товар чекене сатуу үчүн сунушталганы эске алынуу менен жана (же) товардын көлөмү же башка мүнөздөмөсү) саналат.

3. Салыктарды эсептөө үчүн база Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарына ылайык аныкталат.

50-берене. Бажы алымдарын, салыктарды эсептөө

1. Бажы алымдарын, салыктарды эсептөө Кодекстин 52-беренесинде белгиленген учурларда жүргүзүлөт.

2. Бажы алымдарын, салыктарды эсептөө Кыргыз Республикасынын улуттук валютасында жүргүзүлөт.

3. Өндүрүп алуу бажы органдарына жүктөлгөн башка төлөмдөрдү эсептөө жана төлөө үчүн бажылык кириштөө ордерин пайдалануу мүмкүнчүлүгү, бажылык кириштөө ордеринин формасын толтуруу, ага өзгөртүүлөрдү (толуктоолорду) киргизүү жана аны пайдалануу тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

4. Салыктарды эсептөө тартиби Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленет.

51-берене. Бажы алымдарын, салыктарды эсептөө үчүн колдонулуучу бажы алымдарынын, салыктардын ставкасы

1. Ташып келүү бажы алымдарын эсептөө үчүн колдонулуучу ставканы аныктоо тартиби Кодекстин 53-беренесинде белгиленген.

2. Ташып чыгуу бажы алымдарын эсептөө үчүн колдонулуучу ставканы аныктоо тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

3. Салыктарды эсептөө үчүн Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген ставкалар колдонулат.

52-берене. Бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарын же болбосо жыйынды бажы төлөмдөрү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарын, туумдарды, пайыздарды, айыптарды төлөө формалары

1. Бажы төлөмдөрү, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдар, бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдары, салыктары, ошондой эле жыйынды бажы төлөмдөрү түрүндө алынуучу бажы алымдары, салыктары Кыргыз Республикасынын Казыналыгынын эсебине төлөнөт.

2. Төлөөчүнүн каалоосу боюнча ташып келүү бажы алымдары бажы декларациясын бергенге чейин төлөнүшү мүмкүн. Бажы декларациясын бергенге чейин төлөнгөн ташып келүү бажы алымдарынын суммаларын тескөө мүчө-мамлекеттердин эл аралык келишимдеринин жоболорун эсепке алуу менен, ушул Мыйзамдын 45-беренесинде каралган тартип боюнча жүзөгө ашырылат.

3. Бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарын же болбосо жыйынды бажы төлөмдөрү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарын, туумдарды, пайыздарды, айыптарды төлөө ушул Мыйзамга ылайык, накталай акча каражаттарын кабыл алуу (берүү) мүмкүнчүлүгүсүз электрондук төлөм каражаттарын (мындан ары - электрондук терминалдар) пайдалануу менен операцияларды жүргүзүүгө арналган орнотмолорду колдонуу менен, ошондой эле төлөө терминалдары же банкоматтар аркылуу Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталган тартипте жүзөгө ашырылышы мүмкүн.

53-берене. Бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча милдеттердин келип чыгышы жана токтотулушу. Бажы алымдары, салыктар төлөнбөгөн учурлар

Бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча милдеттердин келип чыгуу жана аларды токтотуу учурлары, ошондой эле бажы алымдары, салыктары төлөнбөй турган учурлар Кодекстин 54-беренесинде белгиленген.

54-берене. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттерди аткаруу

1. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдет бажы төлөмдөрүн төлөөчү жана Кодекске ылайык бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча жоопкерчиликти бажы төлөмдөрүн төлөөчү менен биргеликте тарткан жак тарабынан аткарылат.

2. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча төлөөчүнүн милдети, эгерде ушул беренеде көрсөтүлгөн акчалай каражаттардын өлчөмү төлөнүүгө тийиш болгон бажы төлөмдөрүнүн суммаларына эквиваленттүү болсо, төмөнкүдөй учурларда аткарылды деп эсептелет:

1) төлөөчүнүн банктагы эсебинен акчалай каражаттар эсептен чыгарылган, анын ичинде бажы төлөмдөрү электрондук терминалдар, банкоматтар аркылуу төлөнгөн учурдан тартып;

2) бажы органынын кассасына накталай акча каражаттары төгүлгөн учурдан тартып же болбосо төлөө терминалдары, банкоматтар аркылуу накталай акча каражаттары төлөнгөн учурдан тартып;

3) бажы төлөмдөрүнүн ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган суммасын бажы төлөмдөрүн төлөөнүн эсебине алуу учурунан тартып, ал эми мындай эсепке алуу төлөөчүнүн демилгеси боюнча жүргүзүлгөндө - эсепке алуу жөнүндө арызды бажы органы алган учурдан тартып;

4) бажы төлөмдөрүн, аванстык төлөмдөрдү же акчалай күрөөнү бажы төлөмдөрүн төлөөнүн эсебине алуу учурунан тартып, ал эми мындай эсепке алуу төлөөчүнүн демилгеси боюнча жүргүзүлгөндө - эсепке алуу жөнүндө арызды бажы органы алган учурдан тартып;

5) банк кепилдигине ылайык банк, башка кредиттик уюмдар же болбосо камсыздандыруу уюму, ошондой эле кепилдик берүү келишимине ылайык кепилдик берүүчү төлөгөн акчалай каражаттар бажы төлөмдөрүн төлөөнүн эсебине алынган учурдан тартып;

6) ушул Мыйзамдын 52-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн эсепке акчалай каражаттар киргизилген учурдан тартып, бажы төлөмдөрү төмөнкүлөрдүн эсебинен өндүрүп алынган учурда:

а) бажы төлөмдөрү төлөнбөгөн товарлардын;

б) бажы төлөмдөрүн төлөөчүнүн күрөөдөгү мүлкүнүн.

3. Накталай эмес тартипте бажы төлөмдөрүн төлөөдө товарларды чыгаруунун максаттары үчүн бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча төлөөчүнүн милдетинин аткарылышын ырастоо болуп ушул Мыйзамдын 52-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн эсепке бажы төлөмдөрүнүн суммасынын келип түшүүсү саналат, ал эми ушул Мыйзамдын 52-беренесинин 3-бөлүгүнө ылайык электрондук терминалдарды, төлөө терминалдарын же банкоматтарды пайдалануу менен бажы төлөмдөрү төлөнгөндө мындай ырастоо болуп ушул Мыйзамдын 52-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн эсепке акчалай каражаттар которулганын ырастоочу, электрондук терминалдар, төлөм терминалдары же банкоматтар тарабынан түзүлгөн, анын ичинде электрондук түрдө түзүлгөн документ эсептелет. Аталган документ түзүлгөн учурдан тартып, бажы төлөмдөрүн төлөө максатында которулган акчалай каражаттар кайра алынгыс болуп калат.

4. Бажы төлөмдөрүн төлөөчүнүн, ошондой эле ушул Мыйзамдын 55-беренесинде көрсөтүлгөн жактардын талабы боюнча бажы органдары бажы төлөмдөрү төлөнгөндүгүнө ырастоону жазуу жүзүндө, мындай талап коюлганга чейинки үч календардык жылдан ашпаган мезгил үчүн берүүгө милдеттүү. Бажы төлөмдөрүнүн төлөнгөндүгүнүн ырастоо формасы Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилет.

5. Башка жактар тарабынан бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти аткаруу мүмкүндүгү, бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти аткаруу тартиби, ошондой эле уюм жоюлган, жеке ишкер ишин токтоткон, уюм кайра түзүлгөн учурда бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти аткаруу өзгөчөлүгү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

6. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттүүлүктү аткарбаган же талаптагыдай эмес аткарган учурда бажы органдары бажы төлөмдөрүн төлөөчүгө, ошондой эле Кодекске ылайык бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча жоопкерчиликти төлөөчү менен бирге тартуучу жактарга бажы төлөмдөрүнүн белгиленген мөөнөттө төлөнбөгөн суммасы жөнүндө кабарлама (мындан ары - Кабарлама) жиберет.

Ушул бөлүктүн биринчи абзацында көрсөтүлгөн Кабарламанын формасы Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

7. Кабарламада төлөнүүгө тийиш болгон бажы төлөмдөрүнүн суммасы (төлөмдөрдүн түрлөрү боюнча), Кабарлама жиберилген учурга карата эсептелген туумдардын, пайыздардын өлчөмү, ушул Мыйзамга ылайык бажы төлөмдөрүн төлөө мөөнөтү, Кабарламаны аткаруу мөөнөтү жөнүндө, ошондой эле төлөөчү Кабарламада көрсөтүлгөн талаптарды аткарбаган учурда колдонулуучу, бажы төлөмдөрүн мажбурлап өндүрүү жана аларды өндүрүп алууну камсыз кылуу боюнча чаралар жөнүндө жана Кабарламаны жиберүүнүн негиздери жөнүндө маалыматтар камтылууга тийиш.

Кабарлама тийиштүү түрдө жол-жоболонгон жана ушул берененин 10-бөлүгүндө белгиленген тартипте тапшырылган учурда гана күчкө ээ болот.

8. Кабарлама бажы төлөмдөрүн төлөбөй коюу же толук төлөбөй коюу фактысы аныкталган күндөн тартып отуз календарлык күндөн кечиктирбестен төлөөчүгө же болбосо бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти Кодекске ылайык бирге тарткан жакка жиберилүүгө тийиш.

Бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын бузууга байланышкан кылмыштардын (бузуулардын) белгилерине жараша жазыктык иш боюнча сотко чейинки өндүрүш башталган же өндүрүш ачылган учурда, Кабарламаны жиберүү мөөнөтү жазыктык иштер боюнча жана бузуулар жөнүндө иштер боюнча өндүрүш аяктаганга чейин токтотулат.

9. Кабарламада көрсөтүлгөн талапты аткаруу мөөнөтү төлөөчү же бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти Кодекске ылайык бирге тарткан жак мындай Кабарламаны алган күндөн тартып отуз календарлык күндөн ашпайт.

Төлөөчү же бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти Кодекске ылайык бирге тарткан жак Кабарламада көрсөтүлгөн талапка макул болгон учурда, бажы органы тарабынан төлөөчүгө же болбосо бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти Кодекске ылайык бирге тарткан жакка мындай Кабарламаны алган күндөн тартып алты айдан ашпаган мөөнөттө Кабарламада көрсөтүлгөн талапты аткаруу мүмкүнчүлүгү берилиши мүмкүн.

Ушул бөлүктүн экинчи абзацында көрсөтүлгөн мөөнөттө Кабарламада көрсөтүлгөн талапты аткаруу мүмкүнчүлүгү Кабарламада аталган талапка макул болгон жактын жазуу жүзүндөгү арызынын негизинде, мындай жак бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдетти аткарууну камсыз кылган учурда, бажы органы тарабынан берилет.

10. Кабарлама уюмдун жетекчисине же башка ыйгарым укуктуу өкүлүнө же жеке жакка кол койдуруп алуу менен же Кабарламаны алган фактысын жана датасын тастыктаган башкача ыкма менен тапшырылууга тийиш. Кабарламаны жеке өзүнө берүү мүмкүн болбосо же болбосо аталган адамдар Кабарламаны алуудан качса, ал тапшырык кат түрүндө почта аркылуу жиберилет. Кабарлама жиберилген күндөн кийин он календарлык күн өткөндөн тартып Кабарлама тапшырылды деп эсептелет.

11. Кабарлама ушул берененин 9-бөлүгүндө каралган мөөнөттө аткарылбаса, бажы органдары ушул Мыйзамдын 77 жана 78-беренелерине ылайык бажы төлөмдөрүн мажбурлап өндүрүп алуу боюнча чараларды көрөт.

12. Кабарлама төлөөчүгө анын жазыктык жоопкерчиликке же бузуулар үчүн жоопкерчиликке тартылгандыгына карабастан жиберилет.

13. Бажы органдары тарабынан Кабарлама жиберилбеген учурлар Кодекстин 55-беренесинин 4-пунктунда белгиленген.

Ушул бөлүктүн биринчи абзацында каралгандан тышкары, бажы органдары тарабынан Кабарлама жиберилбей турган башка учурлар Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн.

Бажы органы Кабарламаны Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген тартипте кайра чакыртып алышы мүмкүн.

55-берене. Кыргыз Республикасында ички керектөө үчүн чыгарып берүүнүн бажы жол-жобосуна жайгаштырылган, шарттуу түрдө чыгарып берилген товарларга карата бажы төлөмдөрүн төлөө тартиби

1. Бажы аймагында шарттуу түрдө чыгарып берилген товарларды сатып алуу үчүн ички керектөөгө чыгарып берүүнүн бажы жол-жобосуна, Бирликтин товарлары статусуна ылайык бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттүүлүктү аткаруу талап кылынган учурларда, мындай милдетти аткаруу декларант (анын укук улантуучусу) же мындай товарларга ээлик кылуу укугуна ээ болгон башка жак тарабынан жүргүзүлүшү мүмкүн.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти аткаруу ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жактардын товарларды шарттуу чыгарып берүүчү бажы органына берген арыздарынын негизинде, товарларды шарттуу түрдө чыгарып берүү жүзөгө ашырылган бажы декларациясынын номерин жана бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылганы тууралуу төлөм документинин реквизиттерин көрсөтүү менен жүргүзүлөт.

3. Кодекстин 126-беренесинин 1-пунктунун 1-пунктчасында көрсөтүлгөн товарларга карата бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти аткаруу товарларды шарттуу чыгарып берүү жүргүзүлгөн бажы декларациясында эсептелген жана бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча жеңилдиктерди берүүгө байланыштуу төлөнбөгөн бажы төлөмдөрүнүн суммасынын өлчөмүндө жүргүзүлөт.

4. Кодекстин 126-беренесинин 1-пунктунун 3-пунктчасында көрсөтүлгөн товарларга карата бажы алымдары Бирдиктүү бажы тарифинде белгиленген алып келүү ставкалары боюнча эсептелген ташып келүү бажы алымдарынын суммасынын жана товарларды чыгарып берүүдө төлөнгөн ташып келүү бажы алымдарынын суммасынын ортосундагы айырманын өлчөмүндө төлөнөт.

5. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн бажы төлөмдөрү ушул Мыйзамдын 52-беренесинде аныкталган эсептерге төлөнүүгө тийиш.

6. Ушул берененин 1-бөлүгүнө ылайык төлөнүүгө тийиш болгон бажы төлөмдөрүнүн суммаларына туумдар эсептелбейт.

56-берене. Товарларды бажы чек арасы аркылуу мыйзамсыз өткөрүүдө бажы алымдарын, салыктарды төлөө боюнча милдеттердин келип чыгышы жана токтотулушу, аларды төлөө мөөнөтү жана эсептөө өзгөчөлүктөрү

Товарларды бажы чек арасы аркылуу мыйзамсыз өткөрүүдө бажы алымдарын, салыктарды төлөө боюнча милдеттердин келип чыгуу жана токтотулуу учурлары, аларды төлөө мөөнөтү, эсептөө өзгөчөлүктөрү Кодекстин 56-беренесинде белгиленген.

57-берене. Бажы алымдарын, салыктарын төлөө мөөнөтү жана тартиби

1. Бажы алымдарын, салыктарын төлөө мөөнөтү Кодекстин 57-беренесине ылайык аныкталат.

2. Бажы алымдарын төлөө тартиби ушул Кодекстин 61-беренесине ылайык белгиленет.

Салыктарды төлөө тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

58-берене. Туум

1. Төлөөчү бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти аткарбаган же талаптагыдай эмес аткарган учурда, Кодексте белгиленген мөөнөттө туум төлөнөт.

Ушул берененин 2-4-бөлүктөрүндө, ушул Мыйзамдын 168-беренесинин 3-бөлүгүнүн төртүнчү-бешинчи абзацтарында каралган учурларды кошпогондо, туум бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти аткаруу мөөнөтү өтүп кеткен ар бир календардык күн үчүн, бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти аткаруу мөөнөтү бүткөн күндөн кийинки күндөн тартып, бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдет аткарылган күнгө чейин же болбосо мөөнөттү кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө жөнүндө чечим кабыл алынган күнгө чейин бул күндөрдү кошо алуу менен, төлөнбөгөн бажы төлөмдөрүнүн суммасынан 0,09 пайыз өлчөмүндө эсептелет.

2. Бажы органы кепилдик берүүчүгө же кепилге Кабарлама жибергенде туум кепилдик берүүчүлүк же банктык кепилдик менен камсыздалган милдеттенмелерди аткаруу мөөнөтү өткөн күндөн кийинки күндөн тартып эсептелет.

3. Кабарлама төлөөчүгө жиберилгенде туум Кабарлама жиберилген күндү кошо алуу менен эсептелет. Бажы төлөмдөрү Кабарламада көрсөтүлгөн мөөнөттө төлөнбөгөн учурда туум ушул берененин 1-пунктуна ылайык эсептелет.

4. Товарлар убактылуу сактоодо турганда бажы декларациясын берүү мөөнөтү бузулган учурда, убактылуу сакталган мезгил үчүн туум эсептелбейт жана төлөнбөйт.

5. Туум бажы төлөмдөрүнүн суммаларын төлөө менен бир убакта же мындай суммалар төлөнгөндөн кийин, бирок бажы төлөмдөрүнүн суммасы төлөнгөн учурдан тартып бир айдан кечиктирбестен төлөнөт.

6. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдет өз убагында эмес аткарылгандыгы үчүн эсептелген туумдун жалпы суммасы бажы төлөмдөрү боюнча негизги карыздын өлчөмүнүн 100 пайызынан ашпашы керек.

7. Бажы төлөмдөрүн төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө жөнүндө арыз берүү төлөм калдыгынын суммасына туум эсептөөнү токтотпойт.

8. Туумду төлөө, өндүрүп алуу жана кайра кайтарып берүү ушул Мыйзамда бажы төлөмдөрүн төлөөгө, өндүрүп алууга жана кайра кайтарууга карата каралган тартипте жүзөгө ашырылат.

Туумду эсептөө тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

7-глава. Бажы төлөмдөрүн төлөө мөөнөтүн өзгөртүү

59-берене. Бажы алымдарын, салыктарды төлөө мөөнөтүн өзгөртүүнүн жалпы шарттары

1. Бажы алымдарын, салыктарын төлөө мөөнөтүн өзгөртүү мөөнөттү кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө формасында жүзөгө ашырылат.

2. Бажы алымдарын, салыктарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан ички керектөө үчүн чыгарып берүүнүн бажы жол-жобосуна жайгаштырылган товарларга карата бажы алымдарын, салыктарын төлөөчүнүн арызы боюнча берилет.

Кодекстин 59-беренесинин 2-пунктунун 1-пунктчасына ылайык Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан ал жеткис күчтүн жагдайларынын натыйжасында келтирилди деп таанылган зыян төлөөчүгө келтирилген учурда, бажы төлөмдөрүн төлөөчүнүн жазуу жүзүндөгү арызы боюнча бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан ага бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти аткарууга камсыздоо бербестен үч жылга чейинки мөөнөткө салыкты төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө берилет.

3. Төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө бажы алымдары же салыктары боюнча, ошондой эле төлөнүүгө тийиш болгон бажы алымдарынын жана салыктарынын бардык суммасына карата берилиши мүмкүн.

4. Төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө жөнүндө чечим төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө жөнүндө арыз бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан катталган күндөн тартып он беш календарлык күндөн ашпаган мөөнөттө кабыл алынат.

60-берене. Бажы алымдарын, салыктарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө үчүн мөөнөттөр жана негиздер

1. Ташып келүү бажы алымдарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө үчүн негиздер, аларды берүү мөөнөттөрү Кодекстин 59-беренесинде белгиленген.

2. Салыктарды төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө ички керектөө үчүн чыгарып берүүнүн бажы жол-жобосуна ылайык, товарлар чыгарып берилген күндөн кийинки күндөн тартып алты айдан ашпаган мөөнөткө пайыздарды төлөтпөй берилет.

Салыктарды төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө үчүн негиз болуп төмөнкүлөр эсептелет:

Кодекстин 59-беренесинин 2-пунктунун 1-3-пунктчаларында көрсөтүлгөн негиздер;

бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүп жаткан товарлар тез бузулуучу деп эсептелген учурлар;

3. Кодекстин 59-беренесинин 2 жана 3-пункттарында көрсөтүлгөн негиздердин болушу Кыргыз Республикасынын ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдары тарабынан, Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктаган тартипте ырасталат.

61-берене. Бажы төлөмдөрүн төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдырууну же бөлүп төлөөнү берүүгө жол бербөөчү жагдайлар

1. Төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдырууну же бөлүп төлөөнү берүүгө талаптануучу жакка бажы төлөмдөрүн төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдырууну же бөлүп төлөөнү берүүгө төмөнкүдөй учурларда жол берилбейт, эгерде ушул жакка карата:

1) салык мыйзамдарын же бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарды бузууга байланышкан кылмыштын (бузуунун) белгилерине жараша жазыктык иш боюнча сотко чейинки өндүрүш башталса же өндүрүш ачылса;

2) банкроттуктун жол-жобосу козголсо.

3) бажы төлөмдөрү боюнча карыздары бар болсо.

2. Ушул берененин 1-пунктунда көрсөтүлгөн жагдайлар болгон учурда мөөнөттү кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө жөнүндө чечим чыгарылышы мүмкүн эмес, бул тууралуу мөөнөттү кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө жөнүндө арыз берген жакка мөөнөттү кийинкиге жылдыруунун же бөлүп төлөөнүн мүмкүн эместиги тууралуу чечим кабыл алынган күндөн кийинки үч жумушчу күндөн кечиктирбестен жазуу жүзүндө кабар берилет.

62-берене. Бажы алымдарын, салыктарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдырууну же бөлүп төлөөнү берүү үчүн пайыздар

1. Кодекстин 59-беренесинин 2-пунктунун 1-пунктчасына ылайык Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан ал жеткис күчтүн жагдайларынын натыйжасында келтирилди деп таанылган зыян төлөөчүгө келтирилген учурларды кошпогондо, бажы алымдарын, салыктарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдырууну же бөлүп төлөөнү берүү үчүн пайыздар алынат.

2. Ташып келүү бажы алымдарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдырууну же бөлүп төлөөнү берүү үчүн пайыздарды төлөө мөөнөтү, алардын өлчөмү, төлөө тартиби Кодекстин 60-беренесинде белгиленген.

3. Салыктарды төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдырууну же бөлүп төлөөнү берүү үчүн пайыздарды төлөө мөөнөтү, алардын өлчөмү, мындай пайыздарды төлөө тартиби ушул Мыйзамда ташып келүү бажы алымдары боюнча пайыздарды төлөө мөөнөтүнө, алардын өлчөмүнө, мындай пайыздарды төлөө тартибине карата каралган нормаларга ылайык колдонулат.

4. Бажы алымдарын, салыктарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдырууну же бөлүп төлөөнү берүү үчүн пайыздарды эсептөө тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

8-глава. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышын камсыздоо

63-берене. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышын камсыздоонун жалпы шарттары

1. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышын камсыздоонун жалпы шарттары Кодекстин 9-главасында аныкталган.

2. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышы төмөнкүдөй учурларда камсыздалат:

1) бажы төлөмдөрүн төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө берилгенде;

2) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныктала турган учурларды кошпогондо, товарлар шарттуу чыгарып берилгенде;

3) Кодекстин 120-беренесине ылайык, товарларга карата декларация тапшырылганга чейин товарлар чыгарып берилгенде;

4) Кодекстин 121-беренесине ылайык, бажылык, башка документтерди жана (же) маалыматтарды текшерүү аяктаганга чейин товарлар чыгарып берилгенде;

5) Кодекстин 122-беренесине ылайык, бажы экспертизасы дайындалганда товарлар чыгарып берилгенде;

6) товарлар бажы транзитинин бажы жол-жобосуна жайгаштырылганда;

7) бажы иши чөйрөсүндө иштер жүзөгө ашырылганда;

8) ошондой эле ушул Мыйзамда каралган башка учурларда.

3. Кодекстин 120-122, 146, 304 жана 437-беренелеринде көрсөтүлгөн учурларда, ошондой эле Кодекстин 59-беренесинин 2-пунктунун 1-пунктчасына ылайык Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан ал жеткис күчтүн жагдайларынын натыйжасында келтирилди деп таанылган зыян келтирилген учурларда бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышына камсыздоо берилбейт.

Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышына камсыздоо берилбей турган башка учурлар Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

64-берене. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышын камсыздоо ыкмалары

1. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышы төмөнкүдөй ыкмалар аркылуу камсыздалат:

1) бажы органынын эсебине акчалай каражаттарды салуу (депозит);

2) банктык кепилдик;

3) кепилдик кылуу;

4) товарларды жана башка мүлктү күрөөгө коюу;

5) камсыздандыруу келишими.

2. Ушул Мыйзамда каралган учурларды кошпогондо, бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышын камсыздоо ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн кайсы болбосун ыкмада жүргүзүлүшү мүмкүн.

Бажы төлөмдөрүн төлөөнү камсыздоонун ушул берененин 1-бөлүгүнүн 5-пунктунда каралган ыкмасы бажы иши чөйрөсүндө бажы өкүлдөрү, бажы жүк ташуучулары, убактылуу сактоо кампаларынын ээлери, бажы кампаларынын ээлери, эркин кампалардын ээлери, алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлери катары ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүүдө гана колдонулат.

3. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышын камсыздоону колдонуу тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

4. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышын камсыздоону ырастоочу документтерди кайра кайтаруу тартиби жана учурлары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

65-берене. Бажы органынын эсебине акчалай каражаттарды салуу (депозит)

1. Бажы органын эсебине же кассасына бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттерди аткарууну камсыз кылуу катары акчалай каражаттарды салуу (депозит) Кыргыз Республикасынын улуттук валютасында жүргүзүлөт.

Депозиттин суммасына пайыздар чегерилбейт.

2. Депозит менен камсыз кылынган милдеттенмелер аткарылбаганда, төлөнүүгө тийиш болгон бажы төлөмдөрүнүн, туумдун жана пайыздардын суммасы Кыргыз Республикасынын республикалык бюджетине депозитте жайгаштырылган суммадан чегерилет.

3. Депозит менен камсыз кылынган милдеттенмелер аткарылганда, төлөнгөн акчалай каражаттар ушул Мыйзамдын 9-главасына ылайык кайра кайтарылууга же төлөөчүнүн каалоосу боюнча бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттерди аткаруу үчүн пайдаланылууга, келечектеги бажы төлөмдөрүн төлөөнүн эсебине алынууга же болбосо бажы органдарынын алдында келип чыккан башка милдеттенме боюнча бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышын камсыздоо үчүн пайдаланылууга жатат.

4. Депозиттин салынгандыгын ырастоо үчүн, бажы органынын эсебине же кассасына акчалай каражаттарды салган жакка депозиттик сертификат берилет, анын формасы жана пайдалануу тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

66-берене. Банктык кепилдик

1. Бажы органдары бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган жүргүзүүчү Банктардын жана башка кредиттик уюмдардын реестрине киргизилген банктар, кредиттик уюмдар тарабынан берилген банктык кепилдиктерди бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышын камсыздоо катары кабыл алат.

2. Банктарды, башка кредиттик уюмдарды Банктардын жана башка кредиттик уюмдардын реестрине киргизүү тартиби жана шарттары, ошондой эле аны жүргүзүү тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

Берилген кепилдиктердин шарттары сакталбаганда, ошондой эле Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын жана бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын башка бузуулар болгондо, банктар жана башка кредиттик уюмдар Реестрден чыгарылышы мүмкүн.

3. Банктык кепилдиктерди берүүгө, банктык кепилдик боюнча талаптарды коюуга, кепилдик берүүчүнүн өз милдеттенмелерин аткаруусуна жана банктык кепилдиктерди токтотууга байланышкан укуктук мамилелерге карата Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарынын жоболору колдонулат.

67-берене. Кепилдик кылуу

1. Кепилдик кылуу бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган жүргүзүүчү Кепилдик кылуучулардын реестрине киргизилген кепилдик кылуучу менен бажы органынын ортосунда келишим түзүү жолу менен Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарына ылайык жол-жоболонот.

2. Юридикалык жактарды Кепилдик кылуучулардын реестрине киргизүү тартиби жана шарттары, ошондой эле аны жүргүзүү тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

3. Бажы төлөмдөрүн төлөөчү бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышын камсыздоо ыкмасын кепилдик кылуу катары тандаганда, кепилдик кылуучу болууга ниеттенген жак кепилдик кылуу келишимин түзүү жөнүндө бажы органына сунуш жиберет.

4. Бажы органы кепилдик кылуу келишимин түзүүгө байланышкан чыгымдарды тартпайт.

68-берене. Мүлктү күрөөгө коюу

1. Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарына жана Кыргыз Республикасынын күрөө жөнүндө мыйзамдарына ылайык, күрөө предмети болуп мүлк эсептелет, буга төмөнкүлөр кирбейт:

1) Кыргыз Республикасынын аймагынан сырткары турган мүлк;

2) үчүнчү жактын пайдасына башка бир милдеттенмени же болбосо мурдагы башка милдеттенмелер менен жүктөлгөн башка мүлктү камсыздоо үчүн мурда коюлган мүлк;

3) бат бузулууга учурай турган товарлар, жаныбарлар;

4) энергиянын электр, жылуулук жана башка түрлөрү;

5) ишканалар;

6) мүлктүк укуктар;

7) жүгүртүүдөгү товарларга коюлган күрөө;

8) эркин сатууга Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык тыюу салынган өндүрүш продукциялары жана калдыктары;

9) өндүрүп алуу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык соттун чечими боюнча гана багытталуучу мүлк.

2. Күрөө бажы органынын жана күрөө коюучунун ортосундагы келишим менен жол-жоболонот. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттүүлүктү аткарууга жооптуу жак же бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттүүлүктү аткарууга жооптуу жактын пайдасына күрөө койгон башка жак күрөөгө коюучу боло алат.

3. Бажы органынын алдында күрөө коюу менен камсыздалган милдеттенмелер аткарылбаганда, бажы төлөмдөрү боюнча карыздын суммасы бажы органы тарабынан коюлган күрөөнүн эсебинен Кыргыз Республикасынын республикалык бюджетине чегерилет.

4. Күрөөгө коюлган мүлктөн өндүрүп алуу Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарында жана Кыргыз Республикасынын күрөө жөнүндө мыйзамдарында белгиленген тартипте жүргүзүлөт.

69-берене. Камсыздандыруу келишими

1. Камсыздандыруу келишими Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарына жана камсыздандыруу жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык түзүлөт.

2. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган Камсыздандыруу уюмдарынын реестрине киргизилген камсыздандыруу уюму менен түзүлгөн камсыздандыруу келишимдерин кабыл алат.

Камсыздандыруу уюмдарын реестрге киргизүү жана реестрден чыгаруу тартиби жана шарттары, ошондой эле аны жүргүзүү тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

70-берене. Бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча милдеттин аткарылышын генералдык камсыздоо

1. Бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча милдеттин аткарылышын генералдык камсыздоону колдонуунун жалпы шарттары, ошондой эле аны колдонуу учурлары Кодекстин 64-беренесинде белгиленген.

2. Бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча милдетти аткаруу бажы алымдарын, салыктарын төлөөчү же болбосо башка жак тарабынан төлөөчүнүн пайдасына камсыздалат.

3. Бажы операциялары Кыргыз Республикасынын аймагында жүргүзүлгөн учурда бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча милдеттин аткарылышын генералдык камсыздоону колдонуу тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

71-берене. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттүүлүктү аткарууну камсыз кылуунун өлчөмүн аныктоо

1. Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарылышын камсыздоонун өлчөмү бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча тарифтик преференцияларды жана жеңилдиктерди колдонбостон, товарларды ички керектөө үчүн чыгаруунун бажы жол-жобосуна же экспорттоонун бажы жол-жобосуна жайгаштырууда төлөнүүгө тийиш болгон товарларды чыгарып берүүгө байланышкан операцияларды бажы органы тарабынан жүргүзүү үчүн бажы алымдарынын, салыктардын, жыйымдардын суммаларына жараша аныкталат.

2. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү Бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттин аткарышын камсыздоонун так көрсөтүлгөн өлчөмү аныкталышы мүмкүн болгон товарлардын айрым түрлөрүн, ошондой эле ушундай камсыз кылуунун өлчөмдөрүн аныктайт.

9-глава. Бажы төлөмдөрүн жана башка акчалай каражаттарды кайра кайтаруу (эсепке чегерүү)

72-берене. Бажы төлөмдөрүнүн суммаларын кайра кайтаруу (эсепке чегерүү)

1. Бажы алымдарынын, салыктарынын суммалары Кодекстин 10-главасына ылайык кайра кайтарылууга (эсепке чегерилүүгө) тийиш.

Кодекстин 67-беренесинин 1-пунктунун 4-7-пунктчаларында көрсөтүлгөн учурларда бажы алымдарынын, салыктарынын суммасын кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) эсебине бажы алымдарынын, салыктарынын суммасы чегерилген бажы органына бажы алымдарынын, салыктарынын суммаларын кайра кайтарууга (эсепке чегерүүгө) алып келүүчү жагдайлар келип чыкканы ырасталганда жүргүзүлөт.

2. Ашыкча төлөнгөн бажы жыйымдарынын суммасы ушул Мыйзамдын 73-беренесинде белгиленген тартипте жана мөөнөттө кайра кайтарылууга (эсепке чегерилүүгө) тийиш.

73-берене. Ашыкча төлөнгөн жана (же) ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрүн кайра кайтаруу (эсепке чегерүү)

1. Бажы төлөмдөрү катары иш жүзүндө төлөнгөн же өндүрүп алынган, өлчөмү Кодекске, ушул Мыйзамга жана Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарына ылайык төлөнүүгө тийиш болгон суммадан ашып кеткен акча каражаттарынын суммасы ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрүнүн суммасы болуп саналат.

2. Бажы органы ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрүнүн суммасын төлөөчүнүн арызы боюнча жана Кодексте белгиленген учурларда Комиссия тарабынан аныкталган товарларга карата декларацияда, бажылык кириштөө ордеринде же болбосо башка бажы документинде билдирилген, эсептелип чыккан бажы төлөмдөрү жөнүндө маалыматтарга белгиленген тартипте өзгөртүүлөр (толуктоолор) киргизилген шартта кайра кайтарууга тийиш. Ушул Мыйзамдын 74-беренесинде көрсөтүлгөн учурларды кошпогондо, арыз эсебине көрсөтүлгөн суммалар төлөнгөн бажы органына, аларды төлөгөн күндөн тартып үч жылдан кечиктирбестен берилет.

3. Бажы төлөмдөрүн ашыкча төлөө же ашыкча өндүрүп алуу фактысы табылган учурда, бажы органы ушундай факт табылган күндөн тартып бир айдан кечиктирбестен, төлөөчүгө ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрүнүн суммасы жөнүндө кабарлоого милдеттүү.

4. Ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрү эсебине бажы төлөмдөрүнүн суммасы келип түшкөн бажы органынын чечими боюнча кайра кайтарылат (эсепке чегерилет). Кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) жөнүндө арызды кароо, кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) тууралуу чечим кабыл алуу жана ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрүнүн суммаларын кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) үчүн зарыл болгон жалпы мөөнөт кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) жөнүндө арыз жана бардык зарыл документтер берилген күндөн тартып бир айдан ашпайт. Көрсөтүлгөн мөөнөт бузулган учурда, белгиленген мөөнөттө кайтарып берилбеген ашыкча төлөнгөн бажы төлөмдөрүнүн суммасына кайра кайтарып берүү мөөнөтү бузулган ар бир кун үчүн пайыз эсептелет.

5. Кайра кайтарып берүү (эсепке чегерүү) бажы органынын эсебине бажы төлөмдөрү келип түшкөн шарттарда жүргүзүлөт.

6. Ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрү, эгерде арызда башкача эскертилбесе, төлөөчүнүн төлөнгөн же өндүрүп алынган эсебине кайра кайтарылат. Эгерде бажы төлөмдөрүн төлөөчүнүн пайдасына башка жак төлөсө, ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрү ошол жакка кайра кайтарылат.

7. Ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрүн кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) Кыргыз Республикасынын улуттук валютасында жүргүзүлөт.

8. Ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрү кайра кайтарылган учурда кайра кайтарылып жаткан төлөмдөрдүн суммасынан төлөнгөн же өндүрүлгөн туумдун жана пайыздардын суммасы да кайра кайтарылат (эсепке алынат).

9. Ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрүн кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) төмөнкүдөй учурда жүргүзүлбөйт:

1) төлөөчүнүн бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча кайра кайтарыла (эсепке чегериле) турган суммага барабар же андан ашык өлчөмүндө карызы болгондо;

2) ушул Мыйзамда белгиленген мөөнөттөр аяктагандан кийин бажы төлөмдөрүнүн суммасын кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) жөнүндө арыз берилгенде.

10. Ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрүн кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) төлөөчүнүн каалоосу боюнча башка бажы төлөмдөрүн, ошондой эле туумду, пайыздарды же айыптарды төлөө боюнча милдеттерди аткаруу эсебине чегерүү түрүндө жүргүзүлүшү мүмкүн.

11. Бажы төлөмдөрүн, туумдарды жана пайыздарды төлөө боюнча карыз болгон учурда, бажы органы аны ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүп алынган бажы төлөмдөрүнүн суммасынын эсебинен өз алдынча жаап коюуга укуктуу. Бажы органы жүргүзүлгөн эсепке чегерүү жөнүндө төлөөчүгө ал жүзөгө ашырылган күндөн тартып үч жумушчу күндүн ичинде маалымдоого милдеттүү.

12. Бажы төлөмдөрү кайра кайтарылган бардык учурларда, бажы органдары кайра кайтаруу жүргүзүлгөн дата, анын себеби жана кайра кайтарылган сумма тууралуу ал жүзөгө ашырылган күндөн тартып он жумушчу күндүн ичинде төлөөчү катталган жердеги салык органдарына маалымдайт.

74-берене. Бажы төлөмдөрүн кайра кайтаруунун (эсепке чегерүүнүн) башка учурлары

1. Бажы төлөмдөрүн кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) төмөнкүдөй учурларда да жүргүзүлөт:

1) бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча жеңилдиктер берилгенде;

2) тарифтик преференциялар калыбына келтирилгенде;

3) бажы жол-жобосунун шарттарында бажы алымдарынын, салыктарынын төлөнгөн суммаларын кайра кайтаруу каралганда;

4) эгерде төлөнүүгө тийиш болгон бажы төлөмдөрүнүн суммасы убактылуу (шарттуу) баалоодо төлөнгөн суммадан аз болсо, бажы наркы товарларды чыгарып бергенден кийин аныкталганда;

5) Бирликтин укугун түзүүчү эл аралык келишимдерде белгиленген учурларда.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн учурларда бажы алымдарын, салыктарын кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) бажы төлөмдөрүнүн төлөнгөн суммаларын кайра кайтарууга (эсепке чегерүүгө) алып келүүчү жагдайлар келип чыккан күндөн кийинки күндөн тартып бир жылдан кечиктирбестен бул жөнүндө арыз бергенде жүргүзүлөт.

75-берене. Аванстык төлөмдөрдүн суммасын кайра кайтаруу (эсепке чегерүү)

1. Аванстык төлөмдөрдүн талап кылынбаган суммалары аванстык төлөмдөрдү төлөгөн жактын арызы боюнча кайра кайтарылууга (эсепке чегерилүүгө) жатат.

2. Аталган арыз эсебине аванстык төлөмдөр төлөнгөн бажы органына берилет.

3. Бажы органы тарабынан аванстык төлөмдөрдү кайра кайтаруу (эсепке чегерүү), аванстык төлөмдөрдүн талап кылынбаган суммаларын кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) жөнүндө чечимди кароонун, кабыл алуунун жалпы мөөнөтү бажы органы арызды каттаган учурдан тартып отуз календарлык күндөн ашпоого тийиш.

76-берене. Депозитти кайра кайтаруу (эсепке чегерүү)

1. Эгерде депозитти кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) жөнүндө арыз милдеттенме аткарылган күндөн кийинки күндөн тартып үч жылдын ичинде бажы органына берилсе, депозитти кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) депозит менен камсыз кылынган милдеттенме аткарылган шартта жүзөгө ашырылат. Көрсөтүлгөн мөөнөт аяктагандан кийин депозиттин талап кылынбаган суммалары республикалык бюджетке чегерилет жана кайра кайтарылууга (эсепке чегерилүүгө) жатпайт.

2. Депозит, эсебине же кассасына депозиттин суммалары төлөнгөн бажы органы же болбосо аткаруу милдеттенмелери депозит менен камсыз кылынган бажы операциясы же бажы жол-жобосу аякталып жаткан бажы органы тарабынан кайра кайтарып берилет.

3. Депозит депозиттик сертификатты көрсөткөн учурда Кыргыз Республикасынын улуттук валютасында кайра кайтарылат.

4. Эгерде депозиттин суммалары бажы органынын кассасына накталай акча түрүндө салынса, төлөөчүнүн каалоосу боюнча депозит төлөөчү көрсөткөн эсепке накталай эмес түрдө кайра кайтарылышы (эсепке чегерилиши) мүмкүн.

5. Төлөөчүдө бажы төлөмдөрүн, туумдарды же пайыздарды төлөө боюнча аткарылбаган же талаптагыдай эмес аткарылган милдет болгондо депозитти кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) ушундай аткарылбаган же талаптагыдай эмес аткарылган милдеттин өлчөмүндө жүзөгө ашырылбайт.

77-берене. Бажы төлөмдөрүн өндүрүп алуу

1. Кабарламада белгиленген талаптар Кабарламада көрсөтүлгөн мөөнөттө аткарылбаган же талаптагыдай эмес аткарылган учурда, ошондой эле мындай Кабарлама Кодекстин 55-беренесинин 4-пунктуна ылайык жиберилбегенде бажы органдары тарабынан бажы төлөмдөрүн өндүрүп алуу боюнча чаралар көрүлөт.

2. Эгерде Кодексте жана (же) Бирлик жөнүндө келишимде башкача белгиленбесе, бажы төлөмдөрүн өндүрүп алуу боюнча чараларга төлөөчүнүн акча каражатынын жана (же) башка мүлкүнүн эсебинен, анын ичинде кайра кайтарылууга (эсепке чегерилүүгө) жаткан бажы төлөмдөрүнүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдардын суммаларынын, аванстык төлөмдөрдү, бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттүүлүктү аткарууну камсыз кылуунун, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттүүлүктү аткарууну камсыз кылуунун, анын ичинде генералдык камсыз кылуунун, бажы иши чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттүүлүгүн аткарууну камсыз кылуунун, ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттүүлүгүн аткарууну камсыз кылуунун суммаларынын эсебинен бажы төлөмдөрүн өндүрүп алуу кирет.

3. Бажы төлөмдөрүн өндүрүп алуу боюнча чаралар көрүлбөй турган учурлар Кодекстин 68-беренесинде белгиленген.

Бажы төлөмдөрүн өндүрүп алуу мөөнөтү товар чыгарып берилген учурдан тартып беш жылдан ашпоого тийиш.

4. Кодекстин 69-беренесинин 2 жана 3-пункттарында белгиленген учурларды кошпогондо, бажы төлөмдөрү товарларды чыгарып берүүнү жүзөгө ашырган бажы органы тарабынан өндүрүп алынат.

78-берене. Бажы төлөмдөрүн сот аркылуу өндүрүп алуу

1. Белгиленген мөөнөттө төлөнбөгөн бажы төлөмдөрү бюджеттин алдындагы карыз болуп саналат.

2. Эгерде бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттүүлүктү аткарууга жооптуу жак ушул Мыйзамдын 54-беренесинин 9-бөлүгүндө белгиленген мөөнөттө аны аткара албаса же болбосо ушул Мыйзамдын 166-беренесине ылайык даттануу мөөнөтү өткөн учурда бажы органдары бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетти аткаруу боюнча карыздын суммасын мажбурлап өндүрүп алуу жөнүндө ишти же болбосо жооптуу жакты "Банкроттук (кудуретсиздик) жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамына ылайык банкрот катары жоюу талабы менен банкроттук жөнүндө арызды сотко өткөрүп берет.

79-берене. Бажы төлөмдөрү төлөнбөгөн товарлардын эсебинен бажы төлөмдөрүн өндүрүп алуу

1. Бажы органдары, эгерде бажы төлөмдөрү төлөнбөгөн товарлар ушул Мыйзамда белгиленген тартипке ылайык ички керектөө үчүн чыгарып берилбесе, соттун чечими боюнча бажы төлөмдөрүн өндүрүп алууну ушул товарларга багыттоону жүргүзүүгө укуктуу.

2. Өндүрүп алууну бажы төлөмдөрү төлөнбөгөн товарларга карата багыттоо, товарларды алып коюу же аларга карата башка аракеттер Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган тартипте жүргүзүлөт.

80-берене. Төлөөчүнүн башка мүлкүнүн эсебинен бажы төлөмдөрүн өндүрүп алуу

1. Кабарламада белгиленген талаптар аткарылбаганда бажы органдары төлөнүүгө жатуучу бажы төлөмдөрүн төлөөчүнүн депозитинин эсебинен же болбосо башка мүлкүнүн эсебинен өндүрүп алууга укуктуу.

2. Өндүрүп алууну депозиттин суммасына багыттоо бул каражаттар бажы органынын эсебинде сакталган мөөнөттүн ичинде бажы органынын чечими боюнча жүргүзүлөт. Бажы органы бажы төлөмдөрүнүн суммаларын депозиттин эсебинен өндүрүп алуу жөнүндө бул каражаттарды ушул органдын эсебине которгон жакка, өндүрүп алгандан кийин үч жумушчу күндүн ичинде жазуу жүзүндө билдирет.

3. Төлөөчүнүн башка мүлкүнүн эсебинен бажы төлөмдөрүн өндүрүп алуу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жүргүзүлөт.

81-берене. Төлөөчүнүн мүлкүнө камак салуу

Төлөөчүнүн мүлкүнө камак салуу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык бажы органынын кызмат адамы тарабынан жүргүзүлөт.

82-берене. Бажы төлөмдөрүн чегерүүгө тапшырмаларды аткаруу боюнча банктардын милдеттери

1. Банктар бажы органдарынын эсептерине бажы төлөмдөрүн чегерүүгө төлөөчүнүн тапшырмасын, ошондой эле бажы төлөмдөрүн Кыргыз Республикасынын республикалык бюджетине чегерүүгө бажы органдарынын тапшырмаларын кыйшаюусуз аткарууга милдеттүү.

2. Төлөөчүнүн эсебинде акчалай каражаттар болгон учурда, банктар бажы төлөмдөрүнө которуу тапшырмасын аткарууну создуктурууга укуксуз.

3. Банктар ушул беренеде каралган бажы төлөмдөрүн чегерүү боюнча милдеттерди аткарбагандыгы же талаптагыдай эмес аткаргандыгы үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчилик тартат.

83-берене. Бажы төлөмдөрү, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдар, бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдары, салыктар, ошондой эле жыйынды бажы төлөмдөрү түрүндө алынуучу бажы алымдары, салыктар боюнча өнбөс карыздарды эсептен чыгаруу

Бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарды, ошондой эле жыйынды бажы төлөмдөрү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарды төлөө боюнча карыз төмөнкүдөй учурларда өнбөс карыз болуп таанылат:

1) бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, өздүк пайдалануу үчүн товарларга карата бажы алымдарын, салыктарды төлөө боюнча милдеттер аларды төлөө мөөнөтү бүткөн күндөн же болбосо жактардын бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, өздүк пайдалануу үчүн товарларга карата бажы алымдарын, салыктарды төлөө боюнча милдетке алып келүүчү жагдай башталган күндөн тартып алты жылдын ичинде аткарылбаса;

2) жеке жак өлгөндө анын укук улантуучусу же мураскери болбосо;

3) жеке жак дайынсыз жоголгон же аракетке жөндөмсүз деп таанылса, ошондой эле анын мүлкү жок же жетишсиз болсо;

4) төлөөчү банкрот деп таанылса;

5) өздүк пайдалануу үчүн товарларга карата бажы төлөмдөрү, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдар, бажы алымдары, салыктар боюнча карыздар өзүнчө мыйзам менен эсептен чыгарылса.

Көрсөтүлгөн учурларда бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарды, ошондой эле жыйынды бажы төлөмдөрү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарды төлөө боюнча карыздар Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген тартипте эсептен чыгарылат.

10-глава. Ички рынокту коргоо максатында колдонулуучу атайын, демпингге каршы, компенсациялык жана башка алымдар

84-берене. Ички рынокту коргоо максатында атайын, демпингге каршы, компенсациялык жана башка алымдарды колдонуу

1. Ички рынокту коргоо максатында колдонулуучу атайын, демпингге каршы, компенсациялык жана башка алымдарды колдонуунун жалпы жоболору Кодекстин 12-главасында белгиленген.

2. Ички рынокту коргоо максатында колдонулуучу атайын, демпингге каршы, компенсациялык жана башка алымдарды эсептөө үчүн салык салуу объекти, базасы ушул Мыйзамдын 49-беренесинин 1 жана 2-бөлүктөрүнө ылайык аныкталат.

3. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык жана башка алымдарды төлөөчү болуп декларант же атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, атайын квоталарды киргизүү аркылуу ички рынокту коргоо чарасы колдонулган товарларга карата атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдет келип чыккан башка жактар саналат.

4. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды эсептөө жана төлөө Кодексте жана Бирлик жөнүндө келишимде каралган өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен, Кодексте ташып келүү бажы алымдарын эсептөө жана төлөө үчүн белгиленген тартипте жүзөгө ашырылат.

5. Кодекстин 12-главасынын жоболору бажы аймагына алып келинген өздүк пайдалануу үчүн товарларга карата колдонулбайт.

85-берене. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттин келип чыгышы жана токтотулушу

Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдет келип чыгуучу жана токтотулуучу, анын ичинде товарларды бажы чек арасы аркылуу мыйзамсыз өткөрүүдөгү учурлар, ошондой эле атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдар төлөнбөй турган учурлар Кодекстин 72-беренесинде белгиленген.

86-берене. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдетти аткаруу

1. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдет атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөөчү, Кодекске ылайык атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча төлөөчү менен бирдей жоопкерчилик тартуучу жактар тарабынан аткарылат.

2. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдет башка жактардын аткаруу мүмкүнчүлүгү, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдетти аткаруу тартиби, ошондой эле уюм жоюлган, жеке ишкер ишин токтоткон, уюм кайра түзүлгөн учурда атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдетти аткаруунун өзгөчөлүгү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

3. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдет аткарылбаган же талаптагыдай эмес аткарылган учурда бажы органдары атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөөчүгө, ошондой эле Кодекске ылайык атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча төлөөчү менен бирдей жоопкерчилик тартуучу жактарга ушул Мыйзамдын 54-беренесинде аныкталган тартипте жана мөөнөттө атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдардын суммаларынын белгиленген мөөнөттө төлөнбөгөндүгү жөнүндө Кабарлама жөнөтөт.

4. Ушул берененин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн Кабарламанын формасы Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

5. Бажы органы тарабынан ушул берененин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн Кабарлама жөнөтүлбөй турган учурлар Кодекстин 73-беренесинин 4-пунктунда белгиленген.

Ушул бөлүктүн биринчи абзацында көрсөтүлгөндөн башка, бажы органы тарабынан Кабарлама жөнөтүлбөй турган учурлар Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн.

87-берене. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө мөөнөтү, тартиби, аларды төлөө мөөнөтүн өзгөртүү, туумдарды эсептөө, төлөө, өндүрүп алуу жана кайра кайтаруу

1. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, анын ичинде бажы чек арасы аркылуу товарларды мыйзамсыз алып өтүүдө төлөө мөөнөтү, аларды төлөө тартиби Кодекстин 74-беренесинде белгиленген.

2. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө түрүндө өзгөртүүгө болбойт.

3. Төлөөчү Кодексте белгиленген мөөнөттө атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттерди аткарбаган же талаптагыдай эмес аткарган учурда туум төлөнөт.

4. Аткарылбаган же талаптагыдай эмес аткарылган атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарга карата туумдарды эсептөө, төлөө жана кайра кайтаруу аткарылбаган же талаптагыдай эмес аткарылган бажы төлөмдөрүнө карата туумдарды эсептөөгө, төлөөгө жана кайтарууга карата Кодексте жана ушул Мыйзамда белгиленген тартипте жүргүзүлөт.

88-берене. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттердин аткарылышын камсыздоо

1. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттердин аткарылышын камсыздоонун жалпы жоболору, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттердин аткарылышын камсыздоо учурлары Кодекстин 75-беренесинде белгиленген.

2. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттердин аткарылышы бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттердин аткарылышын камсыздоо үчүн каралган ыкмаларда жана тартипте камсыз кылынат.

89-берене. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдардын суммаларын, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттердин аткарылышын камсыздоо катары төлөнгөн акча каражаттарын кайра кайтаруу (эсепке чегерүү)

1. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдардын суммаларын, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттердин аткарылышын камсыздоо катары төлөнгөн акча каражаттарын кайра кайтаруунун (эсепке чегерүүнүн) жалпы жоболору, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдардын суммалары, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттердин аткарылышын камсыздоо катары төлөнгөн акча каражаттары кайра кайтарылуучу (эсепке чегерилүүчү) учурлар Кодекстин 76-беренесинде белгиленген.

2. Кодекстин 76-беренесинин 3-пунктунун 3-5-пунктчаларында көрсөтүлгөн учурларда атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдардын суммаларын кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдардын суммалары эсебине төлөнгөн бажы органына атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдардын суммаларын кайра кайтарууга (эсепке чегерүүгө) алып келүүчү жагдайлар келип чыккандыгына ырастоо берилгенде жүргүзүлөт.

3. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдардын суммаларын, ошондой эле атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттердин аткарылышын камсыздоо катары төлөнгөн акча каражаттарын кайра кайтаруу (эсепке чегерүү) бажы төлөмдөрүнүн суммаларын кайра кайтарууга карата ушул Мыйзамда аныкталган тартипте жана мөөнөттө, Бирлик жөнүндө келишимдин жана Кодекстин жоболорун эске алуу менен жүргүзүлөт.

90-берене. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды өндүрүп алуу

1. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды өндүрүп алуунун жалпы жоболору, ошондой эле атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды өндүрүп алуу боюнча чаралар колдонулбай турган учурлар Кодекстин 77-беренесинде белгиленген.

2. Атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды өндүрүп алуу мөөнөтү товар чыгарып берилген учурдан тартып беш жылдан ашпоого тийиш.

III БӨЛҮМ. БАЖЫ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ ЖАНА АЛАРДЫ ЖҮРГҮЗҮҮЧҮ ЖАКТАР

11-глава. Бажы операциялары жана аларды жүргүзүүчү жактар жөнүндө жалпы жоболор

91-берене. Бажы операцияларын жүргүзүү тартиби

1. Бажы операциялары Кодексте, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерде жана актыларда белгиленген тартипте, ал эми Кодексте, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерде жана актыларда белгиленбеген бөлүгүндө, же болбосо бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерде жана актыларда каралган учурларда - бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жүргүзүлөт.

2. Бажы органдары тарабынан бажы органдарынын кызмат адамдарынын катышуусуз бажы органдарынын маалыматтык системасы аркылуу бажы операцияларын жүргүзүү тартиби Комиссия тарабынан, ал эми аны Комиссия аныктаганга чейин - Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

92-берене. Бажы операцияларын жүргүзүү үчүн зарыл документтер жана (же) маалыматтар

1. Кодексте белгиленген жактар бажы операцияларын жүргүзүү үчүн Кодекске ылайык зарыл документтерди жана (же) маалыматтарды бажы органына берүүгө милдеттүү.

Бажы органдары Кодексте аныкталган жактардан бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерди жана актыларды, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын сактоону камсыз кылуу үчүн, алардан сакталышын контролдоо бажы органдарына жүктөлгөн жана аларды берүү Кодексте каралган зарыл документтерди жана (же) маалыматтарды гана берүүнү талап кылууга укуктуу.

2. Эгерде бажы операцияларын жүргүзүү үчүн бажы органдарына зарыл документтер жөнүндө маалыматтар жана (же) алардагы маалыматтар жана башка маалыматтар бажы органдары тарабынан бажы органдарынын маалыматтык системасынан, ошондой эле Кыргыз Республикасынын бажы органдарынын жана мамлекеттик органдарынын (уюмдарынын) жана өз ара маалыматтык аракеттешүүсүнүн алкагында Кыргыз Республикасынын мамлекеттик органдарынын (уюмдарынын) маалыматтык системасынан алына турган болсо, бажы операцияларын жүргүзүү үчүн зарыл документтер жана (же) маалыматтар аларды жүргүзүүдө бажы органына берилбеши мүмкүн.

Өз ара маалыматтык кызматташуу алкагында бажы органдары тарабынан Кыргыз Республикасынын бажы органдарынын жана мамлекеттик органдарынын (уюмдарынын) маалыматтык системаларынан алууга мүмкүн болгон маалыматтардын курамы жана мындай маалыматтарды алуу тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

93-берене. Товарлардын айрым категорияларына карата бажы операцияларын жүргүзүүнүн биринчи кезектеги тартиби

1. Кодекстин 81-беренесинде көрсөтүлгөн товарларга карата бажы операциялары биринчи кезекте жүргүзүлөт.

2. Бат бузула турган товарлардын категорияларынын тизмеги Комиссия тарабынан, ал эми Комиссия аныктаганга чейин - Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

94-берене. Декларант

1. Кодекстин 83-беренесинде көрсөтүлгөн жактар бажы жол-жобосуна жайгаштырылуучу товарлардын декларанты катары чыга алат.

2. Декларанттын укуктары, милдеттери жана жоопкерчилиги Кодекстин 84-беренесинде белгиленген.

12-глава. Товарлардын бажы аймагына алып келиниши. Товарлардын бажы аймагынан алып кетилиши. Алып келүүгө жана алып кетүүгө байланышкан бажы операциялары

95-берене. Товарларды бажы аймагына алып келүүгө, товарларды бажы аймагынан алып кетүүгө байланышкан бажы операциялары жана аларды жүргүзүү тартиби

1. Ташуучу бажы аймагына товарлардын алып келингендиги жөнүндө, товарларды ташуу жүзөгө ашырылып жаткан транспорттун түрүнө жараша, Кодекстин 89-беренесинде каралган документтерди жана маалыматтарды берүү жолу менен же болбосо электрондук документ түрүндө алдын ала берилген маалыматтын каттоо номери тууралуу маалыматты камтыган документтерди берүү жолу менен, бажы органына төмөнкүдөй мөөнөттөрдө кабарлоого милдеттүү:

1) автомобиль транспорту менен ташылып келген товарларга карата - товарлар жеткирилүүчү жерге келген учурдан тартып бир сааттын ичинде, ап эми товарлар бажы органынын иш убактысынан башка учурда жеткирилгенде - бажы органы ишин баштаган учурдан тартып бир сааттын ичинде;

2) аба же темир жол транспорту аркылуу ташылып келген товарларга карата - эл аралык ташууну жүзөгө ашырууда аэропорттун же темир жол станциясынын технологиялык процессинде (графигинде) белгиленген убакыттын ичинде же болбосо мындай аэропорттун же темир жол станциясынын ишинин аймагында жайгашкан бажы органы менен макулдашылган башка мөөнөттүн ичинде.

2. Товарлар бажы аймагына алып келингенде же бажы аймагынан алып кетилгенде Кодекстин 89-беренесинин 1 жана 2-пункттарында көрсөтүлгөн документтер жана маалыматтар ташуучунун атынан бажы органына бажы өкүлдөрү тарабынан же ташуучунун тапшырмасы боюнча иштеп жаткан башка жактар тарабынан берилиши мүмкүн.

Товарлардын бажы аймагынан алып кетилүүсүнө байланышкан бажы операциялары Кодекстин 15-главасына ылайык жүргүзүлөт.

3. Товарлардын бажы аймагына алып келинүүсү жөнүндө кабарламанын датасын жана убактысын бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан аныкталуучу тартипте бажы органы тастыктайт.

4. Ташуучу же Кодекстин 83-беренесинде көрсөтүлгөн башка жактар товарлардын алып келингени жөнүндө кабар берилген учурдан тартып бажы органынын жумуш убактысындагы үч сааттын ичинде төмөнкүлөр менен байланышкан бажы операцияларынын бирин жүргүзүүгө милдеттүү:

1) товарларды убактылуу сактоого жайгаштырууга;

2) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу орган тарабынан белгиленген тартипте товарларды ташып келинген жеринен убактылуу сактоочу жайга чейин ташып жеткирүүгө (транспорттоого);

3) товарларды бажылык декларациялоого;

4) товарларды порттогу эркин экономикалык зонанын (мындан ары - ЭЭЗ) же логистикалык ЭЭЗ аймагындагы эркин бажы зонасынын бажы жол-жобосуна жайгаштырууга;

5) товарларды Бирликтин бажы аймагынан ташып чыгууга.

5. Ушул берененин 4-бөлүгүнүн жоболору Кодекстин 88-беренесинин 6-пунктунда көрсөтүлгөн товарларга карата колдонулбайт.

6. Бажы органы ушул берененин 4-бөлүгүнүн биринчи абзацында белгиленген мөөнөттө бажы декларациясын каттаган учурда, Кодекстин 83-беренесинде көрсөтүлгөн жактар товарларды убактылуу сактоого жайгаштырууга байланышкан бажы операцияларын төмөнкүлөрдү алган учурдан тартып бажы органынын жумуш убактысындагы үч сааттын ичинде жүргүзүүгө милдеттүү:

1) Кодекстин 113-беренесине ылайык, бажы декларациясын чакыртып алууга бажы органынын уруксатын;

2) Кодекстин 119-беренесинин 4-8-пункттарына ылайык, товарларды чыгарып берүү мөөнөтүн узартуу жөнүндө бажы органынын чечимин;

3) Кодекстин 124-беренесине ылайык, товарларды чыгарып берүүнү токтотуп туруу жөнүндө бажы органынын чечимин;

4) Кодекстин 125-беренесине ылайык, товарларды чыгарып берүүдөн баш тартууну.

Кодекстин 83-беренесинде көрсөтүлгөн жактардын жүйөлүү суроо-талабы боюнча, товарларды убактылуу сактоого жайгаштырууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзүүгө бир жумушчу күндөн ашпаган башка мөөнөт бажы органы тарабынан белгилениши мүмкүн жана (же) ушул беренеде көрсөтүлгөн жагдайлар келип чыккандан кийин башка бажы операцияларын жүргүзүү каралышы мүмкүн.

7. Ташып келинген жеринде убактылуу сактоого жайгаштырылган товарлар ошол жердеги убактылуу сактоочу жайларда же ушул Мыйзамда жана (же) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан каралган учурларда - убактылуу сактоочу башка жайларда сакталат.

Эгерде чет өлкөлүк товарлар ташып келинген жерден башка жердеги убактылуу сактоочу жайда сактала турган болсо, чет өлкөлүк товарларды ташып келинген жерден мындай убактылуу сактоочу жайга чейин ташуу бажы транзитинин бажы жол-жобосуна ылайык же болбосо Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталуучу учурларда жана тартипте бажы транзитинин бажы жол-жобосуна жайгаштырылбастан жүзөгө ашырылат.

96-берене. Товарлардын бажы аймагына алып келиниши тууралуу бажы органына кабар берилген учурда берилүүчү документтер жана маалыматтар

Товарлардын бажы аймагына алып келиниши тууралуу бажы органына кабар берилген учурда ташуучу товарларды ташыган (транспорттогон) транспорттун түрүнө жараша, Кодекстин 89-беренесинде каралган документтерди жана маалыматтарды берет.

13-глава. Товарларды убактылуу сактоо жана товарларды убактылуу сактоого жайгаштырууга байланышкан бажы операциялары

97-берене. Товарларды убактылуу сактоо жөнүндө жалпы жоболор

1. Товарларды убактылуу сактоо жана товарларды убактылуу сактоого жайгаштырууга байланышкан бажы операциялары Кодекстин 16-главасына ылайык жүзөгө ашырылат.

2. Товарларды убактылуу сактоочу жерлер ушул Мыйзамдын 125-беренесине ылайык түзүлгөн бажы контролунун туруктуу жана убактылуу зонасы болуп саналат.

3. Товарларды чыгарып бергенге чейин аларды сактоочу жер өзгөргөн учурлар, товарларды башка жерде убактылуу сактоого уруксат берүү шарттары жана тартиби, анын ичинде бажы алымдарын, салыктарын төлөөнү камсыздоо талаптары, ошондой эле товарларды убактылуу сактоочу кампаларга жана товарларды убактылуу сактоочу башка жерлерге жайгаштырууда бажы органына документтерди жана маалыматтарды берүү тартиби, товарларды убактылуу сактоочу кампаларга (кампалардан) жана товарларды убактылуу сактоочу башка жерлерге (жерлерден) жайгаштыруунун (чыгаруунун) тартиби, анын ичинде транспорттун түрүнө жараша тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

14-глава. Бажылык декларациялоо жана бажы декларациясын берүүгө, каттоого жана чакыртып алууга, бажы декларациясында билдирилген маалыматтарды өзгөртүүгө (толуктоого) байланышкан бажы операциялары

98-берене. Бажылык декларациялоо жөнүндө жалпы жоболор

1. Бажылык декларациялоо Кодекстин 17-главасына ылайык жүзөгө ашырылат.

2. Бажылык декларациялоо электрондук түрдөгү жана жазуу жүзүндөгү формаларда жүзөгө ашырылат.

3. Бажылык декларациялоону жазуу жүзүндө жүргүзүү мүмкүн болгон Кодекстин 104-беренесинин 4 жана 5-пункттарында каралган учурларынан башка учурлар, ошондой эле бажылык декларациялоонун өзгөчөлүктөрү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталышы мүмкүн:

1) эгерде декларантта бажылык декларациялоо үчүн зарыл так маалыматтар болбосо;

2) эгерде аймагында ЭЭЗ түзүлгөн мүчө-мамлекеттин аймагынын калган бөлүгүнөн ЭЭЗдин аймагына Бирликтин товарларын ташып келүү жана ЭЭЗдин аймагынан Бирликтин товарларын аймагында ЭЭЗ түзүлгөн мүчө-мамлекеттин аймагынын калган бөлүгүнө ташып чыгуу товарларды берүү мезгилинин ичинде окшош шарттарда эки же андан көп партиялар менен ишке ашырылса;

3) эгерде Бирликтин товарлары эркин кампанын ээси эркин кампанын ээлеринин Реестрине киргизилген мүчө-мамлекеттин калган бөлүгүнөн эркин кампанын аймагына ташып келүү жана Бирликтин товарлары эркин кампанын аймагынан аймагында эркин кампанын ээси эркин кампанын ээлеринин Реестрине киргизилген мүчө-мамлекеттин калган бөлүгүнө ташып чыгуу товарларды берүү мезгилинин ичинде окшош шарттарда эки же андан көп партиялар менен жүзөгө ашырылса.

Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан ушул бөлүккө ылайык, Кодексте белгиленген өзгөчөлүктөрдөн айырмаланган бажылык декларациялоонун өзгөчөлүктөрү аныкталган учурда бажы төлөмдөрү, демпингге каршы, компенсациялык, атайын алымдар Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген мөөнөттө төлөнүүгө жатат.

4. Бажылык декларациялоодо бажылык декларациялоонун төмөнкүдөй түрлөрү колдонулат:

1) товарларга декларация;

2) транзиттик декларация;

3) жүргүнчүлүк бажы декларациясы;

4) транспорттук каражатка декларация.

5. Товарларга декларацияда жана транзиттик декларацияда көрсөтүлүүгө тийиш болгон маалыматтар Кодекстин 106 жана 107-беренелеринде аныкталган.

6. Бажылык декларацияда билдирилген маалыматтарды ырастоочу документтер Кодекстин 108-беренесинде аныкталган.

99-берене. Бажы декларациясын берүүгө байланышкан бажы операциялары жана аларды жүргүзүү тартиби

1. Товарларга бажы декларациясы бажы декларациясын кабыл алууга ыйгарым укуктуу бажы органына берилиши мүмкүн. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган бажы мыйзамдарынын сакталышын контролдоонун натыйжалуулугун камсыз кылуу үчүн зарыл чара болуп саналган учурда гана товарлардын айрым категорияларын декларациялоо үчүн белгилүү бир бажы органдарын белгилөөгө укуктуу. Мында соода жана транспорт уюмдарынын кызыкчылыктары эске алынууга тийиш.

2. Эгерде товарлардын декларациясын толтурууга негиз болгон айрым документтерди товарлардын декларациясы менен бир убакта берүүгө мүмкүн болбосо, декларанттын жазуу жүзүндөгү жүйөлүү кайрылуусу боюнча бажы органдары мындай документтерди товарлар чыгарып берилгенден кийин, ушул Мыйзамдын 109-беренесинде белгиленген мөөнөттө берүүгө жазуу жүзүндө уруксат берет.

100-берене. Берилген бажы декларациясын каттоого, каттоодон баш тартууга же болбосо чакыртып алууга байланышкан бажы операциялары жана аларды жүргүзүү тартиби

1. Бажы декларациясын каттоого же каттоодон баш тартууга байланышкан бажы операциялары бажы декларациясы берилген учурдан тартып бажы органы тарабынан бажы органынын жумуш убактысындагы бир сааттан кечиктирбестен жүргүзүлөт.

2. Бажы органдары бажы декларациясын каттоодон Кодекстин 111-беренесинин 5-пунктунда көрсөтүлгөн негиздер боюнча баш тартат.

3. Бажы органдары пайдалануучу маалыматтык системалар байланыш каражаттарынын (телекоммуникациялык тармактардын жана Интернет тармагынын) ишиндеги техникалык үзгүлтүктөрдөн, бузулуулардан, электр энергиясынын өчүп калуусунан улам иштебей калган учурда бажы органы каттоодон баш тартууга негиз болбогондо берилген бажы декларациясын маалыматтык системаны пайдаланбастан кагаз түрүндө каттайт.

Бажы органдары пайдалануучу маалыматтык системалар иштебей калганда, бажы декларациясын каттоого же болбосо мындай каттоодон баш тартууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзүү тартибинин өзгөчөлүктөрү бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу орган тарабынан белгиленет.

4. Ушул Мыйзамдын 98-беренесинин 3-пунктунда көрсөтүлгөн товарларга берилген бажы декларациясын чакыртып алуунун Кодекстин 113-беренесинде каралгандан башка шарттары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн.

101-берене. Товарларды алдын ала, толук эмес, мезгилдүү бажылык декларациялоонун жана кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү, анын ичинде комплекттелбеген же бүтүрүлбөгөн түрдөгү товарларды декларациялоонун өзгөчөлүктөрү

1. Алдын ала бажылык декларациялоо, толук эмес бажылык декларациялоо, мезгилдүү бажылык декларациялоо, ошондой эле кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү, анын ичинде комплекттелбеген же бүтүрүлбөгөн түрдөгү товарларды декларациялоо Кодекстин 114-117-беренелерине ылайык жүзөгө ашырылат.

2. Алдын ала бажылык декларациялоонун, толук эмес бажылык декларациялоонун, мезгилдүү бажылык декларациялоо, ошондой эле кураштырылбаган же ажыратылган түрдөгү, анын ичинде комплекттелбеген же бүтүрүлбөгөн түрдөгү товарларды декларациялоонун Кодекс менен жөнгө салынбаган өзгөчөлүктөрү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

3. Ушул берененин жоболору колдонулбаган товарлардын категориялары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталышы мүмкүн.

15-глава. Товарларды чыгарып берүү жана товарларды чыгарып берүүгө байланышкан бажы операциялары

102-берене. Товарларды чыгарып берүү жөнүндө жана товарларды чыгарып берүүгө жана аны жокко чыгарууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзүү тартиби тууралуу жалпы жоболор

1. Товарларды чыгарып берүү Кодекстин 18-главасына ылайык бажы органдары тарабынан жүзөгө ашырылат.

2. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү товарларды ташып келинген жеринен чыгарып берүүгө байланышкан бажы операцияларын жүргүзүүнүн өзгөчөлүктөрүн белгилеши мүмкүн.

3. Комиссия тарабынан каралган учурларда Кыргыз Республикасынын Өкмөтү товарларды чыгарып берүү декларанттын жүйөлөнгөн кайрылуусу боюнча бажы органы тарабынан жокко чыгарыла турган учурларды жана шарттарды, ошондой эле товарларды чыгарып берүүнү жокко чыгарууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзүү тартибин аныктайт.

4. Декларанттын кайрылуусу боюнча бажы органы тарабынан коммерциялык, транспорттук (ташуучулук) документтерге товарларды чыгарып берүү жөнүндө белгилер же болбосо товарларды чыгарып берүү жөнүндө белги коюлган коммерциялык, транспорттук (ташуучулук) документтерге товарларды чыгарылышын жокко чыгаруу жөнүндө белгилер коюлушу мүмкүн.

103-берене. Товарларды чыгарып берүү мөөнөттөрү

Бажы органы тарабынан товарларды чыгарып берүү мөөнөтү Кодекстин 119-беренесинде белгиленген.

Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан товарларды чыгарып берүүнүн Кодекстин 119-беренесинин 1 жана 3-пункттарында көрсөтүлгөн мөөнөтүнө караганда кыска мөөнөт белгилениши мүмкүн.

2. Кодекстин 119-беренесинин 4-8-пункттарына ылайык товарларды чыгарып берүү мөөнөтүн узартууда, бажы органы декларантка же бажылык өкүлгө мындай узартуу жөнүндө кабарламаны товарларды чыгарып берүү мөөнөтүн узартууга негиз болгон себептерди милдеттүү түрдө көрсөтүү менен, уруксат берилген күндөн кийинки бир жумушчу күндөн кечиктирбестен жиберет.

104-берене. Товарларга декларация берилгенге чейин бажы операцияларын жүргүзүү жана товарларды чыгарып берүү өзгөчөлүктөрү

1. Ички керектөө үчүн чыгаруунун бажы жол-жобосуна ылайык, товарларга декларация берилгенге чейин товарларды чыгарып берүүгө төмөнкүдөй товарлар билдирилиши мүмкүн:

1) Кодекстин 120-беренесинин 1-пунктунун 1 жана 3-пунктчаларында көрсөтүлгөндөр;

2) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталуучу инвестициялык долбоорлорду ишке ашыруунун алкагында ташып келингендер.

2. Бажы алымдарын, салыктарын, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттердин аткарылышын камсыздоону берүү төмөнкүлөргө карата талап кылынбайт:

1) табигый кырсыктардын, табигый жана техногендик мүнөздөгү чукул кырдаалдардын кесепеттерин жоюу үчүн зарыл болгон товарларга;

2) тынчтыкты сактоо же болбосо машыгууларды өткөрүү үчүн акцияларды аткарууга зарыл болгон аскердик багыттагы продукцияларга;

3) гуманитардык жана техникалык жардамга;

4) мүчө-мамлекеттердин валюталарына, мүчө-мамлекеттердин улуттук (борбордук) банктары жана алардын филиалдары тарабынан ташып келинген чет өлкөлүк валютага, башка валюталык баалуулуктарга, асыл металлдарга, анын ичинде алтынга;

5) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталуучу учурларда башка товарларга.

105-берене. Бажылык, башка документтерди жана (же) маалыматтарды текшерүү аяктаганга чейин жана бажы экспертизасын дайындоодо товарларды чыгарып берүү өзгөчөлүктөрү

Бажылык, башка документтерди жана (же) маалыматтарды текшерүү аяктаганга чейин жана бажы экспертизасын дайындоодо товарларды чыгарып берүү Кодекстин 121 жана 122-беренелерине ылайык жүзөгө ашырылат.

106-берене. Бузуу же кылмыш айкындалган учурда товарларды чыгарып берүүнүн өзгөчөлүктөрү

Бузуу же кылмыш айкындалган учурда бузуу жөнүндө иш боюнча өндүрүш аяктаганга чейин же жазыктык иш боюнча өндүрүш аяктаганга чейин товарларды чыгарып берүү токтотул турулат жана мындай иштерди карап жаткан бажы органынын кызмат адамы же сот алып коюлган товарларга же камак салынган товарларга карата тийиштүү чечим чыгаргандан кийин товарлар бажы органы тарабынан чыгарып берилет.

107-берене. Интеллектуалдык менчик объекттерин камтыган товарларды чыгарып берүү мөөнөтүн токтотуп туруу жана мындай товарларды чыгарып берүү мөөнөтүн кайра баштоо

1. Интеллектуалдык менчик объекттерин камтыган товарларды чыгарып берүү мөөнөтүн токтотуп туруу жана мындай товарларды чыгарып берүү мөөнөтүн кайра жаңыртуу ушул беренеде каралган өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен Кодекстин 124-беренесине ылайык жүзөгө ашырылат.

2. Эгерде мүчө-мамлекеттердин интеллектуалдык менчик объекттеринин бирдиктүү бажы реестрине же аймагында товарлар бажы жол-жобосуна жайгаштырыла турган бажы органы жүргүзүүчү интеллектуалдык менчик объекттеринин улуттук реестрине киргизилген интеллектуалдык менчик объекттерин камтыган товарларды бажы жол-жобосуна жайгаштырууга байланышкан бажы операциялары жүргүзүлгөн учурда бажы органдары тарабынан интеллектуалдык менчик объектинин укук ээсинин укуктарын бузуу белгилери табылса, мындай товарларды чыгарып берүү мөөнөтү он жумушчу күнгө токтотуп турулат.

3. Укук ээсинин же болбосо анын же бир нече укук ээлеринин кызыкчылыктарын жактоочу жактын суроо-талабы боюнча бул мөөнөт бажы органы тарабынан он жумушчу күндөн ашпаган мөөнөткө төмөнкүдөй учурларда узартылат:

1) Кодекстин 124-беренесинин 2-пунктунда каралган учурларда;

2) эгерде укук ээси же болбосо анын же бир нече укук ээлеринин кызыкчылыктарын билдирүүчү жак чыгарып берүү мөөнөтүн токтотуп туруу жөнүндө чечим кабыл алынган товарлардан сынамыктарды жана (же) үлгүлөрдү алса, анын ичинде изилдөө жүргүзүү үчүн алса.

4. Бажы органына интеллектуалдык менчик объекттерин камтыган товарларды алып коюу, аларга камак салуу же аларды конфискациялоону ырастоочу документ берилген же болбосо укук ээси же болбосо анын же бир нече укук ээлеринин кызыкчылыктарын билдирүүчү жак тарабынан, токтотуп коюлган товарларга карата мыйзамдуу укуктарды жана кызыкчылыктарды калыбына келтирүү боюнча тиешелүү сот органында чаралар көрүлүп жатканын күбөлөндүрүүчү документ бажы органына берилген учурларды кошпогондо, мындай товарларды чыгарып берүү мөөнөтү товарларды чыгарып берүү мөөнөтүн токтотуп туруу мөөнөтү аяктагандан кийин кайра калыбына келтирилет.

Ушул бөлүктүн биринчи абзацында көрсөтүлгөн документтер берилгенде интеллектуалдык менчик объекттерин камтыган товарларды чыгарып берүүнү токтотуп туруу мөөнөтү соттун тийиштүү чечими мыйзамдуу күчүнө киргенге чейин узартылат.

5. Эгерде укук ээси сот процессинин козголгондугу жөнүндө бажы органына он күндүн ичинде кабарлабаса, ташып келүүнүн калган бардык шарттары аткарылган шартта товарлар декларантка кайра кайтарып берилет.

6. Бажы органдары укук ээсинин арызы жок эле, Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталуучу тартипте, мүчө-мамлекеттердин интеллектуапдык менчик объекттеринин бирдиктүү бажы реестрине же интеллектуалдык менчик объекттеринин улуттук бажы реестрине киргизилбеген интеллектуалдык менчик объекттерин камтыган товарларды чыгарып берүүнү токтотуп турууга укуктуу.

108-берене. Товарларды чыгарып берүүдөн баш тартуу жана товарларды чыгарып берүүдөн баш тартууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзүү тартиби

1. Бажы органы товарларды чыгарып берүүдөн Кодекстин 125-беренесинде көрсөтүлгөн негиздер боюнча баш тартат.

2. Чыгарып берүүдөн баш тартууга байланышкан бажы операцияларын жүргүзүү тартиби товарларды чыгарып берүү мөөнөтү аяктаганга чейин - Комиссия тарабынан, ал эми Комиссия тарабынан жөнгө салынбаган бөлүгүндө - Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

109-берене. Шарттуу чыгарып берилген товарлар

1. Кодекстин 126-беренесинде көрсөтүлгөн товарлар шарттуу чыгарып берилген деп эсептелет.

Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан шарттуу чыгарып берилген товарларга киргизүүнүн башка учурлары жана тартиби белгилениши мүмкүн.

2. Эгерде товарларды чыгарып берүүдө, лицензиялар менен уруксаттарды кошпогондо, сертификаттар же чектөөлөр сакталгандыгын ырастоочу башка документтер бажы органына берилбесе, декларанттын жазуу жүзүндөгү же электрондук формадагы жүйөлөнгөн кайрылуусу боюнча бажы органдары мындай документтерди аларды алуу үчүн зарыл болгон мөөнөттүн ичинде тапшырууга жазуу жүзүндө же электрондук формада уруксат берет, бул мөөнөт, эгерде жогоруда аталган документтерди алуу үчүн зарыл болгон башка мөөнөт белгиленбесе, товарлар чыгарып берилгенден кийин кырк беш жумушчу күндөн ашпоого тийиш. Товарларды чыгарып берүү декларант документтерди белгиленген мөөнөттө берүү жөнүндө милдеттенмени жазуу жүзүндө же электрондук формада бергенде жүзөгө ашырылат.

Эгерде бажы декларациясы толтурууга негиз болгон лицензияларды жана уруксаттарды бажы декларациясын тапшырганда берүүгө мүмкүн болбосо, бажы органы мындай документтерди товарлар чыгарып берилгенден кийин, ушул бөлүктүн биринчи абзацында белгиленген тартипте жана мөөнөттө берүүгө уруксат берет.

3. Ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн товарларды үчүнчү жактарга берүүгө, анын ичинде аларды сатуу же башка ыкмаларда ээликтен ажыратуу жолу менен берүүгө тыюу салынат, ал эми мындай товарларды ташып келүүгө чектөөлөр бул товарлардын салатын жана коопсуздугун текшерүүгө байланыштуу белгиленген учурларда - аларды бардык формада пайдаланууга (иштетүүгө, керектөөгө) тыюу салынат.

4. Бажы органдары декларанттан ушул берененин 3-бөлүгүндө белгиленген чектөөлөрдү аткаруу жөнүндө милдеттенме берүүсүн талап кылууга, документтер алынганга чейин товарлардын таңгагына, алар сакталуучу жайларга пломба жана мөөр коюуга, ошондой эле көрсөтүлгөн чектөөлөрдү сактоону камсыз кылуучу башка чараларды колдонууга укуктуу.

5. Эгерде декларант бажы органына кайрылганга чейинки бир жылдын ичинде бажы иши чөйрөсүндөгү бузуу үчүн жоопкерчиликке тартылган болсо, бажы органдары ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган документтерди товарлар чыгарып берилгенден кийин берүүгө уруксат берүүдөн баш тартат.

6. Бажы органы ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган документтерди товарлар чыгарылгандан кийин берүүгө уруксат берүүдөн баш тартуу жөнүндө кайрылуу берилген күндөн кийинки күндөн кечиктирбестен, баш тартуунун себептерин көрсөтүү менен декларантка жазуу жүзүндө же электрондук формада маалымдайт.

IV БӨЛҮМ. БАЖЫ ЖОЛ-ЖОБОЛОРУ

16-глава. Бажы жол-жоболору жөнүндө жалпы жоболор

110-берене. Бажы жол-жоболорун колдонуу

1. Товарлардын бажы аймагында турушунун жана пайдаланышынын, аларды бажы аймагынан ташып чыгуунун жана (же) алардын бажы аймагынан тышкары турушунун жана пайдаланышынын максаттарына жараша товарларга карата төмөнкүдөй бажы жол-жоболору колдонулат:

1) ички керектөө үчүн чыгарып берүү;

2) экспорт;

3) бажы транзити;

4) бажы кампасы;

5) бажы аймагында кайра иштетүү;

6) бажы аймагынан сырткары кайра иштетүү;

7) ички керектөө үчүн кайра иштетүү;

8) эркин бажы зонасы;

9) эркин кампа;

10) убактылуу ташып келүү (киргизүү);

11) убактылуу ташып чыгуу;

12) реимпорт;

13) реэкспорт;

14) алымсыз соода;

15) жок кылуу;

16) мамлекеттин пайдасына баш тартуу;

17) атайын бажылык жол-жобо.

2. Бажы жол-жобосуна жайгаштырылган товарлар башка бажы жол-жоболоруна же болбосо Кодекстин 127-беренесинде белгиленген максаттар үчүн ушундай эле бажы жол-жобосуна жайгаштырылышы мүмкүн.

3. Бажы жол-жоболорунун мазмуну жана бажы жол-жоболорун колдонуу тартибин жөнгө салуучу жоболор, анын ичинде товарларды бажы жол-жобосуна жайгаштыруу шарттары, товарларды бажы жол-жобосуна жайгаштыргандан кийин мындай бажы жол-жоболоруна ылайык, аларды пайдалануу шарттары жана тартиби, бажы жол-жоболорун колдонууну аяктоо, токтотуу, токтотуп туруу жана кайра жаңылоо тартиби, ошондой эле бажы алымдарын, салыктарын, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттердин келип чыгуу жана токтотулуу жагдайлары, аларды бажы жол-жобосуна жайгаштырыла турган (жайгаштырылган) товарларга же болбосо бажы жол-жобосун колдонуунун алкагында алынган (түзүлгөн), даярдалган (алынган) товарларга карата эсептөө жана төлөө мөөнөтү жана (же) өзгөчөлүктөрү Кодекстин IV бөлүмүндө, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерде жана актыларда, ал эми Кодексте каралган учурларда - Комиссия жана (же) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

V БӨЛҮМ. ТОВАРЛАРДЫН АЙРЫМ КАТЕГОРИЯЛАРЫН БИРЛИКТИН БАЖЫ ЧЕК АРАСЫ АРКЫЛУУ ӨТКӨРҮҮ ТАРТИБИНИН ЖАНА ШАРТТАРЫНЫН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ

17-глава. Өздүк пайдалануу үчүн товарларды Бирликтин бажы чек арасы аркылуу өткөрүү тартибинин жана шарттарынын өзгөчөлүктөрү

111-берене. Товарларды жеке жактардын өздүк пайдалануусу үчүн өткөрүү

1. Жеке жактар тарабынан өздүк пайдалануу үчүн товарларды бажы аймагына ташып келүү жана бажы аймагынан ташып чыгуу ушул главада белгиленген өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен Кодексинин 37-главасына, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерге жана актыларга ылайык жүзөгө ашырылат.

2. Жеке жактар товарларды өздүк колдонуу үчүн бажы аймагына ташып келгенде кош коридор системасы колдонулат.

Товарларды өздүк пайдалануу үчүн кош коридор системасын колдонуу менен бажылык контролдоо тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

3. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү Кодекске жана Комиссиянын ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн актыларына ылайык бажы алымдарын жана салыктарын төлөбөстөн, жеке жактардын өздүк пайдаланышы үчүн товарларды ташып келүүнүн катаалыраак нарктык, салмактык жана сандык нормаларын белгилөөгө укуктуу.

4. Бажы органдары жеке жактардын товарларды өткөрүүсүнүн эрежелери жөнүндө маалыматтын жетимдүүлүгүн камсыз кылат, анын ичинде транспорттук жана туристтик уюмдарда мамлекеттик, расмий жана чет тилдерде жазылган маалымдамаларды таратуу жолу менен, ошондой эле жеке жактар өткөрүүчү товарларга карата бажы операциялары жүргүзүлүүчү жерлерде маалыматтык такталарды жабдуу жолу менен камсыз кылат.

5. Өздүк пайдалануу үчүн товарларга карата бажы алымдарын, салыктарын төлөөгө негиз болуучу бажылык кириштөө ордеринин бланктары так отчёттуулук бланктары болуп саналат.

112-берене. Бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарын же болбосо жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча милдеттерди аткаруу. Аларды өндүрүп алуу тартиби

1. Бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарын же жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча милдеттерди аткаруунун жалпы жоболору Кодекстин 270-беренесинде белгиленген.

2. Бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдары, салыктар же болбосо жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдары, салыктары мындай товарларды чыгарып берүүчү бажы органы тарабынан бажылык декларациялоо учурунда декларант билдирген маалыматтардын негизинде, ошондой эле жүргүзүлгөн бажы контролунун натыйжалары боюнча эсептеп чыгылат.

3. Бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдары, салыктар же болбосо жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдары, салыктар ушул Мыйзамдын 52-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн эсептерге төлөнөт.

4. Кодекстин 268-беренесинин 6, 7 жана 15-пункттарында көрсөтүлгөн жагдайлар келип чыкканда, бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдары, салыктары же болбосо жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдары, салыктары бажы органы тарабынан, өздүк пайдалануу үчүн товарларга карата бажы алымдарынын, салыктарынын эсептелиши боюнча эсептеп чыгылат.

5. Бул эсептеп чыгуунун формасы, аны толтуруу жана ага өзгөртүү (толуктоо) киргизүү тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

6. Төлөөчү бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарын же болбосо жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча милдеттүүлүктү аткарбаган же талаптагыдай эмес аткарган учурда ушул Мыйзамдын 58-беренесинде белгиленген тартипте жана мөөнөттө үстөк төлөнөт.

7. Бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарын же болбосо жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча аткарылбаган же талаптагыдай эмес аткарылган милдетке карата үстөк төлөнбөй турган учур Кодекстин 270-беренесинин 3-пунктунун үчүнчү абзацында аныкталган.

8. Бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарын же болбосо жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча милдеттер аткарылбаган же талаптагыдай эмес аткарылган учурда бажы органдары мындай бажы алымдарын, салыктарын төлөөчүгө, ошондой эле Кодекске ылайык бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарын же болбосо жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча милдетти төлөөчү менен чогуу тарткан жактарга бажы алымдарынын, салыктарынын белгиленген мөөнөттө төлөнбөгөн суммасы жөнүндө ушул Мыйзамдын 54-6еренесинин 6-13-бөлүктөрүндө белгиленген тартипте жана мөөнөттө Кабарлама жиберет.

9. Бажы органдары тарабынан мындай Кабарлама жиберилбей турган учурлар Кодекстин 270-беренесинин 5-пунктунда белгиленген.

Кабарлама жиберилбей турган, ушул бөлүктүн биринчи абзацында көрсөтүлгөндөн башка учурлар Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталышы мүмкүн.

10. Кабарламада белгиленген талаптар бул Кабарламада көрсөтүлгөн мөөнөттө аткарылбаган учурда, ошондой эле Кодекстин 270-беренесинин 5-пунктуна ылайык мындай Кабарлама жөнөтүлбөгөндө, бажы органдары бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарын же болбосо жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарын өндүрүп алуу боюнча чараларды көрөт.

Бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарын же болбосо жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарын өндүрүп алуу мөөнөтү товарлар өздүк пайдалануу үчүн чыгарып берилген учурдан тартып беш жылдан ашпоого тийиш.

11. Бирдиктүү ставка боюнча алынуучу бажы алымдарын, салыктарын же болбосо жыйынды бажы төлөмү түрүндө алынуучу бажы алымдарын, салыктарын өндүрүп алуу боюнча чараларга ушул Мыйзамдын 77-беренесинин 2-бөлүгүндө жана 78-беренесинде көрсөтүлгөн чаралар кирет.

18-глава. Эл аралык ташуунун транспорттук каражаттарын жана камдыктарды Бирликтин бажы чек арасы аркылуу өткөрүү тартибинин жана шарттарынын өзгөчөлүктөрү

113-берене. Эл аралык ташуунун транспорттук каражаттарын, запастык бөлүктөрүн, жабдууларын жана камдыктарын бажы аймагына ташып келүү жана бажы аймагынан ташып чыгуу

1. Эл аралык ташуунун транспорттук каражаттарын, запастык бөлүктөрүн, жабдууларын жана камдыктарын бажы аймагына ташып келүү жана бажы аймагынан ташып чыгуу ушул беренеде белгиленген өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен Кодекстин 38 жана 39-главаларына ылайык жүзөгө ашырылат.

2. Аба жана темир жол транспортуна карата бажы операцияларын жүргүзүү үчүн бажы аймагына келүүчү жерлерде жана бажы аймагынан кетүүчү жерлерде эл аралык ташуунун транспорт каражаттарынын токтоп турушунун узактыгы, эгерде ташуучу тарабынан Кодексте, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерде жана актыларда жана бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген талаптар аткарылса, ушул типтеги аба кемесин тейлөөнүн технологиялык графигинде же темир жол станциясынын ишинин технологиялык процессинде белгиленген убакыттан ашпашы керек.

3. Эл аралык ташуунун убактылуу алып келинген темир жол транспорттук каражатынын жана (же) темир жол транспорттук каражаттарында ташылуучу контейнерлердин, анын ичинде ички ташуулар үчүн пайдаланылуучу контейнерлердин турган орду жөнүндө маалыматтарды бажы органына берүүнүн тартиби бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан темир жол ташуучусу менен биргеликте белгиленет.

4. Эл аралык ташуунун транспорттук каражатынан алмаштыруу үчүн чыгарып салынган запастык бөлүктөр жана жабдуулар, алар чыгарып салынган эл аралык ташуунун транспорттук каражаты менен кошо бажы аймагына ташып келиниши жана бажы аймагынан ташып чыгылышы мүмкүн. Мындай запастык бөлүктөр жана жабдуулар жөнүндө, ошондой эле жүргүзүлгөн оңдоолор жөнүндө маалыматтар эл аралык ташуунун транспорттук каражатынын бажы декларациясында көрсөтүлөт.

5. Транспорттук каражатты оңдоого, техникалык тейлөөгө жана иштетүүгө арналган запастык бөлүктөргө жана жабдууларга карата убактылуу ташып келүүнүн (жеткиликтүү кылуунун) жана ташып чыгуунун бажы жол-жоболору транспорттук каражаттан чыгарып салынган запастык бөлүктөрдү жана жабдууларды алмаштыруунун натыйжасында же болбосо мурда убактылуу ташып келүү (жеткиликтүү кылуу) жана ташып чыгуу бажылык жол-жобосуна жайгаштырылган запастык бөлүктөрдү жана жабдууларды бажы аймагына ташып келүү же бажы аймагынан ташып чыгуу менен, же болбосо аталган товарларды бажы аймагынан ташып чыгуу же бажы аймагына ташып келүү каралбаган башка бажы жол-жобосуна жайгаштыруу менен аяктайт.

19-глава. Эл аралык почталык жөнөтүүлөрдү жана аларда жөнөтүлүүчү товарларды Бирликтин бажы чек арасы аркылуу өткөрүү тартибинин жана шарттарынын өзгөчөлүктөрү

114-берене. Эл аралык почталык жөнөтүүлөр

1. Эл аралык почталык жөнөтүүлөрдө товарларды бажы аймагына ташып келүү жана бажы аймагынан ташып чыгуу Кодекстин 40-главасына, Комиссиянын актыларына жана ушул Мыйзамга ылайык жүзөгө ашырылат.

2. Эл аралык почта менен жөнөтүлүүчү товарларга карата бажы операциялары эл аралык почта алмаштырылуучу жерлерде же болбосо бажы органы тарабынан аныкталуучу башка жерлерде жүргүзүлөт. Почта байланышынын объекттери болуп саналган эл аралык почта алмаштырылуучу жерлер почта байланышы жаатындагы ыйгарым укуктуу орган тарабынан аныкталат.

115-берене. Эл аралык почталык жөнөтүүлөр менен жөнөтүлүүчү товарларга карата бажы операцияларын жүргүзүү өзгөчөлүктөрү

1. Эл аралык почта менен жөнөтүлүүчү товарларга карата бажы операциялары биринчи кезектеги тартипте жана кыска мөөнөттө жүргүзүлөт. Бажы операцияларын жүргүзүүнүн конкреттүү мөөнөттөрү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан, почта байланышы жаатындагы ыйгарым укуктуу орган менен макулдашуу боюнча аныкталат.

2. Бажы декларациясы берилүүгө тийиш болгон товарларды бажылык декларациялоо алуучулар же жөнөтүүчүлөр турган аймакта иш жүргүзгөн бажы органы тарабынан, бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган аныктаган тартипте почта байланышы жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган менен макулдашуу боюнча жүзөгө ашырылат.

3. Эл аралык почталык жөнөтүүлөрдө бажы аймагынын чегинен сырткары чыгарылуучу, бажы декларациясы бериле турган товарларды бажылык декларациялоо аларды жөнөтүүчүлөр же болбосо алардын атынан аракеттенүүчү жактар тарабынан товарларды жөнөтүү үчүн почталык байланыш уюмдарына өткөрүлгөнгө чейин жүргүзүлөт.

4. Бажы органынын талабы боюнча, почта байланышынын дайындалган оператору эл аралык почталык жөнөтүүлөр боюнча өздүк пайдалануу үчүн товарларды алуучунун -жеке жактын ким экенин тастыктоочу документтер жөнүндө маалыматты бажы органына берет.

5. Почта байланышынын дайындалган операторунда эл аралык почталык жөнөтүүлөрдү эл аралык почта алмаштырылуучу жердеги (мекемедеги) бажылык контролдоо зонасына жайгаштырууда ташып келүү бажы алымдарын, салыктарын төлөө боюнча милдеттердин келип чыгышы жана токтотулушу, аларды төлөө мөөнөтү жана эсептелиши Кодекстин 288-беренесинде белгиленген.

116-берене. Бажы органдарынын жана почта уюмдарынын өз ара аракеттенүүсү

1. Эл аралык почталык жөнөтүүлөрдө камтылган товарларды бажылык декларациялоону тездетүү жана бажы контролунун натыйжалуулугун жогорулатуу максатында бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган жана почта байланышы жаатындагы ыйгарым укуктуу орган өз ара байланышта иштешүү жөнүндө тиешелүү макулдашууну түзөт.

Аталган макулдашууда мамлекеттик почта байланыш уюмдары бажы органдарына жүктөлгөн айрым функцияларды бул органдардын контролдугу астында аткара турган учурлар каралышы мүмкүн.

2. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган товарларды бажы аймагына ташып келүү жана аларды бул аймактан ташып чыгуу эрежелерин эл аралык почталык жөнөтүүлөрдү которууга тиешеси бар бөлүгүндө почталык байланыш жаатындагы ыйгарым укуктуу органга өз убагында маалымдайт.

20-глава. Куурдук транспорт жана электр берүү линиялары аркылуу өткөрүлүүчү товарларды бажы чек арасы аркылуу өткөрүү тартибинин жана шарттарынын өзгөчөлүктөрү

117-берене. Товарларды куурдук транспорт аркылуу өткөрүүдө декларациялоонун жана бажы алымдарын жана салыктарын төлөөнүн өзгөчөлүктөрү

1. Куурдук транспорт аркылуу товарларды бажы аймагына ташып келүүдө жана аларды бажы аймагынан ташып чыгууда ушул беренеде каралган өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен Кодекстин 116-беренесине ылайык, аларды мезгил-мезгили менен убактылуу бажылык декларациялоого жол берилет.

2. Товарлардын декларациясында декларант көрсөткөн, тышкы соода келишиминин (контракттын) колдонуу мөөнөтүнөн өтүп кетпеген мезгилдин ичинде ташып келүүгө болжолдонгон товарлардын санына, бажы аймагына ташып келүү пландалган товарлардын санына, керектөөчүлүк касиеттерине жана (же) товарларга декларацияларды берүү күнүнө карата бул товарлардын баасын аныктоонун тышкы соода келишиминин (коктракттын) шарттарында каралган тартибине ылайык аныкталуучу шарттуу бажылык наркына (баасына) жараша маалыматтарды көрсөтүүгө жол берилет.

3. Бир нече тышкы соода келишимдери (контракттары) боюнча, анын ичинде берүүнүн, баа түзүүнүн жана төлөөнүн ар кандай шарттары боюнча милдеттенмелерди аткаруунун алкагында бир бажылык жол-жобонун шарттарына ылайык товарларды өткөрүүчү бир эле жак тарабынан ташып келинүүчү товарга бир декларация берүүгө жол берилет.

4. Товарларга декларация бир кварталдан ашпаган убакыт мезгилине, ал эми табигый газга - бир календардык жылдан ашпаган мезгилге, ушул мезгилден мурдагы айдын жыйырманчы күнүнөн кечиктирбестен, декларант тарабынан берилет.

5. Эгерде товарлардын декларациясында көрсөтүлгөн мезгил ичинде бажы органы кабыл алган декларацияда көрсөтүлгөн товарлардын саны өзгөрсө, товарларга кошумча декларацияда декларациялануучу товарларды өткөрүү башталганга чейин кошумча декларация берүүгө жол берилет.

6. Декларант товарларды берүүнүн ар бир календардык айында товарларга, талаптагыдай түрдө толтурулган бир же бир нече толук бажы декларацияларын берүүгө милдеттүү. Толук бажылык декларация товарлар берилүүчү календардык айдан кийинки айдын жыйырманчы күнүнөн кечиктирбестен берилиши керек. Декларанттын жүйөлөнгөн кайрылуусу боюнча бажы органы толук бажылык декларацияны берүү мөөнөтүн узартат, мында бул мөөнөт токсон календардык күндөн ашпоого тийиш. Толук бажылык декларацияны берүү мөөнөтүн узартуу бажы алымдарынын, салыктардын эсептелген суммаларын төлөө мөөнөтүн узартпайт.

7. Эгерде товарлардын декларациясында ташып келүүгө билдирилген товарлар календардык айдын ичинде ташып келинбесе, декларант бул жөнүндө бажы органына жазуу жүзүндө кабарлоого милдеттүү.

8. Куурдук транспорт аркылуу өткөрүлүүчү товарлардын бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча декларанттын милдеттери товарлардын декларациясы бажы органында катталган учурдан тартып келип чыгат.

9. Куурдук транспорт аркылуу өткөрүлүүчү товарлардын бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттер төмөнкүдөй учурларда токтотулат:

1) эсептелген жана төлөнүүгө тийиш болгон өлчөмдөгү бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдеттер аткарылганда жана (же) алар өндүрүлүп алынганда;

2) товарлардын декларациясын каттоодо келип чыккан бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетке карата - товарларды тандалган бажы жол-жобосуна ылайык чыгарып берүүдөн баш тартылган учурда;

3) товарлардын декларациясын каттоодо келип чыккан бажы төлөмдөрүн төлөө боюнча милдетке карата - товарлардын декларациясы чакыртып алынганда жана (же) товарларды чыгарып берүү жокко чыгарылганда;

4) товарлар конфискацияланганда же мамлекеттин менчигине (кирешесине) айландырылганда;

5) ошондой эле Кодекстин 55-беренесинин 4-пунктунун экинчи жана үчүнчү абзацтарында, 68-беренесинин 3-пунктунун экинчи абзацында жана 4-пунктунун 4-пунктчасында белгиленген учурларда.

10. Куурдук транспорт аркылуу ташылуучу товарларды ташып келүүдө ташып келүү бажы алымдары, салыктары товарларды берүүнүн ар бир календардык айынан мурунку айдын жыйырманчы күнүнөн кечиктирбестен, товарлардын декларациясында көрсөтүлгөн маалыматтарга жараша төлөнөт. Бажы төлөмдөрүн эсептеп чыгуунун жана төлөөнүн максаттары үчүн товар берилген айдан мурунку айдын он бешинчи күнүнө карата колдонулган бажы алымдарынын жана салыктардын ставкалары колдонулат.

11. Берүүнүн ар бир календардык айында ташып келинген товарлар жөнүндө такталган маалыматтар бажы органына берүүнүн ар бир календардык айынан кийинки айдын жыйырманчы күнүнөн кечиктирбестен берилет. Эгерде төлөнө турган бажы алымдарынын жана салыктарынын суммалары маалыматтарды тактоонун натыйжасында көбөйсө, суммаларды кошумча төлөө такталган маалыматтарды берүү менен бир убакта жүзөгө ашырылышы керек. Бул учурда үстөк чегерилбейт.

12. Ашыкча төлөнгөн суммаларды кайра кайтаруу ушул Мыйзамдын 9-главасына ылайык жүзөгө ашырылат.

13. Товарларды куурдук транспорт аркылуу өткөрүүдө чектөөлөр товарлардын декларациясы катталган күнгө карата колдонулат.

14. Куурдук транспорт аркылуу өткөрүлүүчү табигый газды бажылык декларациялоодо анын санын жана сапатын ырастоо үчүн, мындай өткөрүүгө негиз болгон тышкы соода келишимдеринин (контракттарынын) шарттарында аныкталган жерлерде жайгашкан эсепке алуу приборлорунун көрсөткүчтөрүнүн негизинде түзүлгөн, товарлар иш жүзүндө берилгендиги жөнүндө актылар пайдаланылат.

118-берене. Электр берүү линиялары аркылуу өткөрүлүүчү товарларды ташып келүүдө жана ташып чыгууда декларациялоонун жана бажы алымдарын, салыктарын төлөөнүн өзгөчөлүктөрү

1. Электр энергиясынын ташып келинген жана ташып чыгылган иш жүзүндөгү саны жана (же) анын ар бир календардык айда мамлекеттер аралык электр берүү линиялары боюнча электр энергиясынын карама-каршы багыттардагы өтүмдөрүнүн алгебралык суммасы катары сальдо-өтүм декларацияланууга жатат. Бажылык декларацияда (бажылык декларацияларда) ташып келинген же ташып чыгылган электр энергиясынын саны ар бир календардык ай үчүн электр энергиясынын сальдо-өтүмү катары (электр тармактарында электр энергиясын жиберүүдө болгон жоготуулардын чоңдугуна карата такталган, чыңалуунун бардык класстарындагы электр берүүлөрдүн иштеп турган мамлекеттер аралык бардык линиялары боюнча карама-каршы багыттардагы электр энергиясынын өтүмдөрүнүн алгебралык суммасы) же болбосо электр тармактарында электр энергиясын жиберүүдө болгон жоготуулардын чоңдугуна карата такталган, иш жүзүндө ташып келинген жана ташып чыгылган электр энергиясынын саны өз-өзүнчө көрсөтүлөт.

2. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү Кодекстин 291-беренесинин 5-пунктуна ылайык энергетика системаларынын параллель иштөөсүнүн шарттарында бажы аймагы аркылуу электр берүү линиялары аркылуу электр энергиясын өткөрүүдө бажы органдарына берилүүгө тийиш болгон маалыматтардын тизмегин белгилейт.

3. Электр берүү линиялары аркылуу өткөрүлүүчү, бажы аймагына ташып келинүүчү жана бажы аймагынан ташып чыгылуучу товарларга карата бажы төлөмдөрүн төлөө ушул Мыйзамдын 117-беренесинде белгиленген тартипте жүргүзүлөт.

21-глава. Бажы чек арасы аркылуу жактардын айрым категориялары тарабынан товарларды, дипломатиялык почтаны жана консулдук вализаны өткөрүү тартибинин жана шарттарынын өзгөчөлүктөрү

119-берене. Жактардын айрым категориялары тарабынан товарларды бажы чек арасы аркылуу өткөрүүнүн өзгөчөлүктөрү

1. Мүчө-мамлекеттердин үчүнчү тарап менен эл аралык келишимдерине, мүчө-мамлекеттердин ортосундагы эл аралык келишимдерге ылайык артыкчылыктарды жана (же) иммунитеттерди пайдаланган дипломатиялык өкүлчүлүктөр жана консулдук мекемелер, мамлекеттердин эл аралык уюмдардын алдындагы өкүлчүлүктөрү, эл аралык уюмдар же алардын өкүлчүлүктөрү жана бажы аймагында жайгашкан башка уюмдардын же алардын өкүлчүлүктөрү тарабынан расмий пайдаланууга арналган товарларды, ошондой эле мүчө-мамлекеттердин үчүнчү тарап менен эл аралык келишимдерине жана мүчө-мамлекеттердин ортосундагы эл аралык келишимдерге ылайык артыкчылыктарды жана (же) иммунитеттерди пайдаланган жеке жактардын айрым категориялары тарабынан өздүк пайдалануу үчүн товарларды бажы чек арасы аркылуу өткөрүү Кодекстин 42-главасында белгиленген тартипте жана шарттарда, ушул главада белгиленген өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен жүзөгө ашырылат.

2. Эгерде Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине ылайык ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чет өлкөлүк жактар үчүн бажы аймагына товарларды ташып келүүнүн жана бажы аймагынан ташып чыгуунун Кодекстин 42-главасында белгиленген эрежелерге караганда жеңилдетилген эрежелери каралса, Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдеринин эрежелери колдонулат.

3. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жактар тарабынан өткөрүлүүчү товарлар өкүлчүлүктүн мөөрү менен күбөлөндүрүлгөн жана өкүлчүлүктүн башчысы же ыйгарым укуктуу адам тарабынан кол коюлган, эки нускада, эркин түрдө түзүлгөн жазуу жүзүндөгү арызды (мындан ары - арыз) бажы органына берүү жолу менен бажылык декларациялоодон өткөрүлөт, арызда төмөнкүдөй маалыматтар камтылат:

1) бажы органынын аталышы;

2) бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүүчү товардын транспорттук документинин номери жана датасы;

3) товар жөнүндө кыскача маалымат.

4. Арыз менен бирге транспорттук (ташуучулук) документтер берилет.

5. Өкүлчүлүктүн расмий колдонуусуна арналган товарларды жөнөткөн (алган) жак өздүгүн күбөлөндүрүүчү документти, ошондой эле жактын статусун ырастоочу документти же өкүлчүлүктүн мөөрү басылган жана өкүлчүлүктүн башчысы же өкүлчүлүктүн ыйгарым укук берилген кызмат адамы тарабынан кол коюлган ишеним катты (жылдык же бир жолку) бажы органына берет.

22-глава. Бирликтин бажы аймагынын бир бөлүгүнөн Бирликтин бажы аймагынын башка бөлүгүнө Бирликке мүчө болуп саналбаган мамлекеттердин аймактары аркылуу ташылуучу товарларды бажы чек арасы аркылуу өткөрүү тартибинин жана шарттарынын өзгөчөлүктөрү

120-берене. Бирликтин бажы аймагынын бир бөлүгүнөн Бирликтин бажы аймагынын башка бөлүгүнө Бирликке мүчө болуп саналбаган мамлекеттердин аймактары аркылуу ташылуучу товарларды бажы чек арасы аркылуу өткөрүү

Бирликтин бажы аймагынын бир бөлүгүнөн Бирликтин бажы аймагынын башка бөлүгүнө Бирликке мүчө болуп саналбаган мамлекеттердин аймактары аркылуу ташылуучу товарларды бажы чек арасы аркылуу өткөрүү Кодекстин 43-главасына ылайык жүзөгө ашырылат.

VI БӨЛҮМ. БАЖЫ КОНТРОЛУН ЖҮРГҮЗҮҮ

23-глава. Бажы контролун жүргүзүү жөнүндө жалпы жоболор

121-берене. Бажы контролун жүргүзүү

1. Бажы контролу Кодекске, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерге жана актыларга, бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык бажы органдары тарабынан жүргүзүлөт.

2. Бажы контролу Кодекстин 311-беренесинде аныкталган бажы контролу объекттерине карата бажы контролунун формаларын жана (же) бажы контролун жүргүзүүнү камсыз кылуучу чараларды колдонуу менен жүргүзүлөт.

3. Бажы контролунун формаларын жана (же) бажы контролун жүргүзүүнү камсыз кылуучу чараларды колдонуу менен бажы контролун жүргүзүү тартиби Кодексте, ал эми Кодексте жөнгө салынбаган бөлүгүндө же Кодексте каралган учурларда - бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аныкталат.

Бажы контролунун формаларын жана бажы контролун жүргүзүүнү камсыз кылуучу чараларды колдонуу тартибин Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилейт.

4. Бажы контролун жүргүзүүдө бажы органдары тандап текшерүү принцибин колдонот жана бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерди жана актыларды жана бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын сактоону камсыз кылуу үчүн жетиштүү болгон бажы контролунун формалары, ошондой эле бажы контролун жүргүзүүнү камсыздоочу чаралар менен гана чектелет.

Бажы органдары бажы контролун жүргүзүү формаларын жана (же) бажы контролун жүргүзүүнү камсыздоочу чараларды тандоодо, бажы контролунун техникалык каражаттарын, маалыматтарды алдын ала талдоону, эгерде бул бажы иши чөйрөсүндөгү аныкталган олуттуу бузуулардын белгилерине байланышкан чукул жагдайларга жана аталган бузууларды табуу жана бөгөттөө боюнча толук чараларды кабыл алуу зарылдыгына байланыштуу болбосо, бажы контролун жүргүзүүдө декларанттарга, ташуучуларга жана башка жактарга товарларды сактоого, транспорттук каражаттардын туруп калуусуна, товарларды чыгарып берүү мөөнөтүн создуктурууга байланышкан зыяндар келтирилбегендей түрдө пайдаланат.

5. Бажы контролунун объекттерин, бажы контролунун формаларын жана (же) бажы контролун жүргүзүүнү камсыздоочу чараларды тандоодо тобокелдиктерди тескөө системасы пайдаланылат.

6. Бажы контролу бажы контролун жүргүзүүгө ыйгарым укуктуу бажы органдарынын кызмат адамдары тарабынан алардын кызматтык (функциялык) милдеттерине ылайык жүргүзүлөт.

Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан бажы органдарынын кызмат адамдарын катыштырбастан, бажы органдарынын маалыматтык системасы аркылуу бажы контролунун формаларын жана (же) бажы контролун жүргүзүүнү камсыздаган чараларды колдонуу учурлары белгилениши мүмкүн.

7. Бажы контролу товарлар Кодекстин 14-беренесине ылайык аныкталуучу бажы контролунда турган мезгилде жүргүзүлөт.

Алдын ала бажылык декларациялоодо жана мезгилдүү бажылык декларациялоодо Кодекстин 311-беренесинин бешинчи абзацында көрсөтүлгөн бажы контролунун объекттерине карата бажы контролу бажы декларациясын каттаган учурдан тартып жүргүзүлөт.

Кодекстин 14-беренесинин 7-15-пункттарында көрсөтүлгөн жагдайлар келип чыккандан кийин бажы контролу мындай жагдайлар келип чыккан күндөн тартып беш жыл өткөнгө чейин жүргүзүлөт.

8. Бажы иши чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрлерине же ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизилген жактардын ишине карата бажы контролу мындай реестрлерден чыгарылган күндөн тартып беш жыл өткөнгө чейин жүргүзүлөт.

9. Бажы контролун жүргүзүүдө бажы органдарына башка мамлекеттик органдардын кандайдыр бир уруксаттары, жазма эскертмелери же токтомдору талап кылынбайт.

10. Бажы контролу бажы контролунун зонасында жана товарлар, анын ичинде эл аралык ташуунун транспорттук каражаттары жана бажы контролуна таандык өздүк пайдалануу үчүн транспорттук каражаттар, мындай товарлар жөнүндө маалыматтарды камтыган документтер жана (же) маалыматтык системалар турган (турууга тийиш же турушу мүмкүн болгон) башка жерлерде жүргүзүлөт.

122-берене. Бажы аймагынан ташылып чыгуучу товарлардын бажы наркын контролдоо

Бажы аймагынан ташылып чыгуучу товарлардын бажы наркын контролдоо Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктоочу тартипте жүргүзүлөт.

123-берене. Шарттуу чыгарып берилген товарларга карата товарларды чыгаруудан кийинки бажы контролунун өзгөчөлүктөрү

1. Кодекстин 126-беренесинин 1-пунктунда көрсөтүлгөн шарттуу чыгарылган товарларга карата товарлар чыгарылгандан кийин бажы контролу Кодекстин 316-беренесинде белгиленген өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен жүргүзүлөт.

2. Кодекстин 126-беренесинин 1-пунктунда көрсөтүлгөн шарттуу чыгарылган товарларга карата товарлар чыгарылгандан кийинки бажы контролу бажы органдары тарабынан жылына бир жолудан кем эмес жүргүзүлөт.

124-берене. Бажы органдарынын жана мүчө-мамлекеттердин бажы чек арасында мамлекеттик контролду (көзөмөлдү) жүзөгө ашыруучу мамлекеттик органдарынын ортосундагы өз ара аракеттенүү

1. Бажы контролунун натыйжалуулугун жогорулатуу максатында бажы органдары башка контролдоочу органдар менен өз ара аракеттенет.

2. Бажы чек арасы аркылуу алып өтүлүүчү жана бажы чек арасында мамлекеттик контролду (көзөмөлдү) жүзөгө ашыруучу башка мамлекеттик органдар контролдоого тийиш болгон товарларга карата жаппы координацияны бажы органдары жүргүзөт.

Бажы чек арасында мамлекеттик контролду жүзөгө ашыруучу мамлекеттик органдар менен бажы органдарынын өз ара аракеттенүү тартибин ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдар аныктайт.

3. Бажы органдары жана мүчө-мамлекеттердин бажы чек арасында мамлекеттик контролду (көзөмөлдү) жүзөгө ашыруучу мамлекеттик органдары маалыматтык системаларды пайдалануу менен бажы жана мамлекеттик контролдун башка түрлөрүн жүргүзүү үчүн зарыл болгон документтерди жана (же) информацияны (маалыматтарды) алмаша алат.

4. Товарларды бажы чек арасы аркылуу алып өтүүдө, мамлекеттик контролду тездетүү максатында бажы чек арасында мамлекеттик контролду (көзөмөлдү) жүргүзүүчү мамлекеттик органдардын катышуусу менен бажылык текшерип кароо жүргүзүлүшү мүмкүн.

125-берене. Бажы контролунун зоналары

1. Бажы операцияларын жана бажы контролун жүргүзүүгө байланышкан чараларды жүзөгө ашыруу максатында Кодекске жана ушул Мыйзамга ылайык бажы контролунун зоналары түзүлөт.

2. Бажы контролунун зоналары болуп товарлар бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүүчү жерлер, убактылуу сактоо кампаларынын, бажы кампаларынын, эркин кампалардын аймактары, алымсыз соода дүкөндөрүнүн аймактары жана бажы органдар аныктаган башка жерлер эсептелет.

3. Бажы контролунун зоналарын түзүү жана белгилөө тартибин, ошондой эле бажы контролунун зоналарынын укуктук режимин Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктайт.

126-берене. Бажы органдарын бажы контролунун айрым формаларын колдонуудан бошотуу

Бажы органдарын бажы контролунун айрым формаларын колдонуудан бошотуу Кодекстин 321-беренесинде белгиленген.

24-глава. Бажы контролунун формалары жана аларды колдонуу

127-берене. Бажы контролунун формалары

Бажы контролун жүргүзүүдө бажы органдары бажы контролунун төмөнкүдөй формаларын колдонот:

1) түшүндүрмөлөрдү алуу;

2) бажылык, башка документтерди жана (же) маалыматтарды текшерүү;

3) бажылык кароо;

4) бажылык текшерип кароо;

5) жекече бажылык текшерип кароо;

6) орун-жайларды жана аймактарды бажылык кароо;

7) бажылык текшерүү.

128-берене. Түшүндүрмөлөрдү алуу

Түшүндүрмөлөрдү алуу - бажы органдарынын кызмат адамдарынын ташуучулардан, декларанттардан жана мындай маалыматтарга ээ болгон башка адамдардан бажы контролун жүргүзүү үчүн мааниге ээ болгон маалыматтарды алуусунан турган бажы контролунун формасы.

129-берене. Бажылык, башка документтерди жана (же) маалыматтарды текшерүү

1. Бажылык, башка документтерди жана (же) маалыматтарды текшерүү - Кодекстин 324-беренесинде аталган документтерди жана маалыматтарды текшерүүдөн турган бажы контролунун формасы.

2. Бажы декларациясына, бажы декларациясында билдирилген маалыматтарды ырастоочу документтерге карата, бажы декларациясында билдирилген жана (же) бажы органдарына берилген документтерде камтылган маалыматтарга карата бажылык, башка документтерди жана (же) маалыматтарды текшерүү товарлар чыгарып берилгенге чейин жана чыгарып берилгенден кийин жүргүзүлүшү мүмкүн.

3. Бажы декларациясында билдирилген жана бажы органдарына берилген документтерде камтылган маалыматтарды ырастоочу маалыматтардын жана (же) документтерде бузуулар жана дал келбегендик айкындалган учурларда, бажы органы бажы контролунун мындай формасын жүргүзүү жөнүндө жакка милдеттүү түрдө кабарлоо менен товарлар чыгарып берилгенден кийин бажылык, башка документтерди жана (же) маалыматтарды текшерет.

Кабарлама бажы декларациясында билдирилген маалыматтарды ырастоочу документтерде бузуулар жана (же) дал келбегендик айкындалган күндөн тартып беш жумушчу күндөн кеч эмес мөөнөттө жазуу формасында жөнөтүлөт.

Кабарлама уюмдун жетекчисине же башка ыйгарым укуктуу өкүлүнө же жеке жакка кол койдуруп алуу же кабарламаны алган фактыны жана датаны ырастоочу башкача ыкма менен берилүүгө тийиш. Эгерде аталган адамдар кабарламаны алуудан баш тартса, ал тапшырык кат менен почта аркылуу жөнөтүлөт.

4. Товарлар чыгарып берилгенге чейин башталган, бажы декларациясында билдирилген маалыматтарды ырастоочу бажылык, башка документтерди текшерүү Кодекстин 325-беренесине ылайык жүргүзүлөт.

5. Товарлар чыгарып берилгенден кийин башталган же болбосо бажы контролунун бул формасын колдонуунун башка учурларында бажы декларациясында билдирилген маалыматтарды ырастоочу бажылык, башка документтерди текшерүү Кодекстин 324-беренесинин 10-пунктунда каралган учурларда бажылык, башка документтерди жана (же) маалыматтарды текшерүүнү кошпогондо, Кодекстин 326-беренесине ылайык жүргүзүлөт.

Товарлар чыгарып берилгенден кийин башталган же бажы контролунун бул формасын колдонуунун башка учурларында бажы декларациясында билдирилген маалыматтарды ырастоочу бажылык, башка документтерди текшерүүдө бажы органы ушул Кодекстин 340-беренесине ылайык бажы контролу үчүн зарыл болгон документтерди жана (же) маалыматтарды суроого жана алууга укуктуу.

6. Товарлар чыгарып берилгенден кийин башталган же болбосо башка учурларда бажылык, башка документтерди жана (же) маалыматтарды текшерүүнүн натыйжалары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктаган тартипте таризделет.

130-берене. Бажылык кароо

1. Бажылык кароо - транспорттук каражаттарынын жүк жүктөлүүчү жайларын (бөлүктөрүн) жана товарлардын таңгактарын ачпастан, текшерилүүчү объекттерди (жеке жактардын жүгүн кошкондо) жана алардын бөлүктөрүн башка ыкмалар менен ажыратпастан, демонтаж кылбастан же бүтүндүгүн бузбастан товарларды, анын ичинде транспорттук каражаттарды жана жеке жактардын жүгүн, жүк салынуучу сыйымдуулуктарды, бажы пломбаларын, мөөрлөрдү жана идентификациялоонун башка каражаттарын бажылык кароо формасында жайларды жана аймактарды бажылык контролдоонун жүрүшүндө мындай кароодон тышкары, сырттан көз жүгүртүп кароону камтыган бажы контролунун формасы.

2. Бажы органдарынын кызмат адамдары тарабынан бажылык кароону жүргүзүү тартибин Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктайт.

131-берене. Бажылык текшерип кароо

1. Бажылык текшерип кароо - товарларга коюлган бажы пломбаларын, мөөрлөрдү жана идентификациялоонун башка каражаттарын бузуу жана (же) товарлар жайгашышы мүмкүн болгон товарлардын таңгагын же транспорт каражатынын жүк коюучу жерин (бөлүктөрүн), идиштерди, контейнерлерди жана башка жерлерди ачуу, текшерилүүчү объекттерди жана алардын бөлүктөрүн башка ыкмалар менен ажыратуу, демонтаждоо же бүтүндүгүн бузуу менен товарларга, анын ичинде транспорттук каражаттарга жана жеке жактардын жүгүнө карата бажылык текшерип кароону жана башка аракеттерди камтуучу бажы контролунун формасы.

2. Бажылык текшерип кароо төмөнкүдөй учурларда жүргүзүлөт:

1) товарларды жана транспорттук каражаттарды өткөрүүчү жак тыюу салууларга жана чектөөлөргө байланышкан товарларды бажы аймагына ташып келип жатат же бажы аймагынан ташып чыгып жатат же болбосо бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерди жана актыларды жана ушул Мыйзамды бузуу менен товарларды жана транспорттук каражаттарды өткөрүп жатат деп күмөн саноого негиздер болсо;

2) декларанттын же товарларга карата ыйгарым укукка ээ башка жактын арызынын негизинде;

3) товарларды бажылык декларациялоодо берилген бажы декларациясында жана башка документтерде товарларды чыгарып берүү жөнүндө чечимди кабыл алууга таасир этүүчү такталбаган маалыматтар болсо;

4) шарттуу чыгарып берилген товарларды пайдалануу жана тескөө боюнча чектөөлөрдү сактоо максатында;

5) тобокелдиктерди башкаруу системасынын профилдеринин жыйынтыктары боюнча;

6) бажы контролунун техникалык каражаттарын колдонуу менен бажылык контролдоонун жыйынтыгы боюнча;

7) жүргүзүлгөн бажылык кароонун жыйынтыгы боюнча.

3. Бажылык текшерип кароо болуп бажы органдарынын кызмат адамдарынын төмөнкүлөргө байланышкан аракеттери эсептелет:

1) товарлардын таңгагын же транспорт каражатынын жүк коюучу жерин же болбосо товарларга коюлган идентификациялоо каражаттарын бузуу менен товарлар жайгашышы мүмкүн болгон идиштерди, контейнерлерди жана башка орун-жайларды ачууга, текшерилүүчү объекттерди жана алардын бөлүктөрүн башка ыкмалар менен ажыратууга, демонтаждоого же бүтүндүгүн бузууга;

2) товарларды жана транспорттук каражаттарды өткөрүүдө жана товарларды жана транспорттук каражаттарга карата бажы операцияларын жүргүзүүдө берилген документтерде камтылган маалыматтарды салыштырууга;

3) товарлар тууралуу иш жүзүндөгү маалыматтардын билдирилген маалыматтарга же берилген документтерге туура келишин салыштырууга.

4. Бажы органдарынын кызмат адамдары тарабынан бажылык текшерип кароону жүргүзүү тартибин Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктайт.

132-берене. Жекече бажылык текшерип кароо

1. Жекече бажылык текшерип кароо - жеке жактарды текшерип кароону камтуучу бажы контролунун формасы.

2. Бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерди жана актыларды, ушул Мыйзамды бузуу менен бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүп жаткан товарларды өз жанына катып алды жана өз эрки менен көрсөтпөй жатат деп болжолдоого жетиштүү негиздер болгон, бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүп жаткан жана бажы контролунун зонасында же эл аралык аэропорттун транзит зонасында турган жеке жактарга гана карата жекече бажылык текшерип кароо жүргүзүлөт.

3. Жекече бажылык текшерип кароо ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жактардан бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерди жана актыларды, Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарын бузуу менен бажы чек арасы аркылуу өткөрүп бара жаткан, өзүнүн жанына катып алган товарларды табуу максатында жүргүзүлөт жана бажы контролунун өзгөчө формасы болуп саналат.

4. Жекече бажылык текшерип кароо бажы органынын жетекчисинин (башчысынын), бажы органынын жетекчисинин ал ыйгарым укук берген орун басарынын (башчынын орун басарынын) же аны алмаштыруучу адамдардын чечими боюнча жүргүзүлөт.

Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан белгиленген учурларда, жекече бажылык текшерип кароо бажы контролун жүргүзүүгө ыйгарым укуктуу бажы органынын бөлүмүнүн жетекчисинин (башчысынын), бажы органынын бөлүмүнүн жетекчисинин ал ыйгарым укук берген орун басарынын (башчынын орун басарынын) же аларды алмаштыруучу адамдын чечими боюнча жүргүзүлөт.

Аталган чечим жазуу жүзүндө таризделет.

5. Жекече бажылык текшерип кароо санитардык-гигиеналык талаптарга жооп берген өзүнчө бөлүнгөн жайда жекече бажылык текшерип кароодон өтүп жаткан адам менен бир жыныстагы бажы органынын кызмат адамдары тарабынан ушундай эле жыныстагы эки калыс күбөнүн катышуусунда жүргүзүлөт. Бул жайга ушул беренеде аталган жактардан тышкары башка жеке жактардын киришине жана жекече бажылык текшерип кароонун өтүшүнө башка жеке жактардын көз салуусуна жол берилбейт.

Жекече бажылык текшерип кароодон өтүүчү адамдын денесин медициналык кызматкер гана зарылдыгына жараша атайын медициналык техниканы пайдалануу менен текшерүүгө тийиш.

Жашы жете электи же аракетке жарамсыз жеке адамды жекече текшерип кароодо анын мыйзамдуу өкүлдөрү (ата-энелери, асырап алгандар, камкорчулар, же болбосо көзөмөлчүлөр) же аны коштоочу адамдар катышууга укуктуу.

6. Жекече бажылык текшерип кароону жүргүзөөрдүн алдында бажы органынын кызмат адамы жеке жакты жекече бажылык текшерип кароо жөнүндө чечим менен жана мындай жекече бажылык текшерип кароодо анын укуктары менен тааныштырууга, ошондой эле бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерди жана актыларды, ушул Мыйзамды бузуу менен бажы чек арасы аркылуу алып өтүп бараткан, катып койгон товарларын өз ыктыяры менен берүүнү сунуштоого милдеттүү.

Жеке жакты жекече бажылык текшерип кароодон өткөрүү жөнүндө чечим менен тааныштыруу фактысын бул жеке жак мындай жекече бажылык текшерип кароо жөнүндө чечимге тиешелүү жазууну киргизүү аркылуу күбөлөндүрөт. Жеке жак мындай жазууну киргизгенден баш тартса, мындай жекече бажылык текшерип кароо жөнүндө чечимди жарыялаган бажы органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын жана жекече бажылык текшерип кароого катышкан күбөлөрдүн койгон колдору менен күбөлөндүрүлгөн жекече бажылык текшерип кароо жөнүндө чечимине тиешелүү белги коюлат.

7. Жекече бажылык текшерип кароодо бажы органынын кызмат адамынын аракети жекече бажылык текшерүүдөн өтүп жаткан жеке жактын кадыр-баркын жана ар-намысын басмырлабашы жана бул жеке жактын саламаттыгына жана мүлкүнө зыян келтирбеши керек.

8. Жекече бажылык текшерүүдөн өтүп жаткан жак төмөнкүлөргө укуктуу:

1) жекече бажылык текшерип кароо башталганга чейин жекече бажылык текшерип кароо жөнүндө чечим жана аны жүргүзүү тартиби менен таанышууга;

2) өз укуктары жана милдеттери менен таанышууга;

3) түшүндүрмө берүүгө жана өтүнүчүн билдирүүгө;

4) бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерди жана актыларды, ушул Мыйзамды бузуу менен бажы чек арасы аркылуу алып өтүп бараткан, катып алган товарларды өз ыктыяры менен берүүгө;

5) аны жекече бажылык текшерип кароону жүргүзүүчү бажы органынын кызмат адамы тарабынан жекече бажылык текшерип кароонун актысына милдеттүү түрдө киргизүү менен билдирүү жасоого;

6) эне тилин жана котормочунун кызмат көрсөтүүлөрүнөн пайдаланууга;

7) жекече бажылык текшерип кароо актысы түзүлүп бүткөндөн кийин аны менен таанышууга жана анда жазуу жүзүндө билдирүү жасоого;

8) жекече бажылык текшерип кароону жүргүзүүчү бажы органынын кызмат адамдарынын аракеттерине ушул Мыйзамга ылайык даттанууга.

9. Жекече бажылык текшерип кароонун жүрүшүндө жекече бажылык текшерүүдөн өтүп жаткан жеке жак жана анын мыйзамдуу өкүлү жекече бажылык текшерип кароону жүргүзүүчү бажы органынын кызмат адамынын мыйзамдуу талаптарын аткарууга милдеттүү.

10. Жекече бажылык текшерип кароону жүргүзүүнүн натыйжалары Комиссия тарабынан аныкталган формада жекече бажылык текшерип кароо актысын түзүү жолу менен таризделет.

Аталган акт жекече бажылык текшерип кароонун жүрүшүндө же болбосо ал аяктагандан кийин бир сааттын ичинде түзүлүүгө тийиш.

11. Жекече бажылык текшерип кароо актысына жекече бажылык текшерип кароону жүргүзүүчү бажы органынын кызмат адамы, жекече бажылык текшерип кароодон өтүп жаткан адам же анын мыйзамдуу өкүлү же аны коштоочу адам, күбөлөр, ал эми жекече бажылык текшерип кароого алынган адамдын денесин текшерүүдө - медициналык кызматкер кол коёт.

12. Жекече бажылык текшерип кароо актысы эки нускада түзүлөт, анын бирөө жекече бажылык текшерип кароодон өткөн жеке жакка, анын мыйзамдуу өкүлүнө же аны коштоочу адамга акт түзүлгөндөн кийин кечиктирилбестен берилет.

133-берене. Жайларды жана аймактарды бажылык кароо

1. Жайларды жана аймактарды бажылык кароо - жайларды жана аймактарды, ошондой эле аталган жерлерде турган товарларды жана (же) документтерди көз менен кароону камтуучу бажы контролу формасы.

2. Жайларды жана аймактарды бажылык кароо Кодекстин 330-беренесинде белгиленген максатта жана тартипте бажы органдары тарабынан жүргүзүлөт.

3. Турак үйлөрдөгү орун-жайларды жана аймактарды бажылык кароого, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, сот актысынын негизинде гана жол берилет.

4. Жайларды жана аймактарды бажылык кароо - жайларды жана аймактарды бажылык кароо үчүн берилген жазма эскертүүнү жана бажы органынын кызмат адамынын кызматтык күбөлүгүн көрсөткөндө жүргүзүлөт.

Жайларды жана аймактарды бажылык кароо үчүн берилген жазма эскертүүнүн формасын Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктайт.

5. Жайларга жана аймактарга киргизүүдөн баш тарткан учурда, бажы органдарынын кызмат адамдары, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, жабылып турган жайларды ачуу менен жана (же) каршылыкка бөгөт коюу менен жайларга жана аймакка кирүүгө укуктуу.

6. Айрым объекттерге кирүүнүн атайын тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктаган тартипте жүзөгө ашырылат.

7. Жайларды жана аймактарды бажылык кароо аны жүргүзүү үчүн зарыл болгон мүмкүн болушунча кыска мөөнөттө жүргүзүлүүгө тийиш жана бир жумушчу күндөн ашык созулбашы керек. Аталган мөөнөт жайларды жана аймактарды бажылык кароону аяктоо үчүн зарыл болгон мезгилге узартылышы мүмкүн, бирок үч жумушчу күндөн ашпоого тийиш.

134-берене. Бажылык текшерүү

1. Кодексте, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерде жана актыларда, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген талаптарды жактардын сактоосун текшерүү максатында Кодекстин 331-беренесине ылайык товарлар чыгарып берилгенден кийин бажы органдары тарабынан бажылык текшерүү жүргүзүлөт.

2. Бажылык текшерүүнү бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын бөлүктөрүнүн жана бажылык текшерүүлөрдү жүргүзүүгө ыйгарым укуктуу бажы органдарынын кызмат адамдары жүргүзөт.

3. Бажы органдары Кодекстин 332 жана 333-беренелерине жана ушул Мыйзамдын 135 жана 136-беренелерине ылайык камералдык жана көчмө бажылык текшерүүнү жүзөгө ашырат.

4. Атайын билимдерди жана көндүмдөрдү талап кылуучу маселелерди изилдөө жана консультацияларды алуу үчүн бажылык текшерүүгө Кыргыз Республикасынын башка мамлекеттик органдарынын кызмат адамдары бажы органдарынын кызмат адамдары тарабынан тартылат.

5. Бажылык текшерүүнүн жүрүшүндө бузуунун же кылмыштын белгилери аныкталганда бажы органдары тарабынан Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык чаралар көрүлөт.

6. Бажылык текшерүүнүн натыйжалары боюнча бажы органдарынын чечим кабыл алуусунун тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

7. Бажылык текшерүүнү жүргүзүүнү финансылоо Кыргыз Республикасынын республикалык бюджетинин каражаттарынын эсебинен жүзөгө ашырылат.

135-берене. Камералдык бажылык текшерүү

1. Камералдык бажылык текшерүүлөрдү уюштуруу, жүргүзүү жана анын натыйжаларын тариздөө тартиби, бажылык текшерүүнү жүргүзүүгө тиешелүү документтердин формалары жана аларды даярдоого карата талаптар Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

2. Камералдык текшерүүнү өткөрүүнүн мөөнөтү чектелбейт.

3. Камералдык бажылык текшерүү Кодекстин 14-беренесинин 7-15-пункттарында көрсөтүлгөн жагдайлар келип чыккан күндөн тартып беш жылдын ичинде жүргүзүлүшү мүмкүн.

136-берене. Көчмө бажылык текшерүү

1. Көчмө бажылык текшерүү Кодекстин 14-беренесинин 7-15-пункттарында көрсөтүлгөн жагдайлар келип чыккан күндөн тартып беш жылдын ичинде жүргүзүлөт.

Кодекстин 333-беренесинин 2-пунктунда белгиленгенден тышкары бажы органдары тарабынан төмөнкүдөй кошумча көчмө текшерүүлөр жүргүзүлөт:

контролдук көчмө бажылык текшерүү - мурдагы көчмө бажылык текшерүүдө белгиленген бузуулардын текшерилген жак тарабынан жоюлгандыгын текшерүү;

көчмө бажылык кайра текшерүү - көчмө бажылык текшерүүнүн жыйынтыктары менен макул эместиги жөнүндө текшерилген жактын кайрылуусунун негизинде жүргүзүлгөн текшерүү.

2. Контролдук көчмө бажылык текшерүү мурдагы көчмө бажылык текшерүүдө айкындалган бузуулардын текшерилген жак тарабынан жоюлгандыгын текшерүү максатында жүргүзүлөт жана бул максаттын чегинен чыга албайт.

Контролдук көчмө бажылык текшерүү текшерилген жакка көрсөтүлгөн бузууларды жоюу үчүн берилген мөөнөт бүткөндөн кийин гана жүргүзүлүшү мүмкүн.

Контролдук көчмө бажылык текшерүү жүргүзүүнүн тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

3. Көчмө бажылык кайра текшерүү текшерилген жак көчмө бажылык текшерүүнүн натыйжаларына макул болбогон учурда гана, ошондой эле көчмө бажылык текшерүүгө байланышкан, актыда чагылдырылбаган же так эмес чагылдырылган айрым учурларды тактоо максатында жүргүзүлөт.

Көчмө бажылык кайра текшерүүнү жүргүзүү үчүн негиз болуп текшерилген жактын бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга көчмө бажылык текшерүүнүн натыйжаларына макул эместиги жөнүндө кайрылуусу эсептелет.

Көчмө бажылык кайра текшерүүнү жүргүзүүдө көчмө бажылык текшерүүнүн бардык маселелери боюнча текшерүү жүргүзүүгө тыюу салынат. Көчмө бажылык текшерүүнүн даттанылган натыйжалары гана кайра текшерилүүгө жатат.

Көчмө бажылык кайра текшерүү жүргүзүүнүн тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

4. Көчмө бажылык текшерүү көчмө бажылык текшерүү жөнүндө чечимди кабыл алуу (жазма эскертүүнү берүү) жолу менен, бажы иши чөйрөсүндө ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын жетекчиси же жетекчинин орун басары тарабынан дайындалат.

5. Көчмө бажылык текшерүү жүргүзүү жөнүндө чечимдин (жазма эскертүүнүн) формасы, көчмө бажылык текшерүүнү жүргүзүү жөнүндө чечимде (жазма эскертүүдө) көрсөтүлүүгө жатуучу, Кодекстин 333-беренесинин 6-пунктунда көрсөтүлгөн маалыматтардан тышкары башка маалыматтар, ошондой эле Кодекстин 333-беренесинин 6-пунктунун 5-9-пунктчаларында көрсөтүлгөн маалыматтарга өзгөртүүлөрдү (толуктоолорду) киргизүүнүн тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

6. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү пландан тышкаркы көчмө бажылык текшерүүнү дайындоо үчүн Кодекстин 333-беренесинин 16-пунктунда көрсөтүлгөн негиздерден башка негиздерди белгилей алат.

7. Көчмө бажылык текшерүүнү жүргүзүүнү токтотуп туруу мөөнөтү тогуз айдан ашпоосу керек. Эгерде пландан тышкары көчмө бажылык тосмо текшерүү жүргүзүүнүн, бажылык экспертизаны жүргүзүүнүн, мүчө-мамлекеттердин же Бирликтин мүчөсү болуп эсептелбеген мамлекеттердин компетенттүү органдарына суроо-талаптарды жөнөтүүнүн, текшерилип жаткан жак тарабынан көчмө бажылык текшерүү үчүн зарыл документтерди калыбына келтирүүнүн, текшерилип жаткан мезгилге тиешеси бар, көчмө бажылык текшерүүнүн натыйжалары боюнча тыянактарга таасир кылуучу кошумча документтерди берүүнүн зарылдыгына байланыштуу текшерүү токтотулуп турган учурда, токтотуп туруу мөөнөтү бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органынын жетекчиси же жетекчинин орун басарынын чечими боюнча алты айга чейин узартылышы мүмкүн.

Көчмө бажылык текшерүү жүргүзүүнү токтотуп туруу тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

8. Көчмө бажылык текшерүү жүргүзүүнүн натыйжалары бажылык документ (акт) түзүү менен таризделет, анын формасы Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

9. Көчмө бажылык текшерүүнүн натыйжаларына таасир кылуучу башка маалыматтар бар болгондо, алар көчмө бажылык текшерүүнүн натыйжаларын жол-жоболоодо түзүлө турган бажылык документте (актыда) көрсөтүлүшү мүмкүн.

10. Көчмө бажылык текшерүү, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык катталган жеке ишкерлерди жана жеке менчик ишкерлерди кошпогондо, жеке жактарга карата жүргүзүлбөйт.

137-берене. Көчмө бажылык текшерүүнү жүргүзүү үчүн бажы жана башка мамлекеттик органдардын кызмат адамдарынын текшерилүүчү жактын объектине кирүүсү

1. Текшерилүүчү жактын турак жайын бажылык текшерүүгө катышуу үчүн тартылган бажы органдарынын жана башка мамлекеттик органдардын кызмат адамдарынын кирүүсү Кодекстин 334-беренесине ылайык сот актысынын негизинде жүзөгө ашырылат.

2. Текшерилүүчү жак түздөн-түз бажылык текшерүү жүргүзүүчү бажы органдарынын кызмат адамдарын текшерилүүчү объекттерге алар кызматтык күбөлүктөрүн жана көчмө бажылык текшерүү жөнүндө чечимди (жазма эскертүүнү) көрсөткөндө киргизүүгө милдеттүү.

3. Текшерилүүчү жактын объектине бажы органдарынын кызмат адамдарынын кирүүсүнө мыйзамсыз тоскоолдук кылуу бажылык укук бузуу деп таанылат жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган жоопкерчиликти тартууга алып келет.

4. Көчмө бажылык текшерүү жүргүзүп жаткан бажы органынын кызмат адамдарынын жана көчмө бажылык текшерүүгө катышуу үчүн тартылган мүчө мамлекеттердин башка мамлекеттик органдарынын кызмат адамдарынын текшерилүүчү жактын объектисине кирүүсүн камсыз кылуудан текшерилүүчү жак негизсиз баш тартса, эки калыс күбөнүн катышуусунда акт түзүлөт.

Актынын формасын бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу орган белгилейт.

Актыга көчмө бажылык текшерүүнү жүргүзгөн кызмат адамдары, текшерилүүчү жак же анын өкүлү, ошондой эле күбөлөр кол коюшат. Бул актынын көчүрмөсү текшерилүүчү жакка же анын өкүлүнө берилет.

Текшерилүүчү жак же анын өкүлү актыга кол коюудан баш тартса, көчмө бажылык текшерүүнү жүргүзгөн кызмат адамы аталган актыга бул жөнүндө тиешелүү жазууну киргизет. Текшерилүүчү жак актыга кол коюудан баш тартуунун себептерин жазуу жүзүндө түшүндүрүү берүүгө укуктуу.

5. Кодекстин 334-беренесинин 3-пунктунда каралбаган учурларда көчмө бажылык текшерүү жүргүзүп жаткан бажы органынын кызмат адамдарынын жана көчмө бажылык текшерүүгө катышуу үчүн тартылган Кыргыз Республикасынын башка мамлекеттик органдарынын кызмат адамдарынын текшерилүүчү жактын объектине кирүүсүн камсыз кылуудан текшерилүүчү жак баш тартса, алар ушул объектке эки күбөнүн катышуусунда жабык жайларды ачып жана (же) каршылыкка бөгөт коюп кирүүгө укуктуу.

6. Текшерилүүчү жактын турак жайларына бажылык текшерүү жүргүзүү зарыл болсо, мындай текшерүүгө сот актысынын негизинде гана жол берилет.

138-берене. Бажылык текшерүүнү жүргүзүүдө бажы органынын кызмат адамдарынын жана текшерилүүчү жактын укуктары жана милдеттери

1. Бажы органынын кызмат адамдарынын бажылык текшерүүнү жүргүзүүдөгү укуктары жана милдеттери Кодекстин 335-беренесинде белгиленген.

2. Бажы органынын кызмат адамдары бажылык текшерүүнү жүргүзүүдө Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктаган учурларда жана тартипте инвентаризация жүргүзө алат же текшерилүүчү жактан товарларга инвентаризация жүргүзүүнү талап кыла алат.

3. Бажылык текшерүүнү жүргүзүүдө бажы органынын кызмат адамдарынын Кодекстин 335-беренесинде каралгандан башка укуктары жана милдеттери Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн.

4. Бажылык текшерүүнү жүргүзүүдө текшерилүүчү жактын укуктары жана милдеттери Кодекстин 336-беренесинде белгиленген.

25-глава. Бажы контролун жүргүзүүнү камсыздоочу чаралар жана аларды колдонуу

139-берене. Бажы контролун жүргүзүүнү камсыздоочу чаралар

1. Бажы контролун жүргүзүүдө бажы органдары Кодекстин 338-беренесинде көрсөтүлгөн бажы контролун жүргүзүүнү камсыздоочу чараларды бажы контролунун объекттерине жараша колдонууга укуктуу.

Бажы контролун жүргүзүүнү камсыздоочу башка чаралар Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

2. Бажы органынын кызмат адамдарынын бажы контролун жүргүзүүнү камсыздоочу чараларды колдонуусунун тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

3. Бажылык транзиттин бажы жол-жобосуна жайгаштырылган товарларды ташыган транспорттук каражаттар электрондук пломбаларды коюу жолу менен бажы органдары тарабынан идентификацияланууга тийиш.

Электрондук пломба түрүндөгү идентификациялоо каражаттарын бажы органдарынын колдонуусунун тартиби, электрондук пломбаларды коюу үчүн төлөмдүн өлчөмү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

Бажы органдары тарабынан пайдаланылуучу идентификациялоо каражаттарын колдонуунун тартиби жана аларга коюлуучу талаптар, ошондой эле эркин бажы зонасынын бажы жол-жобосуна жана эркин кампанын бажы жол-жобосуна жайгаштырылган чет өлкөлүк товарларды идентификациялоо бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан белгиленет.

4. Бажы контролун жүргүзүүнүн убактысын кыскартуу жана анын натыйжалуулугун жогорулатуу максатында бажы органдары маалыматтык системаларды, ошондой эле бажы контролунун техникалык каражаттарын колдоно алат, алардын тизмеги жана колдонуу тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

5. Бажы органдары бажылык коштоону Кодекстин 343-беренесинде белгиленген тартипте жана шарттарда колдонууга укуктуу.

6. Бажылык коштоо бажы органдарынын кызмат адамдары же болбосо бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган аныкталган уюмдар тарабынан, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жүзөгө ашырылат.

Кодекстин 146-беренесинде белгиленген шарттардын аткарылышына карабастан, бажы органдары бажылык коштоону төмөнкүдөй учурларда пайдаланууга укуктуу:

тобокелдиктерди башкаруу системасын колдонуунун натыйжалары боюнча;

товарды бажы контролу зонасынан сырткары убактылуу сактоого жеткирген учурларда.

Бажылык коштоону уюштуруунун тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

7. Товарларды ташуунун маршруту Кодекстин 344-беренесине ылайык белгиленет.

Бажы контролунда турган жана бажы аймагында бажылык транзиттин бажы жол-жобосуна жайгаштырылбастан ташылуучу товарларга карата товарларды ташуунун маршрутун белгилөөгө, өзгөртүүгө жана сактоого байланышкан бажы операцияларын жүргүзүү тартиби бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан аныкталат.

8. Транспорт каражаттарынын кыймылын жана товарларды ташуунун белгиленген маршрутунун сакталышын аралыктан контролдоону камсыздоочу, бажы контролунун маалыматтык системаларын жана техникалык каражаттарын пайдалануу менен бажы органдары тарабынан бажы аймагы боюнча ташылуучу товарларга карата товарларды ташуунун маршруту белгиленген учурда Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктаган өлчөмдө жана тартипте төлөм алынат.

9. Бажы органдары бажы контролунда турган товарлардын эсебин жүргүзөт, анын ичинде бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган аныктаган тартипте бажы органдарынын маалыматтык системаларын колдонуу менен жүргүзөт.

10. Декларанттарды эсепке алуу, ошондой эле мындай эсепти жүргүзүү учурлары жана тартиби бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан аныкталат.

11. Бажы контролун жүргүзүүдө, бажы органдарына көмөк көрсөтүү үчүн зарыл болгон атайын билимдерге жана көндүмдөргө ээ болгон, мындай иш-аракеттердин натыйжаларына кызыкдар эмес адисти айрым аракеттерди жасоого тартууга Кодекстин 346-беренесине ылайык жол берилет.

12. Товарларды эсепке алуунун белгиленген талаптарга ылайык келген жана бажы органдарынын маалыматтык системасына шайкеш болгон системасынын бар экендигин текшерүүнүн тартиби, ошондой эле товарларды эсепке алууну жүргүзүүнүн тартиби бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан аныкталат.

VII БӨЛҮМ. БАЖЫ ОРГАНДАРЫ

26-глава. Бажы органдары жөнүндө жалпы жоболор

140-берене. Бажы органдарынын системасы. Бажы органдарынын кызмат адамдары

1. Бажы органдарынын системасы Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталуучу бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдан, ага баш ийген бажы органдарынан, ошондой эле бажы органдарына жүктөлгөн милдеттерди ишке ашыруунун натыйжалуулугун жогорулатууда аларга көмөк көрсөтүү максатында түзүлүүчү мамлекеттик ишканалардан турат.

Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган жана ага баш ийген бажы органдары аскерлештирилген укук коргоо органынын статусуна ээ.

2. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган - бажы ишине түздөн-түз жетекчилик кылуучу жана өзүнүн ыйгарым укуктарын түздөн-түз ага баш ийген бажы органдары, ошондой эле бажы органдарына жүктөлгөн милдеттерди ишке ашыруунун натыйжалуулугун жогорулатууда аларга көмөк көрсөтүү максатында түзүлүүчү мамлекеттик ишканалар аркылуу ишке ашыруучу орган болуп саналат.

Кыргыз Республикасынын Өкмөтү Кыргыз Республикасындагы бажы ишине жалпы жетекчиликти жүзөгө ашырат.

3. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган жөнүндө жобо Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилет.

Бажы органдары жөнүндө жобо бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан бекитилет.

Бажы органдарын түзүү, жоюу жана кайра түзүү бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын чечими боюнча жүзөгө ашырылат.

Бажы органдарына жүктөлгөн милдеттерди ишке ашыруунун натыйжалуулугун жогорулатууда аларга көмөк көрсөтүү максатында түзүлгөн мамлекеттик ишканаларды түзүү, кайра түзүү жана жоюу Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн чечими боюнча жүзөгө ашырылат.

Бажы органдарына жүктөлгөн милдеттерди ишке ашыруунун натыйжалуулугун жогорулатууда аларга көмөк көрсөтүү максатында түзүлгөн мамлекеттик ишканалар Кыргыз Республикасынын Өкмөтү бекиткен уставдардын негизинде иштейт.

4. Өзүнүн ишкердик жана моралдык сапаттары, билиминин деңгээли жана ден соолугунун абалы боюнча Кыргыз Республикасынын бажы органына жүктөлгөн милдеттерди аткарууга жөндөмдүү болгон, чет өлкөлүк жарандыгы жок Кыргыз Республикасынын жарандары гана бажы органдарынын кызмат адамдары боло алат.

5. Бажы органдарынын системасында кызмат өтөө тартиби жана шарттары Кыргыз Республикасынын бажы органдарында кызмат өтөө жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык белгиленет.

6. Бажы органдарынын кызмат адамдары үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте атайын наам ыйгаруу менен формалык кийимдерди кийүү каралган. Көрсөтүлгөн кийимдин формасы, формалык кийимди кийип жүрүү эрежелерин, айырмалоочу белгилерин жана бажы органдарынын кызматкерлерин буюмдук жагынан жабдуу нормалары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет. Формалык кийим акысыз берилет.

141-берене. Бажы органдарынын функциялары жана милдеттери

1. Бажы органдары Кодексте жана ушул Мыйзамда белгиленген милдеттерди жана функцияларды аткарууну, ошондой эле укуктарды жана милдеттерди ишке ашырууну камсыз кылат.

Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн чечими менен бажы органдарына Кодексте жана ушул Мыйзамда белгиленбеген башка милдеттер жана функциялар, ошондой эле укуктар жана милдеттер жүктөлүшү мүмкүн.

2. Кыргыз Республикасынын мыйзам чыгаруу жана аткаруу бийлигинин жогорку органдарынан тышкары эч кандай мамлекеттик органдардын мамлекеттик башка милдеттерди жана функцияларды бажы органдарына жүктөөсүнө жол берилбейт.

Кыргыз Республикасынын мыйзам чыгаруу жана аткаруу бийлигинин жогорку органдарынан тышкары, эч кандай мамлекеттик орган бажы органдарынын компетенциясын козгоочу чечимдерди кабыл алууга, тийиштүү уруксатсыз алардын функцияларын аткарууга, же башка түрдө бажы органдарынын ишине кийлигишүүгө укуксуз.

142-берене. Бажы органдарынын желеги жана эмблемасы

1. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын желеги жана эмблемасы бар. Бажы органдарынын автотранспорттук каражаттарына эмблемаларды чаптоого уруксат берилет.

Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын желегинин жана эмблемасынын сыпаттамасы жана сүрөттөрү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан бекитилет.

2. Бажы органдарынын жана бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын карамагындагы башка бөлүктөрдүн эмблемалары бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан бекитилет.

143-берене. Бажы органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын жоопкерчилиги

1. Бажы органдары укук ченемсиз чечимдеринин, аракеттеринин (аракетсиздигинин) натыйжасында келтирилген зыян үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчилик тартат.

2. Бажы органдарынын же алардын кызмат адамдарынын укук ченемсиз чечимдеринин, аракеттеринин (аракетсиздигинин) натыйжасында жактарга келтирилген чыгашанын орду Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык толтурулууга тийиш.

3. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган учурларды кошпогондо, бажы органдарынын кызмат адамдарынын укук ченемдүү чечимдери, аракеттери менен жактарга келтирилген чыгашанын орду толтурулууга жатпайт.

4. Бажы органдарынын кызмат адамдары укук ченемсиз чечимдери, аракеттери (аракетсиздиги) үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык тартиптик, материалдык, жазыктык жоопкерчиликке жана бузуулар үчүн жоопкерчиликке тартылат.

144-берене. Бажы органдарынын жумуш убактысы

1. Бажы органдарынын жумуш убактысын бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган белгилейт.

2. Жайгашкан жери боюнча чектеш мамлекеттердин өткөрмө пункттары менен жанаша турган Кыргыз Республикасынын мамлекеттик чек арасы аркылуу өткөрмө пункттарындагы Кыргыз Республикасынын бажы органдарынын жумуш убактысы ушул чектеш мамлекеттердин бажы органдарынын жумуш убактысына, мүмкүнчүлүккө жараша, туура келиши керек.

3. Кызыкдар жактын жүйөлөнгөн суроо-талабы боюнча жана зарыл шарттар бар болгондо, айрым бажы операциялары бажы органдарынын жумуш убактысынан сырткары аткарылышы мүмкүн.

145-берене. Бажы органдарынын ишин финансылоо жана материалдык-техникалык камсыздоо

1. Бажы органдарынын ишин финансылоо, материалдык-техникалык камсыз кылуу, ошондой эле бажы органдарынын кызмат адамдарына акчалай камсыздама төлөп берүү республикалык бюджеттин каражаттарынын, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган башка булактардын, ошондой эле чет мамлекеттердин жана эл аралык уюмдардын техникалык жардам түрүндөгү гранттарынын (акысыз жардамынын) эсебинен жүргүзүлөт.

2. Бажы органдарынын кызмат адамдарынын акчалай камсыздамасы төмөнкүлөрдөн турат:

1) кызматтык маянадан;

2) ыйгарылган атайын наам боюнча маянадан;

3) иштеген жылдары, чет тилин билгендиги үчүн кошумча акыдан жана башка кошумча акылардан;

4) эгерде накталай берилбесе, азык-түлүк паегунун наркынан.

3. Бажы органдарынын кызмат адамдарына ар жыл сайын үч айлык маяна өлчөмүндө материалдык жардам көрсөтүлөт.

4. Бажы органдарынын кызмат адамдарына бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган белгилеген тартипте жана өлчөмдө сыйлыктар төлөнөт.

5. Бажы органдарынын кызмат адамдарына календарлык жылдын жыйынтыгы боюнча акчалай эки маянага чейинки өлчөмдө бир жолку акчалай сый акы берилиши мүмкүн.

6. Бажы органдарынын кызмат адамдары азык-түлүк паегу менен камсыздалат. Азык-түлүк паегун берүүнүн нормасы же эгерде ал накталай түрүндө берилбесе, азык-түлүк паегун акчалай компенсациялоонун өлчөмү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

146-берене. Бажы органдарынын маалыматтарды алуусу жана берүүсү

1. Кодекске, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерге жана актыларга, Кыргыз Республикасынын башка эл аралык келишимдерине, ушул Мыйзамга жана Кыргыз Республикасынын башка мыйзамдарына ылайык бажы органдары тарабынан мамлекеттик органдардан жана (же) башка жактардан алынган маалыматтар бажы органдарынын өздөрүнө жүктөлгөн милдеттерди жана функцияларды аткаруусу үчүн гана пайдаланылат.

2. Кыргыз Республикасынын бажы органдары, алардын кызмат адамдары, ошондой эле ушул берененин 1-бөлүгүнө ылайык маалымат алган башка жактар, ушул берененин 3-бөлүгүндө белгиленген учурларды кошпогондо, мамлекеттик, коммерциялык, салыктык, банктык жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында корголуучу башка сырларды (жашыруун сырларды) түзүүчү маалыматты, ошондой эле башка купуя маалыматты ачыкка чыгарууга, жеке максаттарда пайдаланууга же болбосо үчүнчү жактарга, анын ичинде Кыргыз Республикасынын мамлекеттик органдарына берүүгө укуксуз.

3. Бажы органдары Кыргыз Республикасынын төмөнкүдөй мамлекеттик органдарына маалымат берет:

1) Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешине, Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнө, Кыргыз Республикасынын Эсептөө палатасына, Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнө караштуу Финансылык чалгындоо мамлекеттик кызматына - Кыргыз Республикасынын алардын ишин жөнгө салуучу мыйзамдарында белгиленген учурларда;

2) сотторго соттук териштирүүлөрдүн жүрүшүндө - алардын талап кылуусу боюнча;

3) Кыргыз Республикасынын укук коргоо органдарына - бажы иши чөйрөсүндө кылмыш жасаган адамдарга карата козголгон жазыктык иштердин фактылары гана боюнча;

4) банкроттуктагы иштер боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга, администраторго (убактылуу администраторго, атайын администраторго, консерваторго, тышкы башкаруучуга) - алардын банкроттук чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган ыйгарым укуктарын жүзөгө ашыруу максатында, банкроттук процесс козголгон субъекттер гана боюнча;

5) монополияга каршы мамлекеттик саясатты ишке ашыруучу ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга - атаандаштыкты жана ак ниет эмес атаандаштыкты чектөөгө багытталган макулдашуулар, макулдашылган аракеттер (картелдер) боюнча иштерди кароонун алкагында;

6) ага Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында жүктөлгөн милдеттерди жана функцияларды ишке ашыруу максатында бажы жана салык саясатын жүргүзүү, бажы жана салык укуктук мамилелерди жөнгө салуу боюнча функцияларга жана ыйгарым укуктарга ээ болгон ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга;

7) салык кызматынын органдарына - алардын Кыргыз Республикасынын Салык кодексинде каралган милдеттерин аткаруу максатында;

8) Кодекстин 49-главасындагы жоболорду эске алуу менен Бирликтин алкагында эл аралык келишимдерге жана актыларга ылайык Комиссияга жана мүчө-мамлекеттердин бажы органдарына;

9) Бирликтин мүчөсү болбогон башка мамлекеттердин бажы, салык же укук коргоо органдарына - Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган, бажы, салык же укук коргоо органдарынын ортосундагы өз ара кызматташуу жөнүндө белгиленген тартипте күчүнө кирген эл аралык келишимдерге ылайык.

10) расмий статистикалык мамлекеттик органга - Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында аларга жүктөлгөн милдеттерди жана функцияларды жүзөгө ашыруу максатында.

Бажы органдары ушул бөлүктүн 1-9-пункттарында көрсөтүлгөн органдарга - бул жактардын расмий суроо-талаптары боюнча гана, ал эми расмий статистикалык мамлекеттик органга - ведомстволор аралык түзүлгөн макулдашуулардын негизинде маалымат берет.

4. Коммерциялык сырды түзгөн же купуя болуп эсептелген маалыматтарды ачыкка чыгаргандыгы үчүн бажы органдары же алардын кызмат адамдары Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчилик тартат.

5. Ушул берененин 3-бөлүгүнө ылайык алынган маалымат ачыкка чыгарылууга жана таркатылууга тийиш эмес.

147-берене. Бажы органдарынын жайгашкан жери

1. Бажы органдарынын жайгашкан жерин бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган товар агымдарынын көлөмүнө, айрым региондордун тышкы экономикалык байланыштарынын өнүгүшүнүн интенсивдүүлүгүнө, транспорттук жана логистикалык уюмдардын талап кылынышына, тышкы экономикалык ишмердиктин катышуучуларына жараша аныктайт.

2. Бажы органдары түздөн-түз бажы органдарына таандык орун-жайларда жайгашат.

Бажы органдары аэропорттордун, темир жол станцияларынын, эл аралык почта алмашуу жайларынын аймагында жана (же) орун-жайларында, ошондой эле бажы иши чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактарга, ыйгарым укуктуу экономикалык операторлорго жана тышкы экономикалык ишмердик субъекттерине таандык аймактарда жана (же) орун-жайларда жайгашуусу мүмкүн.

Аталган учурларда зарыл болгон аймактар жана (же) орун-жайлар бажы органдарына акысыз негизде берилет.

148-берене. Бажылык инфраструктура

1. Бажылык инфраструктурага бажы контролунун техникалык каражаттары, инженердик, маалыматтык, телекоммуникациялык системалары жана аларды камсыздоочу каражаттар (мындан ары - бажы инфраструктурасынын элементтери) менен жабдылган имараттар, курулмалар, орун-жайлар, ачык аянтчалар жана бажы органдарынын ишин камсыздоочу социалдык багыттагы объекттер кирет.

2. Бажы инфраструктурасынын элементтери Кодекстин 353-беренесинин 2-пунктунда аныкталган жерлерде жайгашуусу мүмкүн.

Товарларды бажы чек арасы аркылуу өткөрүүчү жерлерде жайгашкан бажы инфраструктурасынын элементтерин жайгаштырууга жана техникалык жабдууга карата типтүү талаптар Кодекстин 353-беренесинин 3-пунктуна ылайык аныкталат.

3. Бажы органдарынын системасына кирген бажы органдары жана ишканалар (мекемелер) турган жерлерде, аймагында бажы операцияларын ишке ашырууга жана бажы контролун жүргүзүүгө мүмкүн болгон башка жерлерде жайгашкан бажы инфраструктурасынын элементтерин жайгаштырууга жана техникалык жабдууга карата талаптар Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

4. Кодекстин 353-беренесинин 5-пунктунда белгиленген максаттарда, бажы органдары Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык мамлекеттик купуя сыр (мамлекеттик сырлар) деп эсептелген же таратылышына чек коюлган маалыматтарга таандык маалыматтарды кошпогондо, бажы чек арасы аркылуу товарларды жана транспорттук каражаттарды алып өтүү жөнүндө белгилүү бир мезгил ичиндеги жалпыланган маалыматтарды Комиссияга берет.

Көрсөтүлгөн маалыматтардын курамын, алардын түзүмүн жана форматын, ошондой эле аларды берүү мезгилдүүлүгүн жана тартибин Комиссия аныктайт.

5. Бажы инфраструктурасынын элементтерин өнүктүрүү максатында бажы инфраструктурасынын объекттери Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган тартипте ыкчам башкарууга өткөрүп берилиши мүмкүн.

149-берене. Документтерди жана (же) маалыматтарды алмашуу

1. Бажы органдары жана декларанттар, ташуучулар, бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактар, ыйгарым укуктуу экономикалык операторлор жана бажы операцияларын жүргүзүүчү башка жактардын ортосунда документтерди жана (же) маалыматтарды алмашуу Кодексте, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү башка эл аралык келишимдерде жана актыларда, ушул Мыйзамда каралган учурларда, электрондук формада же документтерди жана (же) маалыматтарды кагаз түрүндө берүү (жөнөтүү) жолу менен жүзөгө ашырылат.

2. Электрондук документтерди жана (же) маалыматтарды электрондук формада алмашуу бажы органдарынын маалыматтык системаларынын жана ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жактардын маалыматтык системаларынын өз ара аракеттенүүсү аркылуу же болбосо Интернет тарамынын ресурстарын пайдалануу менен жүзөгө ашырылат.

3. Документтерди жана (же) маалыматтарды кагаз түрүндө берүү (жөнөтүү) жолу менен документтерди жана (же) маалыматтарды алмашуу электрондук документтерди жана (же) маалыматтарды электрондук формада алмашууга техникалык мүмкүнчүлүктөр болбогон учурда, ошондой эле Кодексте, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү башка эл аралык келишимдерде жана актыларда каралган учурларда жүзөгө ашырылат.

150-берене. Бажы статистикасын жүргүзүү, бажы статистикасынын маалыматтарын пайдалануу жана берүү

1. Бажы органдары бажы статистикасын жүргүзөт, бул статистика Бирликтин мүчөсү болуп саналбаган мамлекеттер менен товарлардын тышкы соодасынын бажы статистикасын (мындан ары - товарлардын тышкы соодасынын бажы статистикасы) жана атайын бажы статистикасын камтыйт.

2. Бажы статистикасын жүргүзүү үчүн бажы органдарынын маалыматтык ресурстары пайдаланылат.

3. Товарларды тышкы соодалоонун бажы статистикасынын маалыматтары Бирликтин мүчөсү болуп саналбаган мамлекеттер менен товарларды тышкы соодалоонун өнүгүү тенденциясын жана динамикасын, абалын талдоо максатында топтолот.

Товарларды тышкы соодалоонун бажы статистикасы Комиссия тарабынан бекитилген методологияга ылайык жүргүзүлөт.

4. Бажы органдары товарлардын тышкы соодалык бажы статистикасын берет, анын ичинде ушул Мыйзамдын 146-беренесине ылайык ички рынокту коргоо чараларын колдонуу же кайра кароо жөнүндө арызды берүү үчүн маалыматтарды берет.

5. Атайын бажы статистикасынын маалыматтары бажы органдарына жүктөлгөн милдеттерди аткаруу максатында топтолот жана пайдаланылат.

Атайын бажы статистикасын жүргүзүү тартибин бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган белгилейт.

151-берене. Тышкы экономикалык ишти жүргүзүүчү жактар жөнүндө маалыматты бажы органдары тарабынан чогултуу

1. Бажы органдары бажы чек арасы аркылуу ташып өткөрүлгөн товарларга байланышкан тышкы экономикалык ишти же болбосо бажы контролундагы товарларга карата башка ишти жүргүзүүчү жактар жөнүндө маалыматтарды, анын ичинде Кодекстин 361-беренесинин 1-пунктунда аныкталган маалыматтарды чогултууга укуктуу.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жактар жөнүндө маалыматтарды чогултуу бажы органдары тарабынан бажы операцияларын жүргүзүүдө жана башка мамлекеттик органдардан маалыматтарды алуу аркылуу жүзөгө ашырылат.

3. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жактар бажы органдарында бар болгон өздөрү жөнүндөгү документтештирилген маалыматтар менен таанышууга, анын толуктугун жана тууралыгын камсыздоо максатында ушул маалыматтарды тактоого укуктуу.

152-берене. Бажы органдарынын тышкы экономикалык ишмердиктин катышуучулары, ыйгарым укуктуу экономикалык операторлор, бажы иши чөйрөсүндө иш жүргүзүүчү жактар, алардын ассоциациялары жана бирикмелери менен өз ара мамилелери

1. Бажы органдары бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндө эл аралык келишимдердин жана актылардын долбоорлорун коомдук талкуулоону жана бажылык жөнгө салууну жакшыртуу максатында консультациялык мүнөздөгү расмий мамилелерди колдоого алат жана тышкы экономикалык ишмердиктин катышуучулары, ыйгарым укуктуу экономикалык операторлор, бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактар, алардын ассоциациялары жана бирикмелери менен өз ара аракеттенет.

2. Бажы органдарынын жана тышкы экономикалык ишмердиктин катышуучуларынын, ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун, бажы чөйрөсүндөгү ишти жүзөгө ашыруучу жактардын, алардын ассоциацияларынын жана бирикмелеринин ортосунда бажы контролунун натыйжалуулугун жакшыртуу максатындагы консультациялык мүнөздөгү расмий мамилелерди түзүү жана аракеттенүүнү колдоо үчүн бажы органдарынын алдында консультациялык органдар түзүлүшү, мындай өз ара аракеттенүүнүн тартибин жөнгө салган документтер кабыл алынышы мүмкүн.

153-берене. Бажы органдары тарабынан бажылык пломбаларды жана мөөрлөрдү коюу менен эл аралык ташуунун транспорттук каражаттарына товарларды ташууга жол берүү

Эл аралык ташуунун транспорттук каражаттарына бажы органдары тарабынан Кодекстин 364-беренесине ылайык бажылык пломбаларды жана мөөрлөрдү коюу менен товарларды ташууга жол берилет.

27-глава. Бажы иши жаатындагы маалымдоо жана кеңеш берүү

154-берене. Бажы иши чөйрөсүндөгү укуктук актылар жөнүндө маалыматтар

1. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган жана ага баш ийген бажы органдары бажы иши чөйрөсүндөгү колдонуудагы ченемдик укуктук актылар жөнүндө маалыматка, анын ичинде маалыматтык технологияларды колдонуу менен бардык кызыкдар жактарга тоскоолсуз жетүүнү камсыз кылат.

2. Ченемдик укуктук актылардагы өзгөрүүлөр жөнүндө алдын ала кабарламага жол берилбеген учурларды кошпогондо, бажы органдары бажы иши чөйрөсүндөгү ченемдик укуктук актылардын иштелип жаткан долбоорлорунун жана бажы чөйрөсүндөгү күчүнө кире элек ченемдик укуктук актылар тууралуу маалыматтардын кызыкдар жактарга жетимдүүлүгүн камсыз кылат, анын ичинде маалыматтык технологияларды колдонуу менен камсыз кылат.

155-берене. Бажы органдарынын консультация берүүсү

1. Бажы органдары бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерди жана актыларды колдонуу маселелери, бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдары жана бажы органдарынын компетенциясына кирген башка маселелер боюнча жактарга ооз эки жана жазуу жүзүндө акысыз негизде консультация берет.

2. Консультация берүүдө бажы органдарынын кызмат адамдары Кодекске, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерге жана актыларга жана ушул Мыйзамга ылайык, бажы органдарына берилүүгө тийиш болгон бажы декларацияларын жана башка документтерди бажы органынын атынан текшербейт, ошондой эле мындай бажы декларацияларын жана документтерин түзбөйт.

Көрсөтүлгөн документтерди толтуруу маселелери боюнча консультация берүү мындай документтерди жана жак берген маалыматтарды текшербестен жүзөгө ашырылат.

3. Консультация берүүнүн жүрүшүндө жактарга берилген маалыматтар товарларга карата бажы операцияларын жүргүзүүдө бажы органынын же анын кызмат адамынын чечим кабыл алуусу же аракет жасоосу (аракетсиздиги) үчүн негиз боло албайт.

4. Бажы органдарынын консультация берүү тартиби жана мөөнөтү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

156-берене. Бажы органдарынын укук коргоо иши

1. Бажы органдары Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, өндүрүшү бажы органдарына таандык кылмыштар жөнүндө иштер боюнча алгачкы текшерүү органы болуп эсептелет.

2. Бажы органдары Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана (же) мүчө-мамлекеттердин мыйзамдарына ылайык кылмыш деп таанылган, укукка каршы жосунду даярдоочу, жасоочу же жасаган жактарды табуу максатында ыкчам издөө ишин жүргүзөт, эл аралык уюмдардын, Бирликтин мүчөсү болбогон мамлекеттердин бажы жана башка компетенттүү органдарынын суроо-талаптарын Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине ылайык аткарат.

3. Бажы органдары өз компетенциясынын чегинде бузуулар жөнүндө иштерди карайт жана адамдарды укук бузгандыгы үчүн укук бузуулар жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчиликке тартышат.

4. Бузуулардын түрлөрү, ошондой эле укук бузгандыгы үчүн адамдарды жоопкерчиликке тартуу тартиби жана принциптери Бирликтин алкагындагы эл аралык келишимдерде каралган өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен бузуулар жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленет.

5. Жазыктык иштер жана бузуулар жөнүндө иштер боюнча бажы органдарынын өз ара аракеттенүүсү жана укуктук жардамы Бирликтин алкагындагы эл аралык келишимдерге жана (же) Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине ылайык жүзөгө ашырылат.

157-берене. Транспорттук каражаттарын токтотуу боюнча жана товарлар чыгарылгандан кийин бажы контролу зонасынан чыгып кеткен транспорттук каражаттарды кармоо (кайра кайтаруу) боюнча бажы органдарынын укуктары

Бажы органдары транспорттук каражаттарды токтотууга, ошондой эле бажы органынын уруксатысыз, анын ичинде тандап алынган бажы жол-жобосуна ылайык товарлар чыгарып берилгенден кийин бажы контролу зонасынан чыгып кеткен транспорттук каражаттарды мажбурлап кайра кайтарууга укуктуу.

Бажы контролунан сырткары зоналарда транспорттук каражаттарды токтоткон учурда бажы контролун жүргүзүү убактысы, товарларды жана транспорттук каражаттарды бажылык текшерип кароочу жерге жеткирүүгө жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын бузуу тастыкталганга жумшалган убакытты эсепке албаганда, мындай токтотуу учурунан тартып үч сааттан ашпоого тийиш.

28-глава. Бажы органдарынын кызмат адамдары тарабынан кара күчтү, атайын каражаттарды жана куралды колдонуу

158-берене. Бажы органдарынын кызмат адамдары тарабынан кара күчтү, атайын каражаттарды жана куралды колдонуу шарттары

1. Ушул Мыйзамда каралган учурларда жана тартипте бажы органдарынын кызмат адамдары кара күчтү, атайын каражаттарды жана ок атма куралды колдонууга укуктуу.

2. Бажы органдарынын кызмат адамдары атайын даярдоодон өтүүгө, ошондой эле кара күчтү, атайын каражаттарды жана ок атма куралды колдонууга байланыштуу шарттарда аракет кылууга өзүнүн жарамдуулугуна мезгил-мезгили менен текшерүүдөн өтүп турууга милдеттүү.

3. Кара күчтү, атайын каражаттарды жана ок атма куралды колдонууда бажы органынын кызмат адамы төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) кара күчтү, атайын каражаттарды жана куралды колдонууну кечеңдетүү анын өмүрүнө жана ден соолугуна түздөн-түз коркунуч түзгөн, башка оор кесепеттерге алып келген, күтүүсүз же куралдуу кол салууда, аскердик техниканы жана транспорттук каражаттарды колдонуу менен кол салууда же түзүлгөн кырдаалда мындай эскертүү орунсуз же мүмкүн болбогон учурларды кошпогондо, өзүнүн талаптарын аткаруу үчүн жетиштүү убакыт берүү менен кара күчтү, атайын каражаттарды жана куралды колдонуу ниети жөнүндө эскертүүгө;

2) денесинен жараат алган адамдарга дарыгерге чейинки жардам берүүнү камсыздоого жана болгон окуя жөнүндө бажы органынын башчысына же анын ордун басуучу адамга кабарлоого;

3) укук бузуунун жана аны жасаган адамдын мүнөзүнө жана коркунуч даражасына, ошондой эле көрсөтүлгөн каршылыктын күчүнө жараша коркунучту жок кылууда келтирилген кандай гана болбосун зыяндын азыраак болушуна умтулууга.

4. Бажы органынын башчысы же анын ордун басуучу адам бардык өлүм же денеге оор зыян келтирүү учурлары жөнүндө прокурорго тезинен кабарлоого милдеттүү.

5. Ыйгарым укуктарынан ашкере пайдаланып кара күчтү, атайын каражаттарды жана ок атма куралды колдонуу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген жоопкерчиликке алып келет.

159-берене. Бажы органдарынын кызмат адамдары тарабынан кызматтык иттерди колдонуу

1. Бажы органдарынын кызмат адамдарынын айрым категориялары баңгизат каражаттарын, психотроптук заттарды, алардын прекурсорлорун жана аналогдорун, жарылуучу заттарды, куралдарды, ок-дарыларды жана өзүнө таандык жыты бар башка товарларды мыйзамсыз жүгүртүүнү издөө, айкындоо жана бөгөттөө, анын ичинде тергөө аракеттерин жүргүзүүдө жана ыкчам-издөө иш-чараларын жүргүзүүдө кызматтык иттерди колдонууга укуктуу.

2. Кызматтык иттерди жеке жактардын жашоосуна, ден соолугуна, ар-намысына жана кадыр-баркына коркунуч жараткан учурларда, кызматтык иттин арналышына тиешеси болбогон аракеттерди аткаруу үчүн, ошондой эле анын иштөө жөндөмдүүлүгүнө, жашоосуна же болбосо саламаттыгына зыян келтирүүгө түрткү берүүчү шарттарда колдонууга тыюу салынат.

3. Бажы органдарынын кызматтык иттерди пайдалануу укугу берилген кызмат адамдарынын категориялары, кызматтык иттерди пайдалануунун, аларды үйрөтүүнүн жана кармоонун тартибин бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан аныкталат.

160-берене. Кара күчтү колдонуу

Укук бузууларга жана (же) кылмыштарга жол бербөөнү, аларды жасаган адамдарды кармоону, каршылык көрсөтүүсүн басууну, мыйзамдуу талаптарга баш ийбөөсүнө, бажы контролунда турган жайларга, аймакка, товарларга жана транспорттук каражаттарга мыйзамдуу жетүүгө тоскоолдук келтирүүсүнө бөгөт коюуну, бажы органдарынын кызмат адамдарынын аларга жүктөлгөн милдеттерин аткаруусуна тоскоолдук кылган башка аракеттерди четтетүү үчүн, эгерде кара күч колдонулбаган ыкмалар бул милдеттердин аткарылышын камсыз кыла албаса, бажы органдарынын кызмат адамдары кара күчтү колдонууга укуктуу.

Товарларды ташуучу жак бажы органдарынын кызмат адамдарынын мыйзамдуу талаптарын аткарбаган учурларда, кызмат адамдары ушул Мыйзамдын 97-беренесинде көрсөтүлгөн товарлар сакталуучу жайларга транспорттук каражаттарды мажбурлап жеткирүүнү камсыз кылуу үчүн кара күчтү колдонууга укуктуу.

161-берене. Атайын каражаттарды колдонуу

1. Бажы органдарынын кызмат адамдары кол кишендерди, резина таяктарды, жаш агызуучу заттарды, имарат-жайды ачуучу шаймандарды, транспортту мажбурлап токтотуу каражаттарын, башка атайын каражаттарды төмөнкүдөй учурларда колдонууга укуктуу:

1) бажы органдарынын кызмат адамдарына же башка адамдарга кол салуунун мизин кайтаруу үчүн;

2) бажы органдарына тиешелүү болгон же алар пайдаланган имараттарга, жайларга, курулмаларга жана транспорттук каражаттарга, бажы контролундагы товарларга жана транспорттук каражаттарга кол салуунун мизин кайтаруу үчүн, ошондой эле аталган объекттерди ээлеп алганда аларды бошотуу үчүн;

3) эгерде укук бузган адамдар баш ийбесе, каршылык же башка каршы аракет көрсөтсө же болбосо айланасындагыларга же өзүнө залал келтириши мүмкүн болсо, укук бузуучуларды кармоо жана бажы органынын кызматтык жайына жеткирүү үчүн;

4) бажы органынын кызмат адамына кара күч менен каршылык көрсөтүүгө бөгөт коюу үчүн;

5) транспорттук каражаттын айдоочусу бажы органынын кызмат адамынын токтоо жөнүндө талабын аткарбаганда, аны токтотуу үчүн;

6) бажы органынын кызмат адамынын ага жүктөлгөн милдеттерди жүзөгө ашыруусуна атайылап тоскоолдук кылган башка учурларда.

2. Адамдардын өмүрүнө жана ден-соолугуна, бажы контролунда турган товарларга жана транспорттук каражаттарга коркунуч келтирүү менен куралдуу каршылык көрсөткөн, топтошуп же башкача кол салган учурлардан башка учурларда, кош бойлуу экенинин көрүнөө белгилери бар аялдарга, майып экенинин көрүнөө белгилери бар адамдарга жана жаш балдарга карата атайын каражаттарды колдонууга тыюу салынат.

3. Бажы органдары пайдаланылуучу атайын каражаттардын тизмеги Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

162-берене. Ок атма куралды алып жүрүү, сактоо жана пайдалануу

Бажы органдарынын кызмат адамдарынын бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан аныкталуучу айрым категорияларына кызматтык милдеттерин аткарууда ок атма куралды алып жүрүү, сактоо жана пайдалануу укугу берилет.

Бажы органдары пайдаланылуучу ок атма куралдардын жана ок-дарылардын түрлөрүнүн тизмеги Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

163-берене. Ок атма куралды колдонуу жана пайдалануу

1. Бажы органдарынын кызмат адамдары ок атма куралды акыркы чара катары төмөнкүдөй учурларда колдонууга укугу бар:

1) бажы органдарынын кызмат адамдарынын өмүрүнө жана ден-соолугуна коркунуч келгенде, кол салуунун мизин кайтаруу үчүн;

2) бажы органдарынын кызмат адамдарынын ок атма куралын тартып алуу аракеттерине бөгөт коюу үчүн. Бажы органынын кызмат адамы кармап жаткан адамдын ушул кызмат адамы көрсөткөн аралыкты кыскартуу жолу менен ок атма куралга жакындоого же ушул куралга жетүүгө аракети куралды ээлеп алуу аракети катары каралат;

3) бажы органдарына таандык болгон же алар пайдаланган имараттарга, орун-жайларга, курулмаларга жана транспорттук каражаттарга, бажы контролундагы товарларга жана транспорттук каражаттарга топтошуп же куралдуу кол салуунун мизин кайтаруу үчүн;

4) куралдуу каршылык көрсөткөн адамды, ошондой эле куралды тапшыруу жөнүндө мыйзамдуу талапты аткаруудан баш тарткан куралдуу адамды кармоо үчүн.

2. Бажы органдарынын кызмат адамдары мындан сырткары ок атма куралдарды төмөнкүдөй учурларда колдонууга укуктуу:

1) эгерде транспорттук каражаттардын айдоочулары бажы органдарынын кызмат адамдарынын өмүрүнө жана ден соолугуна реалдуу коркунуч келтирсе жана алардын бир токтоо жөнүндө нече жолку талаптарына баш ийбесе, транспорттук каражатты зыянга учуратуу жолу менен аны токтотуу үчүн;

2) бажы органдарынын кызмат адамдарынын өмүрүнө жана ден-соолугуна коркунуч келтирген жаныбарларды зыянсыздандыруу үчүн;

3) ок атма куралды колдонуу ниети жөнүндө эскертүү берүү, коркунуч жөнүндө белги берүү же жардамга чакыруу үчүн.

3. Бажы органдарынын кызмат адамдарынын өмүрүнө жана ден-соолугуна коркунуч келтирген куралдуу каршылык көрсөткөн, куралдуу, топтошуп алып же башка кол салган учурлардан башка учурларда, аялдарга, майып экенинин көрүнөө белгилери бар адамдарга жана жаш балдарга карата, ошондой эле адамдар көп болгон, башка адамдар жабыр тартышы мүмкүн жерлерде ок атма куралды колдонууга тыюу салынат.

4. Ок атма куралды колдонуунун ар бир учуру жөнүндө бажы органынын кызмат адамы бажы органынын начальнигине же анын ордундагы адамга жазуу жүзүндө токтоосуз билдирет, алар курал колдонулган убакыттан тартып жыйырма төрт сааттан кечиктирбестен бул тууралуу прокурорго билдирет.

29-глава. Бажы органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын чечимдерин, аракеттерин (аракетсиздигин) даттануу тартиби жана мөөнөтү

164-берене. Даттануу укугу

1. Ар бир жак, эгерде ушул жактын пикиринде бажы органынын (бажы органынын кызмат адамынын) чечими, аракети (аракетсиздиги) аркылуу анын укуктары жана эркиндиктери бузулса, аларды ишке ашырууга тоскоолдуктар түзүлсө же болбосо кандайдыр бир милдет ага мыйзамсыз жүктөлсө, мындай чечимди, аракетти (аракетсиздикти) даттанууга укуктуу.

2. Жактардын даттанууга укугу ушул главада белгиленген тартипте ишке ашырылышы мүмкүн.

3. Сотторго жөнөтүлүүчү даттанууларды берүү, кароо жана чечүү тартиби Кыргыз Республикасынын тиешелүү мыйзамдары менен аныкталат.

165-берене. Даттануу тартиби

1. Бажы органынын кызмат адамынын чечимине, аракетине (аракетсиздигине) карата даттануу мындай чечимди кабыл алган же аракет (аракетсиздик) жасаган кызмат адамы кызмат өтөп жаткан бажы органына берилет.

2. Бажы органынын же анын жетекчисинин чечимине, аракетине (аракетсиздигине) карата даттануу бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга берилет.

166-берене. Даттануу мөөнөттөрү

1. Бажы органынын же анын кызмат адамынын чечимине, аракетине (аракетсиздигине) карата даттануу үч айдын ичинде берилиши керек:

1) укуктарынын жана эркиндиктеринин бузулгандыгы, аларды ишке ашырууга тоскоолдуктар түзүлгөндүгү же кандайдыр бир милдет мыйзамсыз жүктөлгөндүгү адамга белгилүү болгон же белгилүү боло турган күндөн тартып;

2) бажы органы же анын кызмат адамы мыйзамдарда каралган чечимди кабыл алышы үчүн же мыйзамдарда каралган аракеттерди жасоо үчүн белгиленген мөөнөт аяктаган күндөн тартып.

2. Бажы органы тарабынан жөнөтүлгөн Кабарламага карата даттануу жак мындай Кабарламаны алган күндөн тартып он календардык күндүн ичинде бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга берилет.

167-берене. Даттануу мөөнөтүн калыбына келтирүү

1. Даттанууну берүү мөөнөтү жүйөлүү себептерден улам өткөрүп жиберилген учурда, бул мөөнөт даттануу менен кайрылган жактын арызы боюнча, даттанууну кароого укуктуу бажы органы тарабынан калыбына келтирилиши мүмкүн.

2. Өткөрүп жиберилген мөөнөттү калыбына келтирүү даттанууну кароого иш жүзүндө кабыл алуу аркылуу ишке ашырылат. Өткөрүп жиберилген мөөнөттү калыбына келтирүү жөнүндө чечим жазуу жүзүндө жол-жоболонот, бул чечим кабыл алынган күндөн тартып үч жумушчу күндүн ичинде арыз ээсине жөнөтүлөт.

168-берене. Даттануунун формасы жана мазмуну

1. Даттануу жазуу жүзүндө берилет.

2. Даттанууда төмөнкүлөр көрсөтүлүүгө тийиш:

1) чечимине, аракетине (аракетсиздигине) карата даттануу берилип жаткан бажы органынын аталышы же бажы органынын кызмат адамынын кызмат орду, аты-жөнү (эгерде алар белгилүү болсо);

2) даттанууну берген жактын аты-жөнү же аталышы, жашаган же жайгашкан жери;

3) даттанылып жаткан чечимдин, аракеттин (аракетсиздиктин) маани-маңызы;

4) бажы органынын же анын кызмат адамынын чечиминен, аракетинен (аракетсиздигинен) улам өзүнүн укуктары менен эркиндиктери бузулду, аларды ишке ашырууга тоскоолдуктар түзүлдү же кандайдыр бир милдет мыйзамсыз жүктөлдү деп жактын эсептешине негиз болгон жагдайлар.

3. Арыз ээси, эгерде даттанууда көрсөтүлгөн жагдайларды ырастаган документтер жана маалыматтар бажы органында бар болсо, мындай документгерди жана маалыматтарды бербей коё апат.

Көрсөтүлгөн даттанууну толук карап чыгуу үчүн зарыл документтер жана маалыматтар бажы органында болбогон учурда, ушул даттанууну карап жаткан бажы органы аларды даттануу берген жактан, ошондой эле башка компетенттүү органдардан жана уюмдардан, анын ичинде чет мамлекеттердин органдарынан жана уюмдарынан сурап алууга укугу бар.

Бул учурда бажы органынын же анын кызмат адамынын чечимине, аракетине (аракетсиздигине) даттанууну кароо мөөнөтү бажы органы сурап жаткан документтерди жана маалыматтарды алганга чейин, бирок ушул суроо-талап жөнөтүлгөн күндөн баштап төрт айдан ашык эмес мөөнөткө токтотулат.

Бажы органы тарабынан чет мамлекеттердин компетенттүү органдарына жана уюмдарына суроо-талап жөнөтүлгөн учурда, бажы органы сурап жаткан документтерди жана маалыматтарды алганга чейин, мындай суроо-талапты жөнөткөн учурдан тартып туум чегерилбейт.

Бажы органы сурап жаткан документтерди жана маалыматтарды албаган учурда, көрсөтүлгөн даттануу боюнча чечим ырастоосуна документтер жана маалыматтар берилбеген жүйөлөр эсепке алынбастан, ошондой эле көрсөтүлгөн мезгилге туум чегерилбестен кабыл алынат.

169-берене. Даттануунун натыйжалары

Даттанууну караган орган даттанылып жаткан чечим же аракет Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык келбейт деп эсептешине толук негиздер бар болгон учурларды кошпогондо, даттанууну берүү даттанылган чечимдин же аракеттин аткарылышын убактылуу токтотуп турбайт.

Жогоруда көрсөтүлгөн учурда даттанылган чечимдин же аракеттин аткарылышы толук же бөлүгүндө токтотуп турулушу мүмкүн.

170-берене. Бажы органынын жана анын кызмат адамынын чечимине, аракетине (аракетсиздигине) карата даттанууну кароодон баш тартуу үчүн негиздер

1. Бажы органы бажы органынын же анын кызмат адамынын чечимине, аракетине (аракетсиздигине) карата даттанууларды карап чыгуудан төмөнкүдөй учурларда баш тартат:

1) эгерде даттануунун белгиленген мөөнөттөрү сакталбаса жана жак өткөрүп жиберилген мөөнөттү калыбына келтирүү жөнүндө арыз менен кайрылбаса же өткөрүп жиберилген мөөнөттү калыбына келтирүү тууралуу арыз четке кагылган болсо;

2) эгерде ушул Мыйзамдын 168-беренесинин 1 жана 2-бөлүктөрүндө белгиленген талаптар сакталбаса;

3) эгерде жак ушуга окшош мазмундагы даттануу менен сотко кайрылса жана ушундай даттануу сот тарабынан карап чыгууга кабыл алынса же болбосо ап боюнча чечим чыгарылса;

4) эгерде көрсөтүлгөн даттануунун предмети катары Кыргыз Республикасынын бажы органы болуп саналбаган органдын же Кыргыз Республикасынын бажы органы болуп саналбаган органдын кызмат адамынын чечими, аракети (аракетсиздиги) саналса;

5) эгерде даттануу ыйгарым укуктары Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте аныкталбаган жак тарабынан берилсе;

6) эгерде даттанылган чечим, аракет (аракетсиздик) укуктарын, эркиндиктерин же мыйзамдуу кызыкчылыктарын козгобогон жак тарабынан даттануу берилсе;

7) эгерде даттануунун предмети катары бажы органынын же анын кызмат адамынын бажы иши чөйрөсүндөгү чечими болуп саналбаган акт (документ) саналса;

8) эгерде ушул эле бажы органы тарабынан ошол эле арыз берүүчүгө карата жана даттануунун ошол эле предмети тууралуу ушул Мыйзамдын 173-беренесине ылайык чечим кабыл алынса;

9) эгерде даттануунун предмети болбосо, башкача айтканда бажы органы тарабынан чечим кабыл алуунун фактысы же болбосо аракеттерди (аракетсиздикти) жасоонун фактысы ырасталбаса.

2. Бажы органынын же анын кызмат адамынын чечимине, аракетине (аракетсиздигине) карата даттанууну карап чыгуудан баш тартуу жөнүндө чечим, эгерде ушул Мыйзамда башкача каралбаса, көрсөтүлгөн даттануу келип түшкөн күндөн тартып беш жумушчу күндөн кечиктирбестен кабыл алынууга тийиш.

3. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн 3, 8, 9-пункттарында каралган учурларда бажы органынын же анын кызмат адамынын чечимине, аракетине (аракетсиздигине) карата даттанууну кароодон баш тартуу жөнүндө чечим ушундай мазмундагы даттанууну кароого кабыл алуу жөнүндө соттун аныктамасын же сот чечимин же даттанууну кароого тоскоол болуучу негиздердин бар экендиги тууралуу башка документтерди ушул даттанууну карап жаткан бажы органы алган күндөн тартып беш жумушчу күндөн кечиктирбестен кабыл алынууга тийиш.

4. Бажы органынын же анын кызмат адамынын чечимине, аракетине (аракетсиздигине) карата даттанууну кароодон баш тартуу жөнүндө бажы органынын чечимине карата бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга же сотко даттанылышы мүмкүн.

171-берене. Даттанууну чакыртып алуу

1. Даттануу менен кайрылган адам даттануу боюнча чечимди кабыл алууга чейин каалаган убакта аны чакыртып ала алат.

2. Даттанууну ошол эле себеп боюнча кайрадан берүү ушул главада белгиленген мөөнөттөрдүн чектеринде жүзөгө ашырылышы мүмкүн.

172-берене. Даттанууну кароо мөөнөттөрү

Даттануу ал келип түшкөн күндөн тартып, ал эми ушул Мыйзамдын 168-беренесинин 3-бөлүгүндө каралган учурда - ушул даттанууну толук карап чыгуу үчүн зарыл документтерди жана маалыматтарды бажы органы алган күндөн тартып он төрт жумушчу күндүн ичинде каралууга тийиш.

173-берене. Даттануу боюнча чечим

1. Даттанууну кароонун натыйжалары боюнча аны караган орган:

1) бажы органынын же анын кызмат адамынын чечимин, аракетин (аракетсиздигин) укук ченемдүү деп тааныйт;

2) бажы органынын же анын кызмат адамынын чечимин, аракетин (аракетсиздигин) толук бойдон же бөлүгүндө укук ченемсиз деп тааныйт.

2. Даттанылып жаткан чечим, аракет (аракетсиздик) укук ченемсиз деп таанылган учурда аны карап жаткан орган:

1) бажы органы же анын кызмат адамы кабыл алган чечимди толук бойдон же бөлүгүндө жокко чыгарат;

2) бажы органы же анын кызмат адамы кабыл алган чечимди жокко чыгарат жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аны жаңы чечим кабыл алууга милдеттендирет же болбосо, эгерде аны кабыл алуу өзүнүн компетенциясына кирсе, мындай чечимди өз алдынча кабыл алат;

3) бажы органынын же анын кызмат адамынын аракетин (аракетсиздигин) укук ченемсиз деп тааныйт жана жол берилген бузууларды четтетүү максатында жасалууга тийиш болгон аракеттердин чөйрөсүн аныктайт же болбосо, эгерде аларды жасоо өзүнүн компетенциясында болсо, мындай аракеттерди өз алдынча жасайт.

Эгерде бажы органы тарабынан жөнөтүлгөн Кабарламага карата даттанууну карап чыгуунун жыйынтыгы боюнча бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган жөнөтүлгөн Кабарламанын укук ченемсиздиги жөнүндө чечим кабыл алса, Кабарлама жөнөткөн бажы органы сот органдарынын чечимисиз, бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан чечим кабыл алган күндөн тартып он жумушчу күнгө чейинки мөөнөттө Кабарламаны чакыртып алат.

3. Даттанууну карап жаткан жак бажы органынын кызматкери өзүнө жүктөлгөн милдеттерди аткарбагандыгынын же талаптагыдай эмес аткаргандыгынын белгилерин тапканда, бул кызматкерди тартип жоопкерчилигине мыйзамда белгиленген тартипте тартуу боюнча чараларды көрөт.

4. Даттанууну карап чыгуунун натыйжалары боюнча кабыл алынган чечим кат түрүндө жол-жоболонот жана бажы органынын же анын кызмат адамынын чечимине, аракетине (аракетсиздигине) карата даттануу менен кайрылган жакка, бул чечимди даттануунун тартибин түшүндүрүү менен, ушул Мыйзамдын 172-беренесинде белгиленген мөөнөттө жөнөтүлөт.

5. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын ушул беренеге ылайык даттанууну карап чыгуусунун натыйжасы боюнча кабыл алган чечимине макул болбогон жак кабыл алынган чечимдин көчүрмөсүн алган күндөн тартып отуз календардык күндүн ичинде сот органына даттанууга укуктуу.

30-глава. Бажы органдары тарабынан пайдаланылуучу маалыматтык системалар жана маалыматтык технологиялар

174-берене. Бажы органдары тарабынан пайдаланылуучу маалыматтык системалар жана маалыматтык технологиялар

1. Бажы операциялары бажы органдарынын, декларанттардын жана башка кызыкдар жактардын маалыматтык системаларын жана маалыматтык технологияларын, ошондой эле маалыматтык өз ара аракеттенүүнүн алкагында Кыргыз Республикасынын башка мамлекеттик органдарынын (уюмдарынын) маалыматтык системаларын пайдалануу менен жүргүзүлүшү мүмкүн.

2. Бажы операцияларын жүргүзүүдө пайдаланылуучу маалыматтык системаларды, маалыматтык технологияларды жана маалыматты коргоо каражаттарын иштеп чыгуу, түзүү, киргизүү, пайдалануу, коштоо, модернизациялоо, ошондой эле маалыматтык системаларды жана технологияларды сатып алуу тиешелүү эл аралык стандарттарды эске алуу менен Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жүзөгө ашырылат.

3. Кыргыз Республикасынын бажы органдары тарабынан иштелип чыккан жана өндүрүлгөн же алар Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте сатып алган маалыматтык системалар, маалыматтык технологиялар, ошондой эле алардын камсыздоо каражаттары мамлекеттик менчикте болот жана Кыргыз Республикасынын бажы органдарынын мүлкүнүн курамына кирет.

4. Кыргыз Республикасынын бажы органдарынын үчүнчү жактардын менчигинде турган маалыматтык системаларды, маалыматтык технологияларды жана алардын камсыздоо каражаттарын пайдаланууга байланышкан мамилелери келишимдик негизде түзүлөт.

5. Бажы ишинде колдонулуучу, үчүнчү жактардын менчигинде турган маалыматтык системалар, маалыматтык технологиялар жана алардын камсыздоо каражаттары бажы операцияларын жүргүзүүдө Кыргыз Республикасынын бажы органдары пайдалануучу ушундай продукцияларга шайкеш келиши керек.

175-берене. Бажы органдарынын маалыматтык ресурстары

1. Бажы органдарынын маалыматтык ресурстары деп документтелген маалыматтын жыйындысы түшүнүлөт, ал өзүнө бажы органдарынын маалыматтык системаларында түзүлүүчү, иштетилүүчү жана топтолуучу маалыматтар базасын жана маалыматтын башка түрлөрүн камтыйт.

Бажы органдарынын маалыматтык ресурстарын калыптандыруу максатында бажы органдары бажы чек арасы аркылуу өткөн товарлар, жана аларды өткөргөн жактар жөнүндө маалыматтарды чогултат жана иштеп чыгат.

2. Бажы органдарынын маалыматтык ресурстары бажы операцияларын жүргүзүүдө берилүүчү документтердин жана маалыматтардын базасында түзүлөт жана аларга жетүү мүмкүнчүлүгү чектелүү болот.

Бажы органдарынын маалыматтык ресурстарын калыптандыруу жана аларга жетүү тартибин бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган белгилейт.

3. Бажы органдарынын бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдер жана актылар жөнүндө маалыматты камтыган маалыматтык ресурстары ачык жана жалпыга жеткиликтүү болуп эсептелет.

Бажы органдарынын жалпыга жеткиликтүү маалыматтык ресурстары бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын расмий сайтында жайгаштырылат.

176-берене. Маалыматтык ресурстарды пайдалануу

1. Бажы органдарынын карамагындагы маалыматтык ресурстар, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык маалыматка жетүү чектелген учурларды кошпогондо, ачык жана жалпыга жеткиликтүү болуп саналат.

2. Бажы органдарынын карамагындагы жана жеткиликтүүлүгү чектелүү болгон, бажы органдарынын маалыматтык ресурстарын камтыган маалыматтарды жактардын алуусунун жана пайдалануусунун тартибин, ошондой эле мындай маалыматтарды берүүнүн курамын жана тартибин Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктайт.

3. Коммерциялык, банктык же мыйзам менен корголуучу башка жашыруун сырды камтыган жана бажы органдарынын карамагындагы маалымат базасына жетүү укугу терроризмди финансылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легализациялоого (адалдоого) каршы аракеттенүү боюнча ыйгарым укуктуу органга жана мамлекеттик расмий статистика органына бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын жана терроризмди финансылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легализациялоого (адалдоого) каршы аракеттенүү боюнча ыйгарым укуктуу органдын ортосундагы макулдашуунун негизинде, ошондой эле бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын жана мамлекеттик расмий статистика органынын ортосундагы макулдашуунун негизинде берилет.

177-берене. Маалыматташтырууга жана маалыматтык процесстерге катышуучу жактардын укуктарын жана маалыматын коргоо

1. Бажы органдары тарабынан колдонулган маалыматтык системалардагы маалыматты коргоо, маалыматтарды коргоо каражаттарын колдонуу жана бажы органдары тарабынан колдонулган маалыматтык ресурстардагы жана маалыматтык системалардагы маалыматтарды коргоонун деңгээлин баалоо Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жүзөгө ашырылат.

Бажы органдары тарабынан колдонулуучу маалыматтык системаларга Кодекске жана ушул Мыйзамга ылайык маалыматтарды берүүчү жактардын укугун коргоо Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жүзөгө ашырылат.

2. Маалыматты коргоо каражаты менен камсыздалган маалыматты коргоонун деңгээли маалыматтын категориясына ылайык келүүгө тийиш. Маалыматты коргоо деңгээлинин белгилүү бир категорияга шайкеш келишин маалыматтык ресурстар карамагында болгон бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган камсыз кылат.

3. Маалыматты коргоого жана маалыматты коргоо каражаттарын иштетүүгө карата талаптардын сакталышы Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык контролдонот.

31-глава. Бажы органдарынын маалыматтык жана башка өз ара аракеттенүүсү

178-берене. Бирликтин алкагында бажы органдарынын өз ара аракеттенүүсү

1. Бажы органдары аларга жүктөлгөн милдеттерди жана функцияларды жүзөгө ашыруу максатында өз ара аракеттенет, ошондой эле Кодекске, Бирлик жөнүндө келишимге, Бирликтин алкагындагы эл аралык келишимдерге жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык Кыргыз Республикасынын мамлекеттик органдары, мүчө-мамлекеттердин мамлекеттик органдары, уюмдары жана Комиссия менен өз ара аракеттенет.

2. Бажы органдарынын өз ара аракеттенүүсү төмөнкүдөй жолдор менен жүзөгө ашырылат:

1) Бирликтин жалпы процесстеринин алкагында Бирлик жөнүндө келишимге ылайык ишке ашырылуучу маалымат алмашуу;

2) Кодекстин 370-беренесине ылайык, ошондой эле Кодексте жана (же) Бирликтин алкагындагы эл аралык келишимдерде белгиленген башка учурларда электрондук формада үзгүлтүксүз негизде маалымат алмашуу;

3) маалыматтарды жана (же) документтердин көчүрмөлөрүн берүү жөнүндө суроо-талаптарды аткаруу;

4) мүчө-мамлекеттердин бажы органдарына маалымат жөнөтүү;

5) өз ара административдик жардамды жүзөгө ашыруу;

6) эсепке алуу приборлору орнотулган жерлерде, куур транспорту аркылуу жана электр берүү линиялары боюнча өткөрүлүүчү товарларга карата бажы контролун жүргүзүүгө катышуу;

7) башка ыкмалар менен өз ара аракеттенүү.

179-берене. Бажы органдарынын Бирликке мүчө болуп саналбаган мамлекеттердин бажы жана башка органдары жана эл аралык уюмдар менен өз ара аракеттенүүсү жана кызматташуусу

Бажы органдары Бирликтин мүчөсү болуп саналбаган мамлекеттердин бажы жана башка органдары, ошондой эле эл аралык уюмдар менен Бирликтин үчүнчү жак менен түзүлгөн эл аралык келишимдеринде жана (же) Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдеринде белгиленген тартипте өз ара аракеттенет жана кызматташат.

180-берене. Мүчө-мамлекеттердин бажы органдарынын ортосунда үзгүлтүксүз негизде маалымат алмашуу

1. Мүчө-мамлекеттердин бажы органдары үзгүлтүксүз негизде Кодекстин 52-беренесинин 4-пунктунда жана 277-беренесинин 4-пунктунун экинчи абзацында көрсөтүлгөн бажы документтериндеги, товарларга декларациялардагы маалыматтар менен, товарларды классификациялоо жөнүндө алдын ала чечимдер менен, анын ичинде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык мамлекеттик сырды (мамлекеттик жашыруун сырды) түзгөн маалыматтарга тиешеси жок жана бажы органдарынын маалыматтык ресурстарында камтылган бажы документтериндеги маалыматтарды өзгөрткөн (толуктаган) маалыматтар менен үзгүлтүксүз негизде өз ара алмашып турат.

Үзгүлтүксүз негизде алмашуу үчүн маалыматтар Кодекстин 2-тиркемесиндеги тизмек боюнча аныкталат.

2. Үзгүлтүксүз негизде маалыматтарды алмашуу электрондук формада техникалык шарттамаларга ылайык жүзөгө ашырылат, бул шарттамаларда мындай маалымат алмашууну жүзөгө ашыруучу бажы органдары, алмашуу үчүн маалыматтын форматы жана структурасы, мындай алмашуунун регламенти, мөөнөттөрү жана ыкмалары аныкталат.

Электрондук формада үзгүлтүксүз негизде маалымат алмашуунун техникалык шарттамалары мүчө-мамлекеттердин бажы органдары тарабынан аныкталат.

181-берене. Бажы органдарында документтердин көчүрмөлөрүн жана (же) маалыматтарды берүү жөнүндө суроо-талаптарды аткаруу жана жөнөтүү тартиби

Документтердин көчүрмөлөрүн жана (же) маалыматтарды берүү жөнүндө суроо-талаптар бажы органдары тарабынан Кодекстин 371-беренесине ылайык жөнөтүлөт жана аткарылат.

182-берене. Бир мүчө-мамлекеттин бажы органы тарабынан башка мүчө-мамлекеттин бажы органына маалымат жөнөтүү

Бажы органдары тарабынан маалымат жөнөтүү Кодекстин 372-беренесине ылайык жүзөгө ашырылат.

183-берене. Өз ара административдик жардам

1. Өз ара административдик жардам деп бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерди жана актыларды бузууну болтурбоо жана ага бөгөт коюу, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерди жана актыларды аткарууну камсыздоо максатында башка мүчө-мамлекеттин бажы органынын тапшырмасы боюнча же аны менен биргеликте жүргүзүлгөн, бир мүчө-мамлекеттин бажы органынын аракети түшүнүлөт.

2. Бажы органдары өз ара административдик жардамды Кодекстин 373-беренесине ылайык жүзөгө ашырат.

184-берене. Бажы органдарынын өз ара аракеттенүүсүнүн алкагында алынган маалыматты пайдалануу

1. Кодекстин 49-главасына жана ушул главага ылайык бир мүчө-мамлекеттин бажы органы башка мүчө-мамлекеттин бажы органынан алган маалымат бажы органдарына жүктөлгөн функцияларды жүзөгө ашыруу жана милдеттерди аткаруу үчүн гана колдонулат жана мындай маалыматты берген бажы органынын жазуу жүзүндөгү макулдугусуз башка жактарга берилүүгө жана башка максаттарга колдонулууга жатпайт.

2. Бажы органдары ушул главага ылайык алынган маалыматтарды укук ченемдүү эмес жайылтуудан коргоо боюнча зарыл чараларды көрөт жана алынган маалыматтарды колдонууга мүмкүнчүлүгү бар жактардын чөйрөсүн чектөөнү, ошондой эле Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аны коргоону камсыз кылат.

32-глава. Бажы органдары тарабынан колдонулуучу тобокелдикти башкаруу системасы

185-берене. Бажы органдарынын тобокелдикти башкаруу процессин уюштуруусу

1. Бажы органдары тарабынан тобокелдиктерди башкаруу процессин уюштуруу жана бажы органдарынын тобокелдикти башкаруу системасын пайдалануу ушул главада аныкталган өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен Кодекстин 50-главасына ылайык жүзөгө ашырылат.

2. Бажы органдары тарабынан тобокелдикти башкаруу процесстери бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган аныктаган тартипте ишке ашырылат.

Жактарды төмөнкү, орто же жогорку тобокелдиктин деңгээлиндеги категорияларга таандык кылуу тартиби жана критерийлери, ошондой эле тобокелдиктердин профилдери иштегенде бажы органдарынын кызмат адамдарынын аракеттеринин тартиби бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан аныкталат.

Тобокелдик деңгээли төмөн болгон жактарга карата бажылык кароо ушул Мыйзамдын 131-беренесинин 2-бөлүгүнүн 2-7-пункттарында көрсөтүлгөн негиздер боюнча дайындалышы мүмкүн.

Тобокелдиктин деңгээлине жараша бажылык кароону толук жүргүзүү бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан белгилениши мүмкүн.

3. Тобокелдиктин профилдеринде жана индикаторлорунда камтылган, жеткиликтүүлүгү чектелген маалыматтар, ошондой эле жактарды тобокелдиктин деңгээлине таандык кылуу критерийлери жарыяланууга (жайылтылууга) жатпайт.

Тобокелдиктин белгиленген профилинде камтылган маалыматты бажы органдары тарабынан пайдалануу тартиби бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан белгиленет.

186-берене. Тобокелдикти башкаруу системасын бажы органдарынын колдонуусу

1. Бажы органдары бажы контролунун объекттерин жана тобокелдикти азайтуу боюнча чараларды тандоо үчүн тобокелдикти башкаруу системасын пайдаланат.

2. Тобокелдикти башкаруу системасын бажы органдары төмөнкүдөй максаттар үчүн пайдаланат:

1) бажы органдарынын компетенциясынын чегинде улуттук (мамлекеттик) коопсуздукту, адамдын өмүрүн жана ден-соолугун, айлана-чөйрөнү коргоо боюнча чараларды камсыз кылуу;

2) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын жана (же) бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерди жана актыларды бузууларды айкындоо, божомолдоо жана болтурбоо.

3. Тобокелдикти башкаруу системасын пайдалануу стратегиясы жана тактикасы, маалыматты чогултуунун жана иштеп чыгуунун, тобокелдиктерди талдоону жана баалоону жүргүзүүнүн, тобокелдиктерди башкаруу боюнча чараларды иштеп чыгуунун жана ишке ашыруунун тартиби бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан аныкталат.

33-глава. Бажы органдары тарабынан товарларды жана аларга карата документтерди кармоо

187-берене. Бажы органдары тарабынан товарларды жана аларга карата документтерди кармоо жана сактоо

1. Бажы органдары товарларды жана аларга карата документтерди Кодекстин 379-беренесинде аныкталган учурларда кармайт, андан кийин товарларды жана аларга карата документтерди кармоо жөнүндө Комиссия аныктаган форма боюнча протокол түзүлөт.

2. Кармалган товарлар жана аларга карата документтер бажы органдары тарабынан алып коюлат жана Кодекстин 380-беренесинде аныкталган мөөнөттүн ичинде сакталат.

3. Кармалган товарлар бажы органдары тарабынан аныкталган, мындай товарларды сактоо үчүн жабдылган убактылуу сактоочу кампаларга же башка жерлерге жайгаштырылат.

Аталган товарларды сактоого өткөрүп берүүдө кабыл алуу-өткөрүп берүү актысы үч нускада түзүлөт, бир нускасы бажы органында калат, экинчиси - товарларды сактоого алган уюмда (мекемеде), үчүнчү нускасы, эгерде бажы органы тарабынан кармоо учурунда бул жак аныкталса, товарларга ээлик кылуу, пайдалануу жана (же) тескөө укугуна ээ жакка берилет.

4. Кармалган товарларды жана аларга карата документтерди сактоо мөөнөтү аларды кармаган күндөн тартып эсептелет.

5. Ушул беренени колдонуу максаты үчүн, бат бузула турган товарлардын тизмегин Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктайт.

188-берене. Кармалган товарларды жана аларга карата документтерди кайра кайтарып берүү

Кармалган товарлар жана аларга карата документтер Кодекстин 381-беренесинде белгиленген тартипте кайра кайтарып берилет.

189-берене. Сактоо мөөнөтү өткөн кармалган товарларга карата аракеттер

1. Бажы органдары кармаган жана Кодекстин 380-беренесинин 1 жана 2-пункттарында каралган мөөнөттө Кодекстин 381-беренесинде көрсөтүлгөн жактар тарабынан талап кылынбаган товарлар, эгерде Кодекстин 382-беренесинде башкача белгиленбесе, сатылууга тийиш.

2. Декларанттар же башка жактар талап кылбаган кармалган товарларды сатуу, пайдалануу же жок кылуу, ташуу (транспорттоо), кайра жүктөө (жүктөө, түшүрүү) жана сактоо боюнча чыгымдарды, кармалган товарларды сатуу жана сатууга даярдоо менен байланыштуу башка чыгымдарды эсептөө, ошондой эле мындай чыгымдардын ордун толтуруу Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген тартипте жүзөгө ашырылат.

3. Кармалган товарлар сатылгандан кийин же башкача колдонуу үчүн өткөрүп берилгенден кийин, ошондой эле мындай товарларды жок кылуунун натыйжасында пайда болгон калдыктар Бирликтин товарларынын статусун алат.

190-берене. Сактоо мөөнөтү өткөн кармалган товарларды сатуудан түшкөн сумманы тескөө

Сактоо мөөнөтү өткөн кармалган товарларды сатуудан түшкөн сумманы тескөө Кодекстин 383-беренесине ылайык жүзөгө ашырылат.

34-глава. Интеллектуалдык менчик объекттерине карата укуктарды коргоо боюнча бажы органдары тарабынан көрүлүүчү чаралар

191-берене. Интеллектуалдык менчик объекттерине карата укуктарды коргоо боюнча Бажы органдары тарабынан көрүлүүчү чаралар жөнүндө жалпы жоболор

1. Бажы органдары Кодекстин 52-главасына жана ушул главага ылайык, Кодекстин 124-беренесинде жана ушул Мыйзамдын 107-беренесинде каралган интеллектуалдык менчик объекттерине карата укуктарды коргоо боюнча чараларды көрөт.

2. Интеллектуалдык менчик объекттерине карата укуктарды коргоо боюнча чаралар укук ээсинин арызы боюнча, интеллектуалдык менчик объекттеринин бажы реестрине киргизилген автордук укук жана чектеш укуктардын объекттерин, товардык белгилерин, тейлөө белгилерин жана товарлар чыккан жерлердин аталыштарын камтуучу товарларга карата көрүлөт.

192-берене. Укук ээсинин арыз берүүсү жана аны кароо тартиби

1. Укук ээси же анын кызыкчылыгын жактоочу жак (мындан ары - арыз ээси) товарларды Кыргыз Республикасынын аймагына ташып келүүдө же Кыргыз Республикасынын аймагынан ташып чыгууда же бажы контролунда турган товарларга карата башка аракеттер жасалганда, интеллектуалдык менчик жөнүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, анын укуктары бузулушу мүмкүн же бузулду деп эсептеген учурларда, тиешелүү интеллектуалдык менчик объектин интеллектуалдык менчик объекттеринин бажы реестрине киргизүү жөнүндө бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга арыз берүүгө укуктуу.

Арыз интеллектуалдык менчик объекттеринин бирине карата берилет.

2. Арызда төмөнкүдөй маалыматтар камтылууга тийиш:

1) укук ээси тууралуу, эгерде арыз анын өкүлү тарабынан берилсе - өкүлү да тууралуу;

2) интеллектуалдык менчик объекти жөнүндө;

3) интеллектуалдык менчик объектине карата укукту Кыргыз Республикасынын бажы органдарынын коргоосунун мөөнөтү жөнүндө;

4) бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүшү же бажы контролунда турган товарларга карата башка аракеттердин жүргүзүлүшү укук ээсинин пикири боюнча анын укуктарынын бузулушуна алып келе турган товарлар жөнүндө;

5) Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына ылайык, товарлардын коддору жөнүндө алгачкы төрт белгинин деңгээлинен кем эмес түрдө.

Арызга интеллектуалдык менчик объектине карата укуктун бар экенин жана ал кимге таандык экенин ырастоочу документтер (күбөлүк, лицензиялык келишим же интеллектуалдык менчик жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык башка документтер), зарылдык болгон учурда - анын кызыкчылыгын коргоочу адамга укук ээси тарабынан берилген ишеним кат тиркелет.

Арыз ээси анын пикири боюнча интеллектуалдык менчик объектине карата укук ээсинин укугун бузуу фактысын ырастоого жарай турган товарлардын үлгүлөрүн жана (же) башка маалыматтарды арызга тиркеши мүмкүн.

3. Арызга укук ээсинин товарларды чыгарып берүүнү токтотууга байланыштуу декларантка, менчик ээсине, товарларды алуучуларга же башка жактарга мүлктүк зыяндын ордун толтуруу жөнүндө милдеттенмеси (жазуу жүзүндөгү) тиркелет.

4. Арыз ээси берген маалыматтардын туура экенин текшерүү максатында бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган арыз келип түшкөн күндөн тартып он күндүн ичинде интеллектуалдык менчик жаатындагы ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдан берилген маалыматты ырастоочу документтерди сурап алууга укуктуу. Суралган документтер суроо-талап алынган күндөн тартып он жумушчу күндүн ичинде берилүүгө тийиш.

5. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган арыз келип түшкөн күндөн тартып бир айдан ашпаган мөөнөттө арызды карайт жана арызда көрсөтүлгөн интеллектуалдык менчик объекттерин бажы реестрине киргизүү жөнүндө же арызда көрсөтүлгөн интеллектуалдык менчик объекттерин бажы реестрине киргизүүдөн баш тартуу жөнүндө чечим кабыл алат.

Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган арыз ээсине суроо-талапты жөнөткөн учурда, көрсөтүлгөн бир айлык мөөнөт жооп алынганга чейин токтотуп турулат. Мында арызды кароонун жаппы мөөнөтү үч айдан ашпоого тийиш.

Кабыл алынган чечим жөнүндө бул чечим кабыл алынган күндөн тартып үч жумушчу күндүн ичинде арыз ээсине жазуу жүзүндө билдирилет.

Арыз ээсинен суралган документтер берилбеген учурда арыз чакыртып алынды деп эсептелет жана андан ары каралбайт, бул туурасында жазуу жүзүндө же электрондук формада арыз ээсине билдирилет.

6. Эгерде берилген документтер интеллектуалдык менчик объектине карата укуктун арыз ээсине таандык экенин ырастабаса же арыз ээси анык эмес маалыматтарды берсе, интеллектуалдык менчик объектин интеллектуалдык менчик объекттеринин бажы реестрине киргизүүдөн баш тартуу жөнүндө чечим кабыл алынат.

7. Арызда же ага тиркелген документтерде көрсөтүлгөн маалыматтар өзгөргөн учурда арыз ээси бул тууралуу бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга билдирет.

8. Товарларды чыгарып берүүнү токтотууга байланыштуу чыгымдарды камсыздоодо арыз ээси бажы реестрине интеллектуалдык менчик объектин киргизүү тууралуу чечимди алган күндөн тартып он жумушчу күндүн ичинде товарларды чыгарып берүүнү токтотууга байланыштуу мүлктүк зыян келтиргендиги үчүн жоопкерчиликти камсыздандыруу келишимин берүүгө милдеттүү. Камсыздандыруу суммасы 7000 (жети миң) эсептик көрсөткүчтөн кем болбоого тийиш.

Арыз ээси интеллектуалдык менчик объектин интеллектуалдык менчик объекттеринин бажы реестрине киргизүү мөөнөтүнө камсыздандыруу келишимин берүү боюнча чараларды көрөт.

193-берене. Интеллектуалдык менчик объекттеринин бажы реестри

1. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган товарларды чыгарып берүүнү токтотууга байланыштуу чараларды көрүү үчүн интеллектуалдык менчик объекттеринин бажы реестрин жүргүзөт.

2. Интеллектуалдык менчик объекттеринин бажы реестрине киргизүү үчүн арыз ээси Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген өлчөмдө жыйым төлөөгө милдеттүү.

3. Бажы реестрине бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тиешелүү чечим кабыл алган интеллектуалдык менчик объекттери киргизилет.

4. Интеллектуалдык менчик объекти бажы реестринен төмөнкүдөй учурларда алып салынат:

1) арыз ээси жазуу жүзүндө кайрылганда;

2) интеллектуалдык менчик объектин коргоо мөөнөтүн узартуу үчүн жыйым төлөнбөгөндө;

3) интеллектуалдык менчик объектин укуктук коргоо токтотулганда.

5. Төмөнкүдөй маалыматтар келип түшкөндө интеллектуалдык менчик объекттеринин бажы реестрине өзгөртүүлөрдү же толуктоолорду киргизүүгө жол берилет:

1) укук ээсинен (анын өкүлүнөн) - интеллектуалдык менчик объектин бажы реестрине киргизүү жөнүндө арызда көрсөтүлгөн маалыматты же аларга тиркелген документтерди өзгөртүү тууралуу;

2) кызыкдар жактардан - соттун чечими күчүнө киришинин негизинде интеллектуалдык менчик объекттеринин бажы реестринде укук ээси катары көрсөтүлгөн жактардын интеллектуалдык менчик объектине укугу чектелгендиги же мындай укугунан ажыратылгандыгы тууралуу.

Интеллектуалдык менчик объекттеринин бажы реестрине өзгөртүүлөрдү киргизүү бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын чечиминин негизинде жүзөгө ашырылат.

194-берене. Интеллектуалдык менчик обьекттерине карата укуктарды бажы органдары тарабынан коргоо мөөнөтү

Бажы контролу жүзөгө ашырылып жатканда коргоону колдонуунун мөөнөтү интеллектуалдык менчик объектин бажы реестрине киргизүү жөнүндө бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын чечими чыккан күндөн тартып, арызга тиркелген документтерди колдонуу мөөнөтүн, ошондой эле арызда укук ээси тарабынан көрсөтүлгөн мөөнөттү эске алганда эки жылдан ашпайт.

Укуктарды коргоону колдонуунун мөөнөтү арыз ээсинин арызынын негизинде, ушул главанын талаптары аткарылган шартта ар бир жолу эки жылга чектелбеген санда узартылышы мүмкүн. Коргоону колдонуу мөөнөтүн узартуу үчүн арыз ээси 25 (жыйырма беш) эсептик көрсөткүч өлчөмүндө жыйым төлөөгө милдеттүү.

Укук ээсинин интеллектуалдык менчик объектине карата укуктарын бажы органдары тарабынан коргоонун мөөнөтү укук ээсинин тиешелүү интеллектуалдык менчик объектине карата айрыкча укуктарын колдонуунун мөөнөтүнөн ашпоого тийиш.

35-глава. Бажы органдары дайындоочу бажы экспертизасы

195-берене. Бажы экспертизасын дайындоо жана жүргүзүү

1. Бажы органдары тарабынан бажы операцияларын жүргүзүүдө жана (же) бажы контролун жүргүзүүдө келип чыккан маселелерди чечүү үчүн атайын жана (же) илимий билим талап кылынган учурларда бажы органдары бажы экспертизасын дайындайт.

2. Бажы экспертизасын ыйгарым укуктуу бажы органы же башка ыйгарым укуктуу эксперттик уюм жүргүзөт.

3. Бажы экспертизасын дайындоо жана бажы экспертизасын жүргүзүү, аны жүргүзүүнүн мөөнөтү жана тартиби ушул главанын өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен Кодекстин 53-главасына ылайык ишке ашырылат.

4. Бажы экспертизасын дайындоо жөнүндө бажы органынын чечими бажы органынын ыйгарым укуктуу кызмат адамы тарабынан кабыл алынат жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген тартипке ылайык жол-жоболонот.

5. Бажы экспертизасын жүргүзүү үчүн зарыл болгон товарлардын сынамыктары жана (же) үлгүлөрү аларды изилдөө мүмкүнчүлүгүн камсыз кыла турган минималдык санда, Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген тартипте алынат.

6. Бажы экспертизасы аяктагандан кийин аны жүргүзүүдө чыгымдалбаган товарлардын сынамыктары жана (же) үлгүлөрү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык мындай товарлардын сынамыктарын жана үлгүлөрүн көмүүгө, жок кылууга жана утилдештирүүгө тийиш болгон учурларды кошпогондо, бажы экспертизасын дайындаган бажы органдары тарабынан декларантка же товарларга карата ыйгарым укуктарга ээ болгон башка жакка, ал эми эл аралык почта жөнөтмөлөрүндө ташылган товарлардын сынамыктарын жана (же) үлгүлөрүн тандоодо - почталык байланыштын дайындалган операторуна кайра кайтарылып берилет.

7. Бажы, транспорттук (ташуучулук), коммерциялык жана башка документтерге, идентификациялоо каражаттарына карата бажы экспертизасын жүргүзүү үчүн бажы органдары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген тартипте мындай документтерди жана идентификациялоо каражаттарын алып коёт. Бажы, транспорттук (ташуучулук), коммерциялык жана башка документтерди, идентификациялоо каражаттарын алып коюуда документтерди, идентификациялоо каражаттарын алып коюу жөнүндө акт түзүлөт, анын формасы Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

VIII БӨЛҮМ. БАЖЫ ИШИ ЧӨЙРӨСҮНДӨГҮ ИШ. ЫЙГАРЫМ УКУКТУУ ЭКОНОМИКАЛЫК ОПЕРАТОР

36-глава. Бажы иши чөйрөсүндөгү иш жөнүндө жалпы жоболор

196-берене. Бажы иши чөйрөсүндөгү иш

1. Бажы иши чөйрөсүндөгү иш болуп бажы өкүлдөрү, бажы жүк ташуучулары, убактылуу сактоочу кампанын ээси, бажы кампаларынын ээси, эркин кампалардын ээси жана алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээси катары кызматтарды көрсөтүүгө байланышкан жактардын бажы органдары тарабынан контролдонуучу жана Кодекс менен жөнгө салынуучу, ал эми Кодекс менен жөнгө салынбаган бөлүгүндө бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдары менен жөнгө салынуучу иш эсептелет.

2. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык түзүлгөн жана бажы чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан бажы өкүлдөрүнүн реестрине, бажы жүк ташуучуларынын реестрине, убактылуу сактоо кампаларынын ээлеринин реестрине, бажы кампаларынын ээлеринин реестрине, эркин бажы кампаларынын ээлеринин реестрине, алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестрине (мындан ары - бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестри) киргизилген юридикалык жактар бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашырууга укуктуу.

3. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашырууга талаптанган юридикалык жактарды бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүүнүн шарттары жана бул реестрден чыгаруунун негиздери бажы иши чөйрөсүндөгү аракеттин ар бир түрүнө карата ушул бөлүмдө аныкталат.

4. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашырууга талаптанган юридикалык жактарды бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрлерине киргизүү тартиби, мындай реестрлерге өзгөртүүлөрдү киргизүү тартиби, мындай реестрлерге киргизилген юридикалык жактарды алардан чыгаруу тартиби, ошондой эле мындай жактардын ишин токтотуунун жана кайра жандандыруунун негиздери жана тартиби ушул бөлүмдө аныкталат.

5. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүүгө талаптанган юридикалык жактарга карата аларды реестрге киргизүү шарттарынын сакталышын текшерүүдө, ошондой эле бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизилген юридикалык жактардын ишин контролдоодо, Кодекстин VI бөлүмүндө жана ушул Мыйзамдын VI бөлүмүндө каралган, бажы контролун жүргүзүүнү камсыз кылуучу бажы контролу формалары жана чаралары колдонулушу мүмкүн.

197-берене. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактарды реестрге киргизүүнүн жана бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактарды реестрден чыгаруунун тартиби

1. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактар ушул Мыйзамдын 207, 212, 217, 222, 227 жана 232-беренелеринде белгиленген шарттар сакталган учурда бажы иши чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашырууга талаптанган юридикалык жактын ушул Мыйзамдын 198-беренесинде каралган маалыматты камтыган жазуу жүзүндөгү арызынын негизинде бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан реестрге киргизилет.

2. Арызга анда көрсөтүлгөн маалыматтарды ырастоочу документтер тиркелет, алар түп нускалар же белгиленген тартипте күбөлөндүрүлгөн көчүрмөлөр түрүндө берилет. Документтер мамлекеттик тилде же болбосо расмий тилде берилет.

Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган үчүнчү жактардан, ошондой эле тиешелүү мамлекеттик органдардан арыз ээси көрсөткөн маалыматтарды ырастоочу документтерди сурап алууга укуктуу.

Арызды кароонун натыйжалары боюнча арыз ээсинин талабы менен бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган берилген документтердин түп нускасын арыз ээсине кайра кайтарып берүүгө милдеттүү.

3. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактарды реестрлерге киргизүү бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын чечиминин (жазуу жүзүндөгү) негизинде жана мындай реестрлерге киргизилгендиги жөнүндө күбөлүктү акысыз негизде берүү менен ырасталат.

Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактарды реестрлерге киргизүү жөнүндө кабыл алган чечими тиешелүү арызды берген адамга карата гана жарактуу болот жана мөөнөтсүз болуп эсептелет.

4. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактарды реестрлерден чыгаруу жөнүндө чечим ушул Мыйзамда каралган негиздер боюнча кабыл алынат.

198-берене. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүү үчүн зарыл маалыматтар

1. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрлерине киргизүү жөнүндө арызда арыз ээсинин аталышы, уюштуруу-укуктук формасы, жайгашкан жери, ошондой эле толук түзүлгөн уставдык капиталынын өлчөмү жөнүндө маалыматтар камтылууга тийиш.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жалпы маалыматтардан сырткары арыз ээси төмөнкүдөй кошумча маалыматтарды берет:

1) бажы өкүлү катары ишти жүзөгө ашырууда:

а) ташып чыгаруу бажы алымдары салынбаган жана экспорттун бажы жол-жобосуна жайгаштырылган товарларга карата бажы операцияларын жүргүзүү менен өзүнүн иш чөйрөсүн чектөө ниети жөнүндө маалыматты (ташып чыгаруу бажы алымдары салынбаган жана экспорттун бажы жол-жобосуна жайгаштырылган товарларга карата бажы операцияларын жүргүзүү менен өзүнүн иш чөйрөсүн чектөө ниети болгон учурда);

б) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аныкталуучу камсыздандыруу суммасына бажы өкүлүнүн жарандык жоопкерчилигинин тобокелдигин камсыздандыруу келишиминин бар экени жөнүндө маалыматты, мындай жоопкерчилик ал өкүлү болгон жактардын мүлкүнө зыян келтирүүнүн же көрсөтүлгөн жактар менен келишимдин бузулушунун натыйжасында келип чыгышы мүмкүн;

в) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактардын милдеттенмелеринин аткарылышын камсыздоонун ыкмасы жана өлчөмү жөнүндө маалыматты;

г) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген квалификациялык талаптарга ылайык келе турганын ырастоочу документи бар кеминде эки кызматкердин штатта бар экени жөнүндө маалыматты;

д) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү милдеттенмелери жөнүндө маалыматты;

е) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка талаптарга ылайык келиши жана башка шарттардын сакталышы жөнүндө маалыматты;

2) бажы жүк ташуучусу катары ишти жүзөгө ашырууда:

а) бажы чөйрөсүндө ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга кайрылган күнгө карата кеминде эки жылдын ичинде жүк ташуу боюнча ишти жүзөгө ашырганы жөнүндө маалыматты;

б) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоонун ыкмасы жана өлчөмү жөнүндө маалыматты;

в) эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жүк ташуу ишине уруксат берүүчү документтин болушу талап кылынса, иштин бул түрүнө мындай документтин бар экени жөнүндө маалыматты;

г) товарларды ташуу үчүн колдонулган, анын ичинде бажы пломбалары жана мөөрлөрү коюлган товарларды ташуу үчүн жарактуу болгон, ошондой эле Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктаган критерийлерге ылайык транспорттук каражаттарды ыңгайлаштыруу жана жабдуу боюнча конкреттүү талаптарга жооп берген, менчикте, чарбалык карамакта, ыкчам башкарууда же ижарада турган транспорттук каражаттар жөнүндө маалыматты;

д) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген маалыматтык системалардын бар экени жөнүндө маалыматты;

е) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү милдеттенмеси жөнүндө маалыматты;

ж) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка талаптарга ылайык келиши жана башка шарттардын сакталышы жөнүндө маалыматты;

3) убактылуу сактоочу кампанын ээси катары ишти жүзөгө ашырууда:

а) убактылуу сактоочу кампа катары колдонууга арналган жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген талаптарга жооп берген курулмалардын, орун-жайлардын (орун-жайлардын бөлүктөрүнүн) жана (же) ачык аянтчалардын менчикте, чарбалык карамакта, ыкчам башкарууда же ижарада тургандыгы жөнүндө маалыматты. Эгерде курулмалар, орун-жайлар (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянтчалар убактылуу сактоочу кампалардын ээсинин реестрине киргизүү жөнүндө арыз берилген күнгө карата ижарада болсо, мындай курулмаларга, орун-жайларга (орун-жайлардын бөлүктөрүнө) жана (же) ачык аянтчаларга карата ижара келишими бир жылдан кем эмес мөөнөткө түзүлүүгө тийиш;

б) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аныкталуучу камсыздандыруу суммасына убактылуу сактоочу кампанын ээсинин жарандык жоопкерчилигинин тобокелдигин камсыздандыруу келишиминин бар экени жөнүндө маалыматты, мындай жоопкерчилик башка жактардын сактоодо турган товарларына зыян келтирүүнүн же башка жактар менен сактоо келишимдеринин башка шарттарынын бузулушунун натыйжасында келип чыгышы мүмкүн;

в) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоонун ыкмасы жана өлчөмү жөнүндө маалыматты;

г) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген маалыматтык системалардын бар экени жөнүндө маалыматты;

д) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү милдеттенмеси жөнүндө маалыматты;

е) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка талаптарга ылайык келиши жана башка шарттардын сакталышы жөнүндө маалыматты;

4) бажы кампасынын ээси катары бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашырууда:

а) бажы кампасынын тиби жөнүндө маалыматты, ошондой эле жабык типтеги бажы кампасы түзүлгөн учурдагы негиздемени;

б) бажы кампасы катары колдонууга арналган жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген талаптарга жооп берген курулмалардын, орун-жайлардын (орун-жайлардын бөлүктөрүнүн) жана (же) ачык аянтчалардын менчикте, чарбалык карамакта, ыкчам башкарууда же ижарада тургандыгы жөнүндө маалыматты. Эгерде курулмалар, орун-жайлар (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянтчалар бажы кампаларынын ээлеринин реестрине киргизүү жөнүндө арыз берилген күнгө карата ижарада турса, мындай курулмаларга, орун-жайпарга (жайлардын бөлүктөрүнө) жана (же) ачык аянтчаларга карата ижара келишими үч жылдан кем эмес мөөнөткө түзүлүүгө тийиш;

в) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аныкталуучу камсыздандыруу суммасына бажы кампасынын ээсинин жарандык жоопкерчилигинин тобокелдигин камсыздандыруу келишиминин бар экени жөнүндө маалыматты (ачык типтеги бажы кампаларынын ээлери катары бажы кампаларынын ээлеринин реестрине киргизилүүгө талаптанган юридикалык жактар үчүн), мындай жоопкерчилик башка жактардын сактоодо турган товарларына зыян келтирүүнүн же башка жактар менен сактоо келишиминин башка шарттарынын бузулушунун натыйжасында келип чыгышы мүмкүн;

г) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоонун ыкмасы жана өлчөмү жөнүндө маалыматты;

д) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген, бажы контролунда турган товарларды эсепке алуунун жана контролдоонун маалыматтык системаларынын бар экени жөнүндө маалыматты;

е) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү милдеттенмеси жөнүндө маалыматты;

ж) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка талаптарга ылайык келиши жана башка шарттардын сакталышы жөнүндө маалыматты;

5) эркин кампанын ээси катары бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашырууда:

а) эркин кампа катары колдонууга арналган жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген талаптарга жооп берген курулмалардын, орун-жайлардын (орун-жайлардын бөлүктөрүнүн) жана (же) ачык аянтчалардын менчикте, чарбалык карамакта, ыкчам башкарууда же ижарада тургандыгы жөнүндө маалыматты. Эгерде курулмалар, орун-жайлар (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянтчалар эркин кампалардын ээлеринин реестрине киргизүү жөнүндө арыз берилген күнгө карата ижарада турса, мындай курулмаларга, жайларга (жайлардын бөлүктөрүнө) жана (же) ачык аянтчаларга карата ижара келишими үч жылдан кем эмес мөөнөткө түзүлүүгө тийиш (башка мөөнөттү белгилөө мүмкүнчүлүгү бар);

б) бажы операцияларын жүргүзүүдө бажы органдарына берилген маалыматтарды бажы чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан белгиленген талаптарга ылайык чарбалык операцияларды жүргүзүү жөнүндө маалыматтар менен салыштырууга мүмкүндүк бере турган, товарларды эсепке алуу системасынын бар экени жөнүндө маалыматты;

в) Кыргыз Республикасынын салык органдарында салык төлөөчү катары каттоосу бар экени жана салыктар боюнча карыздарынын жок экени жөнүндө маалыматты;

г) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттенмелеринин аткарылышын камсыздоонун ыкмасы жана өлчөмү жөнүндө маалыматты;

д) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү милдеттенмеси жөнүндө маалыматты;

е) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка талаптарга ылайык келиши жана башка шарттардын сакталышы жөнүндө маалыматты;

6) алымсыз соода дүкөнүнүн ээси катары ишти жүзөгө ашырууда:

а) алымсыз соода дүкөнү катары колдонууга арналган жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген талаптарга жооп берген курулмалардын, жайлардын (жайлардын бөлүктөрүнүн) жана (же) ачык аянтчалардын менчикте, чарбалык карамакта, ыкчам башкарууда же ижарада тургандыгы жөнүндө маалыматты. Эгерде курулмалар, жайлар (жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянтчалар алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестрине киргизүү жөнүндө арыз берилген күнү ижарада турса, мындай курулмаларга, жайларга (жайлардын бөлүктөрүнө) жана (же) ачык аянтчаларга карата ижара келишими алты айдан кем эмес мөөнөткө түзүлүүгө тийиш;

б) ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдар берген каттоо же чекене соода жүргүзүүгө уруксат берүү документтеринин бар экени жөнүндө маалыматты;

в) ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдар берген, алымсыз соода дүкөнү катары ишти жүзөгө ашыруу мүмкүндүгүн ырастоочу документтердин бар экени жөнүндө маалыматты;

г) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоонун ыкмасы жана өлчөмү жөнүндө маалыматты;

д) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген, бажы контролунда турган товарларды эсепке алуунун жана контролдоонун маалыматтык системаларынын бар экени жөнүндө маалыматты;

е) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү милдеттенмеси жөнүндө маалыматты;

ж) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка талаптарга ылайык келиши жана башка шарттардын сакталышы жөнүндө маалыматты.

199-берене. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрлерине киргизүү үчүн зарыл документтердин тизмеги

1. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрлерине киргизүү жөнүндө арызга төмөнкүдөй документтер тиркелет;

1) уюштуруу документтеринин көчүрмөлөрү;

2) жакты мамлекеттик каттоо жөнүндө күбөлүктүн көчүрмөсү;

3) ачылган банктык эсептер жөнүндө документтер.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жалпы документтерден сырткары арыз ээси тарабынан төмөнкүдөй кошумча документтер берилет:

1) бажы өкүлү катары ишти жүзөгө ашырууда:

а) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аныкталуучу камсыздандыруу суммасына бажы өкүлүнүн жарандык жоопкерчилигинин тобокелдигин камсыздандыруу келишими, мындай жоопкерчилик ал өкүлү болгон жактардын мүлкүнө зыян келтирүүнүн же бул жактар менен келишимдин бузулушунун натыйжасында келип чыгышы мүмкүн;

б) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоо салынгандыгын ырастоочу документтер;

в) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленүүчү квалификациялык талаптарга туура келишин ырастоочу документи бар кызматкерлер менен эмгектик укук мамилелерин жөнгө салуучу документ;

г) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашырууга талаптанган юридикалык жактын кызматкерлеринин Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленүүчү квалификациялык талаптарга туура келишин ырастоочу документтер;

д) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү жөнүндө милдеттенме;

е) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка шарттардын сакталышы жөнүндө документтер;

2) бажы жүк ташуучусу катары ишти жүзөгө ашырууда:

а) бажы чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга кайрылган күнгө карата кеминде эки жылдын ичинде жүктөрдү ташуу боюнча ишти жүзөгө ашырганын ырастоочу документтер;

б) бажы чөйрөсүндө иш жүргүзүүчү юридикалык жактын милдеттенмелеринин аткарылышын камсыздоону ырастоочу документтерди;

в) эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, жүктөрдү ташуу ишине уруксат берүүчү документтин болушу талап кылынса, иштин бул түрүнө уруксат берүүчү документтер;

г) товарларды ташуу үчүн колдонулган транспорттук каражаттардын, анын ичинде бажы пломбалары жана мөөрлөрү коюлган товарларды ташуу үчүн жарактуу болгон, ошондой эле кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталган критерийлерге ылайык транспорттук каражаттарды ыңгайлаштыруу жана жабдуу боюнча конкреттүү талаптарга жооп берген транспорттук каражаттардын менчикте, чарбалык карамакта, ыкчам башкарууда же ижарада тургандыгын ырастоочу документтер;

д) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген маалыматтык системалардын бар экенин ырастоочу документтер;

е) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү жөнүндө милдеттенме;

ж) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка талаптарга ылайык келишин жана башка шарттардын сакталышын ырастоочу документтер;

3) убактылуу сактоочу кампанын ээси катары ишти жүзөгө ашырууда:

а) убактылуу сактоочу кампа катары колдонууга арналган жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген талаптарга жооп берген курулмалардын, жайлардын (жайлардын бөлүктөрүнүн) жана (же) ачык аянтчалардын менчикте, чарбалык карамакта, ыкчам башкарууда же ижарада тургандыгын ырастоочу документтер. Эгерде курулмалар, жайлар (жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянтчалар убактылуу сактоочу кампалардын ээлеринин реестрине киргизүү жөнүндө арыз берилген күнгө карата ижарада турса, мындай курулмаларга, жайларга (жайлардын бөлүктөрүнө) жана (же) ачык аянтчаларга карата ижара келишими бир жылдан кем эмес мөөнөткө түзүлүүгө тийиш;

б) кыймылсыз мүлккө укуктарды жана аларды кыскартууларды (чектөөлөрдү) мамлекеттик каттоо жөнүндө документтер, ошондой эле убактылуу сактоочу кампа катары колдонууга арналган жайлардын жана (же) ачык аянттардын пландары жана чиймелери;

в) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аныкталуучу камсыздандыруу суммасына убактылуу сактоочу кампанын ээсинин жарандык жоопкерчилигинин тобокелдигин камсыздандыруу келишими, мындай жоопкерчилик башка жактардын сактоодо турган товарларына зыян келтирүүнүн же башка жактар менен сактоо келишимдеринин башка шарттарынын бузулушунун натыйжасында келип чыгышы мүмкүн;

г) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышына камсыздоо салынгандыгын ырастоочу документтер;

д) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген маалыматтык системалардын бар экени жөнүндө документтер;

е) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү жөнүндө милдеттенме;

ж) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка талаптарга ылайык келишин жана башка шарттардын сакталышын ырастоочу документтер;

4) бажы кампасынын ээси катары ишти жүзөгө ашырууда:

а) бажы кампасы катары колдонууга арналган жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген талаптарга жооп берген курулмалардын, жайлардын (жайлардын бөлүктөрүнүн) жана (же) ачык аянтчалардын менчикте, чарбалык карамакта, ыкчам башкарууда же ижарада тургандыгын ырастоочу документтер. Эгерде курулмалар, жайлар (жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянтчалар бажы кампаларынын ээлеринин реестрине киргизүү жөнүндө арыз берилген күнгө карата ижарада турса, мындай курулмаларга, жайларга (жайлардын бөлүктөрүнө) жана (же) ачык аянтчаларга карата ижара келишими үч жылдан кем эмес мөөнөткө түзүлүүгө тийиш;

б) кыймылсыз мүлккө укуктарды жана аларды кыскартууларды (чектөөлөрдү) мамлекеттик каттоо жөнүндө документтер, ошондой эле бажы кампасы катары колдонууга арналган жайлардын жана (же) ачык аянттардын пландары жана чиймелери;

в) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аныкталуучу камсыздандыруу суммасына бажы кампасынын ээсинин жарандык жоопкерчилигинин тобокелдигин камсыздандыруу келишими (ачык типтеги бажы кампаларынын ээлери катары бажы кампаларынын ээлеринин реестрине киргизилүүгө талаптанган юридикалык жактар үчүн), мындай жоопкерчилик башка жактардын сактоодо турган товарларына зыян келтирүүнүн же башка жактар менен сактоо келишимдеринин башка шарттарынын бузулушунун натыйжасында келип чыгышы мүмкүн;

г) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоо салынгандыгын ырастоочу документтер;

д) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген, бажы контролунда турган товарларды эсепке алуунун жана контролдоонун маалыматтык системаларынын бар экенин ырастоочу документтер;

е) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү жөнүндө милдеттенме;

ж) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка талаптарга ылайык келишин жана башка шарттардын сакталышын ырастоочу документтер;

5) эркин кампанын ээси катары ишти жүзөгө ашырууда:

а) эркин кампа катары колдонууга арналган жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген талаптарга жооп берген курулмалардын, жайлардын (жайлардын бөлүктөрүнүн) жана (же) ачык аянтчалардын менчикте, чарба карамакта, ыкчам башкарууда же ижарада тургандыгын ырастоочу документтер;

б) Кыргыз Республикасынын салык органдарында салык төлөөчү катары катталгандыгын жана салыктар боюнча карыздарынын жок экенин ырастоочу документтер;

в) бажы операцияларын жүргүзүүдө бажы органдарына берилген маалыматтарды бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан белгиленген талаптарга ылайык чарбалык операцияларды жүргүзүү жөнүндө маалыматтар менен салыштырууга мүмкүндүк берүүчү, товарларды эсепке алуу системасынын бар экенин ырастоочу документтер;

г) эркин кампаны түзүү максаттарын жана өбөлгөлөрүн, эркин кампаны түзүү үчүн зарыл болгон ресурстарды, ошондой эле эркин кампаны түзүү жана иштетүү боюнча уюштуруучулук иш-чараларын өзүндө камтыган, эркин кампаны түзүүнүн максатка ылайыктуулугу жөнүндө техникалык-экономикалык негиздеме;

д) эркин кампанын иштөө убактысы жөнүндө жана эркин кампада жайгашкан товарлар менен жүргүзүлүүчү операциялар жөнүндө маалыматтарды көрсөтүү менен юридикалык жак бекиткен эркин кампанын иштөө схемалары;

е) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоо салынгандыгын ырастоочу документтер;

ж) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттууларды берүү жөнүндө милдеттенме;

з) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка талаптарга ылайык келишин жана башка шарттардын сакталышын ырастоочу документтер;

б) алымсыз соода дүкөнүнүн ээси катары ишти жүзөгө ашырууда:

а) алымсыз соода дүкөнү катары колдонууга арналган жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген талаптарга жооп берген курулмалардын, жайлардын (жайлардын бөлүктөрүнүн) жана (же) ачык аянтчалардын менчикте, чарбалык карамакта, ыкчам башкарууда же ижарада тургандыгын ырастоочу документтер;

б) алымсыз соода дүкөнү катары колдонууга арналган жайлардын пландары жана чиймелери;

в) каттоо жана чекене соода жүргүзүүгө уруксат берүү документтерин, эгерде аларды алуу милдети Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган болсо;

г) алымсыз соода дүкөнү катары иштөө мүмкүнчүлүгүн ырастоочу, ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдар тарабынан берилген документтер;

д) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоо салынгандыгын ырастоочу документтер;

е) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген, бажы контролунда турган товарларды эсепке алуунун жана контролдоонун маалыматтык системаларынын бар экенин ырастоочу документтер;

ж) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү жөнүндө милдеттенме;

з) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка талаптарга ылайык келишин жана башка шарттардын сакталышын ырастоочу документтер.

3. Алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестрине киргизилүүгө талаптанган жактын жүйөлүү сурамы боюнча, ушул берененин 2-бөлүгүнүн 6-пунктунун "в" пунктчасында каралган документтер алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестрине киргизилгенден кийин берилиши мүмкүн.

200-берене. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүү жөнүндө (киргизүүдөн баш тартуу жөнүндө) чечим

1. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүү жөнүндө чечимди документтерди кароонун мөөнөтүн кошуп алганда, аны кабыл алуу үчүн зарыл болгон бардык документтер катталган күндөн тартып он беш жумушчу күндөн кечиктирбестен кабыл алат.

Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүүдөн төмөнкүдөй учурларда баш тартат:

1) эгерде ушул главада каралган бардык документтер жана маалыматтар берилбесе;

2) арыз ээси ушул Мыйзамдын 207, 212, 217, 222, 227 жана 232-беренелеринде каралган шарттарды сактабаса.

2. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган арыз ээсине чечим кабыл алынган күндөн тартып үч жумушчу күндүн ичинде кабыл алынган чечим жөнүндө кабарлоого милдеттүү.

Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүүдөн баш тартуу жөнүндө кабарлама баш тартуунун себебин көрсөтүү менен арыз ээсине же анын өкүлүнө жазуу жүзүндө жиберилет (тапшырылат).

3. Ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүүдөн баш тартуусу ушул Мыйзамдын 29-главасында белгиленген тартипте даттанылышы мүмкүн.

201-берене. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүү жөнүндө чечимдин колдонуу мөөнөтүн токтотуп туруу. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактарды бажы чөйрөсүндө иш жүргүзүүчү жактардын реестринен чыгаруу

1. Чоң зыянга алып келбеген бир жолку бузуу үчүн, бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүү шарттарын бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактын сактабагандыгы үчүн бул жак жазуу жүзүндө эскертилүүгө тийиш.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүнө ылайык жазуу жүзүндө эскертүү берилген жак ушул Мыйзамдын талаптарын аткарбаган учурда, бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактын ишин үч айга чейинки мөөнөткө токтотуп турат.

Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүү жөнүндө чечимдин колдонулушу анын колдонулушун токтотуп турууга негиз болгон себептер четтетилген шарттарда кайра жандандырылат.

Чечимдин колдонулушу токтотуп турулган мезгилде:

товарларды убактылуу сактоо кампасына, бажы кампасына, эркин кампага, алымсыз соода дүкөнүнө жайгаштырууга жол берилбейт;

товарлардын сакталышын камсыз кылуу үчүн бажы органынын уруксаты менен жүргүзүлүүчү зарыл операцияларды кошпогондо, убактылуу сактоо кампасына, бажы кампасына, алымсыз соода дүкөнүнө жайгаштырылган товарлар менен кандайдыр бир операцияларды жүргүзүүгө жол берилбейт;

бажы кампасында жана алымсыз соода дүкөнүндө товарларды сатууга тыюу салынат.

3. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү Кодекстин 397-беренесинин 4-пунктунун экинчи абзацына ылайык, бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын ишин токтотуп туруу үчүн кошумча негиздерди белгилеши мүмкүн.

4. Бажы чөйрөсүндө иш жүргүзүүчү жактар бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан ушул Мыйзамдын 208, 213, 218, 223, 228 жана 233-беренелеринде белгиленген негиздер боюнча бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестринен чыгарылат.

5. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестринен чыгаруу жөнүндө чечимди кабыл алуусу реестрге киргизүү жөнүндө күбөлүктү чакыртып алууга алып келет.

Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестринен бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактарды чыгаруу жөнүндө чечими мындай чечимди кабыл алган күндөн тартып күчүнө кирет.

Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестринен бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактарды чыгаруу жөнүндө чечимди кабыл алган күндөн тартып үч жумушчу күндөн кечиктирбестен, мындай чечимдин жүйөлөнгөн негиздерин көрсөтүү менен, мындай чечим кабыл алынган жакка жазуу жүзүндө жеткирет. Аталган чечим ошол жактын жетекчисине же башка өкүлүнө кол койдурулуп же бул чечимдин алынган жана берилген фактысын ырастоочу башка ыкма менен тапшырылат. Эгерде жогоруда көрсөтүлгөн жактар чечимди алуудан баш тартса, ал почта аркылуу тапшырык кат менен жөнөтүлөт. Тапшырык катты тапшыргандыгы жөнүндө почта кызматы кабарлаган күн чакыртып алуу жөнүндө кабыл алынган чечим жөнүндө жакты кабарлаган күн болуп эсептелет.

6. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүү жөнүндө кайталап берилген арыз чакыртып алууга негиз болгон себептер ушул Мыйзамдын 200-беренесинин 1-бөлүгүндө белгиленген мөөнөттө четтетилген шарттарда гана каралышы мүмкүн.

202-берене. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрлерине киргизүү жөнүндө чечимди кайра жол-жоболоо

1. Жактын уюштуруучулук-укуктук формасы же жайгашкан жери өзгөрбөстөн, анын аталышы өзгөргөн учурда бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жак көрсөтүлгөн маалыматтарды тастыктоочу тийиштүү документтерди тиркөө менен бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине киргизүү жөнүндө чечимди кайра кароо тууралуу арызын берүүгө тийиш.

Чечимди кайра жол-жоболоо жөнүндө арызды арыз ээси кайра жол-жоболоого негиз болуп эсептелген жагдайлар келип чыккан учурдан тартып беш жумушчу күндүн ичинде берет.

2. Чечимди кайра жол-жоболоодо бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрине тийиштүү өзгөртүүлөрдү киргизет. Мында мурда берилген чечим менен күбөлүк жокко чыгарылат. Жаңы кабыл алынган күбөлүккө реестрдин жаңы каттоо номери ыйгарылат жана берилген датасы көрсөтүлөт.

Күбөлүктү алганга чейинки кайра жол-жоболоо мезгилинде бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жак мурда кабыл алынган чечимдин жана күбөлүктүн белгиленген тартипте күбөлөндүрүлгөн көчүрмөлөрүнүн негизинде иштейт.

Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жак тийиштүү арызды жана документтерди берген күндөн тартып он беш жумушчу күндүн ичинде бажы чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан чечим кайра таризделет.

3. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактан ушул беренеде каралбаган башка негиздер боюнча чечимди кайра жол-жоболоону талап кылууга тыюу салынат.

203-берене. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестри

1. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестрлерин ушул Мыйзамда белгиленген тартипте түзөт жана алып барат жана аны бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын расмий сайтына кеминде бир айда бир жолу жайгаштырат.

2. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестринде камтылган маалыматтар Комиссия тарабынан аныкталуучу, бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактардын реестринде камтылган маалыматтарды берүүнүн техникалык шарттарын эске алуу менен, бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан аныкталат.

3. Реестрге өзгөртүү киргизүү жол-жобосу ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан тиешелүү чечим кабыл алган күндөн тартып он беш жумушчу күндөн ашпоого тийиш.

204-берене. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоо

1. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоо жөнүндө жаппы жобо Кодекстин 399-беренесинде белгиленген.

2. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоо, ушул Мыйзамга ылайык, мындай камсыздоо бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактарды реестрге киргизүүнүн шарты болуп эсептелген учурда берилет.

3. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоо бажы чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашырууга талаптанган юридикалык жак тарабынан берилет.

4. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышы ушул Мыйзамдын 64-беренесинде белгиленген ыкмалар менен камсыздалат.

5. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоо үчүн мындай жак Мыйзамдын 64-беренесинде белгиленген кайсы болбосун ыкманы тандоого укуктуу.

6. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышы ага камсыздоону берген юридикалык жактын тандоосу боюнча бир канча ыкмалар менен камсыздалышы мүмкүн.

7. Эгерде бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактын милдеттеринин аткарылышын алмашылып жаткан камсыздоого Кодекстин 11-главасына, 77 жана 270-беренелерине жана ушул Мыйзамдын 77-беренесине ылайык өндүрүп алуу багытталбаса, бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоо берип жаткан юридикалык жак камсыздоонун бир ыкмасын бажы чөйрөсүндө иш жүргүзүүчү юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоонун башка ыкмасы менен алмаштырууга укуктуу.

8. Кыргыз Республикасынын Өкмөтү бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыздоо ыкмаларын колдонуунун тартибин, камсыздоонун бир ыкмасын башкасы менен алмаштыруунун тартибин, ошондой эле мындай камсыздоо жүргүзүлгөн валютаны белгилейт.

9. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын Кодекстин 399-беренесинин 13-пунктунда белгиленген учурларда бажы алымдарын, салыктарды, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, туумдарды, пайыздарды төлөө боюнча белгиленген мөөнөттө аткарылбаган милдеттенмелери болбогон учурда мындай жакка Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген тартипте милдеттеринин аткарылышын камсыздоо кайра кайтарылат.

205-берене. Бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактардын жоопкерчилиги

Бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдердин жана актылардын, бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарын аткарбагандыгы үчүн бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактар Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчилик тартат.

37-глава. Бажы өкүлү

206-берене. Бажы өкүлүнүн иши

1. Бажы өкүлү бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерге жана актыларга, бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык декларанттын же башка кызыкдар жактардын атынан жана алардын тапшырмасы боюнча Кыргыз Республикасынын аймагында бажы операцияларын жүргүзөт.

2. Бажы өкүлүнүн декларанттар же башка кызыкдар жактар менен мамилелери келишимдик негизде түзүлөт.

3. Түздөн-түз бажы операцияларын жүргүзүүчү бажы өкүлүнүн кызматкерлерине квалификациялык талаптарды жана мындай адамдарга бул квалификациялык талаптарга алардын ылайык келишин ырастоочу документти берүү шарттары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

207-берене. Бажы өкүлдөрүнүн реестрине киргизүү шарттары

Бажы иши чөйрөсүндө бажы өкүлү катары ишти жүзөгө ашырууга талаптанган юридикалык жакты бажы өкүлдөрүнүн реестрине киргизүүнүн шарттары болуп төмөнкүлөр саналат:

1) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аныкталуучу камсыздандыруу суммасына бажы өкүлүнүн жарандык жоопкерчилигинин тобокелдигин камсыздандыруу келишиминин бар экени, мындай жоопкерчилик ал өкүлү болгон жактардын мүлкүнө зыян келтирүүнүн же көрсөтүлгөн жактар менен келишимдин бузулушунун натыйжасында келип чыгышы мүмкүн;

2) бажы иши чөйрөсүндө Комиссия аныктаган өлчөмдө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын камсыз кылуу, ал эми бажы өкүлү катары иштөө чөйрөсү ташып чыгуу бажы алымдары алынбаган жана экспорттоо бажы жол-жобосу астында жайгаштырылган товарларга карата бажы операцияларын жүргүзүү менен чектелген юридикалык жакка карата - 10000 (он миң) эсептик көрсөткүч өлчөмүндө чектелет;

3) бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга бажы өкүлдөрүнүн реестрине киргизүү жөнүндө кайрылган күнгө карата бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, туумдарды, пайыздарды төлөө боюнча белгиленген мөөнөттө аткарылбаган милдеттердин жок экени;

4) ушул жактын штатында Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленүүчү квалификациялык талаптарга туура келе турганын ырастоочу документтери бар кемиңде эки кызматкердин бар экени;

5) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген маалыматтык системалардын бар экени;

6) арыз берилген күнгө карата бир жылдын ичинде бажы иши чөйрөсүндө укук бузгандыгы үчүн жоопкерчиликке тартылган жана (же) укук бузгандыгы жана кылмыш жасагандыгы үчүн жазыктык жоопкерчиликке тартылган фактылардын жоктугу;

7) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилеген формада бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү жөнүндө милдеттенме;

8) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленүүчү башка шарттар.

208-берене. Бажы өкүлдөрүнүн реестринен чыгаруу үчүн негиздер

1. Бажы өкүлүн бажы өкүлдөрүнүн реестринен чыгаруу үчүн негиз болуп төмөнкүлөр эсептелет:

1) Кодекстин 403-беренесинин 1-пунктунун 1-5-пунктчаларында каралган негиздер;

2) белгиленген тартипте күчүнө кирген сот өкүмүнүн негизинде жазыктык жоопкерчиликтин бар болушу;

3) бир жылдын ичинде бажы өкүлүнүн бажы иши чөйрөсүндө үч же андан көп бузууларды жасагандыгы;

4) ал өкүлү болгон жактарга залал келтирилгендиги, анын ичинде коммерциялык сырды түзгөн же купуя маалымат болуп саналган маалыматтарды мыйзамсыз пайдалануунун натыйжасында залал келтиргендиги мыйзамда белгиленген тартипте далилденгенде;

5) юридикалык жактын кудуретсиз (банкрот) деп таанылгандыгы же ал өзүн банкрот деп жарыялагандыгы;

6) контролдук текшерүүнү жүргүзүүдө белгиленген, бузууларды бажылык текшерүүнүн натыйжалары боюнча мурда айкындалган фактылардын четтетилбегендиги;

7) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген башка негиздер.

2. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан бажы өкүлүн бажы өкүлдөрүнүн реестринен чыгаруу жөнүндө чечим кабыл алуусу бажы өкүлүн бажы өкүлдөрүнүн реестрине киргизүү жөнүндө күбөлүктү чакыртып алууга алып келет.

209-берене. Бажы өкүлүнүн укуктары

1. Бажы өкүлү бажы операцияларын жүргүзүүдө Кодекстин 404-беренесинин 1 жана 2-пункттарында аныкталган укуктарга ээ болот.

2. Бажы өкүлү товарлардын айрым категорияларына карата бажы операцияларын жүргүзүү, өзүнчө бажы операцияларын жүргүзүү же ишти жүзөгө ашыруунун өзүнчө регионунда бажы операцияларын жүргүзүү менен өзүнүн иш чөйрөсүн чектөөгө укуктуу.

3. Айрым бажы өкүлдөрүнө жеке мүнөздөгү айрыкча (эксклюзивдик) укуктарды жана башка артыкчылыктарды берүүгө тыюу салынат.

210-берене. Бажы өкүлүнүн милдеттери

1. Бажы өкүлү төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) Кодекстин 402-беренесинин 1-пунктунун 1 жана 2-пунктчаларында жана ушул Мыйзамдын 207-беренесинде белгиленген бажы өкүлдөрүнүн реестрине киргизүү шарттарын сактоого;

2) бажы органдарынын талабы боюнча бажы органдарына отчеттуулуктарды берүүгө;

3) ал өкүлү болгон жактардан алынган мамлекеттик, коммерциялык, банктык жана мыйзам менен корголуучу башка сырды (жашыруун сырды) түзүүчү маалыматты, ошондой эле башка купуя маалыматтарды жеке максаттарда өздөрү жана (же) кызматкерлери тарабынан ачыкка чыгарбоого, пайдаланбоого, башка жактарга бербөөгө;

4) бажы алымдарын, салыктарын, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча Кодекстин 405-беренесинин 4-пунктунда каралган тилектештик милдетти Кодекстин 55-беренесинин 3-пунктуна, 73-беренесинин 3-пунктуна жана 270-беренесинин 4-пунктуна ылайык бажы органы тарабынан жөнөтүлгөн Кабарламада көрсөтүлгөн мөөнөттүн акыркы күнүнөн кечиктирбестен ушул берененин 4-бөлүгүнө ылайык аткарууга;

5) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга бажы өкүлдөрүнүн реестрине киргизүүдө билдирилген маалыматтардын өзгөрүшү тууралуу маалымдоого жана алардын өзгөргөндүгү ага маалым болгон күндөн же мындай маалыматтар өзгөргөн күндөн тартып беш жумушчу күндүн ичинде мындай өзгөрүүнү ырастаган документтерди берүүгө;

6) Кодексте жана бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген башка милдеттүүлүктөрдү сактоого;

2. Бажы жол-жоболоруна жана башка милдеттенмелерге ылайык товарларды колдонуу шарттарын сактоо бажы өкүлүнүн милдеттенмелерине кирбейт, алар бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерге жана актыларга ылайык ал өкүлү катары чыгуучу жактарга гана жүктөлөт.

3. Бажы өкүлү декларанттын атынан бажы операцияларын жасаган учурда, бажы алымдарын, салыктарды, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды толук өлчөмдө төлөө боюнча аткарылууга жатуучу милдеттин толук өлчөмүндө бажы алымдарын, салыктарды, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча бажы өкүлү мындай декларант менен биргеликте тилектештик милдетин тартат.

4. Бажы алымдарын, салыктарды, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдет аткарылууга тийиш болгон, Кодексте каралган жагдайлар келип чыккан учурда мындай милдетти бажы өкүлү ал өкүлү катары чыккан жак менен тилектеш түрдө аткарат, мында милдетти аткаруу төмөндөгүлөргө байланышкан учурлар кошулбайт:

1) товарлар жайгаштырылган бажы жол-жобосуна ылайык товарларды колдонуу шарттарын сактабоого;

2) Кодекстин 8-главасына ылайык бажы алымдарын, салыктарды төлөө мөөнөтүн өзгөртүүгө;

3) бажы алымдарын, салыктарды төлөө боюнча жеңилдиктерди жана (же) мындай жеңилдиктерди колдонууга байланыштуу товарларды пайдалануу жана (же) тескөө боюнча чектөөлөрдү берүүнүн шарттарын жана максаттарын бузуу аракеттерин жасоого;

4) товарларды бажылык декларациялоо максатында декларанттан же болбосо кызыкдар жактан алынган жана анын негизинде бажы декларациясы берилген анык эмес (жасалма) маалыматтарды жана/же жасалма документтерди колдонууга,

5. Бажы өкүлүнүн бажы органынын алдындагы милдеттери ал өкүлү катары чыккан жак менен түзүлгөн келишим менен чектелбеши керек.

6. Милдеттер бардык бажы өкүлдөрү үчүн бирдей болуп эсептелет.

38-глава. Бажы жүк ташуучусу

211-берене. Бажы жүк ташуучусунун иши

1. Бажы жүк ташуучусу бажы контролунда турган товарларды бажы аймагы боюнча ташууну (транспорттоону) жүзөгө ашырат.

2. Бажы жүк ташуучусунун статусу Комиссия аныктаган формадагы документ менен ырасталат.

Көрсөтүлгөн документ бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан берилет.

Эгерде бажы органдары тарабынан мындай документ жөнүндө маалыматты Кодекстин 80-беренесинин 2-пунктуна ылайык бажы органдарынын маалыматтык системасынан алууга мүмкүн болсо, товарларды бажы транзитинин бажы жол-жобосу астында жайгаштырууда бажы жүк ташуучусу статусу ушул бөлүктүн биринчи абзацында көрсөтүлгөн документти бербестен эле ырасталат.

212-берене. Бажы жүк ташуучуларынын реестрине киргизүү шарттары

Бажы жүк ташуучусу катары бажы иши чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашырууга талаптанган юридикалык жактарды бажы жүк ташуучуларынын реестрине киргизүүнүн шарттары болуп төмөнкүлөр эсептелет:

1) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга кайрылган күнгө карата алганда кеминде эки жыл ичинде жүк ташуу;

2) бажы иши чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын 200 миң еврого эквиваленттүү өлчөмдө, ал эми Комиссия тарабынан камсыздоонун башка өлчөмү аныкталса - Комиссия тарабынан аныкталган өлчөмдө камсыздоо;

3) эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, жүк ташуу боюнча иш жүргүзүүгө уруксат берүүчү документтин болушу талап кылынса, иштин мындай түрүнө карата аталган документтин болушу;

4) товарларды ташуу үчүн колдонулуучу транспорттук каражаттардын, анын ичинде бажы пломбалары жана мөөрлөрү коюлган товарларды ташуу үчүн жарактуу болгон, ошондой эле Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктаган критерийлерге туура келген, транспорттук каражаттарды ыңгайлаштыруунун жана жабдуунун конкреттүү талаптарына жооп берген транспорттук каражаттардын менчикте, чарбалык карамакта, ыкчам башкарууда же ижарада тургандыгы;

5) бажы органына кайрылган күнгө карата алганда бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, туумдарды, пайыздарды төлөө боюнча белгиленген мөөнөттө аткарылбаган милдеттердин жок экени;

6) арыз берилген күнгө карата алганда бир жылдын ичинде бажы иши чөйрөсүндөгү бузуу үчүн жоопкерчиликке тартылган жана (же) бажы иши чөйрөсүндөгү бузуу же кылмыш үчүн жазыктык жоопкерчиликке тартылган фактылардын жок экени;

7) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген маалыматтык системалардын бар экени;

8) бажы органдарынын талабы боюнча отчеттуулуктарды берүү жөнүндө милдеттенме;

9) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген башка талаптарга ылайык келиши жана башка шарттардын сакталышы.

213-берене. Бажы жүк ташуучуларынын реестринен чыгаруу үчүн негиздер

Бажы жүк ташуучусун бажы жүк ташуучуларынын реестринен чыгаруу үчүн негиздер болуп төмөнкүлөр эсептелет:

1) Кодекстин 408-беренесинин 1-пунктунда каралган негиздер;

2) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген башка негиздер.

214-берене. Бажы жүк ташуучусунун милдеттери

Бажы жүк ташуучусу төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) Кодекстин 407-беренесинин 1-пунктунун 2-4-пунктчапарында, ошондой эле ушул Мыйзамдын 212-беренесинде белгиленген бажы жүк ташуучуларынын реестрине киргизүү шарттарын сактоого;

2) бажы транзитинин бажы жол-жобосуна ылайык товарларды ташууда, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерде, актыларда жана бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген шарттарды сактоого жана талаптарды аткарууга;

3) бажы транзитинин бажы жол-жобосуна ылайык ташылуучу (транспорттолуучу) товарлардын эсебин жүргүзүү жана бажы органынын талабы боюнча мындай товарларды, анын ичинде маалыматтык технологияларды пайдалануу менен ташуу (транспорттоо) жөнүндө отчеттуулукту берүүгө;

4) ушул Мыйзамда белгиленген учурларды кошпогондо, товарларды жөнөтүүчүдөн, аларды алуучудан же экспедитордон алынган мамлекеттик, коммерциялык, банктык жана мыйзам менен корголуучу башка сырды (жашырын сырды) түзгөн маалыматтарды, ошондой эле башка купуя маалыматтарды ачыкка чыгарбоого, өз максатында пайдаланбоого жана башка жактарга бербөөгө;

5) Кодекстин 153 жана 309-беренелерине ылайык бажы алымдарын, салыктарын, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттүүлүктү Кодекстин 55-беренесинин 3-пунктуна, 73-беренесинин 3-пунктуна жана 270-беренесинин 4-пунктуна ылайык бажы органы тарабынан жиберилген Кабарламада көрсөтүлгөн мөөнөттүн акыркы күнүнөн кечиктирбестен аткарууга;

6) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга бажы жүк ташуучуларынын реестрине киргизүүдө ал тарабынан берилген маалыматтардын өзгөргөндүгү жөнүндө маалымдоого жана мындай маалыматтар өзгөргөн күндөн тартып же алардын өзгөргөндүгү жөнүндө ага белгилүү болгон күндөн тартып беш жумушчу күндүн ичинде мындай өзгөрүүлөрдү тастыктоочу документтерди берүүгө.

39-глава. Убактылуу сактоо кампасынын ээси

215-берене. Убактылуу сактоо кампасынын ээсинин иши

1. Убактылуу сактоо кампасынын ээси Кодексте жана ушул Мыйзамда белгиленген учурларда жана шарттарда бажы контролунда турган товарларды убактылуу сактоо кампаларында сактоону жүзөгө ашырат.

2. Убактылуу сактоо кампасынын ээсинин декларанттар же башка кызыкдар жактар менен мамилеси келишимдик негизде түзүлөт.

216-берене. Убактылуу сактоо кампасы

1. Товарларды убактылуу сактоо үчүн арналган атайын аныкталган жана ыңгайлаштырылган курулмалар, орун-жайлар (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянттар убактылуу сактоо кампалары болуп эсептелет.

2. Убактылуу сактоо кампасы жак убактылуу сактоо кампаларынын ээлеринин реестрине киргизилген күндөн кийинки күндөн тартып уюштурулду деп эсептелет.

3. Убактылуу сактоо кампасынын иштеши убактылуу сактоо кампасынын ээси убактылуу сактоо кампаларынын ээлеринин реестринен чыгарылган күндөн кийинки күндөн тартып токтотулат.

4. Убактылуу сактоо кампасы катары пайдаланууга арналган же пайдаланылуучу курулмалардын, орун-жайлардын (орун-жайлардын бөлүктөрүнүн) жана (же) ачык аянттардын жайгашышына, ыңгайлаштырылуусуна жана жабдылышына карата талаптар, ошондой эле алардын уюштуруунун жана иштөөсүнүн тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

217-берене. Убактылуу сактоо кампаларынын ээлеринин реестрине киргизүү шарттары

Бажы иши чөйрөсүндө убактылуу сактоо кампасынын ээси катары ишти жүзөгө ашырууга талаптанган юридикалык жакты убактылуу сактоо кампаларынын ээлеринин реестрине киргизүү шарттары болуп төмөнкүлөр саналат:

1) убактылуу сактоо кампасы катары пайдаланууга арналган жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген талаптарга жооп берген курулмалардын, орун-жайлардын (орун-жайлардын бөлүктөрүнүн) жана (же) ачык аянттардын менчикте, чарбалык карамакта, оперативдик башкарууда же ижарада турушу. Эгерде курулмалар, орун-жайлар (орун жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянттар убактылуу сактоо кампаларынын ээлеринин реестрине киргизүү жөнүндө арыз берилген күнгө карата ижарада болсо, мындай курулмаларга, орун-жайларга (орун-жайлардын бөлүктөрүнө) жана (же) ачык аянттарга карата ижара келишими бир жылдан кем эмес мөөнөткө түзүлүшү керек;

2) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталуучу камсыздандыруу суммасына убактылуу сактоо кампасынын ээсинин жарандык жоопкерчилигинин тобокелдигин камсыздандыруу келишиминин бар экени, мындай жоопкерчилик башка жактардын сактоодо турган товарларына зыян келтирүүнүн же башка жактар менен сактоо келишиминин башка шарттарынын бузулушунун натыйжасында келип чыгышы мүмкүн;

3) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга кайрылган күнгө карата бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, туумдарды, пайыздарды төлөө боюнча белгиленген мөөнөттө аткарылбай калган милдеттердин жок экени;

4) бажы иши чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттерин аткарууну 10000 (он миң) эсептик көрсөткүч өлчөмүндө камсыздоо;

5) арыз берилген күнгө карата алганда бир жылдын ичинде бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү бузуу үчүн жоопкерчиликке тартылган жана (же) бузуу жана (же) кылмыш жасагандыгы үчүн жазыктык жоопкерчиликке тартылган фактылардын жок экени;

6) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген маалыматтык системалардын бар экени;

7) бажы органдарынын талаптары боюнча отчеттуулуктарды берүү тууралуу милдеттенме;

8) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка талаптарга ылайык келиши жана башка шарттардын сакталышы.

218-берене. Убактылуу сактоо кампаларынын ээлеринин реестринен чыгаруу үчүн негиздер

Убактылуу сактоо кампасынын ээсин убактылуу сактоо кампаларынын ээлеринин реестринен чыгаруу үчүн негиздер болуп төмөнкүлөр эсептелет:

1) Кодекстин 413-беренесинин 1-пунктунун 1-4-пунктчаларында каралган негиздер;

2) убактылуу сактоо кампасынын ээсинин бир жылдын ичинде бажы иши чөйрөсүндө үч же андан көп укук бузуусу;

3) соттун чечими;

4) кампа ээсин төлөөгө кудуретсиз (банкрот) деп таануу же ал өзүнүн банкроттугун жарыялоосу;

5) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн болгон башка негиздер.

219-берене. Убактылуу сактоо кампасынын ээсинин милдеттери

Убактылуу сактоо кампасынын ээси төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) Кодекстин 412-беренесинин экинчи жана үчүнчү абзацтарында жана ушул Мыйзамдын 217-беренесинде белгиленген убактылуу сактоо кампаларынын ээлеринин реестрине киргизүү шарттарын сактоого;

2) убактылуу сактоо кампасында товарларды сактоого жана операцияларды жүргүзүүгө карата Кодексте белгиленген шарттарды сактоого жана талаптарды аткарууга;

3) убактылуу сактоо кампасында турган товарлардын сакталышын камсыздоого;

4) бажы контролун жүргүзүү мүмкүнчүлүгүн камсыздоого;

5) убактылуу сактоо кампасындагы товарлардын эсебин жүргүзүүгө жана бажы органынын талабы боюнча мындай товарлар жөнүндө отчеттуулукту берүүгө, анын ичинде маалыматтык технологияларды пайдалануу менен берүүгө;

6) бажы органдарынын уруксаты жок убактылуу сактоо кампасынын жумушчулары болбогон же убактылуу сактоо кампасындагы товарларга карата ыйгарым укукка ээ болбогон башка адамдарды убактылуу сактоо кампасына киргизбөөгө;

7) убактылуу сактоо кампасындагы товарларга бажы органдарынын кызмат адамдарынын кирүүсүнө карата бажы органдарынын талаптарын аткарууга;

8) убактылуу сактоо кампасынын иштеши токтотулган учурда бул кампанын иштешин токтотуу жөнүндө чечим кабыл алынган күндөн кийинки күндөн тартып үч жумушчу күндүн ичинде мындай чечим тууралуу убактылуу сактоо кампасына товарларын жайгаштырган жактарга кабарлоого;

9) Кодекстин 103-беренесине ылайык бажы алымдарын, салыктарды, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттүүлүктү Кодекстин 55-беренесинин 3-пунктуна, 73-беренесинин 3-пунктуна жана 270-беренесинин 4-пунктуна ылайык бажы органы тарабынан жиберилген Кабарламада көрсөтүлгөн мөөнөттүн акыркы күнүнөн кечиктирбестен аткарууга;

10) убактылуу сактоо кампаларынын ээлеринин реестрине киргизүүдө алар тарабынан берилген маалыматтардын өзгөрүшү жөнүндө бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга маалымдоого жана мындай маалыматтар өзгөргөн күндөн же ага алардын өзгөргөндүгү жөнүндө белгилүү болгон күндөн тартып беш жумушчу күндүн ичинде мындай өзгөрүүлөрдү ырастоочу документтерди берүүгө;

11) Кодексте жана (же) бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген башка милдеттүүлүктөрдү аткарууга.

40-глава. Бажы кампасынын ээси

220-берене. Бажы кампасынын ээсинин иши

1. Бажы кампасынын ээси бажы кампасында Кодексте жана ушул Мыйзамда белгиленген учурларда жана шарттарда бажы кампасынын бажы жол-жобосу астында жайгаштырылган товарларды же болбосо башка товарларды сактоону жүзөгө ашырат.

2. Бажы кампасынын ээсинин декларанттар жана башка кызыкдар жактар менен мамилеси келишимдик негизде түзүлөт.

221-берене. Бажы кампалары жана алардын типтери

1. Бажы кампалары болуп экспорттоо бажы жол-жобосуна жайгаштырылган товарларды же Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген учурларда жана тартипте башка товарларды сактоо үчүн арналган атайын аныкталган жана курулган курулмалар, орун-жайлар (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянттар саналат.

2. Бажы кампасы жак бажы кампаларынын ээлеринин реестрине киргизилген күндөн кийинки күндөн тартып уюштурулду деп эсептелет.

3. Бажы кампасынын иштеши бажы кампасынын ээси бажы кампаларынын ээлеринин реестринен чыгарылган күндөн кийинки күндөн тартып токтотулат.

4. Бажы кампалары ачык жана жабык типте болушу мүмкүн.

Бажы кампалары, эгерде алар каалаган товарларды сактоо жана товарларга карата ыйгарым укугу бар каалаган жактын пайдалануусу үчүн жеткиликтүү болсо, ачык типтеги кампалар болуп эсептелет.

Бажы кампалары, эгерде алар ошол бажы кампасынын ээсинин товарларын сактоо же жүгүртүүдө чектелген жана (же) сактоонун өзгөчө шарттарын талап кылуучу товарлардын айрым категорияларын сактоо үчүн арналса, жабык типтеги кампалар болуп эсептелет.

Жабык типтеги бажы кампаларында сактоого жол берилген товарлардын айрым категориялары бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан аныкталат.

5. Бажы кампасы катары пайдаланууга арналган же пайдаланылуучу курулмалардын, орун-жайлардын (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянттардын жайгашышына, ыңгайлаштырылышына жана жабдылышына карата талаптар, ошондой эле аларды уюштуруунун жана иштетүүнүн тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

222-берене. Бажы кампаларынын ээлеринин реестрине киргизүү шарттары

Бажы иши чөйрөсүндө бажы кампасынын ээси катары ишти жүзөгө ашырууга талаптанган юридикалык жакты бажы кампаларынын ээлеринин реестрине киргизүүнүн шарттары төмөнкүлөр болуп саналат:

1) бажы кампасы катары пайдаланууга арналган жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген талаптарга жооп берген курулмалардын, орун-жайлардын (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянттардын менчикте, чарбалык карамакта, оперативдик башкарууда же ижарада турушу. Эгерде курулмалар, орун-жайлар (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянттар бажы кампаларынын ээлеринин реестрине киргизүү жөнүндө арыз берилген күнгө карата ижарада болсо, мындай курулмаларга, орун-жайларга (орун-жайлардын бөлүктөрүнө) жана (же) ачык аянттарга карата ижара келишими үч жылдан кем эмес мөөнөткө түзүлүшү керек;

2) ачык типтеги бажы кампаларынын ээлери катары бажы кампаларынын ээлеринин реестрине киргизилүүгө талаптанган юридикалык жактар үчүн - Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталуучу камсыздандыруу суммасына бажы кампасынын ээсинин жарандык жоопкерчилигинин тобокелдигин камсыздандыруу келишиминин бар экени, мындай жоопкерчилик башка жактардын сактоодо турган товарларына зыян келтирүүнүн же башка жактар менен сактоо келишиминин башка шарттарынын бузулушунун натыйжасында келип чыгышы мүмкүн;

3) бажы органына кайрылган күнгө карата бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, туумдарды, пайыздарды төлөө боюнча белгиленген мөөнөттө аткарылбай калган милдеттүүлүктүн жок экени;

4) бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттерин аткарууну 10000 (он миң) эсептик көрсөткүч өлчөмүндө камсыздоо;

5) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген, бажы контролундагы товарларды эсепке алуунун жана контролдоонун маалыматтык системаларынын бар экени;

6) арыз берген күнгө карата алганда бир жылдын ичинде бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү бузуу үчүн жоопкерчиликке тартылган жана (же) бузуу жана (же) кылмыш жасагандыгы үчүн жазыктык жоопкерчиликке тартылган фактылардын жок экени;

7) бажы органдарынын талаптары боюнча отчеттуулуктарды берүү тууралуу милдеттенме;

8) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген башка талаптарга ылайык келиши жана башка шарттардын сакталышы.

223-берене. Бажы кампаларынын ээлеринин реестринен чыгаруу үчүн негиздер

Бажы кампасынын ээсин бажы кампаларынын ээлеринин реестринен чыгаруу үчүн негиздер болуп төмөнкүлөр саналат:

1) Кодекстин 418-беренесинин 1-пунктунун 1-4-пунктчаларында каралган негиздер;

2) бажы кампасынын ээси тарабынан бажы иши чөйрөсүндө эки же андан көп бузууларды жасоо;

3) соттун чечими;

4) кампа ээсин төлөөгө кудуретсиз (банкрот) деп таануу же ал өзүнүн банкроттугун жарыялоосу;

5) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген башка негиздер.

224-берене. Бажы кампасынын ээсинин милдеттери

Бажы кампасынын ээси төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) Кодекстин 417-беренесинин экинчи жана үчүнчү абзацтарында белгиленген бажы кампаларынын ээлеринин реестрине киргизүү шарттарын сактоого;

2) Кодекстин 156-беренесинин 2-пунктунда, товарлардын бажы кампасында турушу жана бажы кампасынын бажы жол-жобосу астында жайгаштырылган товарлар менен операцияларды жүргүзүү бөлүгүндө белгиленген бажы кампасынын бажы жол-жобосуна ылайык товарларды пайдалануу шарттарын сактоого;

3) бажы кампасындагы товарлардын сакталышын камсыз кылууга;

4) бажы контролун жүргүзүү мүмкүнчүлүгүн камсыз кылууга;

5) бажы кампасында сакталып турган товарлардын эсебин жүргүзүүгө жана бажы органынын талабы боюнча мындай товарлар жөнүндө отчеттуулукту берүүгө, анын ичинде маалыматтык технологияларды пайдалануу менен берүүгө;

6) бажы кампасынын кызматкерлери болбогон же бажы кампасында сакталып турган товарларга карата ыйгарым укукка ээ болбогон чоочун адамдарды бажы органдарынын уруксатысыз бажы кампасына киргизбөөгө;

7) бажы кампасында сакталып турган товарларга бажы органдарынын кызмат адамдарынын кирүүсүнө карата бажы органдарынын талаптарын аткарууга;

8) бажы кампасынын иштеши токтотулган учурда бул кампанын иштешин токтотуу жөнүндө чечим кабыл алынган күндөн кийинки күндөн тартып үч жумушчу күндүн ичинде мындай чечим тууралуу бажы кампасына товарларын жайгаштырган жактарга кабарлоого;

9) Кодекстин 162-беренесине ылайык бажы алымдарын, салыктарды, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттүүлүктү Кодекстин 55-беренесинин 3-пунктуна жана 73-беренесинин 3-пунктуна ылайык бажы органы тарабынан жиберилген Кабарламада көрсөтүлгөн мөөнөттүн акыркы күнүнөн кечиктирбестен аткарууга;

10) бажы кампаларынын ээлеринин реестрине киргизүүдө берилген маалыматтардын өзгөргөндүгү тууралуу бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга маалымдоого жана мындай маалыматтар өзгөргөн күндөн же алардын өзгөргөндүгү жөнүндө белгилүү болгон күндөн тартып беш жумушчу күндүн ичинде ага мындай өзгөрүүлөрдү ырастоочу документтерди берүүгө;

11) Кодексте жана (же) Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарында белгиленген башка милдеттерди аткарууга.

41-глава. Эркин кампанын ээси

225-берене. Эркин кампанын ээсинин иши

1. Кодекске жана бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык эркин кампанын ээси эркин кампалык бажы жол-жобосу астында жайгаштырылган товарларды эркин кампага жайгаштырууну жана пайдаланууну жүзөгө ашырат.

2. Эркин кампанын аймагында Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, ишкердик жана өндүрүштүк иштер жүргүзүлүшү мүмкүн.

3. Эркин кампалардын аймагында ишке ашырууга тыюу салынган иштин айрым түрлөрү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

226-берене. Эркин кампалар

1. Имараттар (имараттардын бөлүктөрү), имараттардын комплекси, ыңгайлаштырылган жана жабдылган аймактар жана (же) ачык аянттар (мындан ары ушул главада - курулмалар, орун-жайлар (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянттар) эркин кампалар болуп эсептелет, алар кайтарууга алынат же болбосо аларда жеке жактардын кирүүсүн контролдоо режими болот жана алардын чегинде Кодекске жана ушул Мыйзамга ылайык эркин кампалык бажы жол-жобосу астында жайгаштырылган товарлар, ошондой эле Кодекске жана ушул Мыйзамга ылайык башка товарлар жайгаштырылышы жана пайдаланылышы мүмкүн.

2. Жак эркин кампалардын ээлеринин реестрине киргизилген күндөн кийинки күндөн тартып эркин кампа уюштурулду деп эсептелет.

3. Эркин кампанын иштеши эркин кампанын ээси эркин кампалардын ээлеринин реестринен чыгарылган күндөн кийинки күндөн тартып токтотулат.

4. Эркин кампа катары пайдаланууга арналган же пайдаланылган курулмалардын, орун-жайлардын (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянттардын жайгашышына, ыңгайлаштырылышына жана жабдылышына карата талаптар, анын ичинде эркин кампанын аймагынын периметрин тосмолоого жана видео байкоо системасы менен жабдууга карата талаптар, ошондой эле эркин кампаларды уюштуруунун жана иштетүүнүн тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

5. Эркин кампанын аймагында контролдоо-өткөрүү режимин камсыз кылуу боюнча талаптар, анын ичинде мындай аймакка адамдардын киришинин тартиби Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

227-берене. Эркин кампалардын ээлеринин реестрине киргизүү шарттары

Эркин кампанын ээси катары ишти жүзөгө ашырууга талаптанган юридикалык жакты эркин кампалардын ээлеринин реестрине киргизүүнүн шарттары төмөнкүлөр болуп саналат:

1) эркин кампа катары пайдаланууга арналган жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген талаптарга жооп берген курулмалардын, орун-жайлардын (орун-жайлардын бөлүктөрүнүн) жана (же) ачык аянттардын менчикте, чарбалык карамакта, оперативдик башкарууда же ижарада болушу. Эгерде курулмалар, орун-жайлар (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянттар эркин кампалардын ээлеринин реестрине киргизүү жөнүндө арыз берилген күнгө карата ижарада болсо, мындай курулмаларга, орун-жайларга (орун-жайлардын бөлүктөрүнө) жана (же) ачык аянттарга карата ижара келишими үч жылдан кем эмес мөөнөткө түзүлүшү керек;

2) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга кайрылган күнгө карата бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, туумдарды, пайыздарды төлөө боюнча белгиленген мөөнөттө аткарылбай калган милдеттердин болбошу;

3) бажы операцияларын жүргүзүүдө бажы органдарына берилген маалыматтарды бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан белгиленген талаптарга ылайык чарбалык операцияларды жүргүзүү жөнүндө маалыматтарга салыштырууга мүмкүндүк берүүчү, товарларды эсепке алуу системасынын болушу;

4) эркин кампаны түзүүнүн максатка ылайыктуулугу жөнүндө экономикалык негиздеме;

5) Кыргыз Республикасынын салык органдарында салык төлөөчү катары каттоосунун болушу жана салыктар боюнча карыздарынын болбошу;

6) арыз берген күнгө карата бир жылдын ичинде бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү бузуулар үчүн жоопкерчиликке тартылган жана (же) бузуу жана (же) кылмыш жасагандыгы үчүн жазыктык жоопкерчиликке тартылган фактылардын болбошу;

7) бажы иши чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын 10000 (он миң) эсептик көрсөткүч өлчөмүндө камсыздоо;

8) бажы органдарынын талаптары боюнча отчеттуулуктарды берүү тууралуу милдеттенме;

9) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген башка талаптарга ылайык келиши жана башка шарттардын сакталышы.

228-берене. Эркин кампалардын ээлеринин реестринен чыгаруу үчүн негиздер

Эркин кампанын ээсин эркин кампалардын ээлеринин реестринен чыгаруу үчүн негиз болуп төмөнкүлөр саналат:

1) эркин кампанын ээси тарабынан Кодекстин 424-беренесинин экинчи-тогузунчу абзацтарында каралган милдеттердин аткарылбашы;

2) эркин кампанын ээсинин аны эркин кампалардын ээлеринин реестринен чыгаруу жөнүндө арызы;

3) эркин кампалардын ээлеринин реестрине киргизилген юридикалык жактын Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоюлушу;

4) эркин кампалардын ээлеринин реестрине киргизилген юридикалык жактын Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык кайра уюштурулушу;

5) эркин кампанын ээси катары анын ишин токтотуп туруу жөнүндө чечим кабыл алууга негиз болгон себептердин мындай токтотуп туруунун мөөнөтү аяктаган датага карата четтетилбеши;

6) бул ишти токтотуп туруу мезгилинде эркин кампанын ээси катары ишкердик ишти жүзөгө ашыруу;

7) белгиленген тартипте күчүнө кирген соттун чечими;

8) эркин кампанын ээси тарабынан Кодекстин 424-беренесинде жана ушул Мыйзамдын 229-беренесинде каралган милдеттердин сакталбашы;

9) эркин кампанын ээси тарабынан бажы иши чөйрөсүндө бир жылдын ичинде үч же андан көп бузуулардын жасалышы.

229-берене. Эркин кампа ээсинин милдеттери

Эркин кампа ээси төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) Кодекстин 422-беренесинин экинчи жана төртүнчү абзацтарында, ушул Мыйзамдын 227-беренесинде белгиленген эркин кампалардын ээлеринин реестрине киргизүү шарттарын сактоого;

2) эркин кампанын Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген талаптарга ылайык келүүсүн камсыздоого;

3) эркин кампанын бажы жол-жобосуна ылайык товарларды пайдалануу шартын сактоого;

4) бажы контролун жүргүзүү мүмкүнчүлүгүн камсыздоого;

5) эркин кампанын бажы бажы жол-жобосу астында жайгаштырылган товарлардын эсебин жүргүзүүгө жана бажы органынын талабы боюнча мындай товарлар жана алар менен жүргүзүлгөн операциялар жөнүндө, ошондой эле эркин кампанын бажы жол-жобосу астында жайгаштырылган товарлардан даярдалган (алынган) товарлар жөнүндө отчеттуулукту берүүгө, анын ичинде маалыматтык технологияларды пайдалануу менен берүүгө;

6) эркин кампанын кызматкерлери болбогон же эркин кампадагы товарларга карата ыйгарым укуктары жок чоочун адамдарды бажы органдарынын уруксатысыз эркин кампага киргизбөөгө;

7) эркин кампадагы товарларга бажы органдарынын кызмат адамдарынын кирүүсүнө карата бажы органдарынын талаптарын аткарууга;

8) Кодекстин 216-беренесине ылайык бажы алымдарын, салыктарды, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттүүлүктү Кодекстин 55-беренесинин 3-пунктуна жана 73-берененин 3-пунктуна ылайык бажы органы тарабынан жиберилген Кабарламада көрсөтүлгөн мөөнөттүн акыркы күнүнөн кечиктирбестен аткарууга;

9) аны эркин кампалардын ээлеринин реестрине киргизген бажы органына эркин кампалардын ээлеринин реестрине киргизүүдө ага берилген маалыматтардын өзгөргөндүгү тууралуу маалымдоого жана мындай маалыматтар өзгөргөн күндөн же алардын өзгөргөндүгү жөнүндө ага белгилүү болгон күндөн тартып беш жумушчу күндүн ичинде мындай өзгөрүүлөрдү ырастоочу документтерди берүүгө;

10) Кодексте жана (же) бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген башка милдеттерди аткарууга.

42-глава. Алымсыз соода дүкөнүнүн ээси

230-берене. Алымсыз соода дүкөнүнүн ээсинин иши

Алымсыз соода дүкөнүнүн ээси алымсыз сооданын бажы жол-жобосуна жайгаштырылган товарларды алымсыз соода дүкөнүндө сактайт жана Кодекстин 243-беренесинин 2-пунктунда көрсөтүлгөн жактарга, ошондой эле Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген жактарга сатат.

231-берене. Алымсыз соода дүкөндөрү

1. Алымсыз соода дүкөндөрү болуп соода залдарынан жана кампаларынан, ошондой эле кошумча орун-жайлардан (бар болсо) турган, атайын аныкталган жана курулган курулмалар жана (же) орун-жайлар (жайлардын бөлүктөрү) саналат.

2. Алымсыз соода дүкөнү жак алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестрине киргизилген күндөн кийинки күндөн тартып уюштурулду деп эсептелет.

3. Алымсыз соода дүкөнүнүн иштеши алымсыз соода дүкөнүнүн ээси алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестринен чыгарылган күндөн кийинки күндөн тартып токтотулат.

4. Алымсыз соода дүкөндөрүнүн жайгашышына, ыңгайлаштырылышына жана жабдылышына, анын ичинде видео байкоо системасы менен жабдылышына карата талаптар, аларды уюштуруу жана иштетүү тартиби, ошондой эле алымсыз соода дүкөндөрүнөн товарларды сатуу эрежелери Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

232-берене. Алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестрине киргизүү шарттары

Бажы иши чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашырууга талаптанган юридикалык жакты алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестрине киргизүү шарттары төмөнкүлөр болуп саналат:

1) алымсыз соода дүкөнү катары пайдаланууга арналган жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген талаптарга жооп берген курулмалардын жана (же) орун-жайлардын (орун-жайлардын бөлүктөрү) менчикте, чарбалык карамакта, оперативдик башкарууда же ижарада болушу. Эгерде курулмалар жана (же) орун-жайлар (орун-жайлардын бөлүктөрү) алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестрине киргизүү жөнүндө арыз берилген күнгө карата ижарада болсо, мындай курулмаларга жана (же) орун-жайларга (орун-жайлардын бөлүктөрү) карата ижара келишими алты айдан кем эмес мөөнөткө түзүлүшү керек;

2) эгерде аларды алууга милдеттүүлүк Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралса, каттоо же чекене соодага уруксат документтеринин болушу;

3) ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан берилген, алымсыз соода дүкөнү катары ишти жүзөгө ашыруу мүмкүндүгү жөнүндө документтердин болушу;

4) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга кайрылган күнгө карата бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, туумдарды, пайыздарды төлөө боюнча аткарылбаган милдеттердин болбошу;

5) бажы иши чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу юридикалык жактын милдеттеринин аткарылышын 10000 (он миң) эсептик көрсөткүч өлчөмүндө камсыздоо;

6) бажы органдарынын маалыматтык системаларына техникалык жактан туура келген, бажы контролундагы товарларды эсепке алуунун жана контролдоонун маалыматтык системаларынын болушу;

7) арыз берген күнгө карата бир жылдын ичинде бажы иши чөйрөсүндөгү бузуулар үчүн жоопкерчиликке тартылган жана (же) бузуу жана (же) кылмыш жасагандыгы үчүн жазыктык жоопкерчиликке тартылган фактылардын болбошу;

8) бажы органдарынын талаптары боюнча отчеттуулуктарды берүү тууралуу милдеттенме;

9) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген башка талаптарга ылайык келиши жана башка шарттардын сакталышы.

233-берене. Алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестринен чыгаруу үчүн негиздер

Алымсыз соода дүкөнүнүн ээсин алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестринен чыгаруу үчүн негиз болуп төмөнкүлөр саналат:

1) Кодекстин 428-беренесинин 1-пунктунун 1-4-пунктчаларында каралган негиздер;

2) алымсыз соода дүкөнүнүн ээси тарабынан бажы иши чөйрөсүндө бир жылдын ичинде үч же андан көп укук бузуулардын болушу;

3) соттун чечими;

4) алымсыз соода дүкөнүнүн ээсин төлөөгө кудуретсиз (банкрот) деп таануу же ал өзүн банкрот деп жарыялоосу.

234-берене. Алымсыз соода дүкөнүнүн ээсинин милдеттери

Алымсыз соода дүкөнүнүн ээси төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) Кодекстин 427-беренесинин экинчи жана үчүнчү абзацтарында жана ушул Мыйзамдын 232-беренесинде белгиленген, алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестрине киргизүү шарттарын сактоого;

2) Кодекстин 244-беренесинин 3-пунктунда белгиленген, алымсыз сооданын бажы жол-жобосуна ылайык товарларды пайдалануу шарттарын сактоого;

3) алымсыз сооданын бажы жол-жобосу астында жайгаштырылган жана алымсыз соода дүкөнүндө сатылбаган товарлардын сакталышын камсыздоого;

4) бажы контролун жүргүзүү мүмкүнчүлүгүн камсыздоого;

5) алымсыз соода дүкөнүнө товарлардын келип түшүүсүнүн жана бул дүкөндө алардын сатылышынын эсебин жүргүзүүгө, ошондой эле бажы органынын талабы боюнча мындай товарлар жөнүндө отчеттуулукту берүүгө, анын ичинде маалыматтык технологияларды колдонуу менен берүүгө;

6) Кодекстин 247-беренесине каралган учурларда бажы алымдарын, салыктарын, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдеттүүлүгүн Кодекстин 55-беренесинин 3-пунктуна жана 73-беренесинин 3-пунктуна ылайык бажы органы тарабынан жиберилген Кабарламада көрсөтүлгөн мөөнөттүн акыркы күнүнөн кечиктирбестен аткарууга;

7) бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга алымсыз соода дүкөндөрүнүн ээлеринин реестрине киргизүүдө ага берилген маалыматтардын өзгөргөндүгү жөнүндө маалымдоого жана мындай маалыматтар өзгөргөн күндөн же алардын өзгөргөндүгү тууралуу ага белгилүү болгон күндөн тартып беш жумушчу күндүн ичинде мындай өзгөрүүлөрдү тастыктоочу документтерди берүүгө;

8) Кодексте жана (же) Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарында белгиленген башка милдеттерди аткарууга.

43-глава. Ыйгарым укуктуу экономикалык оператор

235-берене. Ыйгарым укуктуу экономикалык оператор

1. Ыйгарым укуктуу экономикалык оператор болуп Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык түзүлгөн жана Кодекстин 61-главасында, ушул главада жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн чечимдеринде белгиленген тартипте жана шарттарды сактоо менен ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизилген юридикалык жак саналат.

2. Юридикалык жакты ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүүдө ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизилгендиги жөнүндө күбөлүк берилет.

3. Ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү жөнүндө күбөлүк күчүнө кирген күндөн тартып ыйгарым укуктуу экономикалык оператор тобокелдиктин төмөнкү деңгээлиндеги категориясына кирет.

4. Юридикалык жакты ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү жана аны мындай реестрден чыгаруу тартиби, ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү жөнүндө күбөлүктү берүү, анын колдонулушун токтотуп туруу жана кайра жаңыртуу тартиби Кодексте белгиленет, ал эми Кодексте жөнгө салынбаган бөлүгүндө Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

5. Юридикалык жакты ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү, аны мындай реестрден чыгаруу, ошондой эле ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү жөнүндө күбөлүктүн колдонулушун токтотуп туруу жана кайра жаңыртуу бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан жүзөгө ашырылат.

6. Ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине кирүүгө талаптанган юридикалык жактын мындай реестрге киргизүү шарттарын сакташын текшерүүдө, ошондой эле ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун аны мындай реестрге киргизүү шарттарын сакташын контролдоодо Кодекстин VI бөлүмүндө жана ушул Мыйзамдын VI бөлүмүндө каралган бажы контролу формалары жана бажы контролун жүргүзүүнү камсыз кылуучу чаралар көрүлүшү мүмкүн.

7. Ыйгарым укуктуу экономикалык оператор Кодекстин 437-беренесинде каралган атайын жөнөкөйлөтүүлөрдү бажы аймагында Кодекстин жана ушул Мыйзамдын жоболорун эске алуу менен пайдаланууга укуктуу.

8. Бирликтин үчүнчү тарап менен эл аралык келишимдерине жана Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине ылайык, Кодекстин 437-беренесинде каралган айрым атайын жөнөкөйлөтүүлөр Бирликтин мүчөлөрү болуп эсептелбеген мамлекеттердин ыйгарым укуктуу экономикалык операторлоруна өз ара негизде берилиши мүмкүн.

Мындай атайын женөкөйлөтүүлөр мындай эл аралык келишимдердин тараптары болуп эсептелген мамлекеттердин аймагында гана колдонулушу мүмкүн.

236-берене. Ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестри

Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган Комиссия тарабынан аныкталган форма боюнча ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрин жүргүзөт жана аны өзүнүн расмий сайтына жайгаштырат жана кеминде айына бир жолу анын жаңылануусун камсыз кылат.

237-берене. Ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү жөнүндө күбөлүк жана анын типтери

1. Ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү жөнүндө күбөлүк (мындан ары ушул главада - күбөлүк) үч типте болушу мүмкүн.

2. Биринчи типтеги күбөлүк ыйгарым укуктуу экономикалык операторго Кодекстин 437-беренесинин 2-пунктунда каралган атайын жөнөкөйлөтүүлөрдү пайдалануу укугун берет.

3. Экинчи типтеги күбөлүк ыйгарым укуктуу экономикалык операторго төмөнкүдөй атайын жөнөкөйлөтүүлөрдү пайдалануу укугун берет:

1) Кодекстин 437-беренесинин 3-пунктунун 1, 3 - 4, 6-10-пунктчаларында каралган атайын жөнөкөйлөтүүлөрдү;

2) ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун курулмаларында, орун-жайларында (орун-жайлардын бөлүктөрүндө) жана (же) ачык аянттарында (ачык аянттардын бөлүктөрүндө) ыйгарым укуктуу экономикалык оператор болуп саналбаган жактардын товарларын убактылуу сактоону;

4. Үчүнчү типтеги күбөлүк ыйгарым укуктуу экономикалык операторго ушул берененин 2 жана 3-бөлүктөрүндө каралган атайын жөнөкөйлөтүүлөрдү пайдалануу укугун берет.

5. Күбөлүктүн формасы жана аны толтуруу тартиби Комиссия тарабынан аныкталат.

6. Күбөлүк юридикалык жак ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизилген күндөн тартып он календарлык күн өткөндөн кийин күчүнө кирет жана колдонуу мөөнөтү чектелбейт.

7. Ушул берененин 2-4-бөлүктөрүндө каралган атайын жөнөкөйлөтүүлөрдү ыйгарым укуктуу экономикалык оператор күбөлүк күчүнө кирген күндөн тартып күбөлүктүн тибине жараша пайдаланууга укуктуу.

8. Бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган юридикалык жак ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизилген күндөн тартып беш календарлык күндөн кечиктирбестен, мындай жакка жана баш ийген бажы органдарына, ошондой эле башка мүчө-мамлекеттердин бажы органдарына Кодекстин 368-беренесине ылайык, юридикалык жактын ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизилген дата жана күбөлүк күчүнө кирген дата жөнүндө маалыматты жеткирет.

238-берене. Ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү шарттары

1. Биринчи типтеги күбөлүктү берүү менен юридикалык жакты ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү шарттары болуп төмөнкүлөр саналат:

1) ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү жөнүндө арыз (мындан ары ушул главада - арыз) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан катталган күнгө чейин юридикалык жактын үч жылдан кем эмес тышкы экономикалык ишти, бажы өкүлү, убактылуу сактоо кампасынын ээси, бажы кампасынын ээси катары бажы иши чөйрөсүндөгү ишти же болбосо эки жылдан кем эмес бажы жүк ташуучусу катары ишти жүзөгө ашыруусу жана бул мөөнөттүн ичинде:

а) товарларды ташууга карата кызматтарды көрсөтүү боюнча ишти кошпогондо, тышкы экономикалык ишти жүргүзгөн жактар тарабынан ар бир жылга товарларга карата ондон кем эмес декларация берилгенде же бажы чек арасы аркылуу алынып өткөн товарлардын суммалык наркы ар бир жылга бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган арызды каттаган күнгө карата колдонулган валюта курсу боюнча 500000 евродон кем эмес болгондо;

б) товарларды ташууга карата кызматтарды көрсөтүү боюнча тышкы экономикалык ишти жүргүзгөн жактар тарабынан ар бир жылга эки жүз элүүдөн кем эмес транзиттик декларация берилгенде;

в) бажы өкүлү катары бажы иши чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактар тарабынан ар бир жылга эки жүздөн кем эмес бажы декларациясы берилгенде же алар тарабынан берилген бажы декларацияларында көрсөтүлгөн товарлардын суммалык наркы ар бир жылга бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган арызды каттаган күнгө карата колдонулган валюта курсу боюнча 500000 евродон кем эмес болгондо;

г) убактылуу сактоо кампаларынын, бажы кампаларынын ээлери катары бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактар тарабынан суммалык наркы ар бир жылга бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган арызды каттаган күнгө карата колдонулган валюта курсу боюнча 500000 (беш жүз миң) евродон кем эмес болгон товарлар сакталганда;

д) бажы жүк ташуучусу катары бажы чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашыруучу жактар тарабынан ар бир жылга 250дөн кем эмес транзиттик декларация берилгенде;

2) Кодекстин 436-беренесине ылайык берилген, ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттеринин аткарылышын камсыздоо;

3) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган арызды каттаган күнгө карата бардык мүчө-мамлекеттерде бажы төлөмдөрүн, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, туумдарды, пайыздарды төлөө боюнча белгиленген мөөнөттө аткарылбаган милдеттердин болбошу;

4) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган арызды каттаган күнгө карата Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарына ылайык салыктарды төлөө боюнча карыздардын (өнбөс калдыктын) болушу;

5) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан арыз катталган күнгө чейинки бир жылдын ичинде бул юридикалык жактын бажы иши чөйрөсүндөгү бузуулар үчүн жоопкерчиликке тартылган фактылардын бардык мүчө-мамлекеттерде болбошу;

6) ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине кирүүгө талаптанган юридикалык жактын акцияларынын 10 же андан көп пайызына ээ болгон ошол юридикалык жактын акционерлери, анын уюштуруучулары (катышуучулары), жетекчилери, башкы бухгалтерлери болуп эсептелген жеке жактардын бажы иши чөйрөсүндөгү кылмышы үчүн жазыктык жоопкерчиликке тартылган фактылардын бардык мүчө-мамлекеттерде болбошу;

7) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан белгиленген талаптарга жооп берген, бажы операцияларын жүргүзүүдө бажы органына берилген маалыматтарды чарбалык операцияларды жүргүзүү жөнүндө маалыматтарга салыштырууга мүмкүндүк берүүчү жана мындай маалыматтарды бажы органдарынын алуусун (анын ичинде алыстан) камсыздоочу, товарларды эсепке алуу системасынын болушу;

2. Экинчи типтеги күбөлүктү берүү менен ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине юридикалык жакты киргизүү шарттары болуп төмөнкүлөр саналат:

1) ушул берененин 1-бөлүгүнүн 1, 3-7-пункттарында көрсөтүлгөн шарттар;

2) юридикалык жактын финансылык туруктуулугунун Комиссия же Комиссия тарабынан каралган учурларда Кыргыз Республикасынын Өкмөтү белгилеген тартипте аныкталган мааниге туура келиши;

3) товарларды убактылуу сактоого арналган курулмалардын, орун-жайлардын (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянттардын (ачык аянттардын бөлүктөрү) менчикте, чарбалык карамакта, оперативдик башкарууда же ижарада болушу. Эгерде курулмалар, орун-жайлар (орун-жайлардын бөлүктөрү) жана (же) ачык аянттар (ачык аянттардын бөлүктөрү) ижарада турса, мындай курулмаларга, орун-жайларга (орун-жайлардын бөлүктөрүнө) жана (же) ачык аянттарга (ачык аянттардын бөлүктөрүнө) карата ижара келишими ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга арыз берилген күнгө карата алганда бир жылдан кем эмес мөөнөткө түзүлүшү керек;

4) аймагында товарларды убактылуу сактоо, бажы транзитинин бажы жол-жобосун колдонууну бүткөрүү жүзөгө ашырыла турган жана (же) бажы контролу жүргүзүлө турган курулмаларга, орун-жайларга (орун-жайлардын бөлүктөрүнө) жана (же) ачык аянттарга (ачык аянттардын бөлүктөрүнө) карата, транспорттук каражаттарга жана ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине кирүүгө талаптанган юридикалык жактын кызматкерлерине карата Комиссия тарабынан аныкталуучу талаптардын сакталышы;

5) товарларды өндүрүү боюнча ишти жүзөгө ашыруучу жана (же) товарларды экспорттоочу юридикалык жактын финансылык туруктуулугу ушул берененин 5-бөлүгүнө ылайык аныкталган мааниге туура келбеген учурда, ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттеринин аткарылышы арыз катталган күнгө карата колдонулган валюта курсу боюнча 150000 евродон кем эмес эквиваленттик өлчөмдө камсыздалышы.

3. Үчүнчү типтеги күбөлүктү берүү менен юридикалык жакты ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү шарттары болуп Кодекстин 433-беренесинин 5-пунктунда жана ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган шарттар саналат.

4. Юридикалык жакты ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүүнүн кошумча шарттары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн.

5. Ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине кирүүгө талаптанган юридикалык жактын финансылык туруктуулугун жана финансылык туруктуулукту мүнөздөөчү жана бул реестрге киргизүү үчүн зарыл болгон маанилерди аныктоонун тартибин Комиссия жана Комиссия тарабынан каралган учурларда Кыргыз Республикасынын Өкмөтү аныктайт.

239-берене. Ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү тартиби

1. Юридикалык жактарды ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү Кодекстин 434-беренесинде белгиленген тартипте, бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан жүзөгө ашырылат.

Ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүү үчүн юридикалык жак бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга арыз берет.

Бул арыздын формасы, аны толтуруу тартиби жана анда келтирилген маалыматтарды ырастоочу документтердин тизмеги Комиссия тарабынан аныкталат.

2. Арызды кароо мөөнөтү ал катталган күндөн тартып отуз календарлык күндөн ашпоого тийиш.

240-берене. Күбөлүктүн колдонулушун токтотуп туруу, кайра улантуу жана ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестринен чыгарууга негиздер

1. Күбөлүктүн колдонулушун токтотуп туруу, кайра улантуу жана ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестринен чыгаруу ушул берененин жоболорун эске алуу менен Кодекстин 435-беренесине ылайык жүзөгө ашырылат.

2. Күбөлүктүн колдонулушун токтотуп туруу үчүн кошумча негиздер жана ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестринен ыйгарым укуктуу операторлорду чыгаруу үчүн кошумча негиздер Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгилениши мүмкүн.

241-берене. Ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттеринин аткарылышын камсыздоо

1. Ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттеринин аткарылышын камсыздоо, мындай камсыздоо ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүүнүн шарты болуп эсептелген учурларда Кодекстин 436-беренесине ылайык аныкталган өлчөмдө берилет.

2. Ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттеринин аткарылышы ушул Мыйзамдын 64-беренесинин 1-бөлүгүнүн 1 жана 2-пункттарында көрсөтүлгөн ыкмалар менен камсыздалат.

3. Ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттеринин аткарылышын камсыздоо ыкмаларын колдонуу тартиби, Кодекстин 436-беренесинин 9-пунктуна ылайык ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттеринин аткарылышын камсыздоонун өлчөмүн төмөндөтүү тартиби, ошондой эле мындай камсыздоо берилүүчү валюта Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

4. Ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттеринин аткарылышын камсыздоону кайра кайтаруу юридикалык жактын Кодекстин 436-беренесинин 12-пунктунда каралган учурларда бажы төлөмдөрүн, салыктарын, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды, туумдарды, пайыздарды төлөө боюнча белгиленген мөөнөттө аткарылбаган милдеттери болбогондо жүргүзүлөт.

Ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттеринин аткарылышын камсыздоону кайра кайтаруу Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленген тартипте, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан жүзөгө ашырылат.

Ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттеринин аткарылышын камсыздоону ырастоочу документтерди кайра кайтаруунун тартиби жана учурлары Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан белгиленет.

242-берене. Ыйгарым укуктуу экономикалык операторго берилүүчү атайын жөнөкөйлөтүүлөр

1. Атайын жөнөкөйлөтүүлөр деп ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун күбөлүгүнүн тибине жараша колдонулуучу, айрым бажы операцияларын жана бажы контролун жүргүзүүнүн өзгөчөлүктөрү, Кодекстин жана ушул Мыйзамдын жоболорун колдонуунун башка өзгөчөлүктөрү түшүнүлөт.

2. Биринчи типтеги күбөлүк ыйгарым укуктуу экономикалык операторго Кодекстин 437-беренесинин 2-пунктунда каралган атайын жөнөкөйлөтүүлөрдү пайдаланууга укук берет.

3. Экинчи типтеги күбөлүк ыйгарым укуктуу экономикалык операторго төмөнкү атайын жөнөкөйлөтүүлөрдү колдонууга укук берет:

1) Кодекстин 437-беренесинин 3-пунктунун 1, 3 - 4, 6-10-пунктчаларында каралган атайын жөнөкөйлөтүүлөрдү;

2) ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун курулмаларында, орун-жайларында (орун-жайлардын бөлүктөрүндө) жана (же) ачык аянттарында (ачык аянттарынын бөлүктөрүндө) ыйгарым укуктуу экономикалык операторлор болуп эсептелбеген жактардын товарларын убактылуу сактоону.

4. Үчүнчү типтеги күбөлүк ыйгарым укуктуу экономикалык операторго ушул берененин 2 жана 3-бөлүктөрүндө көрсөтүлгөн атайын жөнөкөйлөтүүлөрдү пайдаланууга укук берет.

243-берене. Ыйгарым укуктуу экономикалык операторлор тарабынан айрым бажы операцияларын жүргүзүүнүн, товарларды убактылуу сактоонун өзгөчөлүктөрү жана бажы транзитинин бажы жол-жоболорун аяктоо өзгөчөлүктөрү

Бажы аймагына товарлардын ташып келинишине же бажы аймагынан товарлардын ташып кетилишине байланышкан бажы операцияларын жүргүзүү, ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун курулмаларында, орун-жайларында (орун-жайларынын бөлүктөрүндө) жана (же) ачык аянттарында (ачык аянттарынын бөлүктөрүндө) товарларды убактылуу сактоо, ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун курулмаларында, орун-жайларында (орун-жайларынын бөлүктөрүндө) жана (же) ачык аянттарында (ачык аянттарынын бөлүктөрүндө) түзүлгөн бажы контролу зонасына товарларды жеткирүүдө бажы транзитинин бажы жол-жобосун колдонууну аяктоо, ошондой эле ыйгарым укуктуу экономикалык оператор декларант болгон товарларга карата декларация берилгенге чейин бажы операцияларын жүргүзүү жана товарларды чыгаруу Кодекстин 438-441-беренелеринде белгиленген өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен жүзөгө ашырылат.

244-берене. Ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттери

1. Ыйгарым укуктуу экономикалык оператор төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) Кодекстин 433-беренесинин 1-пунктунун 7-пункчтасында каралган ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүүнүн шарттарын сактоого;

2) Кодекстин 436-беренесине ылайык ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун милдеттеринин аткарылышын камсыздоого;

3) бажы иши чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүүдө өздөрү берген маалыматтардын өзгөргөндүгү жөнүндө маалымдоого жана мындай өзгөрүүлөрдү тастыктоочу документтерди маалыматтар өзгөргөн күндөн же мындай өзгөрүүлөр жөнүндө ага белгилүү болгон күндөн тартып он төрт календарлык күндүн ичинде берүүгө;

4) Кодекске ылайык бажы алымдарын, салыктарын, атайын, демпингге каршы, компенсациялык алымдарды төлөө боюнча милдетин Кодекстин 55-беренесинин 3-пунктуна жана 73-беренесинин 3-пунктуна ылайык бажы органы тарабынан жиберилген Кабарламада көрсөтүлгөн мөөнөттүн акыркы күнүнөн кечиктирбестен аткарууга;

5) Кодексте, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерде жана актыларда жана бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген башка милдеттерди аткарууга.

2. Биринчи же үчүнчү типтеги күбөлүктөрдү берүү менен ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизилген ыйгарым укуктуу экономикалык операторлор ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган милдеттерди сактоодон тышкары, Комиссия тарабынан Кодекстин 437-беренесинин 2-пунктунун 6-пунктчасына ылайык аныкталган пломбаларга карата талаптарды да сактоого милдеттүү.

3. Экинчи же үчүнчү типтеги күбөлүктөрдү берүү менен ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизилген ыйгарым укуктуу экономикалык операторлор ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган милдеттүүлүктү сактоодон тышкары, Кодекстин 442-беренесинин 3-пунктунда каралган милдеттүүлүктү да сактоого милдеттүү.

4. Ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестрине киргизүүдө өздөрү берген маалыматтардын өзгөргөндүгү жөнүндө мындай маалыматтар өзгөргөн күндөн же мындай өзгөрүүлөр тууралуу ага белгилүү болгон күндөн тартып он төрт календарлык күндүн ичинде бажы органына маалымдалбаган учурда, ыйгарым укуктуу экономикалык оператор Кыргыз Республикасынын бузуулар жөнүндө мыйзамдарына ылайык жоопкерчиликке тартылат.

5. Юридикалык жакка берилген күбөлүктүн колдонулушу токтотуп турулган же юридикалык жак ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестринен чыгарылган учурда, бул жак бажы транзитинин бажы жол-жобосуна ылайык товарларды ташууда (транспорттоодо), товарларды убактылуу сактоодо жана башка учурларда бажы операцияларын же болбосо күбөлүктүн колдонулушу токтотуп турулганга же болбосо юридикалык жак ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун реестринен чыгарылганга чейин башка аракеттерди жүргүзүү боюнча милдет келип чыкканда аларды жүргүзүүгө милдеттүү.

245-берене. Бажы органдарынын жана ыйгарым укуктуу экономикалык операторлордун өз ара аракеттенүүсү

Бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын жана ыйгарым укуктуу экономикалык оператордун ортосунда өз ара аракеттенүүнү уюштуруу максатында макулдашуу (меморандум же башка документ) түзүлүшү мүмкүн.

IX БӨЛҮМ. ӨТКӨӨЛ ЖОБОЛОР. КОРУТУНДУ ЖОБОЛОР

44-глава. Өткөөл жоболор.

246-берене. Жалпы өткөөл жоболор

1. Ушул Мыйзам Кодексте, бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдерде жана актыларда жөнгө салынуучу жана ал күчүнө кирген күндөн тартып келип чыккан мамилелерге карата колдонулат.

2. Өткөөл жоболорду колдонуу ушул бөлүмдө белгиленген өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен Кодекстин IX бөлүмүнө ылайык жүзөгө ашырылат.

3. Эгерде Кодекске ылайык кабыл алынуучу бажылык жөнгө салуу чөйрөсүндөгү эл аралык келишимдер жана актылар Кодекс күчүнө кирген учурга карата күчүнө кире элек болсо, алар күчүнө киргенге чейин, эгерде Кодекстин 444-беренесинде башкача белгиленбесе, Кыргыз Республикасынын тиешелүү укуктук мамилелерди жөнгө салуучу мыйзамдары колдонулат.

247-берене. Кодекстин 59-беренесине карата өткөөл жоболор

1. Кодекстин 59-беренесинин 2-пунктунун 4-пунктчасында көрсөтүлгөн, ташып кирүү бажы алымдарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө берилиши мүмкүн болгон товарлардын тизмеги Комиссия тарабынан аныкталганга чейин:

1) Кодекстин 59-беренесинин 2-пунктунун 4-пунктчасын колдонуу максатында айыл чарба техникасына Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасынын 842481, 843351 жана 843359 субпозицияларында классификациялануучу айыл чарба техникасы кирет;

2) Кодекстин 59-беренесинин 2-пунктунун 4-пунктчасына ылайык ташып кирүү бажы алымдарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө берилиши мүмкүн болгон башка товарлардын тизмеги Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталышы мүмкүн.

2. Кодекстин 59-беренесинин 3-пунктунда көрсөтүлгөн, ташып кирүү бажы алымдарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө берилиши мүмкүн болгон товарлардын тизмеги Комиссия тарабынан аныкталганга чейин, Кодекстин 60-беренесине ылайык ташып кирүү бажы алымдарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө үчүн пайыздарды төлөө менен ташып кирүү бажы алымдарын төлөө мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө товарларды ички керектөө үчүн чыгаруунун бажы жол-жобосуна ылайык чыгарган күндөн кийинки күндөн тартып алты айдан ашпаган мөөнөткө, 2010-жылдын 21-майындагы Бажы алымдарын төлөөнүн негиздери, шарттары жана мөөнөтүн өзгөртүү тартиби жөнүндө макулдашуунун 6-беренесинин 1-пунктунун 1-бөлүгүнүн 7-пунктчасында каралган негиздер болгондо жана көрсөтүлгөн пункттун 2 жана 3-бөлүктөрүн эске алуу менен берилет.

Көрсөтүлгөн негиз боюнча ташып келүү бажы алымдарын төлөөнүн мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө Кодекстин 8-главасына ылайык берилет.

248-берене. Бажы операцияларын жүргүзүү өзгөчөлүктөрү жөнүндө өткөөл жоболор

1. Бажы аймагындагы кайсы болбосун бажы органына товарларга карата декларация берүүгө мүмкүндүк берүүчү, Бирликтин алкагындагы эл аралык келишимдер күчүнө киргенге чейин товарларга карата декларация Кодекстин 449-беренесине ылайык берилет.

2. Кодекс күчүнө кирген күнгө карата убактылуу сактоодо турган товарларды убактылуу сактоо мөөнөтү Кодекстин 101-беренесине ылайык эсептелет.

3. Кодекс жана ушул Мыйзам күчүнө киргенге чейин бажы органы тарабынан бажы декларациясы катталган товарлар, бул бажы декларациясын бажы органы каттаган күнгө карата Бажы бирлигинин бажы мыйзамдарында жана бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте жана шарттарда, билдирилген бажы жол-жобосу астында жайгаштырылууга тийиш.

4. Кодекс күчүнө киргенге чейин бажылык декларациялоо Бажы бирлигинин Бажы кодексинин 194-беренесине ылайык "Кыргыз Республикасында бажылык жөнгө салуу жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 224-228-беренелеринде белгиленген өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен жүзөгө ашырылган товарларга карата аларды чыгарып берүүгө, бажы жол-жоболоруна жайгаштырууга жана (же) бажы жол-жоболорун колдонууну аяктоого байланышкан бажы операцияларын жүргүзүү Кодекс жана ушул Мыйзам күчүнө киргенден кийин Бажы бирлигинин бажы мыйзамдарында жана бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте жана шарттарда жүзөгө ашырылат.

249-берене. Эркин бажы зонасынын, анын ичинде айрым ЭЭЗдердеги эркин бажы зонасынын, эркин кампанын бажы жол-жоболорун колдонуу өзгөчөлүктөрү жөнүндө өткөөл жоболор

Кодекстин 454, 455 жана 456-беренелерине ылайык Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленүүчү эркин бажы зонасынын, анын ичинде айрым ЭЭЗдердеги эркин бажы зонасынын, эркин кампанын бажы жол-жоболорун колдонуу өзгөчөлүктөрү Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныкталат.

45-глава. Корутунду жоболор

250-берене. Кыргыз Республикасынын айрым мыйзам актыларын күчүн жоготту деп таануу

Ушул Мыйзам күчүнө кирген күндөн тартып төмөнкүлөр күчүн жоготту деп таанылсын:

1) "Кыргыз Республикасынын айрым мыйзам актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө" Кыргыз Республикасынын 2014-жылдын 30-декабрындагы № 172 Мыйзамынын 1-беренеси (Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Жарчысы, 2014-ж., № 11, 936-ст.);

2) "Кыргыз Республикасында бажылык жөнгө салуу жөнүндө" Кыргыз Республикасынын 2014-жылдын 31-декабрындагы № 184 Мыйзамы ("Эркин Тоо" газетасы, 19-июнь, 2015-жыл, № 56);

3) "Кыргыз Республикасында бажылык жөнгө салуу жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамына өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу" Кыргыз Республикасынын 2017-жылдын 6-июнундагы № 99 Мыйзамы (Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Жарчысы, 2017-ж., № 6, 502-ст.).

251-берене. Ушул Мыйзамдын күчүнө кирүү тартиби

Ушул Мыйзам расмий жарыяланган күндөн тартып он беш күн өткөндөн кийин күчүнө кирет.

"Эркин Тоо" газетасынын 2019-жылдын 30-апрелинде N 34-35 жарыяланды

Кыргыз Республикасынын Өкмөтү алты айлык мөөнөттө өзүнүн чечимдерин ушул Мыйзамга ылайык келтирсин.

 

Кыргыз Республикасынын Президенти

С. Жээнбеков

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН САЛЫК КОДЕКСИ

2022-жылдын 18-январы № 3

(КР 2022-жылдын 18-январындагы № 4 Мыйзамы менен 2022-жылдын 1-январынан тартып колдонууга киргизилди)

(КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

ЖАЛПЫ БӨЛҮК

I БӨЛҮМ. ЖАЛПЫ ЖОБОЛОР

1-глава. Жалпы жоболор

1-берене. Кыргыз Республикасынын Салык кодекси менен жөнгө салынуучу мамилелер

1. Кыргыз Республикасынын Салык кодекси (мындан ары - Кодекс) төмөнкүдөй мамилелерди жөнгө салат:

1) Кыргыз Республикасында салыктарды белгилөө, колдонууга киргизүү жана алуу боюнча;

2) салык контролун жүзөгө ашыруу процессинде келип чыгуучу;

3) бюджетке төлөнүүгө тийиш болгон салыктардын суммасын эсептөө жана төлөө боюнча;

4) салыктык карыздын суммасын өндүрүү боюнча;

5) ушул Кодекстин талаптарын бузгандык үчүн жоопкерчиликке тартуу боюнча;

6) салык кызматынын органдарынын чечимдерине, алардын кызматкерлеринин аракеттерине жана/же аракетсиздигине даттануу боюнча;

7) салык жеңилдиктеринин натыйжалуулугун баалоо боюнча.

Ушул Кодекстин максатында ушул бөлүктө каралган мамилелерди ишке ашыруу менен байланышкан салык кызматынын органдарынын иш-милдеттерин жүзөгө ашыруу салыктык администрациялоо деп таанылат.

2. Ушул Кодекс ошондой эле салык кызматынын органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын укуктук статусун белгилейт.

3. Евразия экономикалык бирлигинин (мындан ары - ЕАЭБ) бажы чек арасы аркылуу өткөрүлүүчү товарлардан салык алуу боюнча мамилелерге карата Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарына карата жөнгө салынбаган жана карама-каршы келбеген бөлүгүндө бажы иши чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдары колдонулат.

4. Кошумча наркка салыкты кошо алганда, салыктарды төлөө боюнча шарттарга карата турукташтыруу режимин колдонууга байланыштуу укук мамилелери Кыргыз Республикасынын инвестициялар жөнүндө мыйзамдары менен жөнгө салынат. Кыргыз Республикасынын инвестициялар жөнүндө мыйзамдарында белгиленген турукташтыруу режими башка кыйыр салыктарды төлөөгө карата колдонулбайт.

5. Мамлекеттик социалдык камсыздандыруу жана салыктык эмес кирешелер боюнча Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын бузгандыгы үчүн камсыздандыруу төгүмдөрүн жана салыктык эмес кирешелерди төлөөчүлөрдү жоопкерчиликке тартуу менен, Кыргыз Республикасынын мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча жана салыктык эмес кирешелери жөнүндө мыйзамдарына ылайык салык кызматынын органдары жүзөгө ашырган администрациялоо мамлекеттик социалдык камсыздандыруу, салыктык эмес кирешелер боюнча салыктык төгүмдөрдү жыйноону, контролдоону жүзөгө ашыруу менен байланышкан мамилелер мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча жана салыктык эмес кирешелер жөнүндө мыйзамдарда жөнгө салынбаган жана ага каршы келбеген бөлүгүндө Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары менен жөнгө салынат.

6. Ушул Кодекс менен жөнгө салынуучу мамилелер салыктык укук мамилелери болуп саналат.

7. Төмөндө көрсөтүлгөн мамилелер:

1) ушул берененин 1-бөлүгүнүн 1, 2, 5-7-пункттарындагы көрсөтүлгөн мамилелер административдик укук мамилелеринен келип чыккан деп таанылат;

2) ушул берененин 1-бөлүгүнүн 3 жана 4-пункттарындагы мамилелер жарандык укук мамилелеринен келип чыккан деп таанылат.

2-берене. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары

1. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары - бул салыктык укук мамилелерин жөнгө салуучу ченемдик укуктук актылар тутуму.

2. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары төмөнкүдөй ченемдик укуктук актылардан турат:

1) ушул Кодекстен;

2) ушул Кодекстин негизинде кабыл алынган ченемдик укуктук актылардан (мындан ары - Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын актылары).

3. Ушул Кодекс төмөнкүлөрдү белгилейт:

1) Кыргыз Республикасында салык салуу принциптерин;

2) Кыргыз Республикасындагы салыктар тутумун;

3) Кыргыз Республикасында алынуучу салыктардын түрлөрүн;

4) жергиликтүү салыктарды колдонууга киргизүү жана колдонулушун токтотуу тартибин;

5) салык милдеттенмелеринин келип чыгуу, өзгөртүү, токтотуу негиздерин жана аткаруу тартибин;

6) салык төлөөчүлөрдүн, салык кызматынын органдарынын жана салыктык укук мамилелеринин башка катышуучуларынын укуктарын жана милдеттерин;

7) салык контролунун формаларын жана усулдарын;

8) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген талаптарды бузгандык үчүн жоопкерчиликти;

9) салык кызматынын органдарынын чечимдерине жана алардын кызматкерлеринин аракеттерине жана/же аракетсиздигине даттануу тартибин.

3-берене. Эл аралык келишимдердин жана башка макулдашуулардын колдонулушу

1. Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык күчүнө кирген эл аралык келишимде Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында каралгандан башка ченемдер белгиленсе, анда ошол эл аралык келишимдин ченемдери колдонулат.

2. Эгерде Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети (мындан ары - Министрлер Кабинети) тарабынан түзүлгөн макулдашуу Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши (мындан ары - Жогорку Кеңеш) ратификациялаган болсо, же болбосо Жогорку Кеңеш ратификациялаган макулдашууну аткаруу үчүн Жогорку Кеңештин тапшырмасы боюнча түзүлсө, Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында каралгандан башка ченемдерди белгилесе, анда мындай макулдашуу менен жөнгө салынган салык мамилелерине ошол макулдашуунун ченемдери колдонулат.

4-берене. Ушул Кодексте пайдаланылуучу терминдер жана аныктамалар

1. Жарандык, үй-бүлөлүк, бажы жана башка тармактар боюнча Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын ушул Кодексте колдонулуучу институттары, терминдери жана аныктамалары, эгерде ушул Кодексте башкача каралбаса, бул тармактардагы мыйзамдарда кандай колдонулса, ошондой мааниде колдонулат.

2. Ушул Кодексте төмөнкүдөй терминдер жана аныктамалар колдонулат:

1) агент - жарандык-укуктук келишимдердин, анын ичинде тапшырма, комиссиялоо, транспорттук экспедициялоо келишимдеринин, же болбосо агенттик келишимдин негизинде ишти жүзөгө ашыруучу субъект;

2) администрациялоо - ушул Кодекстин ченемдерин аткарууну камсыздоо боюнча салык жана бажы кызматтарынын органдарынын аракеттери;

3) банк - Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын (мындан ары - Улуттук банк) лицензиясы же күбөлүгү бар коммерциялык банк, адистештирилген финансы-насыялык же насыялык мекеме же уюм;

4) жакын туугандар - Кыргыз Республикасынын үй-бүлөлүк мыйзамдарына ылайык никеде турган адамдар, асырап алуучулар жана асырап алынган балдар, камкорчулар жана/же көзөмөлчүлөр, ошондой эле ата-энелер, балдары, толук бир туугандар жана толук эмес бир туугандар, чоң аталар, чоң энелер, таяталар, таенелер, неберелер;

5) бюджет - Кыргыз Республикасынын мамлекеттик бюджети;

6) товарларды убактылуу ташып кирүү/ташып чыгуу - ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерден/мүчө мамлекеттерге төмөнкүлөрдү:

а) көргөзмө, жармаңкелерде көрсөтүү үчүн товарларды;

б) ижарага алынган негизги каражаттарды;

в) кепилденген оңдоо үчүн товарларды;

г) аскердик машыгууларды өткөрүү үчүн товарларды;

д) сыноо үчүн негизги каражаттарды, аларды андан ары өзгөрүлбөгөн абалында ташып кирүү/ташып чыгуу шартында жана ташып кирүүдө/ташып чыгууда аларды идентификациялоону камсыз кылуу мүмкүнчүлүгү менен ташып кирүү/ташып чыгуу;

7) виртуалдык актив - наркка ээ болгон, сакталган жана жүгүртүлгөн баалуулуктун санариптик мааниси жана/же мүлктүк жана/же мүлктүк эмес укуктарды тастыктоо каражаты болуп саналган, бөлүштүрүлгөн реестрлердин же окшош технологияларды колдонуу менен түзүлүүчү, сакталуучу жана жүгүртүлүүчү жана акча бирдиги (валюта), төлөө каражаты жана баалуу кагаз болуп саналбаган электрондук-санариптик формадагы маалыматтардын жыйындысы;

8) түшкөн каражат - салык төлөөчү тарабынан сатылган товарлардан, жумуштардан, кызмат көрсөтүүлөрдөн (анын ичинде бартердик операциялар боюнча) алынган же алынууга тийиш болгон акча каражаттары.

Агент үчүн товарларды сатуудан, жумуштардан же кызмат көрсөтүүлөрдөн түшкөн каражат болуп агенттик сый акы саналат;

9) товарларды маркалоонун мамлекеттик автоматташтырылган маалымат тутуму (мындан ары - "Товарларды маркалоо" МАМТ) - маркалоо коддорун генерациялоону, идентификациялоо каражаттары менен милдеттүү түрдө маркаланууга тийиш болгон товарларды жүгүртүү тууралуу маалыматты чогултууну жана иштетүүнү, сактоону, берүүнү жана жайылтууну жүзөгө ашыруучу, ошондой эле Кыргыз Республикасынын башка салык мыйзамдары жана ЕАЭБ укуктары менен каралган башка максаттарда колдонулуучу ыйгарым укуктуу салык органынын маалымат тутуму;

10) тутумдук негиздеги иш - эгерде календардык жылдын ичинде товардын экиден көп бирдиги сатылса, бирдей жана/же окшош товарларды сатуу боюнча иш-аракеттер, ошондой эле кайтарымдуу негизде жумуштарды аткаруу жана кызматтарды көрсөтүү;

11) товарларды импорттоо - төмөнкүлөрдү ташып кирүү:

а) ЕАЭБ Кыргыз Республикасындагы бажы аймагына ички керектөө үчүн чыгаруунун бажы жол-жобосуна жайгаштырылган чет өлкөлүк товарларды;

б) кайра импорттоо бажы жол-жобосуна жайгаштырылган ЕАЭБ товарларын:

- ЕАЭБ Кыргыз Республикасындагы бажы аймагына;

- Кыргыз Республикасындагы эркин экономикалык зоналардын жана эркин кампалардын аймактарынан Кыргыз Республикасынын аймагына;

в) ЕАЭБ мүчө башка мамлекеттин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына ЕАЭБ төмөнкүдөй товарларын:

- менчикке сатып алынган;

- финансылык ижара келишими боюнча пайдаланууга алынган;

- иштетип алма чийки заттарды кайра иштетүүнүн продуктулары болуп саналган;

г) Кыргыз Республикасындагы эркин экономикалык зоналардын, эркин кампалардын жана бажы кампаларынын аймактарынан Кыргыз Республикасынын аймагына чет өлкөлүк товарларды;

д) эгерде чийки затты ташып кирүү күнүнөн тартып 24 айдан ашык өтсө жана кайра иштетүү продуктулары Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары ташылып чыкпаса, Кыргыз Республикасынын аймагында кайра иштетүү үчүн ЕАЭБ мүчө башка мамлекеттин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына иштетип алма чийки заттарды;

12) мүлк - Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарына ылайык мүлккө кирүүчү объекттер;

13) салык төлөөчүнүн идентификациялык салык номери (мындан ары - ИСН) - анын негизинде Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүлөрүн каттоо жана салыктык эсепке алуу жүзөгө ашырылуучу уникалдуу санариптик код;

14) жеке эмгек иши - илимий, педагогикалык (окутуучулук), чыгармачылык чөйрөлөрдө, ошондой эле Министрлер Кабинети тарабынан аныкталуучу башка чөйрөлөрдө өз алдынча жана жалданма эмгекти тартпастан жүзөгө ашырылуучу жеке жактын иши;

15) исламдык каржылоо - Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарында жана Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларында белгиленген банк ишинин жана каржылоонун исламдык принциптерине ылайык банктын жана/же лизингдик компаниянын иши;

16) салык төлөөчүнүн жеке эсеби - салык төлөөчүнүн салык милдеттенмесин аткаруу менен байланышкан кошуп эсептɵɵлɵрдү жана түшүүлөрдү эсепке алуу максатында салыктык контролдоо инструменти;

17) товарды маркалоо - Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын жана/же ЕАЭБдин мыйзамдарынын талаптарына ылайык идентификациялоо каражаттарын товарга же анын таңгагына түшүрүү/бекитүү.

Ушул пункттун максатында штрих же башка код түрүндө берилген, же радиожыштык белгисине жазылган, же өзүнө маалыматты камтыган автоматтык идентификациялоонун башка каражаттарын же технологияларын колдонуу менен берилген машина окуй ала турган формадагы символдордун уникалдуу ырааттуулугу идентификациялоо каражаты деп таанылат.

Товарды маркалоо каражаты деп Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын жана/же ЕАЭБдин мыйзамдарынын талаптарына ылайык маалыматтарды камтыган акциздик жыйымдын маркасы таанылышы мүмкүн.

Салык салуу максатында маркаланууга тийиш болгон товарлардын тизмеги, идентификациялоо каражаттары, идентификациялоо каражаттарында камтылууга тийиш болгон маалыматтын форматы жана курамы, товарларды маркалоону киргизүү мөөнөтү, тартиби жана Товарларды маркалоонун усулдук эрежелери Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет;

18) контролдук баалардын минималдык деңгээли - Кыргыз Республикасынын аймагына импорттолуучу жана Кыргыз Республикасынын аймагында өндүрүлгөн товарлардын ушул Кодексте аныкталган учурларда жана тартипте коюлуучу баасы;

19) салык карызы - салык калдыгынын суммасы, ошондой эле пайыздардын, туумдардын жана салык санкцияларынын төлөнбөгөн суммалары;

20) салык төлөөчү тарабынан таанылган салык карызы - төмөнкүлөрдүн негизинде кошуп эсептелген салык карызынын төлөнбөгөн суммасы:

а) салык төлөөчүнүн салык отчеттуулугунун;

б) салык кызматынын органынын салык төлөөчү таанышкан жана талашпаган жана талашуу мөөнөтү аяктаган чечиминин;

в) ага карата мыйзамдуу түрдө күчүнө кирген соттун чечими бар салык кызматынын органынын чечиминин;

г) ага карата салык милдеттемесин аткаруунун жеңилдетилген режими колдонулган салык кызматынын органынын чечиминин;

21) салыктык жеңилдик - ушул Кодексте каралган салыкты же анын бөлүгүн төлөөдөн бошотуу;

22) кыйыр салыктар боюнча салык отчеттуулугу - ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймактарынан Кыргыз Республикасынын аймагына товарларды импорттоодо алынуучу КНС жана акциз салыгы боюнча салык отчеттуулугу;

23) салык органдары - ыйгарым укуктуу салык органынын аймактык жана/же функционалдык бөлүмдөрү;

24) жараксыз эсеп-фактура - Министрлер Кабинети тарабынан белгиленген учурларда жана тартипте номери жараксыз деп таанылган эсеп-фактура;

25) салык калдыгы - Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген мөөнөттө төлөнбөгөн салыктын суммасы;

26) товарларды жүгүртүү - бул:

а) Кыргыз Республикасынын аймагына товарды ташып кирүү, аларды ташуу, Кыргыз Республикасынын аймагында сатып алуу жана сатуу, ошондой эле ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерге экспорттоо;

б) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык маркаланууга тийиш болгон товарды өндүрүү, аны ташуу, Кыргыз Республикасынын аймагында сатып алуу жана сатуу, ошондой эле ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерге экспорттоо;

27) маркалоонун жана маркаланган товарларды көзөмөлдөөнүн улуттук тутумунун оператору (мындан ары - Маркалоо оператору) - Министрлер Кабинети тарабынан аныкталуучу мамлекеттик орган жана/же менчиктин мамлекеттик үлүшү бар уюм;

28) фискалдык маалыматтардын оператору (мындан ары - ФМО) - маалыматтарды топтоонун жана ыйгарым укуктуу салык органына же Маркалоо операторуна гана корголгон түрдө берүүнүн техникалык процессин камсыз кылуучу уюм;

29) негизги каражат - Кыргыз Республикасынын бухгалтердик эсеп жөнүндө мыйзамдарына ылайык негизги каражат болуп саналган мүлк;

30) принципал - ишин жарандык-укуктук келишимдердин, анын ичинде тапшырма келишимдеринин, комиссиянын, агенттик келишимдин негизинде жүзөгө ашыруучу субъект;

31) программалык-талдоо каражаты - салык төлөөчүнүн маалыматтарына ал аркылуу талдоо жана контролдоо жүргүзүлө турган программалык чечим;

32) пайыздык киреше - кандай болбосун түрдөгү карыздык талаптар боюнча киреше, анын ичинде насыялар, облигациялар, баалуу кагаздар, векселдер жана талаптардын башка түрлөрү боюнча киреше, анын ичинде финансылык ижара келишими жана исламдык каржылоо боюнча келишимдери боюнча алынган киреше;

33) пайыздык чыгаша - кандай болбосун түрдөгү карыздык милдеттенмелер боюнча чыгаша, анын ичинде облигациялар, исламдык баалуу кагаздар, векселдер жана милдеттенмелердин башка түрлөрү боюнча чыгаша, анын ичинде финансылык ижаранын келишими жана исламдык каржылоо келишимдер боюнча жүргүзүлгөн чыгаша;

34) калк менен эсептешүүлөр - жеке ишкерлерди кошпогондо, жеке жактар менен жарандык-укуктук формадагы келишимдер боюнча эсептешүүлөр;

35) виртуалдык активди сатып өткөрүү - виртуалдык активди улуттук же чет өлкөлүк валютага алмашуу. Бир виртуалдуу активди башка виртуалдуу активге алмаштыруу аны сатып ɵткɵрүү деп таанылбайт;

36) салык кызматынын органынын чечими - эгерде ушул Кодексте башкасы каралбаса, ыйгарым укуктуу салык органында же сотто талашылышы мүмкүн болгон, ушул Кодекске ылайык салык кызматы тарабынан кабыл алынуучу ченемдик эмес акт;

37) субъект - уюштуруу-укуктук формасына, ишинин түрүнө, баш ийүүсүнө жана менчигинин формасына карабастан экономикалык ишти жүзөгө ашыруучу жана/же салык салуу объекттери бар жеке жак, жеке ишкер, уюм, мамлекеттик мекеме, обочолонгон бөлүмчө, туруктуу мекеме;

38) эсеп - ишкердик ишти жүзөгө ашыруучу жактын акча каражатынын кириштелиши жана андан сарпталышы мүмкүн болгон банктагы эсептешүү жана башка эсеби;

39) соода иши - кийин сатуу максатында сатып алынган товарларды сатуу боюнча, анын ичинде электрондук соода аркылуу жүзөгө ашырылуучу иш;

40) ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган - салыктык укук мамилелерин жөнгө салуу, салык жана бажы саясатын жүргүзүү боюнча иш-милдеттерге жана ыйгарым укуктарга ээ болгон Кыргыз Республикасынын мамлекеттик органы;

41) ыйгарым укуктуу салык органы - Кыргыз Республикасынын салык кызматынын борбордук мамлекеттик органы;

42) уюмдун катышуучусу - уюмдун уюмдаштыруучу документтери менен ушул уюмга карата милдеттендирүүчү жана/же буюмдук укуктар берилген субъект;

43) фискалдык программалык камсыз кылуу - төмөнкүлөр чагылдырылган салыктык, бажылык маалыматты топтоо, өткөрүп берүү, иштетүү жана сактоо үчүн пайдаланылуучу программалык камсыз кылуу:

а) салыктар боюнча салык төлөөчүнүн милдеттенмелери;

б) салыктык милдеттенмелерди аткарууга байланышкан салык төлөөчүнүн жеке маалыматтары;

44) жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү экспорттоо - эгерде ушул Кодекске ылайык жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү берүү орду Кыргыз Республикасынын аймагынын чегинен тышкары болсо, салык төлөөчү тарабынан аткарылган жана көрсөтүлгөн жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү берүү;

45) товарларды экспорттоо - Кыргыз Республикасынын аймагынан ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагына же ЕАЭБ бажы аймагынын чегинен тышкары сатылуучу товарларды ташып чыгуу.

46) оюн-зоок иши - казинодо, оюн автоматтарында, компьютердик симуляторлордо, интерактивдүү жайларда, электрондук (виртуалдук) казинодо, сервердин жайгашкан жерине карабастан букмекердик контораларда, тотализаторлордо кумар оюндарына жеткиликтүүлүктү уюштуруу, жүргүзүү жана берүү менен байланышкан иш;

47) ставкаларды кабыл алуу пункту (касса) - букмекердик конторанын же тотализатордун кызматкеринин электрондук-эсептөө техникасы жана керектүү байланыш каражаттары менен жабдылган жана ставкаларды кабыл алууга жана утуштарды берүүгө арналган, өзүнчө бөлүнгөн өзгөчө жумуш орду.

(КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

5-берене. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын принциптери

1. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын принциптери ушул Кодекс менен аныкталат.

2. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары төмөнкүдөй принциптерге негизделет:

1) салык салуунун мыйзамдуулугуна;

2) салык салуунун милдеттүүлүгүнө;

3) салык тутумунун бирдиктүүлүгүнө;

4) салык мыйзамдарынын маалымдуулугуна;

5) салык салуунун акыйкаттуулугуна;

6) салык төлөөчүнүн ак ниеттүүлүгүнүн презумпциясына;

7) укук ченемдүүлүктүн презумпциясына;

8) салык салуунун аныкталгандыгына;

9) салыктык жеңилдиктердин натыйжалуулугуна.

3. Салык мыйзамдарынын ченемдери ушул Кодексте белгиленген принциптерге карама-каршы келиши мүмкүн эмес.

4. Салыктарды белгилөө укугу Жогорку Кеңешке таандык.

Салыктар ушул Кодекс менен гана белгиленет жана жокко чыгарылат.

Субъекттердин салыктык карызын эсептен чыгаруу жөнүндө чечим өзүнчө мыйзам менен кабыл алынат.

5. Жергиликтүү салыктар жергиликтүү кеңештерге ушул Кодексте берилген ыйгарым укуктардын чектеринде жергиликтүү кеңештердин ченемдик укуктук актылары менен колдонууга киргизилет.

6. Ушул Кодексте каралган учурларды кошпогондо, Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары болуп саналбаган мыйзамдарга салыктык укук мамилелерин жөнгө салуучу ченемдерди киргизүүгө тыюу салынат.

7. Салыктык укук мамилелерин жөнгө салуу үчүн зарыл болгон ченемдердин жок экендиги салык төлөөчүгө, салыктык өкүлгө каршы колдонулушу мүмкүн эмес.

6-берене. Салык салуунун мыйзамдуулугу принциби

Ушул Кодексте каралбаган салыкты, ошондой эле ушул Кодексте белгиленген салыктык белгилери бар, же болбосо ушул Кодексте аныкталгандан башкача тартипте белгиленген же колдонууга киргизилген төгүмдү же төлөмдөрдү төлөө милдети эч кимге жүктөлүшү мүмкүн эмес.

7-берене. Салык салуунун милдеттүүлүгү принциби

Ар бир адам ушул Кодексте каралган тартипте жана учурларда салык төлөөгө милдеттүү.

Салыктык укук мамилелеринин бардык катышуучулары Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын сактоого милдеттүү.

8-берене. Салык тутумунун бирдиктүүлүгү принциби

Кыргыз Республикасынын салык тутуму Кыргыз Республикасынын бүткүл аймагында бирдиктүү болуп саналат.

9-берене. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын ачык-айкындуулук принциби

Салыктык укук мамилелерин жөнгө салуучу ченемдик укуктук актылар Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган тартипте милдеттүү түрдө жарыяланууга тийиш.

10-берене. Салык салуунун акыйкаттуулук принциби

1. Кыргыз Республикасында салык салуу жалпыга бирдей болуп саналат.

2. Эгерде ушул Кодекстин 3-беренесинде башкача каралбаса, жеке мүнөздөгү салык жеңилдиктерин берүүгө тыюу салынат.

3. Салыктар басмырлоочу мүнөздө болушу жана гендердик, социалдык, расалык, улуттук, диний критерийлерге жараша колдонулушу мүмкүн эмес.

11-берене. Ак ниеттүүлүктүн презумпциясы принциби

Салык төлөөчү жана салык өкүлү Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген талаптарга ылайык документтер аркылуу тастыкталган маалыматтардын негизинде бул факты четке кагылмайынча, ак ниеттүү аракеттенди деп таанылат.

12-берене. Укук ченемдүүлүктүн презумпциясы принциби

1. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында мындай аракеттерге же аракетсиздикке тыюу салынган учурларды кошпогондо, салыктык укук мамилелери келип чыкканда салык төлөөчү же салык өкүлү бардык учурларда, бир эле мезгилде төмөнкүдөй шарттарды сактоо менен, укук ченемдүү аракеттенүүчү же аракеттенбөөчү катары таанылат:

1) аракеттенүү же аракетсиздик Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген принциптерге каршы келбейт; жана

2) аракеттенүү же аракетсиздик салык милдеттенмелерин тийиштүү түрдө аткарууга жолтоо кылбайт.

2. Ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган, салык кызматынын органдары, бажы органдары, ошондой эле жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, эгерде алардын аракети Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында каралса, салыктык укук мамилелери пайда болгондо укук ченемдүү аракеттенди деп таанылат.

Ушул бөлүктө каралган органдарга Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында каралбаган аракеттерди жасоого тыюу салынат.

13-берене. Салык салуунун аныкталгандыгы принциби

1. Салык салуу аныкталган болууга тийиш.

Салык салуунун аныкталгандыгы салык милдеттенмелеринин келип чыгышынын, аткарылышынын жана токтотулушунун бардык негиздерин жана тартибин Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгилөө мүмкүндүгүн билдирет.

2. Салыктарды белгилөөдө, ушул Кодекстин XI жана XIV бөлүмдөрүндө каралган салыктарды кошпогондо, салыктардын ар бири боюнча салык салуунун бардык элементтери аныкталууга тийиш.

14-берене. Салыктык жеңилдиктердин натыйжалуулугу принциби

1. Салыктык жеңилдиктер ушул берене менен каралган максаттарга жетүүгө багытталууга тийиш.

2. Салыктык жеңилдиктер төмөнкү максаттарда берилет:

1) Кыргыз Республикасынын экономикасынын туруктуу өнүгүшүнө дем берүү;

2) туруктуу өнүктүрүү үчүн экономиканын артыкчылыктуу секторлоруна инвестицияларды жана каржылоону тартуу;

3) Өлкөнү өнүктүрүүнүн улуттук стратегиясынын негизги артыкчылыктарына жетишүү;

4) калкты социалдык жактан колдоо;

5) коомдук пайдалуу, анын ичинде кайрымдуулук иштерин колдоо.

3. Салыктык жеңилдиктерди пайдаланган жеке ишкер жана уюм ушул Кодекс менен белгиленген тартипте салыктык жеңилдиктердин натыйжалуулугун баалоо үчүн маалымат берүүгө милдеттүү.

15-берене. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын мейкиндик, убакыт жана адамдар чөйрөсү боюнча колдонулушу

1. Тиешелүү аймакта колдонулуучу жергиликтүү кеңештердин ченемдик укуктук актыларын кошпогондо, Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары Кыргыз Республикасынын бардык аймактарында колдонулат.

2. Ушул Кодекске өзгөртүүлөрдү киргизүү бир жылда бир жолудан ашыкча эмес жүргүзүлөт, ал жеткис күчтүн жагдайлары пайда болуу, карама-каршылыктарды жоюу же ушул Кодекстин 17-беренесинин 4-бөлүгүнө ылайык чечимдер кабыл алынган салыктык укук мамилелерин жөнгө салуу үчүн зарыл болгон ченемдер жок болгон учурларды кошпогондо, ал кийинки календардык жылдын биринчи январынан баштап күчүнө кирет.

Ушул бөлүк менен каралган өзгөртүүлөрдү киргизүү Жогорку Кеңеш тарабынан белгиленген тартипте бирдиктүү ченемдик укуктук актыны түзүү жолу менен ишке ашырылат.

3. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары артка карай колдонулушу мүмкүн, эгерде өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө ченемдик укуктук актыда түздөн-түз каралып ал:

1) салыкты жокко чыгарса;

2) салыктын ставкаларынын өлчөмүн төмөндөтсө;

3) салыктык укук мамилелеринин катышуучусунун милдетинен бошотулса;

4) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын талаптарын бузгандык үчүн жоопкерчиликтен бошотулса же жоопкерчилиги жеңилдетилсе;

5) салыктык укук мамилелеринин катышуучусунун укуктарын коргоонун кошумча кепилдиктери белгиленсе;

6) салыктык укук мамилелеринин катышуучусунун абалы башкача түрдө жакшыртылса.

4. Жаңы салыктарды белгилөөчү, салыктардын ставкаларынын өлчөмдөрүн жогорулатуучу, салыктык укуктарды бузгандык үчүн жоопкерчиликти белгилөөчү же күчөтүүчү, салыктык укук мамилелеринин катышуучуларынын жаңы салык милдеттенмелерин белгилөөчү Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актылары артка карай колдонулбайт.

16-берене. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын айрым учурларда убакытта колдонулушу

1. Салык мезгилинде салык отчеттуулугун берүү, ошондой эле салык отчеттуулугун түзөтүү салык органына салык отчеттуулугу берилген жана берилүүгө тийиш мезгилде колдонулган салык мыйзамдарынын негизинде жүзөгө ашырылат.

2. Салыктык текшерүүнүн жыйынтыгында салык кызматынын органынын кызмат адамы тарабынан жүргүзүлгөн салык милдеттенмелерин эсептөө текшерүү мезгилинде колдонулган салык мыйзамдарына ылайык жүзөгө ашырылат.

3. Ушул Кодекстин 19-главасында каралган укук бузууларды жасасагандыгы үчүн салык төлөөчүнүн жоопкерчилиги жөнүндө чечим ал чечим кабыл алынган күнү колдонулган салык мыйзамдарына ылайык салык кызматынын органы тарабынан кабыл алынат.

17-берене. Ченемдик укуктук актылардын катышы

1. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын актылары жана Кыргыз Республикасынын башка ченемдик укуктук актылары ушул Кодекске карама-каршы келүүгө тийиш эмес.

2. Ушул Кодекстин, салыктык мыйзам актыларынын жана Кыргыз Республикасынын башка ченемдик укуктук актыларынын ортосунда карама-каршылык болгон учурда салыктык укук мамилелерин жөнгө салуу үчүн ушул Кодексте белгиленген ченемдер колдонулат.

3. Эгерде ушул Кодекстин ченемдеринин ортосунда карама-каршылык болсо же салыктык укук мамилелерин жөнгө салуу үчүн зарыл болгон ченемдер болбосо, салык кызматынын органдары жана/же сот органдары салык төлөөчүнүн пайдасына чечим кабыл алат. Ушул бөлүктүн максаттарында ушул Кодекстин ченемдеринин ортосундагы карама-каршылык деп ушул Кодексте белгиленген, мааниси жана мазмуну боюнча бири-бирине карама-каршы келген эки же бир нече ченемдердин болушу түшүнүлөт.

4. Ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган ушул Кодекстин ченемдеринин ортосунда карама-каршылыктардын болушу же болбошу же салыктык укук мамилелерин жөнгө салуу үчүн зарыл ченемдердин болбошу жөнүндө чечимди кабыл алат.

5. Ченемдик укуктук акт төмөнкүдөй жагдайлардын бири болгондо ушул Кодекске шайкеш келбейт деп таанылат:

1) акт актылардын ушундай түрүн кабыл алууга ушул Кодекске ылайык укугу жок болгон орган тарабынан кабыл алынса, же болбосо Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипти бузуу менен кабыл алынса;

2) акт салыктык укук мамилелеринин катышуучусунун ушул Кодексте белгиленген укуктарын же болбосо ыйгарым укуктарын жокко чыгарса же чектесе;

3) акт салыктык укук мамилелеринин катышуучусунун ушул Кодексте аныкталган милдеттеринин мазмунун, аракеттеринин негиздерин, шарттарын, ырааттуулугун же тартибин киргизсе, өзгөртсө же жокко чыгарса;

4) акт ушул Кодексте уруксат берилген же көрсөтүлгөн аракеттерге тыюу салса;

5) акт ушул Кодексте тыюу салынган аракеттерге уруксат берсе же жол берсе;

6) акт ушул Кодексте аныкталган терминдердин, аныктамалардын мазмунун өзгөртсө, же болбосо терминдерди жана аныктамаларды ушул Кодексте колдонулгандан башка мааниде колдонсо.

6. Ушул Кодекске шайкеш келбеген ченемдик укуктук актыны кабыл алган орган мындай шайкеш эместикти четтетүүгө милдеттүү.

18-берене. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген мөөнөттөрдү эсептөө тартиби

1. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген мөөнөт календардык дата же жылдар, айлар же күндөр менен эсептелүүчү убакыт мезгилинин бүтүшү менен аныкталат. Мөөнөт ошондой эле сөзсүз боло турган окуяны көрсөтүү менен аныкталышы мүмкүн.

2. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында каралган кандай болбосун мөөнөттүн аралыгы тийиштүү дата башталгандан кийинки, убакыттын же окуянын мезгили бүткөндөн кийинки күндөн тартып башталат.

Ушул Кодексте белгиленген датага чейин Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында көрсөтүлгөн мөөнөт аяктаган учурда кандай болбосун мөөнөттүн башталышы ушул дата болгондон кийинки күндөн башталат.

3. Жылдар менен эсептелүүчү мөөнөт анын акыркы жылынын тиешелүү айында жана күнүндө бүтөт. Мында жыл деп катар келүүчү 12 календардык айдан турган убакыт аралыгы саналат.

Календардык жыл деп ар бир жылдын 1-январынан башталуучу жана ошол жылдын 31-декабрында аяктоочу убакыт мезгили саналат.

4. Айлар менен эсептелүүчү мөөнөт мөөнөттүн акыркы айынын тиешелүү күнүндө бүтөт. Мында ай деп календардык ай таанылат.

5. Эгерде жылдар же айлар менен эсептелүүчү мөөнөттөрдүн бүтүшү тийиштүү күнү жок айга туура келсе, мөөнөтү ошол айдын акыркы күнүндө бүтөт.

6. Мөөнөттүн акыркы күнү жумуш эмес күнгө туура келген учурда, мөөнөттүн аяктоо күнү деп андан кийинки жумуш күнү эсептелет.

7. Эгерде ушул бөлүк менен башкача белгиленбесе, аткарылуу мөөнөтү белгиленген аракет ошол мөөнөттүн акыркы күнүнүн жумуш убактысы аяктаганга чейин аткарылат.

Эгерде салык отчеттуулугу электрондук документ түрүндө тапшырылса, ушул бөлүк менен каралган аракеттер мөөнөттүн акыркы күнү аяктаганга чейин жасалат.

19-берене. Салыктык укук мамилелеринин катышуучулары

Салыктык укук мамилелеринин катышуучулары болуп төмөнкүлөр саналат:

1) ушул Кодекске ылайык салык төлөөчү деп таанылган субъект;

2) ушул Кодекске ылайык салык боюнча өкүл деп таанылган субъект;

3) ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган;

4) салык кызматынын органдары, бажы органдары;

5) жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары;

6) салыктык укук мамилелери чөйрөсүндөгү укуктары жана милдеттери ушул Кодекс менен жөнгө салынуучу башка жактар.

20-берене. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын ченемдерин колдонуу боюнча документтер

1. Ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган салыктык укук мамилелерин жөнгө салуу үчүн зарыл болгон Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын ченемдерин колдонуу боюнча суроо-талаптар боюнча жазуу жүзүндө түшүндүрмөлɵрдү берүүгө милдеттүү.

2. Салык мыйзамдарын колдонуу боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын түшүндүрмөсү салык кызматынын органдары тарабынан аткаруу үчүн милдеттүү жана укук коргоо жана сот органдары тарабынан салыктык талаштарды кароодо жана процесстик иш-аракеттерди жүргүзүүдө далил катары кабыл алынышы мүмкүн.

3. Салык кызматынын органдары салык милдеттенмелерин аткаруу тартиби жана жол-жоболору боюнча салык төлөөчүнүн суроо-талаптары боюнча жазуу жүзүндө жооп берүүгө милдеттүү.

4. Министрлер Кабинети Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын колдонуу боюнча ченемдик укуктук актыларды чыгарат, алар ушул Кодексте каралган ыйгарым укуктарды ишке ашыруу максатында кабыл алынган учурларда колдонуу үчүн милдеттүү болуп саналат.

5. Ушул берененин 4-бөлүгүнө ылайык чыгарылуучу документтер Министрлер Кабинети тарабынан аныкталган басма жана электрондук басылмаларда документтердин текстин калыбына келтирүү жолу менен, ошондой эле ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын жана/же ыйгарым укуктуу салык органынын ачык маалыматтык веб-сайтында жалпыга маалымдалат.

21-берене. Салык түшүнүгү

Салык түшүнүгү деп Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарына ылайык салык төлөөчүдөн милдеттүү түрдө, жекече кайтарымсыз түрдө алынуучу акчалай төлөм түшүнүлөт.

22-берене. Кыйыр салыктар

Товарларга, жумуштарга жана кызмат көрсөтүүлөргө баасына же тарифине кошумча түрүндө белгиленүүчү, салык төлөөчүнүн кирешесине же мүлкүнө түздөн-түз байланышпаган кошумча нарк салыгы, акциздик салык жана сатуудан алынуучу салык сыяктуу салыктар кыйыр салык деп эсептелет.

23-берене. Экономикалык иш

1. Экономикалык иш деп ишкердик жана башка иш саналат.

2. Ушул Кодекстин максаттарында субъекттин экономикалык иши, эгерде ал туруктуу негизде жүзөгө ашырылса, ишкердик иш деп таанылат.

3. Иштин төмөнкүдөй түрлөрү ушул Кодекстин максаттарында башка иш деп таанылат:

1) Кыргыз Республикасынын эмгек мыйзамдарына ылайык ишти жүзөгө ашыруу;

2) банкка акчалай каражаттарды салуу;

3) баалуу кагаздарды сатып алуу, өткөрүү же сатуу, жеке же юридикалык жактын уставдык капиталдагы үлүштөрү;

4) жеке же юридикалык жактын уставдык капиталдагы үлүшүнө ылайык кандай болбосун төлөмдөрдү алуу;

5) үстөк айып, айыптарды, моралдык зыяндын ордун толтурууну алуу;

6) камсыздандыруу келишимдери боюнча камсыздандыруу суммасын (ордун толтурууну) алуу;

7) ишкердик иш болуп саналбаган башка иш.

24-берене. Жеке жак

1. Кыргыз Республикасынын жараны, чет өлкөлүк жаран жана жарандыгы жок адам жеке жак болуп саналат.

2. Катар келүүчү 12 айдан турган жана учурдагы салык мезгилинде аяктаган кандай болбосун мезгил аралыгында 183 жана андан ашуун күндүн ичинде Кыргыз Республикасынын аймагында болгон, же болбосо чет өлкөдө Кыргыз Республикасынын мамлекеттик кызматында жүргөн кандай болбосун жеке адам резидент-жеке жак болуп саналат.

3. Ушул беренеге ылайык резидент-жеке жак деп таанылбаган жеке адам резидент эмес-жеке жак болуп саналат.

25-берене. Уюм

1. Ушул Кодекстин максаттарында уюм деп төмөнкүлөр түшүнүлөт:

1) Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарына ылайык түзүлгөн юридикалык жак (мындан ары - ата мекендик уюм);

2) уюмдаштыруучу өлкөнүн мыйзамдарына ылайык түзүлгөн корпорация, компания, фирма, фонд, мекеме же башка түзүлүш же эл аралык уюм (мындан ары - чет өлкөлүк уюм).

Эл аралык уюм болуп эл аралык келишимдин же макулдашуунун негизинде түзүлгөн эл аралык укук субъекти саналат.

26-берене. Жеке ишкер

Жеке ишкер деп ушул Кодексте белгиленген милдеттерди аткаруу жүктөлгөн дыйкан (фермер) чарбасынын ишин кошо алганда, Кыргыз Республикасынын аймагында уюм түзбөстөн ишкердик ишти жүзөгө ашырган жеке жак түшүнүлөт.

Ушул Кодекстин талаптарына ылайык жеке эмгек ишин жүзөгө ашыруучу жеке жак жеке ишкер деп таанылбайт.

27-берене. Жеке эмгек ишин жүзөгө ашыруучу жеке жак

Патенттин негизинде илимий, педагогикалык (окутуучулук), чыгармачылык жана жалданма эмгекти тартпастан башка ишти жүзөгө ашырган жеке жак жеке эмгек ишин жүргүзүүчү жак болуп саналат.

Ушул беренеде каралган иштин түрлөрүнүн тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан аныкталат.

28-берене. Кыргыз Республикасындагы чет өлкөлүк уюмдун туруктуу мекемеси

1. Туруктуу мекеме персоналды туруктуу негизде тартуу менен иштин туруктуу ордун билдирет, ал аркылуу Кыргыз Республикасынын аймагына чет өлкөлүк уюмдун ишкердик иши толук же жарым-жартылай жүзөгө ашырылат (мындан ары - резидент эмес).

2. "Туруктуу мекеме" түшүнүгүндө, атап айтканда, төмөнкүлөр камтылат:

1) башкаруу орду;

2) бөлүм;

3) контора;

4) фабрика;

5) ɵнɵркана;

6) шахта, нефть же газ скважинасы, карьер же жаратылыш ресурстарын алуунун башка кандай болбосун орду;

7) жер участогу;

8) курулуш аянтчасы же курулуш, монтаждоо же чогултуу объекти же тиешелүү иштерди аткарууну байкоого байланышкан кызмат көрсөтүүлөр, эгерде мындай аянтча же объект кандай болбосун 12 айлык мезгилдин аралыгында 183 жана андан ашуун календардык күндүн ичинде болсо же мындай кызмат көрсөтүүлөр 183 же андан ашуун календардык күндүн ичинде көрсөтүлсө;

9) жаратылыш ресурстарын чалгындоо үчүн колдонулуучу түзүлүштөр же курулмалар же ушундай иштерди аткарууну байкоого байланышкан кызмат көрсөтүүлөр, же болбосо жаратылыш ресурстарын чалгындоо үчүн колдонулуучу бургулоо түзүлүшү же кеме, эгерде аларды ушундайча пайдалануу кандай болбосун 12 айлык мезгилдин ичинде 183 жана андан ашуун календардык күнгө созулса же мындай кызмат көрсөтүүлөр 183 жана андан ашуун календардык күндүн ичинде көрсөтүлсө;

10) резидент эмес жалдаган персонал аркылуу резидент эместин консультациялык кызмат көрсөтүүлөрүн кошо алганда, кызмат көрсөтүүлөр, эгерде персонал Кыргыз Республикасынын аймагында мындай иш-аракетти кандай болбосун 12 айлык мезгилдин ичинде 183 жана андан ашуун календардык күндүн ичинде жүзөгө ашырса;

11) Кыргыз Республикасында көз каранды агент аркылуу ишкердик ишти жүзөгө ашырса.

Ушул берененин максаттары үчүн көз каранды агент болуп бир учурда төмөнкүдөй шарттарга ылайык келген уюм же жеке жак таанылат:

а) келишимдик мамилелердин негизинде Кыргыз Республикасында чет өлкөлүк уюмдун кызыкчылыктарын көрсөтүүгө, мындай уюмдун атынан жана эсебинен аракеттенүүгө жана/же белгилүү бир юридикалык аракеттерди аткарууга, анын ичинде акы төлөнүүчү кызмат көрсөтүү келишимдерин түзүүгө, мындай уюмга тиешелүү болгон мүлккө менчик же пайдалануу укугун өткөрүп берүүгө ыйгарым укуктуу;

б) чет өлкөлүк уюмдан алынган сый акысынын суммасы пайда салыгы боюнча салыктык мезгил үчүн түшкөн каражаттан 75 пайыздан ашат;

в) иши ушул берененин 3-бөлүгүнүн 6-пунктунда саналган иштин түрлөрү менен чектелбейт;

12) Кыргыз Республикасында чет өлкөлүк уюм тарабынан, анын ичинде Кыргыз Республикасынын аймагында кайра иштетүүнүн натыйжасында алынган товарларды сатуу;

13) Кыргыз Республикасында катталган домендик аталышты же IP-даректи колдонуунун негизинде электрондук түрдө кызмат көрсөтүү.

3. "Туруктуу мекеме" түшүнүгүндө төмөнкүлөр камтылбайт:

1) курулмаларды резидент эмеске таандык товарларды сактоо, көрсөтүү же жеткирүү максатында гана пайдалануу;

2) резидент эмеске таандык товарлардын запастарын сактоо, көрсөтүү же жеткирүү максатында гана кармап туруу;

3) резидент эмеске таандык товарлардын запастарын башка уюмдар же жеке жактар тарабынан кайра иштетүү максатында гана кармап туруу;

4) резидент эмес үчүн товарларды сатып алуу, же болбосо маалымат чогултуу максатында гана иш-аракеттин туруктуу ордун кармап туруу;

5) даярдоо же көмөктөшүү мүнөзүндөгү ар кандай башка иштерди резидент эмес үчүн жүргүзүү максатында гана иштин туруктуу ордун кармап туруу;

6) ушул берененин 3-бөлүгүнүн 1-5-пункттарында саналган иштин түрлөрүн ар кандай комбинациялоону ишке ашыруу үчүн гана, иштин туруктуу ордунун мындай комбинациялоонун натыйжасында келип чыгуучу туруктуу орундагы жалпы ишти даярдоо жана көмөктөшүү мүнөзүндө болгон шартта, иштин туруктуу ордун кармап туруу;

7) агент аркылуу Кыргыз Республикасында экономикалык ишти жүргүзүү, мындай жактар өзүнүн адаттагы ишинин алкагында аракеттенген шартта;

8) чет өлкөлүк уюмдун акцияларга же ата мекендик уюмга катышуу үлүшүнө ээлик кылуусу;

9) ишке ашыруу жери Кыргыз Республикасынын аймагы болгон биргелешкен иш-аракеттер жөнүндө келишим түзүү, эгерде мындай биргелешкен иштин салыктык эсепке алуусун Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүсү жүзөгө ашырса;

10) Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары жайгашкан мүлккө карата Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүсү менен мүлктү ишенимдүү башкаруу келишимин түзүү;

11) чет өлкөлүк уюм көз карандысыз агент аркылуу ишкердик ишин жүзөгө ашыруусу, мындай агент өзүнүн кадимки ишинин алкагында аракеттенген шартта.

4. Чет өлкөлүк уюм тарабынан берүү орду деп Кыргыз Республикасынын аймагы таанылган, Кыргыз Республикасында катталган электрондук түрдөгү домендик аталышы же IP-даректи колдонбостон кызматтарды көрсөтүүсү Кыргыз Республикасында бул уюмдун туруктуу мекемесин түзүүгө алып келбейт.

5. Чет өлкөлүк уюмдун туруктуу мекемеси ушул Кодекске ылайык салыктык катталууга тийиш.

29-берене. Обочолонгон бөлүм

Уюмдун, жеке ишкердин, чет өлкөлүк уюмдун туруктуу мекемесинин обочолонгон бөлүмү болуп жыйынды түрүндө төмөнкүдөй шарттарга жооп берүүчү бөлүм саналат:

1) ишкердик ишти жүзөгө ашырган;

2) негизги башкаруу жеринен аймактык жана мүлктүк обочолонууга ээ;

3) уюм же жеке ишкер менен Кыргыз Республикасынын Эмгек кодексинде жөнгө салынуучу мамилелер менен байланышкан персоналга ээ.

30-берене. Товар. Товарды сатуу

Материалдык-буюм формасына ээ болгон ар кандай мүлк товар деп таанылат.

Товарларга болгон менчик укугун кайтарымдуу же кайтарымсыз негизде өткөрүп берүү, анын ичинде товар алмашуу товарларды сатуу болуп саналат.

31-берене. Жумуштарды аткаруу же кызмат көрсөтүү

Товарды сатуу болуп саналбаган ар кандай ишкердик иш (жеке эмгек ишин кошпогондо) жумуштарды аткаруу же кызмат көрсөтүү деп таанылат.

32-берене. Электрондук түрдө кызмат көрсөтүү

1. Интернет түйүнү аркылуу техникалык, уюштуруучулук, маалыматтык, оюн-зоок жана башка мүмкүнчүлүктөрдү маалыматтык-коммуникациялык технологиялар аркылуу берүү боюнча автоматтык ыкма менен жүзөгө ашырылуучу ишкердик иш, анын ичинде төмөнкүлөр электрондук түрдө кызмат көрсөтүү деп таанылат:

1) электрондук түзүлүштөрдүн ар кандай түрлөрү үчүн программалык камсыз кылууну колдонууга укуктарды электрондук түрдө берүү;

2) аралыктан, анын ичинде Интернет түйүнү аркылуу интернет-ресурстарга жана башка маалыматтык-коммуникациялык түйүндөрдүн ресурстарына, анын ичинде аларга жаңылоону жана кошумча функционалдык мүмкүнчүлүктөргө жеткиликтүүлүктү берүү;

3) Интернет түйүнүндө жарнамалык кызматтарды көрсөтүү;

4) Интернет түйүнүндө коммерциялык же жеке катышууну камсыздоо жана/же колдоо;

5) эсептөөчү кубаттуулуктарды ижарага берүү;

6) аралыктан жеткиликтүүлүк аркылуу маалымат тутумдарын, интернет-ресурстарды администрациялоо боюнча кызмат көрсөтүү;

7) Интернет түйүнүндө издөө тутумдарына жетүү мүмкүнчүлүктөрүн берүү;

8) Кыргыз Республикасынын электрондук соода жөнүндө мыйзамдарына ылайык соода платформасында сатуучунун жана/же оператордун ишин жүзөгө ашыруу;

9) Интернет түйүнүндө товарларды (жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү), мүлктүк укуктарды сатып алуу (сатуу) жөнүндө сунуштарды жайгаштыруу боюнча кызмат көрсөтүү;

10) Интернет түйүнү аркылуу электрондук китептерди (басылмаларды) жана башка электрондук жарыялоолорду, маалыматтык, билим берүү материалдарын, графикалык сүрөттөрдү, музыкалык чыгармаларды тексти менен же тексти жок, аудиовизуалдык чыгармаларды пайдалануу укугун, анын ичинде Интернет түйүнү аркылуу аларды көрүүгө же угууга аралыктан жетүү мүмкүнчүлүгүн берүү.

2. Электрондук түрдө кызмат көрсөтүүлөргө, атап айтканда, төмөнкүдөй операциялар кирбейт:

1) эгерде Интернет түйүнү аркылуу товарларды (жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү) жеткирүүгө буйуртма Интернет түйүнүн колдонбостон жүзөгө ашырылса, товарларды (жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү) сатуу;

2) электрондук эсептөөчү машиналар үчүн программаларды (анын ичинде компьютердик оюндарды), материалдык алып жүрүүчүлөрдөгү маалыматтарды сатуу (пайдалануу укугун берүү);

3) электрондук почта аркылуу консультациялык кызмат көрсөтүү;

4) Интернет түйүндөрүнө жеткиликтүүлүктү берүү боюнча кызмат көрсөтүү.

33-берене. Салык төлөөчүнүн электрондук документи

Кыргыз Республикасынын электрондук башкаруу жана электрондук кол тамга жөнүндө мыйзамдарына ылайык түзүлгөн жана кол коюлган документ салык төлөөчүнүн электрондук документи болуп саналат.

34-берене. Ал жеткис күч

1. Ал жеткис күч деп жер титирөө, суу ташкыны сыяктуу табигый кырсыктардын же алдын ала билүүгө же четтетүүгө мүмкүн болбогон, же болбосо алдын ала билүүгө мүмкүн болгон, бирок четтетүүгө болбой турган башка жагдайлардын натыйжасында өзгөчө жана четтетилбөөчү жагдайлардын келип чыгышы саналат. Көрсөтүлгөн жагдайлар жалпыга белгилүү фактылардын, жалпыга маалымдоо каражаттарында жарыялоонун негизинде жана далилдөөнүн атайын каражаттарына муктаж эмес башка ыкмалардын негизинде аныкталат.

2. Министрлер Кабинети ал жеткис күчтүн жагдайлары келип чыккан учурда белгилүү мөөнөткө төмөнкүлөр боюнча чечим кабыл алуу укугуна ээ болот:

1) ал жеткис күчтүн жагдайларынын натыйжасында түзүлгөн салыктык карыздардын суммасы боюнча кийинкиге жылдырууларды же бөлүп төлөөлөрдү банктык кепилдиктерди берүүсүз берүү жөнүндө;

2) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында каралган ставкалардын чектеринде салыктардын ставкаларын өзгөртүү жөнүндө;

3) ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймактарынан Кыргыз Республикасынын аймагына товарларды импорттоодо кыйыр салыктар боюнча салык отчетун кошпогондо, салык отчетун берүү мөөнөттөрүн узартуу жөнүндө;

4) салык милдеттенмелерин өз убагында аткарбагандыгы үчүн салыктык санкцияларды жана туумдарды колдонбоо жөнүндө.

35-берене. Өз ара көз каранды субъекттер

1. Өз ара көз каранды субъекттер деп алардын ортосундагы мамилелер алардын ишинин же алар өкүлү болгон субъекттердин ишинин шарттарына же экономикалык натыйжаларына таасир этүүчү субъекттер саналат, тактап айтканда:

1) субъект уюмга түздөн-түз же кыйыр түрдө катышат жана мындай катышуунун суммалык үлүшү 20 пайыздан ашыкты түзөт;

2) үчүнчү субъект катышкан эки уюмда бул субъекттин алардын ар бириндеги түздөн-түз жана/же кыйыр катышуу үлүшү 20 пайыздан ашуунду түзөт же ал уюмдар ушундай субъект тарабынан контролдонот;

3) бир жеке жак экинчи жеке жакка кызматтык абалы боюнча баш иет;

4) ортолорунда Кыргыз Республикасынын эмгек мыйзамдары менен жөнгө салынуучу мамилелер келип чыккан субъекттер;

5) жакын туугандар;

6) башкарууну уюштуруучу жана ишенимдүү башкаруучу.

2. Эгерде субъекттердин ортосундагы мамиле алардын ортосундагы бүтүмдөрдүн натыйжаларына таасир этиши мүмкүн болсо, сот субъекттерди ушул берененин 1-бөлүгүндө каралбаган негиздер боюнча өз ара көз каранды деп таанышы мүмкүн.

3. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн максаттары үчүн бир субъекттин уюмга бөлөк уюмдардын ырааттуулугу аркылуу кыйыр катышуусунун үлүшү катышуунун тийиштүү үлүштөрүнүн көбөйтүндүсү түрүндө аныкталат.

36-берене. Салыктык жеңилдиктердин натыйжалуулугун баалоо

1. Салыктык жеңилдиктердин натыйжалуулугу салыктык жеңилдиктердин натыйжалуулугунун принцибине ылайык бааланууга тийиш.

2. Ушул беренеге ылайык бааланууга тийиш болгон салыктык жеңилдиктердин тизмеги, ошондой эле салыктык жеңилдиктердин натыйжалуулугун баалоонун тартиби жана түрлөрү Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет.

3. Бул берененин максаттары үчүн салыктык жеңилдиктин натыйжалуулугу деп салык жеңилдиктерин колдонуу мезгилинде салык жеңилдиктерин берүүнүн максатына жетүү даражасын мүнөздөөчү салык төлөөчүлөр боюнча тийиштүү тармактын ишинин натыйжасы менен өткөн мезгилдин натыйжасынын катышы түшүнүлөт.

2-глава. Кыргыз Республикасынын салык тутуму

37-берене. Салыктардын түрлөрү

1. Кыргыз Республикасында жалпы мамлекеттик салыктар, жергиликтүү салыктар белгиленет.

2. Жалпы мамлекеттик салыктар деп ушул Кодексте белгиленген жана Кыргыз Республикасынын бардык аймагында төлөнүүгө милдеттүү салыктар эсептелет.

3. Жергиликтүү салыктар деп ушул Кодексте белгиленүүчү жана жергиликтүү кеңештердин ченемдик укуктук актылары менен колдонууга киргизилүүчү, тиешелүү административдик-аймактык бирдиктердин аймактарында төлөнүүгө милдеттүү болгон салыктар түшүнүлөт.

4. Салыктардын жалпы мамлекеттик түрлөрүнө төмөнкүлөр кирет:

1) киреше салыгы;

2) пайда салыгы;

3) КНС;

4) акциз салыгы;

5) жер казынасын пайдалануу салыгы;

6) сатуу салыгы.

5. Жергиликтүү салыктарга мүлк салыгы кирет.

38-берене. Салыктарды белгилөөнүн жалпы шарттары

1. Ушул Кодексте салык төлөөчүлөр жана салык салуу элементтери аныкталган учурда гана салык белгиленди деп эсептелет, тактап айтканда:

1) салык салуу объекти;

2) салык базасы;

3) салык ставкасы;

4) салык мезгили;

5) салыкты эсептөө тартиби;

6) салыкты төлөө тартиби;

7) салыкты төлөө мөөнөтү.

2. Салыктык жеңилдиктер ушул Кодексте каралган учурларда колдонулат.

39-берене. Салык салуу объекти

1. Салык салуу объекти деп салык милдеттенмесинин келип чыгышын пайда кылган укуктар жана/же аракеттер саналат.

2. Салыктын ар бир түрү боюнча салык салуу объекти ушул Кодекске ылайык аныкталат.

40-берене. Салык базасы

Салык базасы деп салык салуу объекттин нарктык, иш жүзүндɵгү же башка мүнөздөмөсү саналат, анын негизинде салыктын суммасы эсептелет.

41-берене. Салык ставкасы

1. Салык ставкасы деп салык базасын өлчөө бирдигине карата салыктык чегерүүлөрдүн чоңдугу саналат.

2. Салык ставкасы салык базасын өлчөө бирдигине карата пайыздар же абсолюттук сумма түрүндө белгиленет.

42-берене. Салык мезгили

1. Салык мезгили деп салык базасы аныкталуучу жана салык суммасы эсептелүүчү мезгил аралыгы саналат. Эгерде мындай мезгил белгиленбесе, салык мезгили деп салык милдеттенмеси келип чыккан күн эсептелет.

2. Эгерде ушул Кодексте башкасы каралбаса, салык боюнча салык мезгили болуп төмөнкүлөр саналат:

1) ошол салык боюнча салык төлөөчү катары катталган күндөн кийинки күндөн тартып ушул салык мезгили аяктаганга чейинки мезгил аралыгы; же

2) ошол салык үчүн салыктык мезгилдин башталышынан тартып ошол эле салыктык мезгилдин күнүнө чейинки мезгил аралыгы, анда:

а) уюмду башкаруу органы тарабынан бекитилет:

- жоюудагы жоюу балансы;

- кайра уюштуруу учурундагы бөлүштүрүү балансы же өткөрүү актысы;

б) иши аяктагандыгына байланыштуу жеке ишкер тарабынан салыктык каттоону жана/же эсептик каттоону жоюу жөнүндө арызы берилет;

3) эгерде каттоо же аны жоюу бир салык мезгилинин ичинде болсо, ошол салык боюнча салык төлөөчү катары катталган күндөн кийинки күндөн тартып, салык төлөөчүнү ошол салык боюнча каттоо жоюлган күнгө чейинки мезгил аралыгы.

43-берене. Салыкты эсептөө тартиби

1. Эгерде ушул Кодексте башкача белгиленбесе, салык төлөөчү салык мезгили үчүн төлөнүүгө тийиш болгон салыктын суммасын, ушул Кодексте белгиленген салык жеңилдиктерин эске алуу менен салык базасын салык ставкасына көбөйтүү аркылуу өз алдынча эсептейт.

2. Ушул Кодексте каралган учурларда салыктардын айрым түрлөрүнүн суммасын эсептөө боюнча милдет салык кызматынын органдарына жүктөлөт.

44-берене. Салыкты төлөө мөөнөтү

1. Эгерде ушул беренеде башкасы каралбаса, салыктарды төлөө мөөнөттөрү ушул Кодекстин талаптарына ылайык ар бир салыкка карата өзүнчө белгиленет.

2. Салык төлөөчүнүн салык органына тапшырган салык отчеттуулугуна ылайык эсептелген салык милдеттенмесинин суммасы уюмду кайра уюштурууга же жоюуга же жеке ишкердин ишин токтотууга байланыштуу салыктык жана/же эсептик каттоону жоюу жөнүндө арыз менен бирге салык органына мындай арыз берилген күнгө чейин төлөнүүгө тийиш.

3. Салык төлөөнүн белгиленген мөөнөтүн өзгөртүүгө ушул Кодексте каралган тартипте гана жол берилет.

4. Салык төлөө мөөнөттөрүн бузуу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган жоопкерчиликке тартуу үчүн негиз болуп саналат.

45-берене. Салыктарды төлөө тартиби

1. Салык төмөнкүдөй төлөнөт:

1) салыктын бүктүл суммасы же бөлүк-бөлүк боюнча;

2) мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же узартып бөлүп төлөө менен;

3) ар бир салык үчүн ушул Кодексте белгиленген салык төлөө мөөнөтү аяктаган күндөн кеч эмес;

4) салык төлөөчү тарабынан түздөн-түз же анын атынан;

5) салык төлөөчү же обочолонгон бөлүмчөнү салыктык эсепке алуу жана/же эсептик каттоо жери боюнча түздөн-түз;

6) накталай эмес акча түрүндө.

2. Салык төлөө тартиби ар бир салыкка карата белгиленет.

46-берене. Салык режимдери

1. Салык режими деп салыктардын жана алардын элементтеринин курамы, ошондой эле Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген учурларда жана тартипте колдонулуучу аларды эсептөөнүн жана төлөөнүн тартиби таанылат.

2. Кыргыз Республикасында жалпы салык режими жана атайын салык режимдери белгиленет.

3. Жалпы салык режими деп ушул Кодексте белгиленген жалпы мамлекеттик жана жеригилктүү салыктар боюнча салыктык милдеттенмелер салык төлөөчүдө пайда болгон салык салуу тутуму саналат.

Атайын салык режими болуп жалпы мамлекеттик салыктардын ордуна салыктардын курамын жана алардын элементтерин аныктоонун өзгөчө тартиби колдонулган жана/же ушул Кодекске ылайык айрым мамлекеттик жана жергиликтүү салыктарды төлөө милдеттенмесинен бошотулган салык тутуму саналат.

4. Атайын салык режими болуп төмөнкүлөр саналат:

1) патенттин негизиндеги салык;

2) бирдиктүү салыктын негизинде салык салуунун жөнөкөйлөтүлгɵн тутуму;

3) эркин экономикалык зоналардагы салык режими;

4) Жогорку технологиялар паркындагы салык режими;

5) майнингге салык;

6) электрондук соода чөйрөсүндөгү ишке салык;

7) оюн-зоок ишине салык.

5. Ушул беренеде белгиленгендерден тышкары, экономикалык иштин айрым түрлөрү үчүн башка атайын салык режимдерин белгилөөгө тыюу салынат.

(КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

II БӨЛҮМ. САЛЫКТЫК УКУК МАМИЛЕЛЕРИНИН КАТЫШУУЧУЛАРЫ

3-глава. Салык төлөөчү. Салык өкүлү

47-берене. Салык төлөөчү

1. Салык төлөөчү деп Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген жагдайлар болгондо салык төлөө милдети жүктөлгөн субъект саналат.

2. Пайда салыгынын, салык салынуучу берүүлɵргɵ КНС, сатуудан алынуучу салыктын салык төлөөчүсү болуп мыйзам чыгаруу, сот, аткаруу бийлик органдары, Кыргыз Республикасынын өзгөчө статусу бар мамлекеттик органдары, Кыргыз Республикасынын Конституциясында аталган башка мамлекеттик орган, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органы, ошондой эле Кыргыз Республикасынын мамлекеттик социалдык камсыздандыруу органы жана Депозиттерди коргоо боюнча агенттик саналбайт, буга алардын көңүл ачуу, бош убакытты өткөрүү же эс алуу чөйрөсүндөгү иши кирбейт.

3. Эгерде салык төлөөчү ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан белгиленген аракетсиздик критерийлерине ылайык келсе жана салыктык карызы жок болсо аракетсиз деп таанылат.

4. Салык органдары тарабынан мамлекеттик социалдык камсыздандыруу төгүмдөрүн жана салыктык эмес кирешелерди башкаруу максатында камсыздандыруу төгүмдөрүн жана салыктык эмес кирешелерди төлөөчүлөр салык төлөөчүлөр катары каралат.

48-берене. Салык төлөөчүнүн кабинети

1. Салык төлөөчүнүн кабинети (мындан ары - кабинет) - ушул беренеде каралган өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен салыктарды эсептөө жана төлөө маселелери боюнча салык кызматынын органынын жана салык төлөөчүнүн ортосундагы аралыктан өз ара аракеттенүүлөрү үчүн арналган ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан берилүүчү онлайн-сервис.

2. Салык төлөөчү анын кабинетине кирүү мүмкүнчүлүгүн алуу тартибин ыйгарым укуктуу салык органы аныктайт.

3. Салык төлөөчү өз кабинети аркылуу:

1) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары менен жөнгө салынуучу мамилелерде колдонулуучу электрондук документтерди салык кызматынын органынан алат;

2) салык кызматынын органдарына Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында аныкталган электрондук документтерди, анын ичинде кагаздагы документтердин сканерленген көчүрмөлөрүн берет.

Электрондук документтер салык төлөөчү же салык кызматынын органынын жетекчиси ɵзү кол койгон кагаздагы документтерге теңдеш деп таанылат.

Эгерде ушул Кодексте башкасы каралбаса, эгерде электрондук документтер салык төлөөчүгө жөнөтүлсө же анын кабинети аркылуу берилсе, кагаздагы документтерди жөнөтүү талап кылынбайт.

49-берене. Салык төлөөчүнүн укуктары

1. Салык төлөөчү төмөнкүлөргө укуктуу:

1) салык кызматынын органдарынын кызмат адамынан Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын сактоону талап кылууга;

2) салыктык укук мамилелеринде жеке өзү же өзүнүн салык өкүлү аркылуу иш алып барууга;

3) тиешелүү мамлекеттик органдардан Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары жөнүндө маалыматты, ошондой эле ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган, ыйгарым укуктуу салык органы иштеп чыккан эрежелерди, жоболорду жана башка усулдук көрсөтмөлөрдү алууга;

4) салык отчеттуулугунун ыйгарым укуктуу салык органынын расмий сайтына жарыяланбаган формаларын колдонбоого;

5) суроо-талаптын негизинде салык кызматынын органдарындагы өзү тууралуу ар кандай маалыматты, ага кошо көчмө текшерүүнү дайындоо үчүн негиз болгон салыкты туура эмес эсептөө фактылары жөнүндө күбөлөндүрүүчү документтерди ырастоочу көчүрмөлөрдү акысыз алууга, ошондой эле салык төлөөчүнүн кабинети аркылуу берилген, салык кызматынын тиешелүү органынын кол тамгасы жана мөөрү менен күбөлөндүрүлгөн салык кызматынын органынын документтеринин көчүрмөлөрүн алууга;

6) ашыкча төлөнгөн, ашыкча өндүрүлүп алынган салык суммасын эсепке алууга же кайтарып берүүгө, ошондой эле КНС ашыкча суммасын кайтарып берүүгө жана/же ордун толтурууга;

7) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген негиздер болгондо жана тартипте салык жеңилдиктерин пайдаланууга;

8) салыктык сырды сактоону талап кылууга;

9) ушул Кодексте каралган учурларда салык контролу башталганга чейин жазма буйрук алууга, мындай контролду жүзөгө ашырган салык кызматынын органынын кызмат адамынын ырастамасы менен таанышууга;

10) салык контролун жүзөгө ашыруучу салык кызматынын органынын кызмат адамынан инспектордук текшерүү китепчесине каттоону талап кылууга;

11) салык контролунун натыйжалары боюнча салык кызматынын органдарына түшүндүрмө берүүгө;

12) салык милдеттенмесин аткарууга тиешеси жок маалыматтарды жана документтерди бербөөгө;

13) салык кызматынын органынын кызмат адамынын чечимине, аракетине же аракетсиздигине даттанууга;

14) салык кызматынын органынын мыйзамсыз чечиминен, анын кызмат адамынын укукка жат аракетинен же аракетсиздигинен улам келип чыккан чыгымдын жана зыяндын ордун Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык толтуртуп алууга;

15) төмөнкүлөрдү камтыган КНС төлөөчүлөр жөнүндө маалыматка эркин жетүүгө:

а) КНС төлөөчүнүн толук аталышы, ИСН;

б) анык эмес деп таанылган эсеп-фактуранын реквизиттери.

2. Салык төлөөчү ошондой эле Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген башка укуктарга ээ.

50-берене. Салык төлөөчүнүн укуктарын камсыз кылуу жана коргоо

1. Кыргыз Республикасы салык төлөөчүнүн укуктарын жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын сотко чейин жана сотто коргоону кепилдейт.

2. Салык төлөөчүнүн укуктарын жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын коргоонун тартиби ушул Кодексте жана Кыргыз Республикасынын башка мыйзамдарында аныкталат.

3. Салык төлөөчүнүн укуктары ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын, салык кызматынын органдарынын, бажы органдарынын, ошондой эле алардын кызмат адамдарынын тийиштүү милдеттери менен камсыз кылынат.

4. Салык төлөөчүнүн укуктарын камсыз кылуу боюнча милдеттерди аткарбоо же талаптагыдай эмес аткаруу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган жоопкерчиликке алып келет.

51-берене. Салык төлөөчүнүн милдеттери

1. Салык төлөөчү төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) белгиленген тартипте салык кызматынын органында катталууга;

2) салык милдеттенмесин аткарууга;

3) ушул Кодексте белгиленген талаптарга ылайык салыктык эсепке алууну жүргүзүүгө;

4) ушул Кодексте белгиленген тартипте жана мөөнөттөрдө салык отчетун берүүгө;

5) ушул Кодексте белгиленген учурларда жана тартипте түшүндүрмөлөрдү, маалыматтарды жана документтерди берүүгө, анын ичинде электрондук түрдө берүүгө;

6) салыктык укук бузуулардын кесепеттерин четтетүү же салыктык укук бузууларга алып келүүчү аракеттерди же аракетсиздикти токтотуу жөнүндө салык кызматынын органынын мыйзамдуу талабын аткарууга;

7) ушул Кодекстин негизинде салык кызматынын органынын кызмат адамынын кызматтык милдеттерин аткаруусуна тоскоолдук кылбоого;

8) жазма буйруктун негизинде көчмө салыктык текшерүү, рейддик салык контролу жана салык постун белгилөө формасында салык контролун, ошондой эле хронометраждык иликтөөлөрдү жүргүзгөн, ошондой эле салык төлөөчү мойнуна алган салык карыздарын накталай акча каражаттарынын эсебинен өндүрүп алууну жүргүзгөн учурда, бар болушу же пайдаланылышы салык милдеттенмелеринин келип чыгышына алып келүүчү аймакка же жайга салык кызматынын органдарынын кызмат адамын киргизүүгө;

9) салык милдеттенмесин эсептɵɵнү эсепке алууну жана аткарууну ырастаган документтердин сакталышынын төмөнкүдөй мөөнөтүн камсыз кылууга:

а) кагаз жана электрондук алып жүрүүчүдөгү документтер - патенттин негизинде салыкты алууну жана төлөөнү тастыктаган документтерди кошпогондо, 6 жылдан кем эмес;

б) патенттин негизинде салыкты алууну жана төлөөнү тастыктаган

документтер - 3 жылдын ичинде;

10) салык кызматынын органынын текшерүү жүргүзгөн кызмат адамына текшерүүнү же контролдоону каттоо үчүн инспектордук текшерүүлөр китебин көрсөтүүгө;

11) Кыргыз Республикасынын банктарында эсептердин ачылышы же жабылышы жөнүндө, анын ичинде Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жайгашкан эсептер жөнүндө, мындай эсептерди ачуу же жабуу күнүнөн кийинки күндөн тартып 15 күндүн ичинде кабарлоого;

12) акциздик товарларга, ошондой эле ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерден Кыргыз Республикасына ташылып келинген товарларга карата Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген талаптарды аткарууга;

13) учурдагы салыктык эсепке алуу жери боюнча салык органына билдирүү тапшырууга:

а) товарларды өткөрүп берүүгө байланыштуу ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына ташып кирүү жөнүндө:

- ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин салык төлөөчүсүнөн анын Кыргыз Республикасындагы филиалына же өкүлчүлүгүнө;

- ЕАЭБ мүчө-мамлекеттеги филиалдан же өкүлчүлүктөн филиал же өкүлчүлүк болуп саналган Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүсүнө;

б) өткөрүп берүүгө байланыштуу товарларды Кыргыз Республикасынын аймагынан ЕАЭБ башка мүчө мамлекеттин аймагына ташып чыгуу жөнүндө:

- Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүсүнөн ЕАЭБ мүчө-мамлекеттеги ɵзүнүн филиалына же өкүлчүлүгүнө;

- Кыргыз Республикасындагы филиалдан же өкүлчүлүктөн филиалы же өкүлчүлүгү болуп саналган ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин салык төлөөчүсүнө;

в) ташылып кирген товарлардын өзгөчөлүктөрүн жана мүнөздөмөлөрүн өзгөртпөстөн кийин Кыргыз Республикасынын аймагынан ташылып чыга турган товарларды ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына убактылуу ташып кирүү жөнүндө;

г) ташылып чыккан товарлардын өзгөчөлүктөрүн жана мүнөздөмөлөрүн өзгөртпөстөн кийин Кыргыз Республикасынын аймагына ташылып кире турган товарларды Кыргыз Республикасынын аймагынан ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагына убактылуу ташып чыгуу жөнүндө;

д) берилүүчү чийки затты аны андан ары кайра иштетүү үчүн ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына ташып кирүү жөнүндө;

е) берилүүчү чийки затты андан ары кайра иштетүү үчүн аны Кыргыз Республикасынын аймагынан ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин аймагына ташып чыгуу жөнүндө.

Билдирүүнүн формасы, толтуруу жана берүү мөөнөттөрү жана тартиби ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан бекитилет;

14) товарларды маркалоону жүзөгө ашырууга, маркалана турган товарлар жөнүндө толук жана анык маалымат берүүгө жана товарларды маркалоо жагынан Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында жана/же ЕАЭБ мыйзамдарында каралган милдеттенмелерди аткарууга;

15) Министрлер Кабинети бекиткен тартипке ылайык колдонууга уруксат берилген фискалдык программалык камсыз кылууну колдонууга;

16) жүргүнчүлөрдү жана жүктөрдү ташууларга буюртма берүү, такси кызматы жана курьердик кызмат көрсөтүү үчүн колдонулуучу субъекттерди маалымат тутумуна салыктык каттоосу бар болсо гана кошууну камсыз кылууга, ошондой эле Министрлер Кабинети аныктаган тартипте маалыматты ыйгарым укуктуу салык органына реалдуу убакыт режиминде берүүгө.

2. Салык төлөөчү Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген башка милдеттерди аткарат.

52-берене. Салык төлөөчүнүн кызмат адамы

1. Салык төлөөчүнүн кызмат адамы болуп төмөнкүлөр саналат:

1) салык төлөөчүнүн башкармалыгынын аткаруу органынын жетекчиси;

2) уюмдун туруктуу мекемесинин жетекчиси;

3) эмгек келишиминин же жарандык-укуктук келишимдин же ишеним каттын негизинде ушул Кодексте белгиленген милдеттерди аткаруу боюнча ыйгарым укук берилген жеке жак;

4) ушул бөлүктүн 1-3-пункттарында көрсөтүлгөн адамдардын милдеттерин убактылуу аткаруучу жеке жак.

2. Салыктык максаттарда кызмат адамы деп төмөнкүлөр таанылат:

1) жеке ишкер үчүн - жеке ишкер катары катталган же катталууга тийиш болгон жеке жак;

2) жеке жак үчүн - бул жеке жак.

53-берене. Салык агенти, укуктар, милдеттер жана жоопкерчилик

1. Салык агенти болуп Кодекстин талаптарына ылайык салык төлөөчүнүн салык милдеттенмелеринин суммасын бюджетке эсептөөгө, кармап калууга жана которууга милдеттүү уюм же жеке ишкер саналат.

2. Салык агенти өз милдеттерин ушул Кодексте каралган жеңилдиктерди жана бошотууларды эске алуу менен, төмөнкүлөргө карата аткарат:

1) эмгек келишими боюнча кызматкерге төлөнгөн суммалар боюнча киреше булагы катары киреше салыгына, ошондой эле жеке жакка төлөнгөн жана ушул Кодекске ылайык салык салынууга тийиш болгон башка кирешеге;

2) киреше булагы катары туруктуу мекеме түзбөстөн, ишин Кыргыз Республикасында жүзөгө ашыруучу чет өлкөлүк уюмдун кирешесине салыкка;

3) ушул Кодекстин 111-беренесинин 2-бөлүгүнүн 2-пунктуна ылайык Кыргыз Республикасында катталган, 28-беренесинин 4-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чет өлкөлүк уюмду кошпогондо, алардын берүү жери Кыргыз Республикасынын аймагы деп таанылган, иши Кыргыз Республикасынын аймагында туруктуу мекеменин пайда болушуна алып келбеген чет өлкөлүк уюм тарабынан анын дарегине карата аткарылган же көрсөтүлгөн кызматтар боюнча КНСке;

4) натыйжасы акциздик товар болуп саналган иштетип алма чийки затты кайра иштетүүнү жүзөгө ашырган субъект катары акциз салыгына.

3. Салык агенти салык агентинин өзү же салык агентинин тапшырмасы боюнча башка адам же Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык башка адам тарабынан кирешенин суммасын тɵлɵɵ, товар, жумуштар жана кызмат кɵрсɵтүүлɵр үчүн акылар төлөнгөнүнө карабастан, салык төлөөчүнүн салык милдеттенмелеринин суммасын эсептеп, кармап калууга жана бюджетке которууга милдеттүү.

4. Эгерде ушул Кодексте башкача белгиленбесе, салык төлөөчү үчүн ушул Кодекс менен белгиленген укуктар жана милдеттер салык агентине жайылтылат.

5. Эгерде салык агенти ушул Кодекс менен каралган салык милдеттенмесин кармап калбаса же толук эмес кармап калса, анда бул аткарылбаган салык милдеттенмеси салык агенти тарабынан аткарылат.

54-берене. Салык өкүлү, анын ыйгарым укуктары, укуктары, милдеттери жана жоопкерчилиги

1. Салык төлөөчү салыктык укук мамилелерине жеке өзү, ошондой эле салык өкүлү аркылуу катышууга укуктуу.

2. Салык өкүлү салыктык укук мамилелеринде салык төлөөчүнүн атынан иш алып барууга укуктуу.

3. Салыктык укук мамилелерине салык төлөөчүнүн өзүнүн катышуусу аны салык өкүлү болуу укугунан ажыратпайт, ошону менен бирге эле салык өкүлүнүн катышуусу салык төлөөчүнү салыктык укук мамилелерине жеке өзү катышуу укугунан ажыратпайт.

4. Салык өкүлүнүн ыйгарым укуктары, укуктары, милдеттери жана жоопкерчилиги төмөнкүлөр тарабынан аныкталат:

1) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары;

2) салык төлөөчүнүн жана салык өкүлүнүн ортосунда түзүлүүчү жарандык-укуктук келишим;

3) салык өкүлүнө салык төлөөчү тарабынан берилүүчү ишеним кат.

5. Салыктык укук мамилелерине ушул салык төлөөчүнүн катышуусуна байланышкан салык төлөөчүнүн салык өкүлүнүн аракети же аракетсиздиги салык төлөөчүнүн аракети же аракетсиздиги деп таанылат.

6. Мамлекеттик орган же мамлекеттик органдын кызмат адамы салык төлөөчүнүн салык өкүлү боло албайт.

4-глава. Салык кызматы. Салыктык укук мамилелери чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктарды так аныктоо

55-берене. Салык кызматынын органдары

1. Салык кызматынын органдары юридикалык жактын статусуна, өз алдынча чыгымдар сметасына, казыналык тутумундагы эсептерге, мамлекеттик жана расмий тилдердеги өз аталышы бар Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик герби тартылган мөөргө, фирмалык бланкка, бурч штампына ээ жана алар төмөнкүлɵрдөн турат:

1) ыйгарым укуктуу салык органынан;

2) салык органдарынан.

2. Салык кызматынын органдары Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары менен белгиленген компетенциянын чектеринде салыктык администрациялоону жүзөгө ашырышат, Кыргыз Республикасынын салык саясатын ишке ашырууга катышат, ошондой эле Кыргыз Республикасынын кылмыш-жаза-процессуалдык мыйзамдарына жана башкаруу жана салык мыйзамдарын администрациялоо жана укуктук колдонуу маселелери боюнча Кыргыз Республикасынын ыкчам-издөө иши жөнүндө мыйзамдарына ылайык алгачкы тергөө органынын иш-милдеттери менен сотко чейинки өндүрүштү жүзɵгɵ ашырат.

Сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашыруучу салык кызматынын органдары укук коргоо органынын статусуна ээ.

3. Салык кызматынын органдары жергиликтүү мамлекеттик администрацияларга жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарына баш ийбейт.

4. Салык кызматынын органдары, ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген өз ыйгарым укуктарын жүзөгө ашырууда алардын ишине мамлекеттик органдардын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын кийлигишүүсүнө тыюу салынат.

5. Салык кызматынын органдары жана алардын кызмат адамдары Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары менен аныкталган ыйгарым укуктардын алкагынан чыга албайт.

56-берене. Салык кызматынын органынын кызмат адамы. Кызмат өтөө жана атайын наамдарды ыйгаруу тартиби

1. Салык кызматынын органынын кызмат адамы болуп ушул Кодексте белгиленген ыйгарым укуктарга ээ салык кызматынын органынын жетекчиси, кызматкери, ошондой эле салык кызматынын органдарынын административдик иш-милдеттерин аткарган кызматкери саналат.

2. Соттолгон, соттолгону мыйзамдарда белгиленген тартипте алынбаган же жабылбаган адам салык кызматынын органынын кызмат адамы боло албайт.

3. Салык кызматынын кызмат адамына кызмат өтөө учурунда кызмат топторунун жана категорияларынын чегинде ээлеген кызматына ылайык, ыйгаруу ырааттуулугун сактоо менен, ошондой эле мурдагы атайын наамдагы жана ээлеген мамлекеттик кызматтагы аттестациянын жыйынтыктарын, кесиптик деңгээлин, мамлекеттик кызматта иштеген жылдарын эске алуу менен атайын наамдар ыйгарылат.

4. Биринчи атайын наам "салык кызматынын кенже инспектору" болуп саналат, ал бир жылдан эрте эмес аттестациянын жыйынтыгы боюнча кайрадан ишке алынган кызмат адамдарына ыйгарылат.

Салык кызматынын 3-рангдагы кеңешчисин жана андан жогору атайын наам берүү каралган улук же башкы административдик кызматтарга дайындоодо салык кызматынын 3-рангдагы кеңешчисинен жогору эмес биринчи атайын наамы берилиши мүмкүн.

Атайын наамдар салык органдарынын кызмат адамдарына төмөнкүдөй тартипте ыйгарылат:

1) кенже кызмат орундарына - жогорулашына карай салык кызматынын 3 жана 2-рангдагы инспектору атайын наамдары;

2) улук кызмат орундарына - жогорулашына карай салык кызматынын 1-рангдагы инспектору атайын наамдары жана салык кызматынын 3-рангдагы кеңешчиси деген наамдары;

3) башкы кызмат орундарына - жогорулашына карай салык кызматынын 2 жана 1-рангдагы кеңешчиси атайын наамдары.

Ыйгарым укуктуу салык органынын кызмат адамдарына атайын наамдар төмөнкүдөй тартипте ыйгарылат:

1) кенже кызмат орундарына - жогорулашына карай салык кызматынын 2 жана 1-рангдагы инспектору атайын наамдары;

2) улук кызмат орундарына - салык кызматынын 3-рангдагы кеңешчиси атайын наамдары;

3) башкы кызмат орундарына - жогорулашына карай салык кызматынын 2 жана 1-рангдагы кеңешчиси наамдары;

4) жогорку кызмат орундарына - жогорулашына карай салык кызматынын 3 жана 2-рангдагы мамлекеттик кеңешчиси атайын наамдары;

5) ыйгарым укуктуу салык органынын жетекчисине - салык кызматынын 1-рангдагы мамлекеттик кеңешчиси атайын наамы.

5. Салык кызматынын 1, 2 жана 3-рангдагы мамлекеттик кеңешчиси атайын наамдарын ыйгаруу, ажыратуу, төмөндөтүү Министрлер Кабинетинин Төрагасынын сунушу боюнча - Кыргыз Республикасынын Президенти (мындан ары - Президент), калган атайын наамдар боюнча кызмат адамынын түздөн-түз жетекчисинин сунушу боюнча ыйгарым укуктуу салык органынын жетекчиси тарабынан жүзөгө ашырылат.

6. Кезектеги атайын наамды берүү үчүн ар бир атайын наамда иштөө мөөнөтү тиешелүү буйрукка кол коюлган учурдан тартып төмөнкүлөрдү түзүүгө тийиш:

1) салык кызматынын кенже инспектору - 1 жыл;

2) салык кызматынын 3, 2 жана 1-рангдагы инспектору - тиешелүү түрдө 2, 3 жана 4 жыл;

3) салык кызматынын 3 жана 2-рангдагы кеңешчиси - тиешелүү түрдө 5 жана 6 жыл.

Салык кызматынын 2 жана 1-рангдагы атайын наамдары ырааттуулукту сактабастан жана мурдагы атайын наамдагы мамлекеттик кызматтын узактыгын эске албастан берилиши мүмкүн.

Салык кызматынын 1-рангдагы кеңешчиси, салык кызматынын 1, 2 жана 3-рангдагы мамлекеттик кеңешчиси атайын наамдарында иштөө мөөнөтү белгиленбейт.

7. Белгилүү мөөнөткө кабыл алынган, ошондой эле тартип жазасы бар же кызматтык териштирүү же кылмыш иши козголгон салык органдарынын кызмат адамдарына атайын наамдар берилбейт.

Салык кызматынын органынын кызмат адамы төмөнкүдөй учурларда атайын наамынан ажыратылышы мүмкүн:

1) соттун ага карата мыйзамдуу күчүнө кирген өкүмү;

2) мамлекеттик кызматчы наамына шек келтиргендигине байланыштуу кызматтан бошотуу;

3) Кыргыз Республикасынын жарандыгын жоготуу.

Салык кызматынын органынын кызмат адамы кызматтык милдеттерди одоно бузгандыгы, кадыр-баркына шек келтирген жосун жасагандыгы, мамлекеттик жарандык кызмат жана муниципалдык кызмат жөнүндө мыйзамдарга ылайык ага жүктөлгөн милдеттерди аткарбагандыгы же талаптагыдай аткарбагандыгы үчүн атайын наамдан, бирок андан атайын бирден ашпаган наамга төмөндөтүлүшү мүмкүн, ошондой эле атайын наамдан ажыратылышы мүмкүн.

8. Салык кызматынын органынын жетекчиси атайын наамдагы кызмат өтөө мөөнөтү аяктагандан кийин кызмат адамдарына кезектеги атайын наамды ɵз учурунда берүү үчүн чараларды көрүүгө милдеттүү, анын бузулушу жеке тартип жоопкерчилигине алып келет.

9. Салык кызматынын органынын кызмат адамына өзгөчө учурларда өзүнүн кызматтык милдеттерин аткарууда өзгөчө жетишкендиктери үчүн өзүнүн кесиптик сапаттарын, мамлекеттик органдардагы иш стажын эске алуу менен дем берүү катары кезектеги атайын наам бир жолу берилиши мүмкүн:

1) мурунку наамдагы бир жылдык кызмат мөөнөтү аяктаганга чейин, бирок ээлеген кызматына ылайык келген атайын наамдан жогору эмес;

2) атайын наамдагы кызмат мөөнөтү аяктагандан кийин өзгөчө сиңирген эмгеги үчүн ээлеген кызматына ылайык келген атайын наамдан бир тепкич жогору.

10. Салык кызматынын органынын илимий даражасы же илимий наамы бар кызмат адамына кезектеги атайын наам ээлеген кызматына ылайык келген атайын наамдан бир тепкич жогору берилет.

11. Аскердик же атайын наамдары, атайын класстык чендери, дипломатиялык рангдары бар адамдар салык кызматынын органдарына ɵткɵн учурда аттестация өткөрбөстөн, ушул аскердик же атайын наамга, атайын класстык ченге, дипломатиялык рангга шайкеш келүүчү атайын наам ыйгарылат. Ыйгарылган атайын наам салык кызматынын органынын кызмат адамы башка мамлекеттик органга же башка мамлекеттик кызматка которулганда Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген катыш боюнча ушул Кодекске ылайык сакталып калат.

12. Атайын наамдын ыйгарылышы, төмөндөтүлүшү жана ажыратылышы жөнүндө маалыматтар салык кызматынын органынын кызмат адамынын өздүк ишине киргизилет жана кызматтык ырастамада көрсөтүлөт.

57-берене. Салык кызматынын органдарын финансылык жана материалдык-техникалык камсыз кылуу

1. Салык кызматынын органдарынын чыгымдарын каржылоо, анын ичинде эмгек акы төлөө, материалдык-техникалык камсыз кылуу, кызматкерлерге материалдык жактан дем берүү, өткөн бюджеттик жыл үчүн салык кызматынын органдары тарабынан чогултулган салыктык каражаттардын, салыктык эмес кирешелердин суммасынын

3 пайыз өлчөмүндөгү каражаттарынын эсебинен жүргүзүлөт, аларды бөлүштүрүү жана колдонуу тартиби ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан жыл сайын бекитилет, ошондой эле каржылоо максаттуу бюджеттен тышкаркы каражаттардын эсебинен ишке ашырылат.

2. Атайын наамдар ыйгарылган салык кызматынын органдарынын кызмат адамдары Министрлер Кабинети тарабынан белгиленген тартипте акысыз формалуу кийим менен камсыз болушат.

58-берене. Салык кызматынын органдарынын милдеттери

Салык кызматынын органдарына төмөнкүдөй милдеттер жүктөлөт:

1) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын сакталышын контролдоо;

2) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген талаптарга ылайык салык милдеттенмесин аткаруу боюнча салык төлөөчүгө же анын салык боюнча өкүлүнө көмөк көрсөтүү.

59-берене. Салык кызматынын органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын укуктары

1. Салык кызматынын органдары жана алардын кызмат адамдары төмөнкүлөргө укуктуу:

1) ушул Кодексте белгиленген тартипте Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында каралган ченемдик укуктук актыларды иштеп чыгууга жана салык отчеттуулугунун жана документтердин формаларын жана аларды толтуруу тартибин бекитүүгө;

2) ушул Кодексте белгиленген тартипте салык контролун жүзөгө ашырууга;

3) салык контролун жүзөгө ашырууда салык төлөөчүдөн бюджетке салыктарды эсептөө, кармоо жана төлөө боюнча документтерди берүүнү талап кылууга;

4) салык контролун жүзөгө ашырууда салык төлөөчүдөн салыктарды эсептөө, кармоо жана төлөө документтерин, ошондой эле салыктарды эсептөөнүн тууралыгын, өз учурунда кармоону жана төлөөнү тастыктоочу документтерди толтуруу боюнча түшүндүрмөлөрдү талап кылууга;

5) салык контролун жүзөгө ашыруунун жүрүшүндө ушул Кодексте аныкталган тартипте салык төлөөчүдөн документтердин көчүрмөлөрүн алууга;

6) салык контролун толук жүргүзүү үчүн мааниге ээ болгон ар кандай аймактарды, жайларды, документтерди жана буюмдарды ушул Кодекске ылайык текшерүүнү жүргүзүүгө;

7) текшерилүүчү салык төлөөчүгө салык салууга байланыштуу маселелер боюнча ушул Кодексте белгиленген тартипте банктардан салык төлөөчүнүн банктык эсептеринин болушу жана номерлери жөнүндө, коммерциялык, банктык жана башка корголуучу жашыруун сырды түзүүчү маалыматтарды жарыялоого карата Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген талаптарын сактоо менен бул эсептердеги акчалардын калдыктары жана кыймылы жөнүндө маалыматтарды алууга;

8) электрондук түрдө кызмат көрсөткөн салык төлөөчүнү салыктык текшерүүнү жүргүзүүдө салык кызматынын органы мындай бүтүмдүн катышуучуларынан электрондук бүтүм жагынан маалыматты талап кылууга укуктуу;

9) ушул Кодексте каралган учурларда жана тартипте баалоонун кыйыр усулдарынын негизинде салык төлөөчүнүн салык милдеттемесин аныктоого;

10) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган негиздер боюнча салык төлөөчүнү жоюу, анын ичинде мажбурлоо менен жоюу жөнүндө сотко доо арызын берүүгө;

11) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын аныкталган бузууларды четтетүүнү талап кылууга жана көрсөтүлгөн талаптардын аткарылышын контролдоого;

12) ушул Кодекске ылайык салык салуу объекттерине жана салык милдеттенмелерин эсептөөгө байланыштуу башка мамлекеттик органдардан жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынан маалымат талап кылууга жана алууга;

13) салыктарды чогултуу боюнча контролду жүзөгө ашырууга;

14) ушул Кодекске ылайык берилген мамлекеттик ыйгарым укуктарды аткаруу боюнча жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын ишин контролдоого;

15) фискалдык программалык камсыз кылууну анын функционалдык багытына ылайык келүүсү жагынан текшерүүнү жүзөгө ашырууга;

16) Министрлер Кабинети аныктаган учурларда жана тартипте товардык-материалдык баалуулуктардын калдыктарын алып салууга;

17) салык контролун жүргүзүүдө салыктык каттоосуз жана/же патенттин негизинде салыкты төлөбөстөн ишти жүзөгө ашырган учурда, салык төлөөчүнүн ишкердик иши менен байланышкан мүлк объекттерин мөөр басып бекитүүгө;

18) салык кызматынын маалымат тутумунда салыктарды төлөбөөнүн тобокелдик факторлору жок болгон жана салык төлөөчү нөлдүк көрсөткүчтөр менен салык отчеттуулугун берген учурда уюмдун жоюлушуна же жеке ишкердин ишинин токтотулушуна байланыштуу салыктык каттоону жокко чыгарууда ушул Кодекске ылайык салык төлөөчүнү текшерүүнү жүргүзүүгө;

19) ушул Кодекстин 107-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жактын жана анын жакын туугандарынын кирешелери, чыгымдары, мүлкү жана милдеттенмелери жөнүндө маалымат берүү тууралуу суроо-талапты мамлекеттик органдарга, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарына, коммерциялык жана коммерциялык эмес уюмдарга, чет мамлекетке, жарандарга жөнөтүүгө.

2. Ушул Кодексте белгиленген ыйгарым укуктарды жүзөгө ашыруу үчүн салык кызматынын органдары жана алардын кызмат адамдары ушул Кодексте жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген башка укуктарга да ээ.

Укук коргоо иши бөлүгүндө салык кызматынын органдары жана алардын кызмат адамдары Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза-процессуалдык кодексинде жана Кыргыз Республикасынын укук коргоо органдарында кызмат өтөө жөнүндө мыйзамдарында каралган укуктарга ээ.

60-берене. Салык кызматынын органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын милдеттери

1. Салык кызматынын органдары жана анын кызмат адамдары төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) салык төлөөчүнүн укуктарын жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын сактоого;

2) жеке жактар тарабынан мүлктү жана кирешелерди ыктыярдуу түрдө декларациялоо чөйрөсүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык берилген декларацияны изилдөө процессинде алынган маалыматты декларация субъектине каршы колдонбоого жана ачыкка чыгарбоого;

3) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын сактоого жана салык төлөөчүлөрдөн аны аткарууну талап кылууга;

4) салык төлөөчүгө ыйгарым укуктуу салык органынын расмий сайты аркылуу белгиленген салык отчеттуулугунун формаларын, аларды толтуруу тартибин, салык кызматынын органына аларды берүүнүн ыкмасын жана мөөнөттөрүн жеткирүүгө;

5) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында каралган учурларда салык төлөөчүнүн жазуу жүзүндөгү суроо-талабына жооп берүүгө;

6) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын аткарылышына салыктык контролду жүзөгө ашырууга;

7) салык төлөөчүлөрдүн, салык салуу объекттеринин, эсептелген жана төлөнгөн салыктардын эсебин жүргүзүүгө;

8) эгерде ушул Кодексте башкасы каралбаса, салык кызматынын органдары тарабынан берилген учурда бюджеттик каражаттардын эсебинен салык отчеттуулугунун белгиленген формаларынын бланктарын берүүгө;

9) белгиленген салык отчеттуулугунун формаларын толтуруу тартибин түшүндүрүп берүүгө;

10) салыктык текшерүүнү жазма буйрук боюнча гана жүргүзүүгө;

11) салыктык текшерүүлөрдү жана салыктык контролдун башка формаларын инспектордук текшерүүлөр китебине каттоого;

12) пландан тышкары көчмө, утурлама текшерүү же кайра текшерүү жүргүзүүдө салык төлөөчүнү контролду дайындоо үчүн негиз болгон салыкты туура эмес эсептөө фактылары жөнүндө күбөлөндүрүүчү тастыктоочу документтер менен тааныштырууга;

13) Кыргыз Республикасынын мыйзамдары менен корголуучу кызматтык, коммерциялык, салыктык, банктык жана башка жашыруун сырды сактоого;

14) ушул Кодексте каралган мөөнөттөрдө жана учурларда салыктык милдеттерди аткаруу жөнүндө чечимди салык төлөөчүгө тапшырууга;

15) салык төлөөчүнүн суроо-талабы боюнча аны алган күндөн кийинки күндөн тартып 2 жумушчу күндөн кечиктирбестен төмөнкүлөрдү берүүгө:

а) салык төлөөчүнүн жеке эсебинин абалы жөнүндө документти;

б) ушул Кодексте белгиленген учурларда салык төлөөчүгө жана/же анын салык милдеттенмесине карата кабыл алынган салык кызматынын органынын чечимин жана башка документтерин;

в) пландан тышкары көчмө, утурлама текшерүү же кайра текшерүүнү дайындоо үчүн негиз болгон салыктарды туура эмес эсептөө фактылары тууралуу күбөлөндүргөн ырастоочу документтердин көчүрмөлөрүн;

г) салык кызматынын тиешелүү органынын кол тамгасы жана мөөрү менен күбөлөндүрүлгөн салык төлөөчүнүн кабинети аркылуу берилген салык кызматынын органдарынын документтеринин көчүрмөлөрүн;

16) салык милдеттенмелерин аткаруу фактысын тастыктоочу документтердин 6 жыл бою сакталышын камсыз кылууга;

17) салык милдеттенмелерин аткарууну камсыз кылуунун ыкмаларын ушул Кодексте белгиленген тартипте колдонууга;

18) салык төлөөчүгө ушул Кодексте белгиленген талаптарга ылайык салык санкцияларын салууга, ошондой эле укук бузуулар жөнүндө мыйзамдарга ылайык санкцияларды колдонууга;

19) ушул Кодексте белгиленген тартипте салык төлөөчүлөрдүн даттанууларын кароого;

20) ушул Кодекстин 107-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жактарды жана алар берген декларацияларды эсепке алууну жүргүзүүгө;

21) ушул Кодекстин 107-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жактардын кирешелери, чыгашалары, мүлкү жана милдеттенмелери тууралуу маалыматтын ишенимдүү жана толук чагылдырылышы жагынан декларацияда көрсөтүлгөн маалыматтарды изилдөөгө жана талдоого;

22) ушул Кодекстин 107-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жактар декларацияларды беришинин жыйынтыктары тууралуу Президентке, Жогорку Кеңешке жана Министрлер Кабинетине маалыматты жыл сайын, 1-октябрга чейин берүүгө;

23) иши улуттук коопсуздукту камсыз кылуу менен байланышкан административдик мамлекеттик кызмат орундарын ээлеген адамдарды кошпогондо, саясий, атайын, жогорку административдик мамлекеттик кызмат орундарын жана саясий, жогорку административдик муниципалдык кызмат орундарын ээлеген адамдардын жана алардын жакын туугандарынын кирешелери, чыгымдары жана мүлкү жөнүндө маалыматтарды ыйгарым укуктуу салык органынын расмий сайтына жайгаштырууга;

24) ыйгарым укуктуу салык органынын расмий сайтында КНС төлөөчүлөр тууралуу маалыматты жайгаштыруу аркылуу бул маалыматка эркин жетүүнү камсыз кылууга, ал төмөнкүлөрдү камтыйт:

а) КНС төлөөчүнүн толук аталышын, ИСН;

б) жараксыз деп таанылган эсеп-фактуранын реквизиттерин;

25) салык төлөөчүлөр менен өз ара аракеттенүү жол-жоболорун жөнөкөйлөтүүнүн жана жакшыртуунун эсебинен, анын ичинде аралык форматына өтүү жолу менен салык төлөөчүлөр үчүн жагымдуу шарттарды түзүүгɵ;

26) салык төлөөчүгө Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары чыгууга чектөө тууралуу сот актысынын көчүрмөсүн, ошол эле учурда ушул актыны мамлекеттик чек араны коргоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга жөнөтүүгө.

2. Салык кызматынын органдары ыйгарым укуктуу салыктык органдын ачык маалыматтык веб-сайтына салык кызматынын органдарынын иштери тууралуу отчетту отчеттук календардык жылдан кийинки жылдын биринчи августуна чейин жарыялоого милдеттүү. Бул отчет отчеттук календардык жыл үчүн төмөнкүдөй маалыматтарды камтууга тийиш:

1) салык кызматынын органдары чогулткан салыктардын аталышын жана суммаларын;

2) салык карыздарынын суммаларын;

3) салыктарды чогултуу процессинде салык органдары тарткан чыгымдарды;

4) салык карызын төлөө боюнча берилген салык жеңилдиктери, кийинкиге жылдыруу жана бөлүп төлөөлөр боюнча статистикалык маалыматтарды;

5) салык кызматынын органдарынын ишиндеги жетишкендиктерди жана кемчиликтерди сыпаттоону;

6) салык карызынын өлчөмүн көрсөтүү менен 5000 эсептик көрсөткүчтөн ашкан өлчөмдөгү салык карызы бар деп таанылган жеке жактардын фамилияларынын жана ысымдарынын, уюмдардын аталыштарынын тизмесин.

3. Салык кызматынын органдары ак ниетсиздиктин белгилери бар Салык төлөөчүлөрдүн тизмегин түзүүгө жана актуалдуу абалда сактоого милдеттүү.

Салык төлөөчүлөрдү көрсөтүлгөн Тизмекке киргизүү жана мындай салык төлөөчүлөрдү салыктык администрациялоо тартиби Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

4. Эгерде көчмө текшерүү жүргүзүүнүн жыйынтыктары боюнча түзүлгөн, салык төлөөчү тарабынан таанылган салык карызынын өлчөмү кылмыш-жаза жоопкерчилиги баштала турган чектен ашып кетсе, салык кызматынын органдары Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза-процессуалдык мыйзамдарында аныкталган тартипте сотко чейинки өндүрүштү баштайт.

5. Салык кызматынын органдары жана алардын кызмат адамдары ошондой эле Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында каралган башка милдеттерди да аткарат.

Укук коргоо иши бөлүгүндө салык кызматынын органдары жана алардын кызмат адамдары Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза-процессуалдык кодексинде жана Кыргыз Республикасынын укук коргоо органдарында кызмат өтөө жөнүндө мыйзамдарында каралган милдеттерди аткарат.

61-берене. Салыктык укук мамилелери чөйрөсүндө салык жана бажы органдарынын ыйгарым укуктарын так аныктоо

1. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин өз ара соодасында товарларды экспорттоодо жана импорттоодо, жумуштарды аткарууда, кызмат көрсөтүүдө КНС жана акциз салыгын администрациялоо салык кызматынын органдары тарабынан жүзөгө ашырылат.

2. Бажы органдары төмөнкүдөй учурларда салыктарды администрациялоону жүзөгө ашырат:

1) ЕАЭБ бажы чек арасы аркылуу товарларды ташууда;

2) эркин бажы зонасынын же эркин кампанын бажы жол-жоболоруна ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерден Кыргыз Республикасынын аймагына ташылуучу товарларды жайгаштырууда, ошондой эле эркин бажы зонасынын же эркин кампанын бажы жол-жоболорун бүткөрүүдө.

62-берене. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын салыктык укук мамилелер чөйрөсүндөгү укуктары жана милдеттери

1. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жана алардын кызмат адамдары аларга тийиштүү мамлекеттик ыйгарым укуктар берилген учурда төмөнкүлөргө укуктуу:

1) ушул Кодекстин XIII бөлүмүндө жана 56-главасында каралган салыктарды чогултууну жүзөгө ашырууга;

2) эгерде ушул пунктта башкасы каралбаса, ушул Кодекстин 109-беренесинин 2-бөлүгүнүн 4-5-пункттарына ылайык салык контролун жүргүзүүгө;

3) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында табылган бузууларды четтетүүнү талап кылууга жана көрсөтүлгөн талаптардын аткарылышын контролдоого;

4) салык салынуучу объекттерге жана ушул Кодекстин XIII бөлүмүндө каралган салыктар боюнча салыктык милдеттенмелерди эсептөөгө байланышкан маалыматтарды салык кызматынын органдарынан жана башка мамлекеттик органдардан алууга;

5) ушул Кодексте аныкталган тартипте салык контролун жүзөгө ашыруунун жүрүшүндө салык төлөөчүдөн документтердин көчүрмөлөрүн алууга;

6) мыйзамдарга ылайык материалдарды укук коргоо органдарына өткөрүүгө, ошондой эле сотко доолорду берүүгө.

2. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары ушул Кодекстин 127-беренесинин 2-бөлүгүнүн 1, 3, 6-пункттарында каралган Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын талаптарын сактоого рейддик салык контролун жүргүзөт.

3. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары салыктык контролду жүзөгө ашырууда тиешелүү мамлекеттик ыйгарым укуктар берилген учурда салык төлөөчүдөн ушул Кодекстин XIII бөлүмүндө жана 56-главасында каралган салыктарды төлөө боюнча документтерди көрсөтүүнү талап кылууга укуктуу.

4. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары жана алардын кызмат адамдары тиешелүү мамлекеттик ыйгарым укуктар аларга берилген учурда төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) салык төлөөчүнүн укуктарын жана мыйзамдуу таламдарын сактоого;

2) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын сактоого жана салык төлөөчүлөрдөн анын аткарылышын талап кылууга;

3) салык төлөөчүлөр салыктык милдеттенмелерин аткаруусунда аларга көмөк көрсөтүүгө;

4) ушул Кодекстин 85 жана 86-беренелерине ылайык салык милдеттенмесинин аткарылышын камсыз кылуу ыкмаларын колдонууга;

5) ушул Кодекстин XIII бөлүмүндө жана 56-главасында каралган салыктар боюнча салык милдеттенмесин аткарууга салык контролун жүзөгө ашырууга;

6) рейддик салык контролун жүргүзүүдө ушул Кодекстин 127-беренесинин 3-6-бөлүктөрүн, 132-134-беренелерин жетекчиликке алууга;

7) салык контролунун формаларын инспектордук текшерүүлөр китебине каттоого;

8) Кыргыз Республикасынын мыйзамдары менен корголуучу кызматтык, коммерциялык, салыктык, банктык жана башка сырларды сактоого;

9) салыктык милдеттенмелердин аткарылгандыгынын фактысын ырастоочу документтердин 6 жыл бою сакталышын камсыз кылууга;

10) ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан белгиленген тартипте жана мөөнөттөрдө эсептелген жана келип түшкөн салыктардын суммалары жөнүндө отчетторду салык органына берүүгө;

11) салык төлөөчүлөрдү эсепке алууда салык кызматынын органдарына көмөк көрсөтүүгө.

5. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары ушул берененин 1-бөлүгү менен белгиленген берилген мамлекеттик ыйгарым укуктарды аткарбагандыгы же талаптагыдай эмес аткаргандыгы үчүн Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчилик тартат.

63-берене. Кызыкчылыктардын кагылышуусу

1. Салык кызматынын органынын кызмат адамына салык төлөөчүгө карата кызматтык милдеттерин жүзөгө ашырууга төмөнкүдөй учурда тыюу салынат:

1) эгерде салык төлөөчү ошол кызмат адамына жакын тууган болуп саналса; же

2) эгерде бул кызмат адамынын же ушул кызмат адамынын жакын тууганынын салык төлөөчүнүн экономикалык иш-аракетине же анын салык милдеттенмелеринин аткарылышына байланыштуу түздөн-түз же кыйыр финансылык кызыкчылыгы болсо.

2. Салык кызматынын органынын кызмат адамы өз ишинде кызыкчылыктардын кагылышуусунун келип чыгышына жол бербөө үчүн чараларды көрүүгө милдеттүү.

64-берене. Салыктык сыр

1. Эгерде ушул Кодексте башкасы каралбаса, салык кызматынын органы, Маркалоо оператору же алардын кызмат адамдары салык төлөөчү жөнүндө алган ар кандай маалыматтар салыктык сырды түзөт, буга төмөнкүдөй маалыматтар кирбейт:

1) салык төлөөчүнүн реквизиттери (аталышы же салык төлөөчүнүн аты-жөнү) жөнүндө, салык органында салыктык каттоонун фактысы жөнүндө, ошондой эле ИСН жөнүндө;

2) эсеп-фактуралар, акциз жыйымынын маркалары жана идентификациялоо каражаттары жөнүндө;

3) салык төлөөчү мойнуна алган салык карызынын суммасы жөнүндө;

4) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын салык төлөөчүнүн бузуусу жана мындай бузуулар үчүн соттун күчүнө кирген чечими менен белгиленген, же болбосо салык төлөөчү тааныган жоопкерчилик чаралары жөнүндө;

5) юридикалык жактар тарабынан иш жүзүндө мамлекеттик бюджеттин пайдасына жүргүзүлгөн салыктык төлөмдөр жөнүндө.

2. Салыктык сыр салык кызматынын органдары, алардын кызмат адамдары тарабынан ачыкка чыгарылууга тийиш эмес, буга маалыматтар төмөнкүлөргө берилген учурлар кирбейт:

1) өздөрүнүн ушул Кодексте же Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарында каралган милдеттерин аткаруунун жүрүшүндө же аткаруу максатында салык кызматынын органдарынын, бажы органдарынын, ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын башка кызмат адамдарына;

2) салыктык укук бузуулардын фактысы боюнча кылмыш иши козголгон салык төлөөчүгө карата гана укук коргоо органдарына;

3) салыктык укук бузуулар үчүн салык төлөөчүнүн салыктык карыздарын же анын жоопкерчилигин белгилөө боюнча соттук териштирүүнүн жүрүшүндө сотко;

4) банкроттук процесси козголгон же банкроттук процессин демилгелөө жөнүндө чечим чыгарылган субъекттер боюнча банкроттук жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган ыйгарым укуктарды ишке ашыруу максатында банкроттук жөнүндө иштер боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга, администраторго (убактылуу администраторго, атайын администраторго, консерваторго, тышкы башкаруучуга);

5) ушул Кодекстин 107-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жак бирдиктүү салык декларациясын тапшыруу боюнча табылган бузуулар жагынан Кыргыз Республикасынын прокуратура органдарына;

6) алардын ишин жөнгө салуучу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген учурларда Жогорку Кеңештин депутаттарына, Президенттин Администрациясына, Кыргыз Республикасынын финансылык чалгындоо органына;

7) Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган салык же укук коргоо органдарынын ортосундагы өз ара кызматташтык жөнүндө эл аралык келишимдерге ылайык башка мамлекеттердин салык жана укук коргоо органдарына;

8) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган статистикалык ишти жүзөгө ашыруу максатында статистика органдарына;

9) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык квалификациялуу юридикалык жардам үчүн кайрылган адамдарга карата мамлекет кепилдеген юридикалык жардам чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга;

10) салыктык укук бузуу фактысы боюнча салык кызматынын органдары менен бирге сотко чейинки өндүрүштү жүзөгө ашырган тергөөчүгө же тергөө органына.

3. Маркалоо оператору салыктык сырды камтыган маалыматтарды салык кызматынын органдарына гана берет.

4. Ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган учурларды кошпогондо, салык төлөөчүгө карата салыктык сырды түзүүчү маалыматты салык төлөөчүнүн жазуу жүзүндөгү макулдугу менен башка жакка ачууга болот.

5. Ушул Кодексте каралган учурларды кошпогондо, салыктык сырды ачыкка чыгаруу деп мамлекеттик органдардын кызмат адамдарына жана Маркалоо операторуна өз милдеттерин аткаруу учурунда белгилүү болгон салык төлөөчү жөнүндө маалыматты пайдалануу же башка субъектке берүү саналат.

6. Салык кызматынын органына жана Маркалоо операторуна келип түшкөн, салыктык сырды түзгөн маалыматтар сактоонун жана жеткиликтүүлүктүн атайын режиминде болууга тийиш, ал салык кызматынын органынын жетекчисинин жазуу жүзүндөгү чечими менен аныкталат.

7. Салыктык сырды түзүүчү маалыматтарга салык кызматынын органынын жетекчисинин жана Маркалоо операторунун жазуу жүзүндөгү чечими менен аныкталуучу кызмат адамы жеткиликтүү болушу керек. Бул кызмат адамдарынын жеткиликтүүлүккө укугу салыктык текшерүү жүргүзүүгɵ жазма буйрукта да көрсөтүлөт.

8. Салык кызматынын органдары, Маркалоо оператору жана алардын кызмат адамдары, ошондой эле мурда салык кызмат органдарынын кызмат адамдары болуп саналган адамдар өздөрүнүн кызматтык милдеттерин аткарууда салык төлөөчү жагынан алган ар кандай маалыматтарды жашыруун сактоого милдеттүү.

9. Салыктык сырды түзгөн маалыматтарды ачыкка чыгаргандыгы үчүн бул маалыматтар кесиптик же кызматтык ишине байланыштуу белгилүү болгон адам салык төлөөчүгө келтирилген зыянды толук төлөп берүүгө, ошондой эле башка компенсацияны төлөɵгө милдеттүү.

Салыктык сырды түзгөн маалыматтарды мыйзамсыз алуу зыянга алып келген учурда, бул маалыматтарды мыйзамсыз алган адам салык төлөөчүгө келтирилген зыянды толук төлөп берүүгө, ошондой эле башка компенсацияны төлөп берүүгө милдеттүү.

Салыктык сырды түзгөн маалыматтарды мыйзамсыз алуу зыянга алып келбеген учурда Кыргыз Республикасынын кылмыш-жаза мыйзамдарына жана/же укук бузуулар жөнүндө мыйзамдарына ылайык жоопкерчиликке алып келет.

10. Ушул беренеде каралган учурларды кошпогондо, мамлекеттик органдарга салык кызматынын органдарынан жана Маркалоо операторунан салыктык сырды түзгɵн маалыматтарды жана документтерди талап кылууга тыюу салынат.

11. Мамлекеттик органдардын ушул берененин 10-бөлүгүнүн талаптарын бузган кызмат адамдары Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчилик тартат.

III БӨЛҮМ. САЛЫК МИЛДЕТТЕНМЕСИ ЖАНА САЛЫК КАРЫЗЫ

5-глава. Жалпы жоболор

65-берене. Салык милдеттенмеси

1. Салык милдеттенмеси деп Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген жагдайлар болгон учурда салык тɵлɵɵгɵ салык төлөөчүнүн милдети саналат.

2. Салык милдеттенмеси акчалай милдеттенме болуп саналат.

3. Салык кызматынын органдары салык төлөөчүдөн ал салык милдеттенмелерин аткаруусун талап кылууга милдеттүү.

4. Салык милдеттенмесин аткарбаган же талаптагыдай эмес аткарган учурда салык кызматынын органдары аны камсыз кылуу боюнча ыкмаларды жана ушул Кодексте белгиленген тартипте салык милдеттенмесин мажбурлап аткартуу чараларын колдонууга укуктуу.

5. Салык кызматынын органдарына салык төлөөчүдөн салыктык милдеттенменин суммасынан ашык акчалай каражаттарды төлөөнү талап кылууга тыюу салынат.

66-берене. Салык милдеттенмесинин келип чыгышы, өзгөрүлүшү, аткарылышы жана токтотулушу

1. Салык милдеттенмеси Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген негиздер болгондо келип чыгат, өзгөрөт, аткарылды же токтотулду деп эсептелет.

2. Салык милдеттенмеси Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарына ылайык салык төлөө каралган жагдайлар келип чыккан күндөн тартып салык төлөөчүгө жүктөлөт.

67-берене. Салык милдеттенмесин аткаруунун валютасы

1. Кыргыз Республикасында туруктуу мекеменин белгилери болбогон чет өлкөлүк уюмдун салык милдеттенмелерин кошпогондо, салык милдеттенмеси Кыргыз Республикасынын улуттук валютасы - сом менен аткарылат.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чет өлкөлүк уюм салык милдеттенмесин чет өлкөлүк валютада аткарууга укуктуу. Салык милдеттенмесин аткаруунун эсебине алынган чет өлкөлүк валюталардын эсепке алуу тартиби жана тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

3. Салык милдеттенмесин эсептөөдө салык милдеттенмесинин суммасын сом бирдиктерине чейин тегеректөөгө жол берилет.

68-берене. Салык милдеттенмеси, салыктын ашыкча төлөнгөн суммасы жана КНС ашыкча суммасы боюнча доонун эскирүү мөөнөтү

1. Салык милдеттенмеси боюнча доонун эскирүү мөөнөтү төмөнкүдөй күндөн кийинки күндөн тартып 6 жыл деп белгиленет:

1) салык милдеттенмесине карата ушул Кодексте белгиленген салыкты төлөөнүн акыркы күнүнɵн;

2) салык карызынын кийинкиге жылдырылган же бөлүп төлөнүүчү суммасы төлөнбөгөн учурда кийинкиге жылдыруунун же бөлүп төлөөнүн колдонулушу токтогон күндɵн;

3) салыктык текшерүү жүргүзүүнүн натыйжасында келип чыккан салык милдеттенмеси боюнча салык төлөөчүгө чечим тапшырылган күндɵн;

4) ашыкча төлөнгөн салыктын суммасы жана/же КНС ашыкча төлөнгөн суммасы пайда болгон күндɵн.

2. Патенттин негизинде салык төлөгөн салык төлөөчүнүн салык милдеттенмеси боюнча эскирүү мөөнөтү 3 жыл деп белгиленет.

3. Эгерде салык төлөөчү салык милдеттенмесин туура эмес эсептесе же аткарса, анда доонун эскирүү мөөнөтүнүн ичинде:

1) салык төлөөчү өз демилгеси боюнча тиешелүү оңдоо киргизүүгө укуктуу, буга ушул оңдоонун маңызы боюнча салык кызматынын органдарынын же соттун чечимдери чыгарылган жана бул чечимдер жокко чыгарылбаган жана/же жараксыз деп таанылбаган учурлар кирбейт;

2) салык кызматынын органы салыктардын эсептелген суммасын көбөйтүүгө же азайтууга, ошондой эле салыктын эсептелген суммасын өндүрүп алууга укуктуу.

4. Салык төлөөчү салыктын ашыкча төлөнгөн суммасын эсепке алууну же кайтарууну жана/же доонун эскирүү мөөнөтүнүн ичинде КНС ашыкча төлөнгөн суммасын кайтарып берүүнү/ордун толтурууну талап кылууга укуктуу.

5. Санациялоо же реабилитациялоо жол-жоболорун жүргүзүү мезгилинде салык милдеттенмеси боюнча доонун эскирүү мөөнөтү үзгүлтүккө учурайт.

6. Салык милдеттенмелери боюнча доонун эскирүү мөөнөтүн үзгүлтүккө учуратуу, анын ичинде салык милдеттенмесин эсептөө жөнүндө салык кызматынын органдарынын чечимине салык төлөөчү доо арыз бергенде, ошондой эле салык кызматынын органы салык карызын мажбурлап өндүрүп алуу жөнүндө доо арыз берген учурда Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарына ылайык жөнгө салынат.

6-глава. Салык милдеттенмесин аткаруу. Салык милдеттенмесин токтотуу

69-берене. Салык милдеттенмесин аткаруу

1. Салык милдеттенмеси Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын талаптарына ылайык талаптагыдай түрдɵ аткарылышы керек.

2. Салык милдеттенмесин аткаруу салык төлөөчү тарабынан өз алдынча же Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында каралган учурларда башка үчүнчү жак тарабынан жүзөгө ашырылат.

3. Салыктын бардык эсептелген суммасын төлөө эсебине накталай эмес формада төлөө салык милдеттенмесин аткаруу деп саналат.

4. Салык төлөөчү салыктын бүткүл суммасын дароо же бөлүп төлөө менен салык милдеттенмесин аткарууга укуктуу.

5. Салык төлөөчү салык милдеттенмесин мөөнөтүнөн мурда аткарууга укуктуу.

6. Эгерде ушул Кодексте башкасы каралбаса, салык милдеттенмесин аткаруудан баш тартууга же аны аткаруу тартибин өзгөртүүгө жол берилбейт.

7. Салык милдеттенмесин аткаруу салыктык укук бузуу үчүн жоопкерчиликке тартууга карабастан жүзөгө ашырылат.

70-берене. Салык милдеттенмесин аткаруу датасы

1. Салык милдеттенмесин аткаруу датасы болуп төмөнкүлөр саналат:

1) эгерде акча каражаты бюджетке түшсɵ, ушул төлөм тапшырмасын толук көлөмдө аткаруу үчүн салык төлөөчүнүн эсебинде жетиштүү каражаттар болгондо салыктын эсептелген суммасын которууга банкка төлөм тапшырмасы берилген күн;

2) эгерде акча каражаты бюджетке түшсɵ, ушул төлөм тапшырмасын толук көлөмүндө аткаруу үчүн салык төлөөчүнүн эсебинде жетиштүү каражатынын жоктугунун себеби боюнча мурда аткарылбаган салыктын эсептелген суммасын которууга төлөм тапшырмасын банк аткарган күн;

3) банкка салыктын эсептелген суммасын которуу үчүн накталай акча каражаттарын төлөгөн күн;

4) төлөм терминалы, POS-терминалы, электрондук акча, аралыктан же алыстан банктык тейлөө тутуму жана башка түзүлүштөр аркылуу төлөм жүргүзүүнү жүзөгө ашырган күн;

5) салык карызын жабуу эсебине жана/же алдыдагы салык милдеттенмесин аткаруу эсебине салыктардын ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүлгөн суммаларын эсепке алуу жөнүндө салык кызматынын органы чечим кабыл алган күн;

6) салык кызматынын органы тарабынан КНС ашыкча төлөнгөн суммасынын ордун толтуруу жана кайтарып берүү жөнүндө чечим кабыл алынган күн.

2. Салык милдеттенмеси төмөнкүдөй учурда мөөнөтүндө аткарылган деп таанылбайт:

1) ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган учурларды кошпогондо, эгерде акча каражаттары Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген мөөнөттө бюджетке түшпөсө;

2) салык төлөөчү салыктын суммасын которууга төлөм тапшырмасын кайра чакыртып алса;

3) салыктын суммасын которууга төлөм тапшырмасын банк салык төлөөчүгө кайтарып берсе;

4) эгерде салык төлөөчү банкка салыктын суммасын которууга төлөм каражатын көрсөткөн күнү бул салык төлөөчүгө коюлган жана аткарылбаган, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык кезексиз, же болбосо биринчи кезектеги тартипте аткарылуучу башка акчалай талаптар болсо жана салык төлөөчүнүн эсебинде мындай бардык акчалай талаптарды канааттандыруу үчүн жетиштүү акча каражаттары болбосо.

71-берене. Салык карызын жоюу тартиби

Ар бир салыкка карата салык карызын жоюу төмөнкүдөй тартипте жүргүзүлөт:

1) салыктын суммасы;

2) мөөнөтүндө төлөнбөгөн салыктын суммасы боюнча пайыздар;

3) мөөнөтүндө төлөнбөгөн салыктын суммасы боюнча эсептелген туумдар;

4) эсептелген салык санкциялары.

Салык карызын жоюу анын келип чыгышынын кезектүүлүгүнүн тартибинде жүргүзүлөт.

72-берене. Салык милдеттенмесин аткаруунун жеңилдетилген режими

1. Салык төлөөчү ушул беренеде каралган учурларда жана тартипте салык милдеттенмесин аткаруунун жеңилдетилген режимин колдонууга укуктуу.

2. Салыктык текшерүүнүн, же болбосо такталган салык отчеттуулугун берүү натыйжалары боюнча эсептелген туумдардын жана салык санкциясынын 50 пайызын төлөөдөн бошотуу салык милдеттенмесин аткаруунун жеңилдетилген режими деп таанылат, эгерде салык төлөөчү бир убакта:

1) учурдагы салык карызы жок болсо;

2) салыктык текшерүүнүн же такталган салык отчеттуулугун берүүнүн натыйжалары боюнча чечим тапшырылган учурдан тартып 15 күндүн ичинде салык калдыгынын толук суммасын жана салыктык текшерүүнүн, же болбосо такталган салык отчеттуулугун берүүнүн натыйжалары боюнча эсептелген туумдардын жана салык санкциясынын 50 пайызын төлөсө жана салык милдеттенмесин аткаруунун жеңилдетилген режимин колдонуу жөнүндө билдирүү менен бирге төлөмдү ырастоочу документтерди тиешелүү салык органына жөнөтсө.

3. Ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган бардык талаптар сакталса, салык органы ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн документтер берилген күндөн тартып 5 жумушчу күндүн ичинде салык милдеттенмесин аткаруунун жеңилдетилген режимин колдонуу жөнүндө чечимди чыгарат жана туумдардын жана салык санкциясынын калган 50 пайызын эсептен чыгарат.

4. Салык төлөөчү салык милдеттенмесин аткаруунун жеңилдетилген режимин колдонгондо, салыктык текшерүүнүн натыйжалары боюнча эсептелген салыктык милдеттенме автоматтык түрдө салык төлөөчү мойнуна алган салык карызы деп таанылат, салыктык текшерүүнүн натыйжалары боюнча чечим андан ары даттанылбайт.

5. Салык милдеттенмесин аткаруунун жеңилдетилген режимин колдонуу жөнүндө кабарламанын формасы ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан бекитилет.

73-берене. Уюмду кайра уюштурууда салык милдеттенмесин аткаруу жана салык карызын жоюу

1. Кайра уюштурууда салык төлөөчү бул жөнүндө салык кызматынын органына жазуу жүзүндө билдирүүгө милдеттүү.

2. Кайра уюштурулган уюм салык милдеттенмесин аткарбаган же талаптагыдай эмес аткарган фактылар жана/же жагдайлар укук улантуучуга белгилүү болгондугуна же болбогондугуна карабастан кайра уюштурулган уюмдун салык милдеттенмеси укук улантуучу тарабынан аткарылат.

3. Бир нече уюм кошулганда салык милдеттенмесин аткаруу бөлүгүндө алардын укук улантуучу деп мындай кошулуунун натыйжасында пайда болгон уюм таанылат.

4. Бир уюм экинчи уюмга кошулганда салык милдеттенмесин аткаруу бөлүгүндө бириккен уюмдун укук улантуучусу деп кошуп алган уюм таанылат.

5. Уюм бөлүнгөн учурда мындай бөлүнүүнүн натыйжасында пайда болгон жаңы уюмдар бөлүштүрүү балансына ылайык, салык милдеттенмесин аткаруу бөлүгүндө өзгөртүп түзүлгөн уюмдун укук улантуучусу болуп таанылат.

6. Уюмдун курамынан бир же бир нече уюм бөлүнгөндө анын салык милдеттенмесин аткаруу бөлүгүндө өзгөртүп түзүлгөн уюмга карата, эгерде өткөрүү актысында башкача белгиленбесе, укук улантуу пайда болбойт.

7. Уюмду өзгөртүп түзүүдө жаңыдан пайда болгон уюм укук улантуучу болуп таанылат.

8. Өзгөртүп түзүлгөн уюмдун салык милдеттенмесин аткарууда укук улантуучулардын катышуу үлүштөрүн белгилөө Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарына ылайык жүзөгө ашырылат.

9. Эгерде өзгөртүп түзүүнүн натыйжасында укук улантуучунун катышуу үлүшүн аныктоого мүмкүн болбосо же анын салык милдеттенмесин толук көлөмдө аткарууга мүмкүн болбосо, анда укук улантуучулар өзгөртүп түзүлгөн уюмдун салык милдеттенмесин аткаруу боюнча бирдей жоопкерчилик тартат.

10. Уюмду өзгөртүп түзүү укук улантуучулар тарабынан салык милдеттенмесин аткаруу мөөнөттөрүн өзгөртүү үчүн негиз болуп саналбайт.

11. Уюм тарабынан ал өзгөртүп түзүлгөнгө чейин ашыкча төлөнгөн салыктардын суммасын салык кызматынын органы өзгөртүп түзүлүп жаткан уюмдун салык карызын жоюу эсебине кириштөөгө тийиш.

12. Өзгөртүп түзүлүп жаткан уюмдун салык карызы болбосо, салыктардын ашыкча төлөнгөн суммасы анын укук улантуучуларына кайтарылып берилүүгө же алар үчүн салык милдеттенмесин аткаруу эсебине кириштелүүгө тийиш.

74-берене. Жоюлуп жаткан төлөөгө кудуреттүү уюмдун же жеке ишкердин салык милдеттенмесин аткаруусу жана салык карызын жоюусу

1. Жоюлуп жаткан төлөөгө кудуреттүү уюмдун салык милдеттенмеси ушул уюмдун, анын ичинде уюмдун мүлкүн сатуудан түшкөн акча каражаттарынын эсебинен Кыргыз Республикасынын Граждандык кодексинде белгиленген кезектүүлүк тартибинде жоюу комиссиясы же жоюучу тарабынан аткарылат.

2. Эгерде ушул Кодексте башкасы каралбаса, жоюу мезгилинде келип чыккан салык милдеттенмеси ушул Кодексте белгиленген жалпы тартипте мындай милдеттенменин келип чыгышына жараша жоюу комиссиясы же жоюучу тарабынан аткарылат.

3. Эгерде жоюлуп жаткан уюмдун акча каражаттары болбосо же салык карызын толук көлөмдө төлөө үчүн жетишсиз санда болсо, мындай учурда:

1) уюм Кыргыз Республикасынын банкроттук жөнүндө мыйзамдарында белгиленген тартипте гана жоюлушу мүмкүн. Мындай учурда салык кызматынын органы бул уюмдун банкроттук процессин демилгелей алат;

2) салык карызы Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарында белгиленген учурларда, чектерде жана тартипте аталган уюмдун уюштуруучулары (катышуучулары) тарабынан жоюлууга тийиш.

4. Эгерде жоюлуп жаткан уюмдун салыктар боюнча ашыкча төлөнгөн суммасы болсо, аталган сумма ушул Кодексте белгиленген тартипте жоюлуп жаткан уюмдун салыктык карызын аткаруу эсебине кириштелүүгө тийиш.

5. Жоюлуп жаткан уюмдун салык карызы болбосо, салыктардын ашыкча төлөнгөн суммасы ушул Кодексте белгиленген тартипте ошол уюмга кайтарылып берилүүгө тийиш.

6. Эгерде ушул главада башкача белгиленбесе, төлөөгө кудуреттүү жеке ишкерди жоюуда анын салык милдеттенмесин, ошондой эле салык карызын аткаруу уюмдар үчүн ушул беренеде белгиленген тартипте жүзөгө ашырылат.

75-берене. Банкрот деп таанылган же жарыяланган төлөөгө кудуретсиз уюмдун же жеке ишкердин салык милдеттенмесин аткаруу жана салык карызын жоюу

1. Банкрот деп таанылган же жарыяланган төлөөгө кудуретсиз уюмдун салык милдеттенмесин аткаруу ушул Кодексте белгиленген өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен Кыргыз Республикасынын банкроттук жөнүндө мыйзамдарына ылайык жүргүзүлөт.

2. Салык милдеттенмесин эсептөө төлөөгө кудуретсиз уюмду банкрот деп таануу же жарыялоо жөнүндө чечим кабыл алынган күндөн кийинки күндөн тартып токтотулат.

3. Банкроттук жөнүндө чечим кабыл алынгандан кийин жүргүзүлгөн салыктык текшерүүнүн алкагында банкроттук жөнүндө чечим кабыл алынганга чейинки мезгил үчүн эсептелген салык милдеттенмеси банкроттук жөнүндө мыйзамдарда белгиленген тартипте аткарылууга тийиш.

4. Жоюу жол-жоболорун колдонуу менен банкроттук процессинде турган төлөөгө кудуретсиз уюмда бул жол-жоболорду жүзөгө ашыруу процессинде салык милдеттенмеси келип чыкпайт.

5. Эгерде төлөөгө кудуретсиз уюм санациялоо же реабилитациялоо жол-жоболорун колдонуу менен банкроттук процессинде турса, салык кызматынын органынын салык карызын мажбурлап өндүрүү боюнча бардык иштери токтотулат.

Мында бул уюмга карата ар кандай мүлктүк талаптар салык кызматынын органы тарабынан санациялоо же реабилитациялоо жол-жоболорунун чектеринде гана коюлушу мүмкүн.

6. Санациялоо же болбосо реабилитациялоо жол-жоболору башталганга чейин төлөөгө кудуретсиз уюмда түзүлгөн салык карызы уюмдун жогоруда көрсөтүлгөн банкроттук жол-жоболору аяктагандан жана анын төлөө кудуреттүүлүгү калыбына келтирилгенден кийин гана төлөнүүгө тийиш.

7. Эгерде ушул главада башкасы каралбаса, банкрот деп таанылган же жарыяланган жеке ишкердин салык милдеттенмесин, ошондой эле салык карызын аткаруу уюмдар үчүн ушул беренеде белгиленген тартипте жүзөгө ашырылат.

8. Банкрот деп таанылган же жарыяланган салык төлөөчү, анын башкаруу органдарынын кызмат адамдары, өз ара көз каранды субъекттин аныктамасына кирген анын бир же бир нече катышуучулары ак ниетсиздиктин белгилери бар салык төлөөчүлөрдүн тизмегине киргизилет.

76-берене. Өлгөн же өлдү деп жарыяланган жеке жактын салык милдеттенмесин аткаруу жана салык карызын жоюу

1. Жеке жак өлгөн же сот тарабынан өлдү деп жарыяланган учурда нотариус, жарандык абалдын актыларын каттоо боюнча орган, сот мурас ачылган күндөн тартып 6 айдын ичинде мурас ачылган жердеги салык кызматынын органына кабарлоого милдеттүү.

2. Мурас ачылгандыгы жөнүндө кабарлоо алынган күндөн кийинки күндөн тартып 5 күндүн ичинде салык кызматынын органы өлгөн жеке жактын салык карызынын бар экендиги тууралуу мурас ачылган жердеги нотариуска жана мураскорго билдирүүгө милдеттүү.

3. Салык кызматынын органы өлгөн жеке жактын салык карыздарынан келип чыгуучу өз талаптарын мурастын аткаруучусуна (мурасты башкаруучуга) же мураскорлорго коюуга укуктуу.

4. Өлгөн жеке жактын салык милдеттенмеси өлгөн адамдан мүлктү мураска алган мураскор тарабынан мураска алынган мүлктүн наркынын чектеринде жана мурастаган үлүшкө пропорциялуу түрдө мурасты алган күндөн кийинки күндөн тартып 6 айдан кечиктирбестен аткарылат.

5. Мында укук улантуучуда салыктык укук бузууларды жасагандыгы үчүн өлгөн жеке жакка мурда эсептелген салык санкцияларын төлөө милдеттенмеси мураскордун аткаруусу боюнча укук улантуучулук келип чыкпайт.

6. Мураскор жок болсо же мураскор мурасты кабыл алуудан баш тартса, ошондой эле өлгөн жеке жактын салык карызынын өлчөмү мураска калуучу мүлктүн наркынан жогору болсо, салык карызынын төлөнбөгөн суммасы үмүтсүз карыз деп таанылат.

7. Сот тарабынан өлдү деп жарыяланган жеке жактын салык милдеттенмесин аткаруу өлгөн жеке жак үчүн ушул беренеде белгиленген тартипте жүргүзүлөт.

77-берене. Дайынсыз жок болгон же аракетке жөндөмсүз жеке жактын салык милдеттенмесин аткаруу жана салык карызын жоюу

1. Дайынсыз жок болгон же аракетке жөндөмсүз жеке жактын салык милдеттенмеси анын камкорчусу, көзөмөлчүсү же мүлктү ишенимдүү башкарууну жүргүзгөн башкаруучу тарабынан сот жеке жакты дайынсыз жок болгон же аракетке жөндөмсүз деп таанылган күндөн кийинки күндөн тартып 6 айдан кечиктирбестен жеке жактын мүлкүнүн эсебинен аткарылат.

2. Сот жеке жакты дайынсыз жоголду же аракетке жөндөмсүз деп таануу жөнүндө чечим кабыл алган күндөн кийин 10 жумушчу күндүн ичинде сот өз чечиминин көчүрмөсүн жиберүү аркылуу аталган жеке жак катталган жердеги салык кызматынын органына билдирүүгө милдеттүү.

3. Дайынсыз жок болгон же аракетке жөндөмсүз деп таанылган жеке жак каттоодо турган жердеги салык кызматынын органы камкорчуга, көзөмөлчүгө же мүлктү ишенимдүү башкарууну жүзөгө ашырган башкаруучуга, ошондой эле үй-бүлөнү жана балдарды коргоо боюнча органга дайынсыз жок болгон же аракетке жөндөмсүз деп таанылган жеке жактын аткарылбай калган салык милдеттенмесинин бар экендиги жөнүндө кабар берүүгө милдеттүү.

Жеке адамдын ушул бөлүктө көрсөтүлгөн аткарылбаган салык милдеттенмеси бар экени жөнүндө чечим жеке адамды дайынсыз жок болгон же аракетке жөндөмсүз деп таануу жөнүндө маалыматтарды алган күндөн кийинки 5 күндүн ичинде берилет.

4. Дайынсыз жок болгон же аракетке жөндөмсүз деп таанылган жеке жактын салык карызы анын салык милдеттенмесин аткаруу үчүн ошол жеке жактын мүлкү болбогон же жетишсиз болгон учурда үмүтсүз карыз деп таанылат.

78-берене. Чет өлкөлүк уюм туруктуу мекеме аркылуу Кыргыз Республикасында ишти жүзөгө ашырууда салык милдеттенмесин аткаруу жана салык карызын жоюу

Чет өлкөлүк уюм туруктуу мекеме аркылуу Кыргыз Республикасында ишти жүзөгө ашырууда салык милдеттенмесин аткаруу, ошондой эле салык карызын жоюу боюнча милдет аталган чет өлкөлүк уюмга жүктөлөт.

79-берене. Салык милдеттенмесин токтотуу

Төмөнкүдөй учурларда салык милдеттенмеси токтотулат, ал эми салык карызы жоюлду деп эсептелет:

1) салык милдеттенмеси талаптагыдай аткарылганда жана салык калдыгы, пайыздар, туумдар жана салык санкциялары төлөнгөндө;

2) ушул Кодексте белгиленген салык милдеттенмеси боюнча доонун эскирүү мөөнөтү бүткөндө;

3) укук улантуучусу же мураскору жок болгон учурда жеке жак өлгөндө;

4) жеке жакты дайынсыз жок же аракетке жөндөмсүз деп тааныганда анын мүлкү болбогон же жетишсиз болгон учурда;

5) субъекттердин карызын өзүнчө мыйзамды кабыл алуу менен эсептен чыгаруу;

6) жеке жактар тарабынан мүлктү жана кирешелерди ыктыярдуу декларациялоо чөйрөсүндөгү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык декларациялоо жол-жоболорун аяктаганда.

80-берене. Салык милдеттенмеси боюнча үмүтсүз карыздарды эсептен чыгаруу

Ушул Кодекстин 79-беренесинин 2-5-пункттарында көрсөтүлгөн учурларда салык төлөөчүнүн салык карызы үмүтсүз карыз деп таанылат жана Министрлер Кабинети белгилеген тартипте өздүк эсептен салык органы тарабынан эсептен чыгарылат.

7-глава. Салык милдеттенмесин аткарууну жана салык карызын жоюуну камсыз кылуу

81-берене. Салык милдеттенмесин аткарууну жана салык карызын жоюуну камсыз кылуу ыкмалары

1. Эгерде ушул беренеде башкасы каралбаса, салык милдеттенмесин аткаруу жана салык карыздарын жоюу төмөнкүдөй ыкмалар менен камсыз кылынышы мүмкүн:

1) туумдарды эсептɵɵ;

2) банктык кепилдикти берүү;

3) салык кызматынын органынын депозиттик эсебине салык төлөөчү тарабынан салык төлөөчүнүн депозити аркылуу акча каражаттарын төлөө;

4) салык төлөөчү мойнуна алган салык карызын салык төлөөчүнүн жана/же үчүнчү жактардын эсебиндеги акча каражаттарынын жана/же накталай акча каражаттарынын эсебинен өндүрүп алуу;

5) салык төлөөчү мойнуна алган салык карызы бар уюмдардын жетекчилеринин, жеке жактардын Кыргыз Республикасынын аймагынан чыгуусун чектөө жөнүндө салык кызматынын органдарынын сотко кайрылуусу.

2. ЕАЭБ бажы чек арасы аркылуу товарларды алып өтүүдө келип чыккан салык милдеттенмесин аткарууну жана салык карызын жоюуну камсыз кылуу ыкмалары Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарында аныкталат.

82-берене. Туумдарды эсептөө

1. Туум деп салык милдеттенмесин аткарбаган же аткарууну кечиктирген учурда салык төлөөчү төлөөгө тийиш болгон акчалай сумма түшүнүлөт.

2. Туумдун суммасы салык милдеттенмесин мажбурлап аткартуу чараларын, ошондой эле салыктык укук бузуу үчүн жоопкерчиликтин башка чараларын колдонууга карабастан эсептелет жана төлөнөт.

3. Туумдар салык милдеттенмесин аткаруу үчүн ушул Кодексте белгиленген күндөн кийинки күндөн тартып салык милдеттенмесин аткаруунун мөөнөтү өткөн ар бир календардык күн үчүн эсептелет.

4. Эсептелген туумдардын жалпы суммасы салык төлөөчүнүн салык калдыгынын суммасынын 100 пайыз өлчөмүнөн ашпашы керек.

5. Мөөнөтү өткөн ар бир күн үчүн туумдар салык төлөөчүнүн салык калдыгынын суммасынан пайыздар менен аныкталат.

6. Туумдун суммасы мөөнөтү өткөн ар бир күн үчүн салык калдыгынын өлчөмүнүн 0,09 пайызына барабар өлчөмдө эсептелет.

7. Туумдар төмөнкүлөргө карата эсептелбейт:

1) эсептелген пайыздардын, туумдардын жана салыктык санкциялардын суммаларына;

2) салык төлөөчүнү банкрот деп таануу же жарыялоо жөнүндө чечим күчүнө кирген учурдан тартып банкрот деп таанылган салык төлөөчүнүн салык калдыгынын суммасына;

3) соттун чечими күчүнө кирген учурдан тартып бул чечим жокко чыгарылганга чейин дайынсыз жоголду деп таанылган жеке жактын салык калдыгынын суммасына;

4) эгерде салык калдыгынын келип чыгышынын бирден бир себеби тейлөөчү банктын жоюлушу болуп саналса, банкты мажбурлап жоюу жөнүндө чечим күчүнө кирген учурдан тартып мажбурлап жоюлуучу банктын насыя берүүчүсүнүн-кредиторунун салык калдыгынын суммасына;

5) мамлекеттик бюджетте төмөнкүдөй максаттарга каралган каражаттардын чектеринде салык төлөөчү тарабынан берилген товарлар, жумуштар жана кызмат көрсөтүүлөр үчүн өз учурунда каржылабай калуунун натыйжасында келип чыккан салык калдыгынын суммасына;

6) ал жеткис күчтүн кесепетинен келип чыккан салык калдыгынын суммасына;

7) кийинкиге жылдырылган же бөлүп төлөнүүчү салык карызынын суммасына;

8) ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын жана/же ыйгарым укуктуу салык органынын түшүндүрмөсүн колдонуунун жана/же өзгөртүүнүн натыйжасында келип чыккан салык калдыгынын суммасына.

Ушул пункттун шарттары боюнча мурда чыгарылган түшүндүрмөлɵр жокко чыгарылган датага чейинки мезгил үчүн туумдар эсептелбейт.

8. Берилген такталган отчеттуулук боюнча туумдар ушул отчеттуулук боюнча түзүлгөн төлөнбөгөн салык милдеттенмесинин суммасына гана эсептелет.

83-берене. Салык төлөөчүнүн банк кепилдиги

1. Салык төлөөчүнүн банк кепилдиги болуп салык кызматынын органына салык төлөөчүнүн банктык кепилдигинде көрсөтүлгөн сумманы төлөө боюнча кепилдик берүүчүнүн жазуу жүзүндөгү милдеттенмеси саналат.

2. Салык төлөөчүнүн банк кепилдиги салык төлөөчүнүн салык карызынын суммасын төлөө боюнча милдеттенмеси, ошондой эле ушул Кодекстин 91-беренесине ылайык салык төлөөчүгө салык карызынын суммасын төлөөнү кийинкиге калтыруу же бөлүп төлөө мүмкүнчүлүгү берилгенде, келечектеги салык мезгилинде салык төлөөчүдө келип чыгышы мүмкүн болгон салык карызынын суммаларын камсыз кылат.

3. Салык төлөөчүнүн банк кепилдигинин суммасы төмөнкүдөй өлчөмдө белгиленет:

1) ушул Кодекстин 91-беренесине ылайык салык карызынын суммасын төлөө боюнча кийинкиге калтырууга же бөлүп төлөөгө байланыштуу салык төлөөчүнүн банк кепилдиги берилген учурда салык төлөөчүнүн салык карызынын суммасында;

2) ушул Кодекстин 91-беренесине ылайык салык карызынын суммасын төлөө боюнча кийинкиге калтыруу же бөлүп төлөө мүмкүнчүлүгүн берүү жөнүндө салык төлөөчүнүн арызында көрсөтүлгөн суммада.

4. Салык төлөөчүгө банк кепилдигин берген кепилге салык төлөөчүнүн банк кепилдигинде көрсөтүлгөн сумманы төлөө жɵнүндɵ талап ушул Кодекстин 91-беренесине ылайык салык карызынын суммасын төлөөнү кийинкиге калтыруу же бөлүп төлөө мөөнөтү аяктагандан кийин салык кызматынын органы тарабынан берилет.

5. Салык төлөөчүнүн банк кепилдиги боюнча акчалай суммасын төлөө боюнча кепилге салык кызматынын органынын талабы салык төлөөчүнүн жеке эсебинен көчүрмөнү тиркөө менен берилет.

6. Салык төлөөчүнүн банк кепилдиги кепил тарабынан кайра чакыртып алынышы мүмкүн эмес.

7. Салык кызматынын органы, салык төлөөчү жана кепилдин ортосундагы салык төлөөчүнүн банк кепилдигине тиешеси бар бардык маселелер боюнча мамилелери ушул Кодекс менен жөнгө салынбаган бөлүгүндө Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарында жөнгө салынат.

84-берене. Салык төлөөчүнүн депозити

1. Ушул Кодексте белгиленген учурларда келечекте салык төлөөчүдө келип чыгышы мүмкүн болгон салык төлөөчүнүн салык милдеттенмесин аткаруу салык милдеттенмесинин өлчөмүндөгү акча каражаттарын салык кызматынын органынын депозиттик эсебине салык төлөөчү тарабынан салык төлөөчүнүн депозити аркылуу төлөө менен камсыз кылынышы мүмкүн.

2. Депозитти кабыл алган салык органы депозитти төлөгөндүгүн ырастоочу маалымкатты салык төлөөчүгө берет.

3. Салык кызматынын органы салык төлөөчүнүн депозитин кабыл алган салык кызматынын органынын чечиминде каралган учурларда, шарттарда жана мөөнөттөрдө гана депозиттик эсепте сакталган суммаларды тескөөгө укуктуу.

4. Салык депозитинин суммасына пайыздар эсептелбейт.

5. Депозит аркылуу камсыз кылуунун натыйжасында салык төлөөчүдө салык милдеттенмеси келип чыккан учурлар болсо, салык төлөөчүнүн салык милдеттенмесинин суммасы депозиттин суммасынан бюджетке которулат.

6. Салык төлөөчүдө салык милдеттенмеси келип чыкпаган окуя болгон учурда, ошондой эле салык милдеттенмеси салынган депозиттин суммасынан аз өлчөмдө келип чыккан учурда, төлөнгөн акча каражаты же алардын калдыгы салык төлөөчүгө кайтарылып берилет же анын каалоосу боюнча алдыдагы мезгилдер үчүн салык милдеттенмелерин аткарууну камсыз кылуу же башка салыктар боюнча милдеттенмелерин аткаруу эсебине эсептелүүгө тийиш.

7. Төлөнгөн суммаларды кайтарып берүү же эсептөө салык төлөөчү ушул Кодексте белгиленген документтерди берүү менен салык кызматынын органдарына арыз тапшырган күндөн кийинки күндөн тартып 20 күндөн ашпаган мөөнөттө жүзөгө ашырылат.

85-берене. Салык төлөөчү мойнуна алган салык карызын аткаруу

1. Салык төлөөчү мойнуна алган, ушул Кодекстин 4-беренесинин 2-бөлүгүнүн 20-пунктуна ылайык аныкталган салык карыздарынын суммасы төлөнбөгөн же толук түрдө төлөнбөгөн учурда, салык органы салык төлөөчүнүн-уюмдун же жеке ишкердин акча каражаттарын өндүрүп алууга алардын макулдугусуз эле талашсыз тартипте өндүрүп алууга жана өндүрүлүп алынган каражаттарды мындай карыздын суммасын төлөө үчүн жумшоого укуктуу.

2. Салык төлөөчү мойнуна алган салык карызынын суммасын төлөөнүн эсебине салык төлөөчүнүн эсептеринен акча каражатын өндүрүп алуу ыйгарым укуктуу салык органы белгилеген формада салыктык төлөм талабын (мындан ары - СТТ) банкка берүүсү аркылуу жүргүзүлөт.

3. СТТ салык төлөөчүнүн эсептеринен, анын ичинде валюталык эсебинен анын карыздарын төлөө эсебине акча каражаттарын эсептен чыгаруу аркылуу банкка СТТ түшкөн күндөн кийинки бир операциялык күндөн кечиктирбестен банк тарабынан аткарылат.

СТТ аткарылганга чейин же банк салык кызматынын органынан ушул Кодекстин 79-беренесине ылайык салык милдеттенмесинин токтотулушу жөнүндө маалыматты алганга чейин кайсынысы мурда пайда болгонуна жараша жарактуу болот.

4. СТТ банк алган күнү салык төлөөчүнүн эсептеринде акча каражаттары жетишсиз же жок болсо, мындай талап бул эсепке акча каражаттарынын түшүшүнө жараша ушундай ар бир каражат түшкөн күндөн кийинки күндөгү бир операциялык күндөн кечиктирбестен аткарылат.

5. Салык төлөөчүнүн банктагы эсептеринде акча каражаттары жетишсиз же жок болсо, салык органы салык төлөөчү мойнуна алган салык карызын Министрлер Кабинети бекиткен форма боюнча накталай акча каражаттарын өндүрүү жөнүндө акт боюнча накталай акча каражаттарынын эсебинен өндүрүп алууга жазма буйруктун негизинде укуктуу болот.

Ушул бөлүккө ылайык өндүрүлгөн акча каражаттары алар өндүрүлүп алынган күндөн кийинки 2 жумушчу күндөн кечиктирилбестен аларды салык төлөөчүнүн эсебине кириштөө, андан кийин бюджетке которуу үчүн банкка берилет.

6. Салык төлөөчүдө акча каражаттары жетишсиз же жок болгон учурда салык органы салык төлөөчү мойнуна алган салык карызынын чектеринде үчүнчү жактардын эсебинен накталай акча каражаттарын өндүрүп алууга укуктуу.

Үчүнчү жактардын эсебинен өндүрүп алуу талашсыз тартипте, салык төлөөчүнүн жана үчүнчү жактардын ортосунда өз ара эсептешүүлөрдү салыштыруу актысынын негизинде, салык төлөөчүгө үчүнчү жактын документтердин негизинде ырасталган карызы болгондо жүргүзүлөт.

7. Эгерде салык төлөөчү мойнуна алган салык карызын аткарууну салык төлөөчүнүн жана/же үчүнчү жактардын накталай акча каражаттарынын жана/же эсептердеги акча каражаттарынын эсебинен камсыз кылуу жөнүндө кабарлама салык төлөөчүгө тапшырылса, бирок тиешелүү кабарлама тапшырылган күндөн кийинки күндөн тартып 15 календардык күндүн ичинде берилген чечимди салык төлөөчү аткарбаса, ушул берене колдонулат.

8. Ушул бөлүмдө каралган салык карызын өндүрүү тартибин Министрлер Кабинети аныктайт.

86-берене. Салык карызын мажбурлап жоюу

1. Эгерде ушул главада башкача каралбаса, салык төлөөчүнүн салык карызы болсо жана ушул Кодекске ылайык ага кийинкиге жылдыруу жана бөлүп төлөө мөөнөтү берилбесе, салык органы карызын мажбурлап өндүрүп алуу жөнүндө, анын ичинде салык төлөөчү мойнуна алган салык карызын аткарууну камсыз кылуу жөнүндө кабарламада көрсөтүлгөн сумманын чектеринде бул салык төлөөчүнүн мүлкүнүн эсебинен мүлктү тескөөнү чектөө жөнүндө жана/же салык карыздарын өндүрүп алуу жөнүндө сотко доо арызы менен кайрылууга укуктуу.

Сотко кайрылуу Кыргыз Республикасынын Жарандык-процесстик кодексинде каралган тартипке ылайык жүргүзүлөт.

Мындай доодо салык карызын үчүнчү жактан, анын ичинде дебитордун, жумуш берүүчүнүн, банктын, же болбосо башка уюмдун каражаттарынын эсебинен өндүрүү каралышы мүмкүн.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн доону берүүдө салык органы салык төлөөчүнүн үчүнчү тарабына, анын ичинде дебиторго, жумуш берүүчүгө, банкка же болбосо башка уюмга салык карызы бар салык төлөөчүнүн дарегине же анын тапшырмасы боюнча акча төлөмдөрүн токтотуу жөнүндө салык кызматынын органынын чечимин, салык төлөөчү мойнуна алган салык карызын аткарууну камсыз кылуу тууралуу кабарламаны тиркөө менен жиберүүгө укуктуу.

Эгерде үчүнчү жак чечимде көрсөтүлгөн талаптарды соттун чечими чыкканга чейин аткарбаса жана салык кызматынын органынын бул чечимин талашпаса, анда төлөмгө эквиваленттүү, бирок салык карызынын суммасынан ашпаган сумма өндүрүлөт. Ушул бөлүктө каралган сумманы өндүрүү соттун чечими боюнча жүзөгө ашырылат.

3. Салык төлөөчүнүн мүлкүнүн эсебинен салыкты өндүрүү жөнүндөгү доо боюнча ишти кароо Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарына ылайык жүргүзүлөт.

4. Соттун мыйзамдуу күчүнө кирген чечиминин негизинде салык төлөөчүнүн мүлкүнүн эсебинен салык карыздарын өндүрүү Кыргыз Республикасынын Граждандык кодексине ылайык жүргүзүлөт.

5. Салык төлөөчүнүн - жеке жактын мүлкүнүн эсебинен салык карыздарын өндүрүү төмөнкүлөргө карата жүргүзүлбөйт:

1) 1000 эсептик көрсөткүчкө чейинки өлчөмдөгү негизги каражаттарга;

2) экономикалык иш-аракетке тиешеси жок жана Министрлер Кабинети аныктаган тизме боюнча жеке жактын же анын үй-бүлө мүчөлөрүнүн ар күндүк өздүк пайдалануусу үчүн арналган мүлккө.

Салык төлөөчүнүн мүлкүнүн эсебинен салык өндүрүүдө ушул бөлүктүн 1-пунктунда көрсөтүлгөн мүлктү бөлүштүрүүгө мүмкүн болбосо, бул мүлк белгиленген чекке чейин мүлктүн суммасын кийин кайтарып берүү менен ушул берененин шарттары боюнча сатылууга тийиш.

6. Салык төлөөчүнүн мүлкүнүн эсебинен салыктык карызды өндүргөн учурда аны саткан жана түшкөн суммалардын эсебинен салык карызын жойгон күндөн тартып салык карыздарын төлөө боюнча милдеттенме аткарылды деп эсептелет. Мурда камакта турган мүлктү саткан учурда салык карызын жана салыктык санкцияларды өз учурунда которбогондук үчүн туумдар мүлктү камакка алган күндөн тартып жана түшкөн суммаларды бюджетке которгонго чейин эсептелбейт.

7. Салык органынын кызмат адамы, ошондой эле алар менен өз ара байланыштуу адамдар салык төлөөчүнүн мүлкүнүн эсебинен салык өндүрүү жөнүндө соттун чечимин аткаруу тартибинде салык төлөөчүнүн сатылуучу мүлкүн сатып алууга укуксуз.

8. Ушул берене салыктык текшерүүнүн жана ага даттануунун натыйжасында келип чыгуучу салык милдеттенмесине карата даттануу боюнча чечим кабыл алынганга чейин колдонулбайт.

87-берене. Салык карызы бар салык төлөөчүлөрдүн Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары чыгуусун чектөө

1. Салык кызматынын органдары салык төлөөчү мойнуна алган 1000 эсептик көрсөткүчтөн ашкан өлчөмдө жана салык карызынын аткарылышын камсыз кылуу жөнүндө кабарлама сотко берилген күндөн кийинки 15 жумушчу күндүн ичинде аткарылбаган салык карызы бар жеке жактын же уюмдун жетекчисинин тышка чыгуусун чектөө жөнүндө арыз менен кайрылууга укуктуу.

2. Тышка чыгууну чектөө жөнүндө арыз доону камсыз кылуу үчүн Кыргыз Республикасынын жарандык процесстик мыйзамдарында каралган тартипте райондук (шаардык) сот тарабынан каралат.

3. Тышка чыгууну чектөө жөнүндө акт салык кызматынын органы тарабынан мамлекеттик чек араны коргоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органга жөнөтүлөт.

4. Тышка чыгууну чектөө жөнүндө соттук актыны жокко чыгаруу жөнүндө сотко кайрылуу үчүн негиз болуп мурда орун алгандыгына жараша ушул Кодекстин 79-беренесине ылайык салык милдеттенмесин токтотуу болуп саналат.

5. Эгерде өзүнө карата тышка чыгууну чектөө жөнүндө соттук акт кабыл алынган уюмдун жетекчиси бул уюмдагы өзүнүн ишин токтотсо, салык кызматынын органы бул уюмдун жаңы жетекчисине карата чектөө киргизүү менен бир эле учурда бул адамга карата чектөөнү алып салуу жөнүндө арыз менен сотко кайрылат.

6. Тышка чыгууну чектөө жөнүндө соттук актынын болушу салыктык карызды мажбурлап өндүрүү үчүн салык кызматынын органдары кийин сотко кайрылганда Кыргыз Республикасынын жарандык процесстик мыйзамдарында каралган салык төлөөчүгө карата доону камсыз кылуу боюнча чараларды колдонууга тоскоолдук болуп саналбайт.

7. Салык кызматынын органдары тышка чыгууну чектөө жөнүндө соттук актыны аткарууга тиешелүү ар кандай маалыматтарды мамлекеттик чек ара чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдан суратууга укуктуу.

8-глава. Салык милдеттенмесин аткаруу жана салык карызын жоюу мөөнөттөрүн өзгөртүү

88-берене. Салык милдеттенмесин аткаруу жана салык карызын жоюу мөөнөттөрүн өзгөртүүнүн жалпы шарттары

1. Салык милдеттенмесин аткаруунун, ошондой эле салык карызын (мындан ары - салык карызынын суммасы) жоюунун мөөнөтүн өзгөртүү деп салык карызынын суммасын төлөөнүн белгиленген мөөнөтүн кыйла кийинки мөөнөткө которуу түшүнүлөт.

2. Салык карызынын суммасын төлөө мөөнөтүн өзгөртүүгө ушул главада каралган тартипте гана жол берилет.

Эгерде ушул главада башкача каралбаса, төлөө мөөнөтү салык карызынын төлөнбөгөн суммасына пайыздарды эсептөө менен салык карызынын төлөнүүгө тийиш болгон бардык суммасына же болбосо анын бөлүктөрүнө карата өзгөртүлүшү мүмкүн.

3. Салык карызынын суммасын төлөө мөөнөтүн өзгөртүү кийинкиге жылдыруу жана/же бөлүп төлөө формасында жүзөгө ашырылат.

4. Салык карызынын суммасын төлөө мөөнөтүн өзгөртүү аны төлөө боюнча колдонуудагы милдеттерди жойбойт жана жаңыларын түзбөйт.

5. Ушул Кодекстин 34-беренесинде каралган учурларды кошпогондо, салык карызынын суммасын төлөө мөөнөтүн өзгөртүү банктык кепилдик менен гана жүргүзүлөт.

6. Ушул берененин жоболору акциз салыгы боюнча салык карызынын суммасына карата колдонулбайт.

89-берене. Салык карызынын суммасын төлөө мөөнөтүн өзгөртүүнү жокко чыгаруучу жагдайлар

1. Салык карызынын суммасын төлөө мөөнөтү, эгерде мындай өзгөртүүгө талапкер болгон салык төлөөчүгө карата ал өзүнүн акча каражаттарын же салык салынууга тийиш болгон башка мүлкүн жашыруу үчүн ушундай өзгөртүүнү пайдаланат дегенге документтик негиздер болсо, же болбосо бул салык төлөөчү туруктуу жашоо үчүн Кыргыз Республикасынын чегинен сырткары чыгып кетүүгө камданса, мындай өзгөртүү болушу мүмкүн эмес.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жагдайлар пайда болсо, салык карызынын суммасын төлөө мөөнөтүн өзгөртүү жөнүндө мурда кабыл алынган чечим жокко чыгарылууга тийиш.

Чыгарылган чечимди жокко чыгарууда салык кызматынын органы ушул Кодексте белгиленген тартипте салык төлөөчүгө бул чечим чыгарылган күндөн кийинки 3 жумушчу күндүн ичинде жазуу жүзүндө билдирет.

90-берене. Салык карызынын суммасын төлөө мөөнөтүн өзгөртүү жөнүндө чечим кабыл алууга ыйгарым укуктуу орган

Салык карызынын суммасын төлөө мөөнөтүн өзгөртүү жөнүндө чечимдер салык карызынын суммасына карабастан, салык төлөөчүнүн учурдагы салыктык эсепке алуу же катталган жери боюнча салык органы тарабынан кабыл алынат.

91-берене. Салык карызынын суммасын төлөө боюнча кийинкиге жылдыруунун же бөлүп төлөөнүн тартиби жана шарттары

1. Салык карызынын суммасын төлөө боюнча кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө ушул беренеде каралган негиздер болгон учурда аны төлөө мөөнөтүн салык төлөөчү салык карызынын суммасын бир жолку төлөө менен (мындан ары - кийинкиге жылдыруу) жана/же салык төлөөчү салык карызынын суммасын этап-этабы менен төлөө (мындан ары - бөлүп төлөө) аркылуу бир айдан 3 жылга чейинки мөөнөткө өзгөртүүнү билдирет.

ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерден товарлардын импортуна КНС боюнча мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө салык төлөөчү импорттолуучу товарлардын эсебине кабыл алган күндөн тартып 6 айдан ашпаган мөөнөттө берилиши мүмкүн.

2. Кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө мөөнөтү пайда болгон жана салык төлөөчү тарабынан төмөнкүдөй себептердин биринен улам төгүлбөгөн салык карызынын суммасына карата анын арызы боюнча берилиши мүмкүн:

1) ал жеткис күчтүн жагдайларынын натыйжасында салык төлөөчүгө келтирилген зыяндын;

2) берилген товарлар, аткарылган жумуштар жана кызмат көрсөтүүлөр үчүн бул салык төлөөчүгө бюджеттен каржылоо же алар үчүн акы төлөө кечиктирилген, ошондой эле мамлекеттик-жеке өнөктөштүк жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык иштин алкактарында;

3) кийинкиге жылдыруу жана/же бөлүп төлөө салык милдеттенмесин аткарууга өбөлгө түзгөн учурда салык төлөөчүнүн финансылык же мүлктүк абалы салык карызынын суммасын бир жолку төлөөгө мүмкүндүгүн болтурбаса.

3. Кийинкиге жылдыруу жана/же бөлүп төлөө бир же бир нече салыктар боюнча берилиши мүмкүн.

4. Эгерде кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө ушул берененин 2-бөлүгүнүн 3-пунктунда көрсөтүлгөн негиздери боюнча берилсе, салык карызынын суммасына анын кийинкиге жылдырылган же бөлүп төлөнгөн суммасынан Улуттук банктын эки эселенген эсептик ставкасына жараша пайыздар эсептелет. Пайыздар кийинкиге жылдыруу жана бөлүп төлөө берилген мезгилдеги ар бир күн үчүн эсептелет.

Эгерде кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө ушул берененин 2-бөлүгүнүн 1 жана 2-пункттарында көрсөтүлгөн негиздер боюнча берилсе, бул салык карызынын суммасына пайыздар эсептелбейт.

5. Салык карызынын кийинкиге жылдырылган же бөлүп төлөнүүчү суммасына туумдар жана салыктык санкциялар эсептелбейт.

6. Кийинкиге жылдыруу жана бөлүп төлөө мөөнөтүн берүү жөнүндө арыз негиздерин көрсөтүү менен салык төлөөчүнүн эсептик каттоосу же учурдагы салыктык каттосунун жери боюнча салык органына берилет. Эгерде ушул Кодексте башкача белгиленбесе, бул арызга ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн негиздердин жана салык карызынын кийинкиге жылдырылган же бөлүп төлөнүүчү суммасын төлөөнүн банктык кепилдиктери жөнүндө документтердин бар экендигин ырастоочу документтер тиркелет. Көрсөтүлгөн арыздын көчүрмөсү салык төлөөчү эсепте турган жердеги салык органына арыз берген күндөн кийинки күндөн тартып 10 күндүк мөөнөттө салык төлөөчү тарабынан жиберилет.

7. Кийинкиге жылдыруу жана бөлүп төлөө мүмкүнчүлүгүн берүү же аларды берүүдөн баш тартуу жөнүндө чечим салык төлөөчүнүн арызын алган күндөн кийинки күндөн тартып 10 календардык күндүн ичинде салык органы тарабынан кабыл алынат.

Салык төлөөчүнүн арызын караган мезгилде салык органдары салык карызын мажбурлап өндүрүү чараларын токтотуп турат.

8. Ушул главада белгиленген талаптарды аткарууда салык карызынын суммасын төлөө мөөнөтүн өзгөртүүнү жокко чыгарган жагдайлар болбосо, салык органы ушул берененин 2-бөлүгүнүн 1 жана 2-пункттарында көрсөтүлгөн негиздер боюнча салык төлөөчүгө келтирилген зыяндын тийиштүү суммасынын же болбосо ушул салык төлөөчү тарабынан берилген товарлар, аткарылган жумуштар жана кызмат көрсөтүүлөр үчүн бюджеттен кем каржыланган же төлөнбөгөн сумманын чегинде салык төлөөчүгө кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө мүмкүнчүлүгүн берүүдөн баш тартууга укугу жок.

9. Кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө мүмкүнчүлүгүн берүү жөнүндө чечимде кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө мүмкүнчүлүгү берилген салык, салык карызынын суммасын жана эсептелүүчү пайыздарды төлөө мөөнөтү жана тартиби, ошондой эле ушул Кодексте белгиленген учурларда салык карызынын кийинкиге жылдырылган же бөлүп төлөнүүчү суммасын төлөөнүн банк кепилдиги жөнүндө документтер көрсөтүлүүгө тийиш.

Кийинкиге жылдыруу жана бөлүп төлөө мүмкүнчүлүгүн берүү жөнүндө чечим ушул чечимде аныкталган күндөн тартып күчүнө кирет. Мында салык карызын төлөө үчүн белгиленген күндөн тартып бул чечим күчүнө кирген күнгө чейинки бүткүл мезгил үчүн эсептелген туум жана салыктык санкциялар карыз суммасына кошулат.

10. Кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө мүмкүнчүлүгүн берүүдөн баш тартуу жөнүндө чечим негизделүүгө тийиш.

11. Кийинкиге жылдыруу жана бөлүп төлөө мөөнөтүн берүү же аны берүүдөн баш тартуу жөнүндө чечим мындай чечим кабыл алынган күндөн кийинки күндөн тартып 3 жумушчу күндүн ичинде салык органы тарабынан салык төлөөчүнүн учурдагы салыктык эсепке алынган жери боюнча жиберилет.

12. ЕАЭБ бажы чек арасы аркылуу товарларды алып өтүүгө байланыштуу салыктык карызды төлөө боюнча кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө мүмкүнчүлүгүн берүүнүн тартиби жана шарттары Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдары менен аныкталат.

92-берене. Кийинкиге жылдыруунун жана бөлүп төлөөнүн колдонулушун токтотуу

1. Кийинкиге жылдыруунун жана/же бөлүп төлөөнүн колдонулушу тиешелүү чечимдин же келишимдин колдонуу мөөнөтү бүткөндө токтотулат же болбосо ушул беренеде каралган учурларда мындай мөөнөт бүткөнгө чейин токтотулушу мүмкүн.

2. Кийинкиге жылдыруунун жана/же бөлүп төлөөнүн колдонулушу салык төлөөчү салык карызынын бардык эсептелген суммасын жана тиешелүү пайыздарды белгиленген мөөнөт бүткөнгө чейин төлөгөн учурда мөөнөтүнөн мурда токтотулат.

3. Ал жеткис күчтүн жагдайларынын келип чыгуу себеби боюнча бузууларды кошпогондо, кийинкиге жылдыруу жана/же бөлүп төлөө мүмкүнчүлүгүн берүүнүн шарттарын салык төлөөчү бузганда салык төлөөчү чечимди алган күндөн кийинки күндөн тартып 10 күндүн ичинде бузууларды четтетүү жөнүндө чечимди салык кызматынын органы салык төлөөчүгө жиберет. Эгерде салык төлөөчү бул чечимди аткарбаса жана талашпаса, кийинкиге жылдыруунун жана/же бөлүп төлөөнүн колдонулушу салык төлөөчү кийинкиге жылдыруунун жана/же бөлүп төлөөнүн шарттарын бузган күндөн тартып мөөнөтүнөн мурда токтотулат.

4. Ушул берененин 3-бөлүгүнө ылайык кийинкиге жылдыруунун жана/же бөлүп төлөөнүн колдонулушу мөөнөтүнөн мурда токтотулганда салык төлөөчү тиешелүү чечимди алгандан кийин 30 календардык күндүн ичинде салык карызынын төлөнбөгөн суммасын, ошондой эле ушул чечим кабыл алынган күндөн кийинки күндөн тартып ушул сумма төлөнгөн күндү кошуу менен ар бир күн үчүн салык калдыгынын суммасына туумду жана салыктык санкцияларды төлөөгө тийиш.

Мында салык карызынын төлөнбөй калган суммасы кийинкиге жылдыруу жана/же бөлүп төлөө мөөнөтүн берүү жөнүндө чечимде аныкталган, кийинкиге жылдыруунун жана/же бөлүп төлөөнүн колдонуу мезгили үчүн кийинкиге жылдыруу жана бөлүп төлөө жөнүндө чечимге ылайык эсептелген пайыздардын суммасына көбөйтүлгөн жана салык карызынын жана пайыздардын иш жүзүндө төлөнгөн суммаларынын ортосундагы айырма катары аныкталат.

5. Кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөөнү жокко чыгаруу жөнүндө чечим бул чечимди кабыл алган салык органы тарабынан чечим кабыл алынган күндөн кийинки күндөн тартып 3 жумушчу күндөн кечиктирбестен ушул Кодексте белгиленген тартипте салык төлөөчүгө жиберилет.

9-глава. Салыктарды эсепке алуу жана кайтарып берүү

93-берене. Салыктын ашыкча төлөнгөн суммасын эсепке алуу жана кайтарып берүү

1. Ушул Кодекстин 326-329-беренелеринде аныкталган кошумча нарк салыгы (мындан ары - КНС) боюнча ашкан сумманы кошпогондо, салыктын, ошондой эле пайыздардын, туумдардын жана салыктык санкциялардын ашык төлөнгөн суммасы деп салык төлөөчү бюджетке төлөгөн салыктын, ошондой эле пайыздардын, туумдардын жана салыктык санкциялардын суммасы менен бюджетке төлөнүүгө тийиш болгон салыктын, ошондой эле пайыздардын, туумдардын жана салыктык санкциялардын суммасынын ортосундагы оң айырма эсептелет.

2. Салыктын, ошондой эле пайыздардын, туумдардын жана салыктык санкциялардын ашык төлөнгөн суммасы салык төлөөчүнүн салык боюнча карызын төлөөнүн эсебине төмөнкүдөй тартипте кириштелет:

1) салыктын бул түрү боюнча пайыздарды, туумду жана салыктык санкцияларды жоюунун эсебине;

2) салыктардын башка түрлөрү боюнча салык калдыгын жоюунун эсебине;

3) салыктардын башка түрлөрү боюнча пайыздарды, туумдарды жана салыктык санкцияларды жоюунун эсебине.

3. Салыктын ашыкча төлөнгөн суммасын ушул салык боюнча келерки мезгилдердеги салык милдеттенмелерин аткаруу эсебине, ошондой эле салыктын ушул түрү боюнча пайыздардын, туумдардын жана салык санкцияларынын эсебине чегерүү салык кызматынын органы тарабынан өз алдынча жүргүзүлөт.

4. Салык төлөөчүдө ашыкча төлөнгөн салыктык сумма бар болгон жана башка салыктар боюнча аткарылбаган салыктык милдеттенмеси пайда болгон учурда аткарыла элек салык милдеттенмесинин эсебине салыктын ашыкча төлөнгөн суммасын чегерүү салык органы тарабынан аткарылбаган салык милдеттенмеси келип чыккан датага карата чегерүү жүргүзүлгөн күндөн кийинки 10 календардык күндүн ичинде салык төлөөчүгө кабарлоо менен өз алдынча жүргүзүлөт.

5. Ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган шарттар аткарылган учурда салыктын, ошондой эле пайыздардын, туумдардын жана салыктык санкциялардын ашыкча төлөнгөн суммасы салык төлөөчүнүн арызы боюнча башка салыктар боюнча келерки мезгилдердин салыктык милдеттенмелерин аткаруунун эсебине чегерилүүгө тийиш же болбосо салык төлөөчүгө кайтарып берилет.

6. Салыктын, ошондой эле пайыздардын, туумдардын жана салыктык санкциялардын ашыкча төлөнгөн суммасын кайтарып берүү салык органы тарабынан салык төлөөчүнүн катталган же төлөгөн жери боюнча кайтарып берүү жөнүндө арыз түшкөн күндөн кийинки күндөн тартып 30 календардык күндүн ичинде жүргүзүлөт.

7. Салык төлөөчүнүн салыктын, ошондой эле пайыздардын, туумдардын жана салыктык санкциялардын ашык төлөгөн суммасы башка салык төлөөчүнүн салык карызын жоюу эсебине эсепке алынууга тийиш эмес.

8. Арызды кароонун натыйжасында салык органы төмөнкүдөй чечим кабыл алат:

1) ашыкча төлөнгөн салыктын, пайыздардын, туумдардын жана салык санкцияларынын суммасын эсепке алуу же кайтарып берүү жөнүндө;

2) ашыкча төлөнгөн салыктын, пайыздардын, туумдардын жана салык санкцияларынын суммасын эсепке алуудан же кайтарып берүүдөн баш тартуу жөнүндө.

9. Салыктын, ошондой эле пайыздардын, туумдардын жана салыктык санкциялардын ашыкча төлөнгөн суммасын эсепке алуу же кайтарып берүү жөнүндө арызды салык төлөөчү ашык төлөнгөн сумма пайда болгон күндөн кийинки күндөн тартып доонун эскирүү мөөнөтүнүн ичинде бериши мүмкүн.

10. Салыктын ашыкча төлөгөн, ошондой эле салыктын бир түрүнөн салыктын башка түрүнө жүргүзүлгөн эсепке алуунун эсебинен пайда болгон пайыздардын, туумдардын жана салыктык санкциялардын суммасы эсепке алынууга жана кайтарып берилүүгө тийиш эмес.

11. Салыктын, ошондой эле пайыздардын, туумдардын жана салыктык санкциялардын ашыкча төлөнгөн суммасы салык төлөөчүгө анын жазуу жүзүндөгү арызы боюнча салык төлөөчүгө аткарыла элек салыктык милдеттенмеси жок болсо кайтарып берилүүгө тийиш.

12. Доонун эскирүү мөөнөтү аяктагандан кийин салык төлөөчүнүн салыктын, ошондой эле пайыздарын, туумдарын жана салык санкцияларынын ашыкча төлөнгөн суммасы салык төлөөчүнүн жеке эсебинен бюджеттин пайдасына алынат.

13. Ушул берененин 6-бөлүгүндө белгиленген мөөнөт бузулган учурда кайтарып берүү мөөнөтү бузулган ар бир күн үчүн салык төлөөчүгө бюджеттин каражаттарынын эсебинен 0,09 пайыз өлчөмүндө туумдар төлөнөт.

94-берене. Бюджетке туура эмес төлөнгөн салыктын суммасын эсепке алуу жана кайтарып берүү

1. Бюджетке туура эмес төлөнгөн салыктын суммасы - бул төлөөдө төмөнкүдөй каталардын бирине жол берилген сумма:

1) төлөм документинде:

а) салыктын суммасы бюджетке төлөнө турган жашаган жери боюнча салык органынын топтоо эсебинин ордуна башка салык органынын коду көрсөтүлсө;

б) төлөмдүн тексттик багыты төлөмдүн багытынын кодуна жан/же кирешенин бюджеттик классификациясынын кодуна дал келбесе;

2) банк салык төлөөчүнүн төлөм документин туура эмес аткарса;

3) салык төлөөчү салыктык каттоодо жана/же каттоо эсебинде турбаган салык органында төлөм жүргүзүлсө;

4) салык төлөөчү салыктын бул түрү боюнча бюджетке салык төлөөчү болуп саналбаса.

2. Бюджетке туура эмес төлөнгөн салыктын суммасын эсепке алуу жана кайтаруу салык төлөөчүнүн жана/же банктын арызы боюнча жүргүзүлөт.

3. Салык органы арыздын негизинде бюджетке салыктын туура эмес төлөнгөн суммасынын себептери жөнүндө маалымкатты жол-жоболоштурат.

4. Бюджетке салыктын туура эмес төлөнгөн суммасын эсепке алуу жана кайтарып берүү салык төлөөчүнүн же банктын бюджетке салыктын туура эмес төлөнгөн суммасы, салыктын суммасынын туура эмес түшүүсү жөнүндө арызын алган күндөн тартып 5 жумушчу күндүн ичинде жүргүзүлөт.

5. Эгерде салык органы ушул берененин 1-пунктунда көрсөтүлгөн каталардын бири бар экенин ырастаса, чечимдин негизинде салык органы:

1) туура эмес төлөнгөн сумманы бюджеттин классификациянын тиешелүү төлөм кодуна жана/же салык органдын тиешелүү топтоочу эсебине чегерет;

2) ашыкча төлөнгөн сумманы салык төлөөчүнүн эсебине кайтарып берет.

6. Салык төлөөчүнүн төлөм документи банк тарабынан туура эмес аткарылган учурда, ал ошол эле төлөм документи боюнча бюджетке салык суммасын кайра которууга алып келсе, салык органы чечимдин негизинде банктын арызы боюнча катачылык фактысы ырасталган учурда туура эмес төлөнгөн сумманы кайтарып берет.

7. Салык төлөөчүнүн эсебине кайтарып берүү салык төлөөчүнүн салыктык карызы жок болгон учурда жүргүзүлөт.

8. Салык органы ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн каталардын бар экендигин ырастабаган учурда туура эмес төлөнгөн сумманы эсепке алуудан же кайтарып берүүдөн баш тартуу жөнүндө негизделген чечимди арыз келип түшкөн күндөн тартып беш жумуш күндүн ичинде кабыл алат.

95-берене. Сатып алынган товарларга, жумуштарга, кызмат көрсөтүүлөргө контролдук-кассалык чектерде көрсөтүлгөн сумманын бир бөлүгүн кайтарып берүү

1. Жеке жак Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүлөрүнөн алынган контролдук-кассалык чектерде көрсөтүлгөн, мындай чектерди ыйгарым укуктуу салык органынын маалымат тутумунда каттоо шарттарында, республикалык бюджетте каралган каражаттардын, салык суммасынын бөлүгүнүн же товарлардын, жумуштардын, кызмат көрсөтүүлөрдүн наркынын эсебинен кайтарып алууга укуктуу.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн сумманы кайтарып берүү тартиби, өлчөмү жана мөөнөттөрү Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

10-глава. Салык кызматынын органынын чечими

96-берене. Салык кызматынын органынын чечими жана анын мазмуну

1. Салык төлөөчү үчүн олуттуу юридикалык кесепеттерге алып келүүчү бардык маселелер боюнча чечим салык кызматынын органы тарабынан ушул Кодекске ылайык кабыл алынат.

2. Ушул Кодекстин ченемине ылайык кабыл алынган, ушул Кодекстин 17-беренесине ылайык салыктык укук мамилелерди жөнгө салуу үчүн карама-каршылыктардын бар экендиги же зарыл ченемдердин жоктугу жөнүндө чечим кабыл алынган салык төлөөчүнүн салык милдеттенмелеринин суммасын эсептөө жөнүндө салык кызматынын органынын чечими жокко чыгарылууга тийиш.

Мындай чечим карама-каршылыктардын бар экендиги же ченемдердин жоктугу жөнүндө чечим ыйгарым укуктуу салык органына келип түшкөн күндөн тартып 15 жумушчу күндөн ашпаган мөөнөттүн ичинде кабыл алынат.

3. Чечимдин түрүнө жараша анда төмөнкүлөр көрсөтүлөт:

1) салык төлөөчүнүн аты-жөнү же толук аталышы;

2) салык төлөөчүнүн ИСН;

3) чечим кабыл алынган дата;

4) чечим кабыл алуу үчүн негиз;

5) кабыл алынган чечим;

6) чечим кабыл алынган күнгө карата эсептелген салыктар, пайыздар, туумдар жана салык санкциялары боюнча карыздын суммасы;

7) тиешелүү салыктардын, пайыздардын, туумдардын жана салык санкцияларынын реквизиттери;

8) ушул Кодексте белгиленген салык милдеттенмесин аткаруу мөөнөтү;

9) салык төлөөчү чечимди аткарбаган учурда колдонула турган салык милдеттенмесин аткарууну камсыз кылуу боюнча чаралар;

10) салык кызматынын органынын салык төлөөчүгө жана/же анын салык милдеттенмесине жана/же анын салык карызына карата кылган аракеттери жөнүндө маалымат;

11) даттануу тартиби;

12) салык төлөө же салык карызын жоюу үчүн зарыл болгон банк реквизиттери;

13) башка зарыл маалыматтар.

4. Эгерде ушул главада башкача каралбаса, салык кызматынын органынын чечими салык төлөөчүгө аны тапшыруу жолу менен жеткирилет.

5. Чечим эки нускада түзүлөт, алардын бири салык төлөөчүгө же ушул Кодексте белгиленген учурларда башка жактарга тапшырылат.

6. Чечимди кабыл алуунун формасы жана тартиби ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан белгиленет.

7. Кылмыш-жаза-укуктук жана кылмыш-жаза-процессуалдык укук мамилелеринин алкагында салык кызматынын органдары кабыл алган чечимдин формасы жана мазмуну Кыргыз Республикасынын кылмыш-жаза, кылмыш-жаза-процессуалдык мыйзамдары жана аталган чөйрөдөгү Кыргыз Республикасынын башка ченемдик укуктук актылары менен жөнгө салынат.

97-берене. Салык кызматынын органынын чечимин жана башка документтерин салык төлөөчүгө тапшыруу

1. Ушул беренеде каралган чечимдер жана башка документтер:

1) салык төлөөчүнүн экономикалык иштерди жүзөгө ашырган акыркы дареги боюнча же Кыргыз Республикасындагы анын акыркы катталган дареги боюнча же кат-кабарда көрсөтүлгөн дарек боюнча же салык төлөөчүнүн салык өкүлүнө жекече кол койдуруу же анын алынган фактысын жана датасын ырастаган башка ыкма менен жеткирилет;

2) салык төлөөчүгө же анын салык өкүлүнө салык органында жекече кол койдуруу менен берилет;

3) салык төлөөчүнүн электрондук документ түрүндө алууга макулдугу болгондо ыйгарым укуктуу салык органынын маалымат тутуму же Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык башка маалымат тутумдары аркылуу электрондук документ түрүндө жеткирилет.

2. Чечим же документ төмөнкүдөй учурларда тапшырылган болуп эсептелет:

1) эгерде почта аркылуу буюртма кат менен тапшыруу жөнүндө квитанцияда көрсөтүлгөн буюртма катты алган же алуудан баш тарткан датага карата жөнөтүлсө;

2) эгерде электрондук документ түрүндө электрондук документ жөнөтүлгөн учурдан тартып 5 календардык күндөн кийин жөнөтүлсө.

3. Чечимдер же документтер ушул Кодекске каршы келбеген, ушул Кодекстин талаптарына жооп берген жана ушул Кодексте белгиленген тартипте салык төлөөчүгө тапшырылган учурда гана өз күчүндө болот.

4. Чечим ушул Кодексте көрсөтүлгөн талаптар сакталбаган учурда, ал тургай салык төлөөчүгө чечим жана анын мазмуну жөнүндө белгилүү болсо да жарактуу же күчүндө деп эсептелбейт. Салык төлөөчүгө чечимди талаптагыдай тапшыруу фактысынын далили салык кызматынын органынын милдети болуп саналат.

5. Бузуу аныкталган учурда ыйгарым укуктуу салык органынын бул чечимдин негиздүүлүгү жөнүндө чечими болбосо, салык кызматынын органы өзүнүн чечимин жокко чыгарууга укуктуу.

Бузуу аныкталган учурда ыйгарым укуктуу салык органы, эгерде бул чечимдин негиздүүлүгү жөнүндө соттун чечими жок болсо, даттанууну кароонун жыйынтыгы боюнча өзүнүн чечимин жокко чыгара алат.

6. Салык төлөөчүгө же анын салык өкүлүнө төмөнкүдөй чечимдер берилет:

1) салыктык каттоо жөнүндө;

2) КНС төлөөчү катары каттоо жөнүндө;

3) салык төлөөчүнү кайра каттоо жөнүндө;

4) салыктык каттоону жокко чыгаруу жөнүндө;

5) эсепке алуу каттоосун жокко чыгаруу жөнүндө;

6) КНС боюнча каттоону жокко чыгаруу жөнүндө;

7) көчмө текшерүүнүн жыйынтыгы жөнүндө;

8) камералдык текшерүүнүн жыйынтыгы жөнүндө;

9) салык милдеттенмесин аткаруунун жеңилдетилген режимин колдонуу жөнүндө;

10) салык төлөөчүнүн даттануусу боюнча;

11) көчмө текшерүүнү дайындоо жана/же узартуу жана/же токтотуп туруу, жана/же жандандыруу жөнүндө;

12) салык төлөөчү тарабынан текшерилүүчү документтерди берүү жөнүндө;

13) салык төлөөчүнүн депозити жөнүндө;

14) салык карызынын суммасын төлөө боюнча мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу/бөлүп төлөө мүмкүнчүлүгүн берүү же берүүдөн баш тартуу жөнүндө;

15) салык карызынын суммасын төлөө боюнча мөөнөтүн кийинкиге жылдыруу же бөлүп төлөө шарттарын бузууну четтетүү жөнүндө;

16) салык отчетторун берүү мөөнөтүн узартуу жөнүндө;

17) ашыкча төлөнгөн же ашыкча өндүрүлүп алынган салык суммаларын салык төлөөчүнүн арызы боюнча салык карызынын эсебине жана/же алдыдагы салык милдеттенмесин аткаруу эсебине чегерүү жөнүндө;

18) салык кызматынын органы өз алдынча өндүргөн ашыкча төлөнгөн салык суммасын эсепке алуу жөнүндө;

19) КНС ашыкча төлөнгөн суммасынын ордун толтуруу/кайтарып берүү тууралуу же ордун толтуруудан/кайтарып берүүдөн баш тартуу жөнүндө;

20) импорт боюнча КНС суммасын эсепке алуу жана/же кайтарып берүү тууралуу же эсепке алуудан/кайтарып берүүдөн баш тартуу жөнүндө;

21) жер салыгынын, мүлк салыгынын эсептелген суммасы жөнүндө;

22) эсеп-фактураны жараксыз деп таануу жөнүндө;

23) салык кызматынын органынын мурда кабыл алынган чечимин жокко чыгаруу жөнүндө;

24) КНС ашыкча төлөнгөн суммасынын ордун толтуруу жана/же кайтарып берүү жөнүндө КНС төлөөчүнүн арызы боюнча камералдык текшерүүнүн жыйынтыктары жөнүндө.

7. Салык төөлөөчүгө же анын салык өкүлүнө төмөнкү документтер тапшырылат:

1) көчмө текшерүүнүн материалдарын кароо убактысы жана орду жөнүндө кабарлоо;

2) жер участогунун, мүлк объекттин физикалык өлчөөсүнүн датасы жана убактысы жөнүндө кабарлоо;

3) камералдык текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча салык төлөөчүнүн ишинин көрсөткүчтөрүндө дал келбестиктер аныкталгандыгы жөнүндө кабарлоо;

4) салык төлөөчү тарабынан таанылган салык карызын аткарууну камсыздоо жөнүндө кабарлоо.

8. Салык кызматынын органдары өз милдеттерин аткаруу максатында төмөнкү чечимдерди чыгарып жана тийиштүү субъекттерге бере алат:

1) мүлктү ишенимдүү башкарууну ишке ашырган камкорчуга, көзөмөлчүгө же башкаруучуга, ошондой эле үй-бүлөлөрдү жана балдарды колдоо боюнча органга - дайынсыз жок болгон же аракетке жөндөмсүз деп таанылган жеке жактын салык милдеттенмеси аткарылгандыгы жөнүндө;

2) банкка - текшерилүүчү салык төлөөчүнүн эсептери менен жүргүзүлгөн операциялар жөнүндө маалымат берүү, ошондой эле анын эсебинен учурдагы абалы жөнүндө маалымат берүү жөнүндө;

3) үчүнчү жактарга - салык төлөөчүнүн дарегине же анын тапшырмасы боюнча акчалай төлөмдөрдү токтотуу талабын коюу жөнүндө;

4) экспертке жана салык төлөөчүгө - экспертиза жүргүзүү жөнүндө.

Ушул Кодексте каралган учурларда, каза болгон жеке жактын салык карызынын бар экендиги жөнүндө кабарлоо мурас ачылган жердеги нотариуска жана мураскорго жөнөтүлүшү мүмкүн.

9. 72-беренеде каралган учурларды кошпогондо, ушул Кодексте каралган чечимдер салык төлөөчү тарабынан ушул Кодекстин 20-главасында каралган тартипте даттанылышы мүмкүн.

Ушул Кодексте каралган башка документтер, анын ичинде кабарлоо, жазма буйруктар, билдирүүлөр, актылар даттанылбайт.

10. Бул берененин жоболору кылмыш-жаза, кылмыш-жаза-процессуалдык мыйзамдарынын ченемдерине жана Кыргыз Республикасынын аталган чөйрөдөгү башка ченемдик актыларына ылайык кабыл алынган чечимдерге кирбейт.

11-глава. Салык отчеттуулугу

98-берене. Эсепке алуу документтерин түзүү жана сактоо

1. Эсепке алуу документтери салык милдеттенмесин аныктоо үчүн негиз болуп саналуучу баштапкы документтерди, бухгалтердик эсептин регистрлерин жана башка документтерди камтыйт.

2. Эсепке алуу документтери кагаз түрүндө жана/же электрондук алып жүрүүчүлөрдө түзүлөт жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган учурларды кошпогондо, ушул Кодексте белгиленген тиешелүү салыктык милдеттенме боюнча доонун эскирүү мөөнөтү өткөнгө чейин сакталат, бирок ал ушул Кодексте белгиленген доонун эскирүү мөөнөтүнөн кем болбойт.

3. Баштапкы документтер жана бухгалтердик эсептин регистрлери салык төлөөчү тарабынан мамлекеттик же расмий тилде түзүлөт.

4. Чет тилде түзүлгөн башка эсепке алуу документтери бар болсо, салык органынын талабы боюнча салык төлөөчү мындай документтерди мамлекеттик же расмий тилге которууну камсыз кылууга милдеттүү.

5. Салык төлөөчү өзгөртүп кайра түзүлгөн учурда кайра түзүлгөн уюмдун эсепке алуу документтерин сактоо боюнча милдеттенме анын укук улантуучусуна жүктөлөт.

6. Уюм жоюлганда, ошондой эле жеке ишкердин иши токтотулган учурда мамлекеттик реестрден чыгарылгандан кийин эсепке алуу документтери, мамлекеттик архивге тапшырылууга тийиш болгон документтерди кошпогондо, жок кылынышы мүмкүн.

99-берене. Салык отчеттуулугу

1. Салык отчеттуулугу болуп салык төлөөчүнүн ушул Кодексте белгиленген тартипке ылайык салык органына берилген, салык милдеттенмесинин өлчөмү жөнүндө маалыматты, ошондой эле салык милдеттенмесин эсептөө жана салыктык жеңилдиктердин натыйжалуулугун баалоо максатында маалымат базасын түзүү үчүн зарыл болгон маалыматтарды камтыган жазуу жүзүндөгү жана/же электрондук документ саналат.

2. Салык төлөөчүнүн кызмат адамы болуп саналбаган адам кол койгон салык төлөөчүнүн салык отчеттуулугу салык органдары тарабынан аткарууга кабыл алынбайт.

3. Салык отчеттуулугунун формалары Министрлер Кабинети аныктаган тартипте ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан бекитилет.

100-берене. Салык отчеттуулугун түзүү жана берүү тартиби

1. Эгерде ушул Кодексте башкача белгиленбесе, салык отчеттуулугу ушул Кодекстин талаптарына ылайык өз алдынча салык төлөөчү, же болбосо салык боюнча өкүл тарабынан түзүлөт.

2. Салык отчеттуулугу кагаз алып жүрүүчүдөгү жана/же электрондук түрдөгү алып жүрүүчүлөрдө мамлекеттик же расмий тилде түзүлөт.

Министрлер Кабинети кагаз алып жүрүүчү түрүндөгү салык отчеттуулугун берүүнү электрондук документтин формасына өткөрүү тартибин жана мөөнөтүн аныктайт.

3. Кагаз алып жүрүүчүдөгү салык отчеттуулугуна салык төлөөчү же салык төлөөчүнүн кызмат адамы жана/же салык боюнча өкүл кол коюуга тийиш. Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык салык төлөөчүгө мөөрдү колдонуу талабы коюлса, салык төлөөчүнүн жана салык төлөөчүнүн кызмат адамынын, салык боюнча өкүлдүн койгон колу, мөөр менен күбөлөндүрүлөт.

4. Ушул Кодексте каралган учурларды кошпогондо, салык отчеттуулугун электрондук түрдө түзүүдө электрондук документ салык төлөөчүнүн электрондук кол тамгасы менен күбөлөндүрүлүүгө тийиш.

5. Салык отчеттуулугунда көрсөтүлгөн маалыматтардын ишенимдүүлүгү үчүн жоопкерчилик салык төлөөчүгө жүктөлөт.

6. Салык отчеттуулугу салык төлөөчүнүн салыктык каттоодон же эсептик каттоодон өткөн орду боюнча салык органына берилет.

7. Салык төлөөчү, салык боюнча өкүл салык отчеттуулугун тандоосу боюнча төмөнкүдөй берүүгө укуктуу:

1) өздөрү барып;

2) кабарлоо менен буюртма кат аркылуу почта боюнча;

3) ыйгарым укуктуу салык органынын маалымат тутуму же Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык башка маалымат тутумдары аркылуу электрондук документ түрүндө.

8. Салык төлөөчүнүн салык отчеттуулугуна милдеттүү талаптар төмөнкүлөр болуп саналат:

1) салык төлөөчүнүн ИСН, юридикалык жана иш жүзүндөгү дарегин көрсөтүү;

2) салык милдеттенмесин жана салык мезгилин көрсөтүү;

3) салык отчеттуулугуна кол коюу боюнча ушул Кодексте белгиленген талаптар;

4) белгиленген форма боюнча отчеттуулукту түзүү.

9. Салык төлөөчү ушул берененин 8-бөлүгүндө каралган талаптарды бузган учурда, салык кызматынын органы бул чечимди салык төлөөчү алган күндөн кийинки күндөн тартып 10 күндүн ичинде бузууларды чететтүү жөнүндө чечимди салык төлөөчүгө жөнөтөт. Аталган чечимди салык төлөөчү аткарган учурда салык отчеттуулугун берүү боюнча милдеттенме аткарылды деп эсептелет.

10. Кагаз алып жүрүүчүдөгү салык отчеттуулугу алдын ала текшерүүсүз жана салык төлөөчүнүн каалоосу боюнча анын мазмунун талкуулабастан кабыл алынат.

11. Салык отчеттуулугун толтуруунун жана берүүнүн тартиби ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан белгиленет.

12. Салык төлөөчүнүн электрондук документ түрүндө берүүгө мүмкүнчүлүгү болбогон учурда салык төлөөчү салык отчеттуулугун Министрлер Кабинети белгилген учурларда жана тартипте кагаз алып жүрүүчүдө берүүгө укуктуу.

101-берене. Салык отчеттуулугун берүү мөөнөттөрү

1. Салык отчеттуулугун берүү мөөнөтү ушул Кодекстин талаптарына ылайык ар бир салыкка карата өзүнчө белгиленет.

2. Салык отчеттуулугун берүүнүн белгиленген мөөнөтүн өзгөртүүгө ушул Кодексте каралган тартипте гана жол берилет.

3. Салык отчеттуулугун берүү мөөнөттөрүн бузуу ушул Кодексте жана Кыргыз Республикасынын Бузуулар жөнүндө кодексинде каралган жоопкерчиликке тартуу үчүн негиз болуп саналат.

4. Эгерде ушул Кодексте башкача белгиленбесе, салык отчеттуулугу төмөнкүдөй мөөнөттөрдө берилет:

1) салыктын алдын ала суммасы боюнча салык отчеттуулугун түзгөн учурда - отчеттук кварталдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен;

2) бирдиктүү салык декларациясын түзгөн учурда - ушул Кодекстин 107-беренесинде белгиленген мөөнөттөрдөн кечиктирбестен;

3) бир айга барабар болгон салык мезгили үчүн салык отчеттуулугун түзгөн учурда - отчеттук айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен;

4) бир кварталга барабар болгон салык мезгили үчүн салык отчеттуулугун түзгөн учурда - отчеттук кварталдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен;

5) ушул бөлүктүн 1-3-пункттарында каралбаган учурларда - салыктык милдеттенме келип чыккан айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен.

5. Бөлүштүрүү балансын жоюуда жоюу балансын же кайра уюштурууда өткөрүп берүү актысын бекитүү жөнүндө чечим кабыл алынган салык мезгилиндеги салык отчеттуулугу уюм тарабынан уюмду кайра уюштурууга же жоюуга байланыштуу салыктык жана/же эсептик каттоону жокко чыгаруу жөнүндө арыз менен бирге анын башкаруу органынын жогоруда аталган документтерди бекиткен күндөн тартып 10 жумушчу күндөн кечиктирбестен берилет.

6. Ишти токтотууга байланыштуу салыктык жана/же эсептик каттоону жоюу жөнүндө арыз салык органына берилген салык мезгилиндеги салык отчеттуулугу жеке ишкер тарабынан мындай арыз менен кошо берилет.

7. Ушул берененин 5-бөлүгүндө каралган салыктык жана/же эсептик каттоону жокко чыгаруу жөнүндө КНС төлөөчүнүн арызы өзүнө КНС боюнча каттоону жокко чыгаруу жөнүндө арызды камтыйт.

8. Ушул берененин 5-бөлүгүндө каралган документтерди бекитүү тууралуу чечим кабыл алынган жана жеке ишкердин өзүнүн ишин токтотууга байланыштуу салыктык жана/же эсептик каттоону жокко чыгаруу жөнүндө арызы берилген салык мезгилиндеги салык отчеттуулугу берилгенден кийин салык төлөөчүнүн ишкердик иши салык каттоосу жок иш деп таанылат.

102-берене. Салык отчеттуулугун берүү мөөнөтүн узартуу

1. Эгерде ушул беренеде башкача белгиленбесе, ушул Кодексте белгиленген салык отчеттуулугун берүү мөөнөтүнө чейин салык төлөөчүдөн жазуу жүзүндөгү арызды алууда салык кызматынын органы салык отчеттуулугун берүү мөөнөтүн бул салык отчеттуулугу берилген мөөнөттөн кийинки 30 күнгө узартуу жөнүндө чечим чыгарат.

2. Салык отчеттуулугун берүү мөөнөтүн узартуу салык төлөө мөөнөтүн өзгөртпөйт.

3. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына товарларды импорттоодо кыйыр салыктар боюнча салык отчеттуулугун берген учурда салык отчеттуулугун берүү мөөнөтүн узартууга жол берилбейт.

103-берене. Салык отчеттуулугун берүү боюнча милдеттенмелерди аткаруу датасы

1. Салык отчеттуулугун берүү боюнча милдеттенмелерди аткаруу датасы деп салык кызматынын органы тарабынан отчеттуулукту кабыл алган дата же ушул Кодекстин 100-беренесинин 7-бөлүгүнүн 3-пунктунда көрсөтүлгөн маалымат тутуму электрондук документти кабыл алгандыгы жөнүндө кабарлаган дата же кайра кабарлоо менен отчеттуулукту почта аркылуу буюртма кат менен жиберүү датасы эсептелет.

2. Эгерде почта аркылуу салык отчеттуулугун берүү үчүн ушул Кодексте белгиленген мөөнөттүн акыркы күнүнүн жумуш убактысы бүткөнгө чейин отчеттуулук байланыш уюмуна берилгендигин ырастаган байланыш уюмунун отчеттуулугун кабыл алуу убактысы жана датасы жөнүндө белгиси бар документ бар болсо, салык отчеттуулугун берүү боюнча милдеттенме мөөнөтүндө аткарылды деп эсептелет.

104-берене. Салык отчеттуулугуна өзгөртүүлөрдү жана/же толуктоолорду киргизүү

1. Салык отчеттулугуна өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүүгө ушул Кодексте белгиленген салык милдеттенмеси боюнча доонун эскирүү мөөнөтүнүн ичинде жол берилет.

2. Өзгөртүүлөр жана толуктоолор таандык болгон салык мезгили үчүн такталган салык отчеттуулугун түзүү, ошондой эле салык милдеттенмесинин өлчөмүнүн өзгөргөндүгүнүн, анын ичинде салык төлөөчү тарабынан талашып-тартылбаган же негиздүүлүгүн сот тастыктаган салык кызматынын органынын чечимине ылайык өзгөртүүлөрдүн жана толуктоолордун себептери жөнүндө тиешелүү маалыматтарды берүү аркылуу салык төлөөчү тарабынан салык отчеттуулугуна өзгөртүүлөр жана толуктоолор киргизилет.

3. Эгерде ушул Кодексте башкача каралбаса, такталган салык отчеттуулугу берилген салык отчеттуулугунда операцияларды чагылдырбоо же толук эмес чагылдыруу фактысы, ошондой эле салыктын суммасынын өзгөрүшүнө алып келүүчү каталар табылган учурда берилет.

4. Төмөнкүдөй салык отчеттуулугуна өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүүгө жол берилбейт:

1) көчмө салыктык текшерүү жүргүзүү мезгилинин ичинде текшерилүүчү мезгил үчүн түзүлгөн;

2) эгерде ушул өзгөртүүлөр жана толуктоолор маңызы боюнча салык кызматынын органдарынын же соттун чечимдеринен айырмаланса жана бул чечимдер жооко чыгарылбаган жана/же жараксыз деп таанылган.

5. Салык төлөөчү салык отчеттуулугуна өзгөртүүлөрдү жана/же толуктоолорду киргизүүсү мындай салык төлөөчүгө кылмыш-жаза жоопкерчилиги жана укук бузуулар жөнүндө мыйзамдарга ылайык жоопкерчилик боюнча чараларды колдонууга негиз болуп саналбайт.

105-берене. Салык отчеттуулугун сактоо мөөнөтү

1. Салык төлөөчү же салык боюнча өкүл, ошондой эле тиешелүү салык кызматынын органы ушул Кодексте белгиленген салык милдеттенмеси боюнча доонун эскирүү мөөнөтүнүн ичинде салык отчеттуулугун сактоого милдеттүү.

2. Салык төлөөчүнү кайра түзүүдө кайра түзүлгөн жак иштеген мезгили үчүн салык отчеттуулугун сактоо боюнча милдеттенме анын укук улантуучусуна жүктөлөт.

3. Мамлекеттик архивге тапшырылууга тийиш болгон документтерди кошпогондо, уюм жоюлганда салык отчеттуулугу салык төлөөчү тарабынан жок кылынышы мүмкүн.

106-берене. Бирдиктүү салык декларациясы

1. Бирдиктүү салык декларациясы салык отчеттуулугу болуп саналат, анын максаты - субъекттин экономикалык иши тууралуу маалыматты, салыктык милдеттенмелерин эсептөө үчүн зарыл болгон кирешелер, чыгымдар жана мүлк жөнүндө маалымат, эсептелген жана/же төлөнгөн салык суммасы жана колдонулуучу салык жеңилдиктери тууралуу маалыматты берүү.

2. Бирдиктүү салык декларациясын төмөнкүлөр түзүүгө жана берүүгө милдеттүү:

1) ата мекендик уюм;

2) туруктуу мекеме түзүү менен Кыргыз Республикасынын аймагында ишин жүргүзүп жаткан чет өлкөлүк уюм;

3) Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналган жеке жак;

4) Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналбаган, бирок Кыргыз Республикасында жашап турууга укугу же кайрылман статусу бар жеке жак;

5) Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналбаган, бирок Кыргыз Республикасынын аймагында мүлк объекттери бар жеке жак.

Ушул пункттун максаттары үчүн мүлк объекти деп ушул Кодекстин XIII бөлүмүнө ылайык салык салынуучу объект болуп саналган мүлк түшүнүлөт.

3. Бирдиктүү салык декларациясын берүү боюнча ушул берененин 2-бөлүгүнүн талаптары төмөнкүлөргө карата колдонулат:

1) ушул Кодекс колдонууга кирген мезгилден мурунку мезгилге карата төмөнкүлөргө:

а) уюмга;

б) жеке ишкерге;

в) дыйкан же фермердик чарбага;

г) үйдүн жанындагы жана багбанчылык-чарбак участокторун кошпогондо, Кыргыз Республикасынын Салык кодексине ылайык салыктык милдеттенме пайда болгон, менчигинде мүлкү бар жеке жакка;

д) ушул Кодекстин 107-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жакка;

2) 2022-жылдан тартып башталуучу мезгилге үчүн төмөнкүлөргө:

а) аткаруу-тескөөчү иш-милдеттерге байланышпаган, илимий-изилдөө, чыгармачыл, окутуучулук, дарылоо-ден соолукту чыңдоочу жана калкты тейлөө боюнча башка ишти жүзөгө ашырып жаткан мамлекеттик органдын же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын карамагында турган мекемеде, ишканада же уюмда иштеген жеке жакка;

б) мамлекеттик органда, мамлекеттик же муниципалдык ишканада же мекемеде, ошондой эле мамлекеттик үлүшү бар уюмда иштеген, мамлекеттик же муниципалдык кызматчы болуп саналбаган жеке жакка;

в) эл аралык уюмдарда иштегени үчүн киреше алган, Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналган, убактылуу жашап туруу укугу же кайрылман статусу бар жеке жакка;

г) календардык жылдын ичинде менчик укугун же мүлккө башка укукту сатып алууга эсептик көрсөткүчтүн 3000 эселенген өлчөмүнөн ашык суммага бир жолку чыгым тарткан жеке жакка;

3) 2023-жылдан тартып башталуучу мезгил үчүн - салык салынуучу киреше алган жеке жакка;

4) 2025-жылдан тартып башталуучу мезгил үчүн - ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жактардын бардык категорияларына.

4. Субъекттер ушул берененин 3-бөлүгүндө каралган мөөнөттөр келип жеткенге чейин бирдиктүү салык декларациясын ыктыярдуу негизде тапшырууга укуктуу.

5. Бирдиктүү салык декларациясында төмөнкүлөр көрсөтүлөт:

1) салык салуу объекттери жөнүндө маалымат;

2) субъекттин, анын филиалдарынын, өкүлчүлүктөрдүн жана башка обочолонгон бөлүмдөрдүн мүлктүк жана финансылык абалы.

6. Субъекттин финансылык абалы жөнүндө маалымат ушул Кодекске жана бухгалтердик эсеп жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык түзүлөт.

7. Бирдиктүү салык декларациясы календардык жыл үчүн түзүлөт жана:

1) уюм тарабынан - отчеттук жылдан кийинки жылдын 1-апрелине чейин берилет;

2) ушул Кодекстин 107-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жак тарабынан - отчеттук жылдан кийинки жылдын 1-апрелине чейин берилет;

3) жеке ишкер тарабынан - отчеттук мезгилден кийинки жылдын 1-майына чейин берилет;

4) ушул бөлүмдүн 2 жана 3-пункттарында көрсөтүлбөгөн жеке жак тарабынан - отчеттук мезгилден кийинки жылдын 1-майына чейин берилет.

8. Бирдиктүү салык декларациясынын формасы, толтуруунун жана берүүнүн тартиби ушул Кодекстин 107-беренесинин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жак тарабынан берилүүчү бирдиктүү салык декларациясын тапшыруу формасынан жана тартибинен тышкары, ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан бекитилет.

9. Кыргыз Республикасынын жарандарынын - жеке жактардын жана мамлекеттик кызматчылардын бирдиктүү салык декларациясына салыктык контролдоо "Кыргыз Республикасынын жарандарынын бирдиктүү салык декларациясын берүүсүнө даярдык көрүү жөнүндө" жана "Жеке адамдардын мүлкүн жана кирешелерин ыктыярдуу декларациялоосу жөнүндө" Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын жоболорун эске алуу менен жүзөгө ашырылат.

107-берене. Мамлекеттик жана муниципалдык кызмат орундарын ээлеп турган же ээлеген жеке жактар Бирдиктүү салык декларациясын берүүсүнүн өзгөчөлүктөрү

1. Ушул берененин күчү төмөнкүдөй жеке жактарга карата колдонулат:

1) саясий, атайын мамлекеттик кызмат ордун ээлеген адамга;

2) административдик мамлекеттик кызмат ордун ээлеген адамга;

3) мөөнөттүү аскер кызматын өтөп жаткан аскер кызматчыларын, жогорку аскердик окуу жайларынын курсанттарын жана угуучуларын кошпогондо, укук коргоо органдарынын, дипломатиялык кызматтардын кызматкерине жана аскер кызматчысына;

4) саясий жана административдик муниципалдык кызмат орундарын ээлеп турган жана ээлеген адамга;

5) Улуттук банктын төрагасына жана анын орун басарына.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жак Кыргыз Республикасында жана анын аймагынан тышкары ага, ошондой эле анын жакын туугандарына таандык болгон кирешелер, чыгымдар, мүлк жана милдеттенмелер, ошондой эле кирешелерди алуунун жана чыгымдардын негиздемеси жөнүндө маалыматтарды камтыган бирдиктүү салык декларациясын жашаган жери боюнча (паспорттук маалыматтарга ылайык) салык органына электрондук түрдө берүүгө милдеттүү.

3. Отчеттук жыл болуп төмөнкүлөр саналат:

1) 1-январдан тартып 31-декабрга чейинки мезгил;

2) эгерде ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жак мамлекеттик же муниципалдык кызмат ордун отчеттук жылдын 1-январынан кийинки мезгилде ээлеп турса же ээлесе, анда ушул адам мамлекеттик же муниципалдык кызмат ордун ээлеп баштаган айдын биринен ошол жылдын 31-декабрына чейинки мезгил;

3) эгерде ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жак отчеттук жылдын 31-декабрына чейин мамлекеттик же муниципалдык кызмат ордун ээлөөсүн токтотсо, анда 1-январдан тартып ушул адам мамлекеттик же муниципалдык кызмат ордун ээлөөсүн токтоткон айдын акыркы күнүнө чейинки мезгил.

4. Доонун эскирүү мөөнөтүнүн ичинде салыктын суммасын өзгөртүүгө алып келген каталар аныкталган учурларда өзгөртүүлөрдү жана/же толуктоолорду киргизүүнү кошпогондо, ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жак отчеттук жыл үчүн мурда берилген бирдиктүү салык декларациясына өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду отчеттук жылдан кийнки жылдын 30-июнунан кечиктирбестен киргизе алат.

5. Бирдиктүү салык декларациясынын формасы, аны толтуруунун жана берүүнүн тартиби, кирешелердин, чыгымдардын, мүлктүн жана милдеттенмелердин классификаторлору, ошондой эле талдоо жүргүзүүнүн тартиби жана негиздери Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

6. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке жак тарабынан бирдиктүү салык декларациясы тапшырылбаган же ушул беренеде белгиленген тартипти бузуу менен тапшырылган учурда материалдар Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралаган чараларды көрүү үчүн прокуратура органдарына жөнөтүлөт.

IV БӨЛҮМ. САЛЫКТЫК КОНТРОЛЬ

108-берене. Ушул бөлүмдө пайдаланылуучу терминдер жана аныктамалар

Ушул бөлүмдө төмөнкүдөй терминдер жана аныктамалар пайдаланылат:

1) каттоону жоюу - Салык төлөөчүлөрдүн мамлекеттик реестрине салык төлөөчүнүн салыктык жана/же эсептик каттоосун, КНС боюнча каттоосун токтотуу жөнүндө маалыматты киргизүү;

2) жеке ишкерди мамлекеттик каттоо - жеке ишкерди салыктык каттоо;

3) Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүлөрүнүн мамлекеттик реестри (мындан ары - Салык төлөөчүлөрдүн мамлекеттик реестри) - салык төлөөчүлөрдү эсепке алуу боюнча мамлекеттик маалымат базасы;

4) контролдук-кассалык машиналар (мындан ары - ККМ) - фиксациялоочу, ар суткалык каттоо маалыматтары өзгөрүүгө учурабоочу жана ыйгарым укуктуу салык органына корголгон түрдө реалдуу убакыт режиминде маалымат берүүчү функциясы бар аппараттык-программалык каражат же программалык камсыз кылуу.

Ушул аныктаманын максатында:

а) аппараттык-программалык каражат (мындан ары - аппараттык ККМ) болуп саналган контролдук-кассалык машина деп программалык башкаруусу ичине орнотулган маалыматты чогултуу, иштетүү жана өткөрүп берүү үчүн арналган техникалык каражат таанылат;

б) программалык камсыз кылуу (мындан ары - программалык ККМ) болуп саналган контролдук-кассалык машина деп төмөнкүлөрдүн маалыматтык тутуму менен интеграцияланып иштеген кардардык тиркеме түрүндө ишке ашырылган прогаммалык камсыздоо таанылат:

- реалдуу убакыт режиминде корголгон түрдө ыйгарым укуктуу салык органы менен; же

- ыйгарым укуктуу салык органына реалдуу убакыт режиминде маалыматтарды корголгон түрдө берүүнү камсыз кылуучу ФМО маалымат тутуму менен;

5) салыктык каттоо - ушул Кодексе ылайык салык салуу максатында Салык төлөчүлөрдүн мамлекеттик реестрине салык төлөөчүнү каттоо статусу жөнүндө маалыматтарды, ошондой эле башка маалыматтарды киргизүү;

6) салык төлөөчүнүн каттоо картасы - салык төлөөчүгө ИСН ыйгаруу тууралуу маалыматтарды, төлөнгөн салыктар жана мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча камсыздандыруу төгүмдөрү, салыктык эмес кирешелер тууралуу маалыматты камтыган, салык органынын кызмат адамы тарабынан салык төлөөчүнү салыктык жана/же эсептик каттоодо толтурулуучу документ;

7) салык төлөөчү жөнүндө каттоо маалыматтары - төмөнкү маалыматтар:

а) каттоодон өтүүдө салык органына салык төлөөчү тарабынан берилүүчү;

б) ушул Кодекстин 17-главасына ылайык ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдардан, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынан, башка субъекттерден келип түшкөн;

в) белгиленген тартипте бекитилген мамлекеттик жана ведомстволук классификаторлорго ылайык салык төлөөчүгө ыйгарылган коддор жана идентификациялоочу белгилер жөнүндө;

8) салык органында каттоо - салыктык, эсептик каттоо, кайра каттоо, КНС боюнча каттоо;

9) ККМ реестри - ККМ коюлуучу техникалык талаптарга шайкештигин ырастоону белгиленген тартипте алган ККМ ар бир модели/версиясы боюнча ыйгарым укуктуу салык органынын автоматташтырылган маалымат тутумундагы маалыматтардын жыйындысы;

10) салык төлөөчүнү эсептик каттоо - Салык төлөөчүлөрдүн мамлекеттик реестрине төмөнкүлөрдү эсепке алуу боюнча маалыматты киргизүү:

а) обочолонгон бөлүмдү, салык салуу объектин, салык төлөөчүнүн ишин патенттин негизинде жүзөгө ашырган жерин;

б) статусу өз алдынча белгиленген эрежелер боюнча салык төлөө укугун берген салык төлөөчүлөрдүн категорияларын, анын ичинде айыл чарба өндүрүүчүсүн, айыл чарба кооперативин, айыл чарба багытындагы соода-логистикалык борборду, машина-трактордук станцияны.

12-глава. Салык органында каттоо. Бюджетке түшкөн каражаттарды эсепке алуу

109-берене. Салыктык контролдоо түшүнүгү жана формалары

1. Салыктык контролдоо деп Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын аткарылышына салык кызматынын органдарынын контролу саналат.

2. Салыктык контролдоо төмөнкүдөй формаларда жүзөгө ашырылат:

1) салык төлөөчүнү салыктык каттоо жана эсептик каттоо;

2) бюджетке салыктын түшүүсүн эсепке алуу;

3) салыктык текшерүү;

4) рейддик салыктык контролдоо;

5) салык постун коюу;

6) салык төлөөчү тарабынан ККМ колдонуу тартибинин сакталышын контролдоо;

7) салык кызматынын маалыматтык тутумунда салык төлөбөө боюнча тобокелдик факторлору жана салык төлөөчү тарабынан салык отчетторун нөлдүк көрсөткүчтөр менен тапшыруу учурда ишти патенттин негизинде жүзөгө ашырган салык төлөөчүнү кошпогондо, уюмду жоюу же жеке ишкердин ишин токтотууга байланыштуу салыктык жана/же эсепке алуу каттоосун жокко чыгарууда салык төлөөчүнү текшерүү.

3. Ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан камсыздандыруу төгүмдөрүн жыйноо жана мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча мыйзамдарды бузгандыгы үчүн жоопкерчиликке тартуу боюнча иш-милдеттерди жүзөгө ашырууда камсыздандыруу төгүмдөрүнүн эсептелишин жана төлөнүшүн контролдоо салыктык контролдоого теңдештирилет жана ушул беренеде белгиленген формаларда жүзөгө ашырылат.

110-берене. Салык төлөөчүнү салыктык каттоо

1. Кыргыз Республикасында салыктык каттоого Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарына жана Кыргыз Республикасынын мамлекеттик социалдык камсыздандыруу жөнүндө мыйзамдарына ылайык салык төлөөчү болуп саналган субъекттер кирет.

2. Салык төлөөчүлөрдүн, анын ичинде иши токтоп турган салык төлөөчүлөрдүн мамлекеттик реестри ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан жүргүзүлөт.

3. Салыктык каттоонун жана Салык төлөөчүлөрдүн мамлекеттик реестрин жүргүзүүнүн тартибин Министрлер Кабинети белгилейт.

4. Эгерде юридикалык жактарды, филиалдарды, өкүлчүлүктөрдү мамлекеттик каттоо жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында башкача каралбаса, салык төлөөчүнү салыктык каттоо ушул Кодекске ылайык жүргүзүлөт.

5. Ушул Кодекстин максаттары үчүн патенттин негизинде ишти жүзөгө ашырып жаткан жеке жакты, ошондой эле жеке эмгек ишин жүзөгө ашырып жаткан жеке жакты салыктык каттоо жеке ишкер катары кошумча мамлекеттик каттоону талап кылбайт.

111-берене. Салык төлөөчүнү салыктык каттоонун негиздери, мөөнөттөрү жана тартиби

1. Эгерде ушул берененин 2-бөлүгүндө башкача каралбаса, салык төлөөчүнү салыктык каттоо төмөнкүлөрдүн негизинде жүргүзүлөт:

1) кагаз алып жүрүүчүдөгү документ же электрондук документ түрүндөгү салыктык каттоо жөнүндө салык төлөөчүнүн арызынын же жеке ишкер катары мамлекеттик каттоо жөнүндө жеке жактын арызынын;

2) ушул Кодекстин 17-главасында көрсөтүлгөн органдар берген, субъектте салык төлөө милдеттенмесинин пайда болушун күбөлөндүрүүчү маалыматтын.

Жеке ишкерлерди салыктык каттоо мамлекеттик каттоо тарабынан жеке ишкерлер катары таанылат.

2. Ыйгарым укуктуу салык органынын расмий ачык веб-сайтында жайгаштырылган маалыматтык ресурс аркылуу төмөнкүлөрдү салыктык каттоо жүзөгө ашырылат:

1) Кыргыз Республикасынын электрондук соода тууралуу мыйзамдарына ылайык кызмат көрсөткөн чет өлкөлүк уюмдун туруктуу мекемесин;

2) бир эле учурда аны КНС төлөөчү катары каттоо деп таанылган ушул Кодекстин 28-беренесинин 4-бөлүгүндө көсөтүлгөн чет элдик уюмду.

Ушул берененин 2-бөлүгүнүн 2-пунктунда көрсөтүлгөн уюмдар мамлекеттик каттоодон өтпөстөн салыктык каттоодон өтүүгө тийиш.

Ыйгарым укуктуу салык органынын расмий ачык веб-сайтында жайгаштырылган маалыматтык ресурс аркылуу салыктык каттоонун тартиби Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

3. Ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн субъект ыйгарым укуктуу салык органынын расмий ачык веб-сайтында жайгаштырылган маалыматтык ресурс аркылуу салыктык каттоо жөнүндө арызды берүүлөрдү жүзөгө ашыруу башталганга чейин берүүгө тийиш.

Ушул Кодекстин 28-беренесинин 4-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чет элдик уюмдун салыктык милдеттерди башкаруусу ыйгарым укуктуу салык органы аныктаган салык кызматынын органы тарабынан жүзөгө ашырылат.

4. Салыктык каттоо жөнүндө арызды төмөнкүлөр берүүгө милдеттүү:

1) ата мекендик уюм - Кыргыз Республикасынын юридикалык жактарды (филиалдарды жана өкүлчүлүктөрдү) мамлекетти каттоо жөнүндө мыйзамдары менен белгиленген мөөнөттө жана тартипте мамлекеттик каттоо боюнча ыйгарым укуктуу органга;

2) ишкердик ишти, жеке эмгек ишин жүзөгө ашыруу жөнүндө чечимди кабыл алган жеке жак - мындай ишти жүзөгө ашырганга чейин салык органына;

3) Кыргыз Республикасында салык салынуучу объектке ээ чет өлкөлүк уюм же резидент эмес-жеке жак - салык төлөөнүчү объектке менчик укугун каттоо күнүнөн 5 жумушчу күндүн ичинде салык кызматынын органына;

4) дипломатиялык жана аларга теңештирилген өкүлчүлүк - Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аккредитациялоо күнүнөн тартып 5 жумушчу күндүн ичинде жайгашкан жери боюнча салык кызматынын органына.

5. Салык органы салык төлөөчүнүн салык каттоосун төмөнкүлөр боюнча жүргүзүүгө милдеттүү:

1) анын арызы боюнча салыктык каттоо жөнүндө арыз берген күндөн кийинки 3 жумушчу күндөн кечиктирбестен;

2) ушул берененин 1-бөлүгүнүн 2-пунктунда каралган маалымат боюнча ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн негиздердин бири ачылган күндөн кийинки 3 жумушчу күндөн кечиктирбестен.

6. Салыктык каттоо төмөнкүдөй жүзөгө ашырылат:

1) ата мекендик уюм үчүн - юридикалык жак катары мамлекеттик каттоо жүргүзүлгөн салык органында;

2) жеке ишкердин статусуна ээ болбогон жеке жак үчүн - Кыргыз Республикасында паспортунун маалыматтарына ылайык каттоо орду же жашаган жери боюнча салык органында;

3) жеке ишкер үчүн - каттоо орду жеке ишкердин паспортунун маалыматтарына ылайык жашаган жери же ишкердик ишти жүзөгө ашырган жери боюнча салык кызматынын органында;

4) чет өлкөлүк уюмдун өкүлчүлүгүнүн филиалы үчүн - юридикалык жактарды каттаган ыйгарым укуктуу мамлекеттик органда филиалдын же өкүлчүлүктүн мамлекеттик каттоодон өткөн жериндеги салык кызматынын органында.

7. Кыргыз Республикасынын аймагында ишин жүзөгө ашырган, филиалын, өкүлчүлүгүн белгиленген тартипте каттабаган, бирок туруктуу мекеменин белгилери бар чет өлкөлүк уюмдун турган жери боюнча салык органы тарабынан жана ушул берене менен белгиленген мөөнөттө катталууга тийиш.

8. Кыргыз Республикасында салык салуу объекти бар чет өлкөлүк уюмдар же резидент эмес-жеке жактар жайгашкан жери боюнча эсепке алуу каттоосу же салык салуу объектин каттоо менен бир учурда салыктык катталууга тийиш.

9. Эгерде ушул беренеде салык төлөөчү үчүн бирден ашуун каттоо жери каралса, салык төлөөчү ушул беренеде каралган каттоочу жерлердин тизмесинен каттоо ордун өз алдынча тандап алууга укуктуу.

10. Дипломатиялык жана аларга теңештирилген өкүлчүлүктөрдү салыктык каттоо Министрлер Кабинети белгилеген тартипте ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдары берген маалыматка ылайык алардын жайгашкан жери боюнча салык кызматынын органы тарабынан жүзөгө ашырылат.

11. Ушул беренеге ылайык салык органдарында салыктык каттоо салык төлөөчүнү алгачкы салыктык эсепке алган жер болуп саналат.

112-берене. Салык төлөөчүнү кайра каттоонун негиздери, мөөнөттөрү жана орду

1. Салык төлөөчүнү кайра каттоо төмөнкүдөй учурларда жүргүзүлөт:

1) Кыргыз Республикасынын юридикалык жактарды, филиалдарды жана өкүлчүлүктөрдү мамлекеттик каттоо жөнүндө мыйзамдарына ылайык юридикалык жакты, филиалды, өкүлчүлүктү кайра каттаганда;

2) ушул Кодекске ылайык салык төлөөчүнүн салыктык эсепке алуу жери өзгөргөндө;

3) салык төлөөчүнүн аты-жөнү өзгөргөндө;

4) калкты каттоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан ыйгарылган жеке идентификациялык номери өзгөрүлгөн учурда салык төлөөчүнүн ИСН өзгөргөндө.

2. Салык төлөөчүнү кайра каттоо төмөнкүлөрдүн негизинде жүргүзүлөт:

1) салык төлөөчүнүн жазуу жүзүндөгү арызынын;

2) салык төлөөчүнүн каттоо маалыматтарын өзгөртүү тууралуу ушул Кодекстин 17-главасында көрсөтүлгөн органдар тарабынан берилген маалыматтын.

3. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, ишин жүргүзгөн жери, жайгашкан же жашаган жери алмашып кеткен жана учурдагы салыктык эсепке алуу жери менен дал келбеген салык төлөөчү өзгөрүүлөр болгон күндөн кийинки 15 календардык күндөн кечиктирбестен, учурдагы салыктык эсепке алуу жери боюнча салык кызматынын органына салыктык эсепке алуудан алып салуу жөнүндө арыз берүүгө милдеттүү.

4. Учурдагы салыктык эсепке алуу жери боюнча салык органы салык төлөөчүнүн ишин жүргүзгөн жери, жайгашкан же жашаган жери алмашып кетүүсүнө байланыштуу салыктык эсептен алуу жөнүндө арызын алгандан соң арызды кабыл алган күндөн кийинки 3 жумушчу күндөн кечиктирбей төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) салык төлөөчү менен салык органынын өз ара эсептешүүсүн салыштыруу актысын 2 нускада түзүүгө;

2) салык төлөөчүнү кайра каттоо жөнүндө чечим кабыл алууга;

3) Салык төлөөчүлөрдүн мамлекеттик реестрине өзгөртүү киргизүүгө;

4) өз ара эсептешүүсүн салыштыруу актысынын жана кайра каттоо жөнүндө чечимдин бир нускасын салык төлөөчүгө тапшырууга.

5. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн 1 жана 2-пунктчаларынын негизи боюнча салык төлөөчүнү кайра каттоо учурунда, учурдагы салыктык эсепке алуу жери боюнча салыктык башкарууну жүзөгө ашыруу Салык төлөөчүлөрдүн мамлекеттик реестринде кайра каттоо жөнүндө маалыматтарды киргизген күнү аяктайт.

Салык төлөөчүлөрдүн мамлекеттик реестрине кайра каттоо жөнүндө маалыматтарды киргизген күндөн кийинки күнү салыктык башкаруу салыктык эсепке алуунун жаңы жери боюнча жүзөгө ашырылат.

6. Ушул берененин 2-бөлүгүнүн 2-пунктунда каралган маалыматты алууда, салык органы салык төлөөчүнү кайра каттоо жөнүндө чечим кабыл алынган күндөн кийинки 3 жумушчу күндүн ичинде салык төлөөчүнү кайра каттоого милдеттүү.

7. Кайра каттоо тартиби жана берилүүчү документтердин тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет.

113-берене. Салык төлөөчүнүн ИСН

1. ИСН салык төлөөчүгө салык органы тарабынан салыктык каттоо учурунда ыйгарылат.

2. Салык төлөөчүнү кайра каттоо ИСН өзгөртүүгө алып келбейт.

3. ИСН жаңылыштык боюнча жана кайталап ыйгаруу учурларын кошпогондо, жеке жактарда калкты каттоо чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан ыйгарылган жеке идентификациялык номери болгон учурда ушул номер салык төлөөчүнүн ИСН катары колдонулат.

4. Ыйгарылган ИСН, салык төлөөчүнүн ишинин башка параметрлери тууралуу маалыматтар Салык төлөөчүлөрдүн мамлекеттик реестрине салык органы тарабынан киргизилет жана салык төлөөчүнүн каттоо картасында чагылдырылат.

5. Каттоо картасы ушул Кодексте белгиленген тартипте салык төлөөчүгө тапшырылат же жөнөтүлөт. Салык төлөөчүнүн каттоо картасынын формасы ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан белгиленет.

6. Салык төлөөчү, өзүнүн ыйгарым укуктарынын чегинде иш жүргүзгөн мамлекеттик жана сот органдары, ошондой эле жергиликтүү өз алдынча башкаруу жана мыйзам чыгаруу органдары жол-жоболоштуруу салык милдеттенмелеринин пайда болуусуна же салык төлөөчү тарабынан аларды аткаруусуна, ошондой эле салык укук бузуулары боюнча чара көрүүнү дайындоого же колдонууга алып келген же алып келиши мүмкүн болгон документтерде ИСН көрсөтүүгө милдеттүү, анын ичинде:

1) салык төлөөчүнүн келишимдери, актылары, коштомо кагаздары, төлөмдөрү, товар-транспорттук документтери, эсеп-фактуралары;

2) салык төлөөчүнүн кайрылуулары, арыздары, кабарламалары, даттануулары, декларациялары, отчеттору, эсептөөлөрү, суроо-талаптары;

3) чечимдер, кабарламалар, билдирүүлөр, талаптар, жазма буйруктар;

4) салык төлөөчүнүн экономикалык ишин жүргүзүүгө жана салык салуу объекттерине тиешеси бар маалыматты ведомстволор аралык алмашуу, ошондой эле мамлекеттик органдар тарабынан маалымат базаларын түзүүдө колдонулуучу салык төлөөчү жөнүндө маалымат.

7. Салык төлөөчү бланктарды, мөөрлөрдү, штамптарды, так отчеттуулуктун бланктарын өзүнүн ИСН көрсөтүү менен колдонууга милдеттүү.

114-берене. Салык төлөөчүнү эсептик каттоо

1. Салык төлөөчүнү эсептик каттоо субъект салыктык каттоо жол-жоболорунан өткөндөн кийин төмөнкүдөй учурларда жүзөгө ашырылат:

1) уюм жана жеке ишкер үчүн:

а) обочолонгон бөлүм жайгашкан жер боюнча салык органында - обочолонгон бөлүмчө пайда болгондо;

б) салык салуу объекти жайгашкан жер боюнча салык органында - салык төлөөчүдө салык салуу объекти келген учурда;

в) салык төлөөчү жайгашкан жери боюнча - субъектти айыл чарба өндүрүүчүсү, айыл чарба кооперативи, айыл чарба багытындагы соода-логистикалык борбор катары каттоодо;

2) ушул бөлүктүн 1-пунктунда каралган учурларга кошумча ишин патенттин негизинде жүргүзүүчү жеке ишкерлер үчүн - эгерде ал учурдагы салыктык каттоочу жерден тышкары турса, ишин жүзөгө ашырган жер боюнча;

3) жеке жактар үчүн - салык салуу объекттери турган жана/же катталган жер боюнча салык кызматынын органында;

4) патенттин негизинде жеке эмгек ишин жүзөгө ашырып жаткан жеке жактар үчүн - эгерде ал учурдагы салыктык эсепке алган жерден тышкары болсо, ишин жүзөгө ашырып жаткан жери боюнча салык кызматынын органында.

2. Ушул берененин максатында салык салуу объекттин жайгашкан жери болуп төмөнкүлөр саналат:

1) кыймылсыз мүлк, анын ичинде жерлер үчүн - алардын иш жүзүндө жайгашкан жери;

2) транспорт каражатары үчүн - транспорт каражаттарын мамлекеттик каттоо жери, ал эми мындай жок болгон учурда - мүлктүн менчик ээсинин жайгашкан (жашаган) жери.

3. Салык төлөөчүнү эсептик каттоо төмөнкүлөрдүн негизинде жүргүзүлөт:

1) салык төлөөчүнүн жазуу жүзүндөгү арызынын;

2) ушул Кодекстин 17-главасында көрсөтүлгөн, салык салуу объекттерин эсепке алууну жана/же каттоону жүзөгө ашырган органдар тарабынан берилген маалыматтын.

4. Салык төлөөчү салык органына эсептик каттоо жөнүндө арызды берүүгө милдеттүү:

1) уюм же жеке ишкер үчүн:

а) обочолонгон бөлүмдүн жайгашкан жери боюнча - анын иши башталганга чейин;

б) салык салуу объекттин жайгашкан жери боюнча - салык салуу объекти келген күндөн кийинки 15 календардык күндүн ичинде;

в) салык каттоо жери боюнча - салык төлөөчүнүн айыл чарба өндүрүүчүсү, айыл чарба кооперативи, айыл чарба багытындагы соода-логистикалык борбору, машина-трактордук станция катары иши башталганга чейин;

2) патенттин негизинде ишин жүзөгө ашырган жеке ишкер үчүн, ушул берененин 1-пунктунда каралган учурларга кошумча катары - эгерде ал учурдагы салык эсебинин жеринен тышкары болсо, ишин жүзөгө ашырган жери боюнча иши башталганга чейин;

3) жеке жак үчүн - салык салуу объекттеринин жайгашкан жана/же каттоо жери боюнча салык салуу объекти келген күндөн кийинки 15 календардык күндүн ичинде;

4) патенттин негизинде жеке эмгек ишин жүзөгө ашырган жеке жактар үчүн - ишин жүзөгө ашырган жери боюнча иши башталганга чейин эгерде ал учурдагы салык эсебинин жеринен тышкары болсо.

5. Эсептик каттоо салык төлөчүнүн мурда ыйгарылган ИСН өзгөртпөстөн жүргүзүлөт.

Обочолонгон бөлүмдү, салык салуу объектин эсептик каттоодо салык төлөөчү арызында салыктык каттоодо ага ыйгарылган ИСН көрсөтөт.

6. Салык төлөөчүнүн эсептик каттоосу салык органы тарабынан төмөнкүдөй жүргүзүлөт:

1) салык төлөөчү тарабынан арыз берген күндөн кийинки 3 жумушчу күндүн ичинде;

2) салык салынуучу объекттерди эсепке алуучу жана/же каттоочу ыйгарым укуктуу органдар берген маалыматтын негизинде каттоо учурунда эсептик каттоосу жөнүндө чечим кабыл алынган күндөн кийинки 3 жумушчу күндүн ичинде.

7. Салык төлөөчүнүн эсептик каттоосу боюнча маалыматтары салык төлөөчүнүн каттоо картасында чагылдырылат.

8. Эсептик каттоонун тартиби Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

115-берене. Салык төлөөчүнүн каттоосун жокко чыгаруу

1. Салык төлөөчүнүн салыктык каттоосун жокко чыгаруу төмөнкүлөргө байланыштуу жүргүзүлөт:

1) уюмдун жоюлушун каттоого же жеке ишкердин ишин токтотууга;

2) жеке менчикке, жер пайдаланууга, чарба жүргүзүүгө жана ыкчам башкарууга укук сыяктуу жеке жакка таандык болгон бардык салык салуу объекттерине карата ушул Кодексте каралаган укуктардын токтошунан улам жеке жактын салык милдеттенмесинин токтотулушуна.

2. Салык төлөөчүнүн салык каттоосун жокко чыгаруу төмөнкүнүн негизинде жүргүзүлөт:

1) салык төлөөчүнүн жазуу жүзүндөгү арызынын;

2) ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдардын салык төлөөчүнүн ишин токтотууну каттоо, ушул Кодексте белгиленген башка негиздер боюнча анын салык милдеттенмелерин токтотуу жөнүндө маалыматтын;

3) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында каралган тартипте кабыл алынган салык кызматынын органынын чечиминин.

3. Салык төлөөчүнүн эсептик каттоосун жоюу төмөнкү учурларда жүргүзүлөт:

1) салык төлөөчүнүн обочолонгон бөлүмдүн иши токтотулган;

2) жеке менчикке, жер пайдаланууга, чарба жүргүзүүгө жана ыкчам башкарууга укук сыяктуу салык салуу обектине карата салык төлөөчүнүн укуктары токтотулган;

3) айыл чарба өндүрүүчүсүнүн, айыл чарба кооперативинин, айыл чарба багытындагы соода-логистикалык борборунун, машина-трактордук станциялардын белгилерине шайкеш келбеген.

4. Салык төлөөчүнүн эсептик каттоосун жокко чыгару төмөнкүлөрдүн негизинде жүргүзүлөт:

1) салык төлөөчүнүн жазуу жүзүндөгү арызынын;

2) ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдар тарабынан салык салуу объектине карата салык төлөөчүнүн укугун токтотууну каттоо жөнүндө маалыматтын.

5. Салык төлөөчүнүн арызы боюнча салыктык жана/же эсептик каттоосун жокко чыгаруу анын салыктык карызы жок болгон учурда жүзөгө ашырылат.

6. Салык органы салык төлөөчүнүн каттоосун жокко чыгаруу тууралуу чечимин кабыл алат, каттоону жокко чыгаруу тууралуу маалыматты Салык төлөөчүлөрүн мамлекеттик реестрине киргизет жана каттоону жокко чыгаруу тууралуу чечимин салык төлөөчүгө ушул Кодекс менен каралган тартипте жөнөтөт.

7. Салык төлөөчүнүн каттоосун жокко чыгаруу тартибин Министрлер Кабинети белгилейт.

116-берене. Салык төлөөчүнүн жеке эсеби

1. Салык төлөөчүнүн салык милдеттенмелеринин, туумдарынын, пайыздарынын жана салык санкцияларынын (мындан ары - салык милдеттенмеси) суммасын эсепке алуу, аларды бюджетке төлөө салык төлөөчүнүн жеке эсебин жүргүзүү аркылуу салык органы тарабынан жүзөгө ашырылат.

2. Салык төлөөчүнүн жеке эсеби улуттук валютада жүргүзүлөт.

3. Салык төлөөчүнүн салык милдеттенмесинин суммасы салык төлөөчүнүн жеке эсебинде төмөнкүнүн негизинде чагылдырылат:

1) салык төлөөчү тарабынан берилген салык отчеттуулунун;

2) салык контролунун жыйынтыгы боюнча чечимдердин, анын ичинде:

а) салык милдеттенмесин азайтуу же көбөйтүү, салык контролунун жыйынтыгы боюнча КНС жогорулатуунун суммасы;

б) сотко чейинки/соттук тартипте салык төлөөчү тарабынан талашып жаткан салык милдеттенмеси;

в) салык төлөөчү тааныган салык милдеттенмеси.

3) ушул Кодекстин XIII бөлүмүндө каралган учурда салык кызматынын органы салык суммасын эсептөөдө.

4. Салыктын өз алдынча же бардык түрлөрү боюнча салык милдеттенмеси менен эсептердин абалы тууралуу салык төлөөчүнүн жеке эсебинен көчүрмө салык төлөөчүнүн салыктык эсепке алуу жана/же эсептик каттоо жери боюнча арызынын негизинде мындай арыз катталган күндөн тартып бир жумушчу күндүн ичинде берилет.

5. Салык төлөөчүнүн отчеттук жылга салыктык милдеттенмеси боюнча эсептерди салыштырып текшерүү жыл сайын отчеттук жылдан кийинки жылдын 1-январынан тартып өз ара эсептешүүнү салыштырып текшерүү актысын түзүү менен отчеттук жылга бирдиктүү салык декларациясын берген датага чейинки мезгилдин ичинде жүзөгө ашырылат.

6. Календардык жылдын ичинде өз ара эсептешүүнү салыштырып текшерүү актысын түзүү менен эсептерди текшерүү салык төлөөчүнүн салыктык эсепке алуу жана/же эсептик каттоо жери боюнча арызынын негизинде мындай арыз катталган күндөн тартып салык органдары тарабынан бир жумушчу күндүн ичинде жүргүзүлөт.

7. Салык төлөөчүнүн салыктык милдеттенмелеринин суммасын эсепке алуунун, өз ара эсептешүүнү салыштырып текшерүүнүн, ошондой эле бюджет менен эсептешүүнүн абалы тууралуу маалыматты салык төлөөчүгө берүү тартиби ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан бекитилет.

13-глава. Салыктык текшерүүлөр

117-берене. Салыктык текшерүүлөр түшүнүгү жана анын түрлөрү

1. Салыктык текшерүү салык кызматынын органдары тарабынан гана жүзөгө ашырылат.

Салыктык текшерүүнүн катышуучулары болуп жазма буйрукта көрсөтүлгөн салык кызматынын органдарынын кызмат адамдары жана салык төлөөчү, ошондой эле салык боюнча өкүл саналат.

2. Зарыл учурларда салык кызматынын органдары атайын билимдерди жана тажрыйбаларды талап кылуучу айрым маселелерди изилдөө жана консультацияларды алуу үчүн салыктык текшерүүнүн жыйынтыгына кызыкдар болбогон эксперттерди ишке тартышы мүмкүн.

3. Салыктык текшерүүнүн максаты салык төлөөчү Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын талаптарын өз учурунда жана толук аткарышына контроль жүргүзүү жана көмөк көрсөтүү болуп саналат.

4. Салыктык текшерүүлөр төмөнкүдөй түрлөргө бөлүнөт:

1) көчмө текшерүү;

2) камералдык текшерүү.

5. Көчмө текшерүү төмөнкүдөй түрлөргө бөлүнөт:

1) пландуу текшерүү - салыктардын бардык түрлөрү боюнча салык милдеттенмесинин аткарылышын текшерүү;

2) пландан тышкары текшерүү - салыктын бардык түрлөрү боюнча салык милдеттенмесинин аткарылышына төмөнкү учурларда текшерүү жүргүзүлөт:

а) салык кызматынын маалыматтык тутумунда салык төлөбөө тобокелдиги жана салык төлөөчү тарабынан нөлдүк көрсөткүчү менен салык отчетторун көрсөтүү факторлору жок болгон учурларды кошпогондо, уюмду жоюуда;

б) салык кызматынын маалымат тутумунда салык төлөбөө тобокелдик жана салык төлөөчү тарабынан нөлдүк көрсөткүчү менен салык отчетторун көрсөтүү факторлору жок болгон учурларды кошпогондо, жеке ишкердин иши токтотулганда;

в) салык кызматынын органдары салык төлөөчүдө салыкты туура эмес эсептөө фактылары бар экенин далилдеген документалдык жактан ырасталган маалыматтарды алган учурда;

г) уюм же жеке ишкер банкрот деп таанылган учурда;

3) утурлама текшерүү - салыктык текшерүү жүргүзүү учурунда же КНС ашыкча төлөнгөн суммаларынын келип чыгышын текшерүүдө салык кызматынын органында зарылдык келип чыкса, анын ичинде салык төлөөчүнүн даттануусун караган органдын же салык кызматынын органдарынын суроо-талаптары боюнча, көрсөтүлгөн адамдар менен салык төлөөчү ишке ашыруучу операцияларга түздөн-түз байланышкан айрым документтерди текшерүү зарылдыгы келип чыкса, үчүнчү жактарга карата салык кызматынын органдары жүргүзүүчү текшерүү;

4) кайра текшерүү - салык кызматынын органдары тарабынан жүзөгө ашырылуучу төмөнкүдөй текшерүү:

а) мурда текшерилген салык төлөөчү боюнча көчмө текшерүүдө аныкталбаган салыктарды туура эмес эсептөө фактылары бар экендигин көбөлөндүрүүчү документтин негизинде ырасталган маалыматтарды салык кызматынын органдары алган учурда жана документтер мурда текшерилбегендигинин себептери көрсөтүлгөн салык кызматынын органынын кызмат адамынын жүйөлүү арызын алганда;

б) салык төлөөчү мурдагы көчмө текшерүүдө камтылган отчеттук мезгил үчүн салык кызматынын органы тарабынан кабыл алынган такталган салык отчетун бергенде.

Кайра текшерүү көрсөтүлгөн мезгил үчүн көрсөтүлгөн документтик маалыматтар боюнча гана жүргүзүлөт. Мында кайра текшерүүнүн натыйжасы кайра текшерилип жаткан салыктык текшерүүгө катышпаган салык кызматынын органынын кызмат адамы жүргүзүүгө тийиш.

Суроо-талаптын, жүргүзүлгөн экспертизанын, утурлама текшерүүнүн көчмө текшерүү аяктаган мезгилден кийин алынган натыйжалары боюнча дайындалган кайра текшерүү ушул көчмө текшерүүнү жүргүзгөн салык кызматынын органынын кызмат адамы тарабынан жүзөгө ашырылат.

5) тематикалык текшерүү - конкреттүү фактты белгилөө максатында салык кызматынын органдарынын чечимине салык төлөөчүнүн даттануусун кароодо ыйгарым укуктуу салык органынын тапшырмасы боюнча салык кызматынын органдары тарабынан жүргүзүлөт.

Тематикалык текшерүү мурда көчмө, ошондой эле камералдык текшерүүлөр камтылган мезгил үчүн жүргүзүлүшү мүмкүн.

6. Салыкты туура эсептөө маселелери боюнча камералдык текшерүү салык төлөөчүнүн отчеттук документтери жана башка булактардан салык кызматынын органдарына түшкөн маалыматтар боюнча түздөн-түз салык кызматынын органдары турган жерде жүргүзүлөт.

7. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген учурлары кошпогондо, салыктык текшерүүлөрдү жүргүзүү салык төлөөчүнүн ишин токтотпошу керек.

8. Камералдык текшерүү мурда көчмө пландалган жана пландан тышкары текшерүүлөр менен текшерилген мезгилге жана салыктык милдеттенмеге карата жүргүзүлбөйт.

9. Салык кызматынын органдары салыкты туура эмес эсептөө фактылары тууралуу далилдеген документтин негизинде ырасталган маалыматтар жок болгон салык төлөөчүгө карата укук коргоо органдарынын каттардын жана/же тиешелүү кайрылуулардын, ошондой эле мамлекеттик органдарын кызматтык каттарынын негизинде пландан тышкары көчмө текшерүүсү же кайра текшерүү тууралуу чечимди кабыл алууга укугу жок.

118-берене. Көчмө текшерүү жүргүзүүнү пландоо

1. Пландуу текшерүү салык кызматынын органдарынын бири тарабынан акыркы пландык жана пландан тышкаркы текшерүүлөр аяктаган күндөн кийинки күндөн тартып 12 айдан эрте эмес жүргүзүлөт.

2. Көчмө текшерүүлөрдүн планы ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан учурдагы кварталга түзүлөт, текшерилүүгө тийиш болгон салык төлөөчүлөрдүн тизмегин камтыйт жана квартал башталганга чейин 15 күндөн кечиктирилбеген мөөнөттө ыйгарым укуктуу салык органынын жетекчиси тарабынан бекитилет.

3. Көчмө текшерүүлөрдүн планы эки бөлүмдөн турат жана пландуу текшерилүүгө тийиш болгон салык төлөөчүлөргө карата түзүлөт.

Биринчи бөлүм салыктарды төлөбөй коюу тобокелдигинин факторлорун талдоонун негизинде тандалып алынган салык төлөөчүлөргө карата түзүлөт.

Экинчи бөлүм көчмө текшерүүнү жүргүзүү планынын биринчи бөлүмү боюнча тандалып алынган салык төлөөчүлөрдүн санынын 5 пайызынан ашпаган бөлүгүн түзүүгө тийиш болгон калган салык төлөөчүлөргө карата капилет тандоо усулунун негизинде түзүлөт.

4. Көчмө текшерүүлөр планынын биринчи бөлүмү кызматтык пайдалануу документи болуп эсептелет жана жарыялууна тийиш эмес.

Көчмө текшерүүлөр планынын экинчи бөлүмү ыйгарым укуктуу салык органынын жетекчиси бекиткенден кийин 15 күндөн кечиктирбестен, ыйгарым укуктуу салык органынын ачык маалыматтык веб-сайтында милдеттүү түрдө жайгаштырылууга тийиш жана салык кызматынын тийиштүү жайында ачык жердеги кагаздарда жарыяланууга тийиш.

5. Салыкты төлөбөй коюу тобокелдигинин факторлоруна төмөнкүлөр кирет:

1) төмөнкүлөр боюнча маалыматтардын дал келбеши:

а) салык төлөөчү тарабынан декларациялангандан салык салуу объекттеринин болушу жана аларды каттоо боюнча мамлекеттик органдардын маалыматтары боюнча;

б) салыктардын декларацияланган (төлөнгөн) жана эсептик суммалары боюнча;

в) Кыргыз Республикасынын Социалдык фондунун органдарынан алынган маалыматы бар кирешелер боюнча;

2) чыгымдардын салык отчеттуулугунда чагылдырылышы;

3) салык төлөөчүнүн салыктык түйшүгү региондо экономикалык иштин ушундай түрлөрүн жүргүзүүчү салык төлөөчүлөр боюнча эсептелген орточо деңгээлинен 25%дан ашык төмөн болушу;

4) эсеп-фактураларды талдоонун натыйжалары боюнча салык кызматынын органдары алган маалыматтар жана башка салык төлөөчүлөр берген бөлөк маалыматтар боюнча кирешелердин декларацияланган суммасы менен салыктык милдеттенмелердин ортосунда айырманын болушу;

5) камералдык текшерүүлөрдүн натыйжасы боюнча салык төлөөчүлөрдүн ишинин көрсөткүчтөрү дал келбегендигинин аныкталгандыгы тууралу салык кызматынын органынын чечими боюнча негизделген түшүндүрмөлөрдү жана/же оңдолгон салык отчетторун салык төлөөчүнүн бербегендиги;

6) ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин ыйгарым укуктуу салык органдарынан алынган маалыматтын ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына ташылып келген товарлар боюнча салык төлөөчүнүн салык отчетторуна жана/же документтерине дал келбестиги;

7) салык төлөөчүнүн азаюу жагына карай бомжолдуу маалыматтарынын негизинде салык төлөөчү пайдага салыктын баштапкы суммасына оңдоолорду киргизиши;

8) салык төлөөчү социалдык маанилүү объект тууралуу келишимдин тарабы болуп саналат;

9) ыйгарым укуктуу салык органы бекиткен көчмө текшерүүлөрдү пландоо ыкмасына ылайык башка тобокелдиктер.

6. Пландан тышкаркы текшерүү, утурлама текшерүү жана кайра текшерүү ушул Кодексте белгиленген негиздер келип чыккан учурда салык кызматынын органдарынын чечими боюнча жүргүзүлөт.

7. Пландык текшерүү Министрлер Кабинети белгилеген тартипте аралыктан жүргүзүлүшү мүмкүн.

8. Салыктарды төлөбөө тобокелдик факторлору жок салык төлөөчүгө карата пландын биринчи бөлүмү үчүн каралган критерийлер боюнча пландык текшерүү жүргүзүлбөйт.

119-берене. Көчмө текшерүүнү жүргүзүүнүн мезгили жана мөөнөттөрү

1. Пландык текшерүү төмөнкүдөй мезгилди камтыйт:

1) пайда салыгы боюнча - бул пландык текшерүүнү жүргүзүүнүн башталышына карата бүткөн мурдагы 3 календардык жылдан ашпаган;

2) пайда салыгын кошпогондо, башка салыктар боюнча - бул пландык текшерүүнү жүргүзүүнүн башталышына карата бүткөн, кийинки катары менен келген мурдагы 36 календардык айдан ашпаган.

2. Текшерүүлөрдүн калган түрлөрү ушул Кодексте белгиленген салык милдеттенмеси боюнча доонун эскирүү мөөнөтү бүткөнгө чейинки ар кандай мезгил үчүн жүргүзүлүшү мүмкүн.

3. Берилген жазма буйрукта көрсөтүлүүчү пландуу текшерүү жүргүзүүнүн мөөнөтү салык төлөөчүгө жазма буйрук тапшырылган күндөн кийинки 30 календардык күндөн, ал эми ири салык төлөөчү үчүн - эгерде ушул беренеде башкача белгиленбесе, 50 календардык күндөн ашпоого тийиш.

4. Кыргыз Республикасынын ар кайсы региондорунда филиалдары бар уюмдарды пландуу текшерүү жүргүзүүдө салыктык текшерүү жүргүзүүнүн мөөнөтү ар бир филиалга 30 календардык күндөн ашпашы керек.

5. Көчмө текшерүүнү жүргүзүүнүн мөөнөтүнүн мезгили, ошондой эле көчмө текшерүүнүн өзүн жүргүзүү төмөнкүдөй учурда токтотула турат:

1) аларды берүү күнүн кошкондо, салык төлөөчүгө салык кызматынын органынын документтерди берүү жөнүндө чечими тапшырылган күндөн кийинки күндөн тартып көчмө текшерүү жүргүзүүдө суралуучу документтерди салык төлөөчү берген күнгө чейинки мезгилге;

2) салыктык текшерүүнүн катышуучуларынын ооруп калуусу, жакын тууганынын каза болуу себеби боюнча, бирок ал 15 календардык күндөн ашпаган мөөнөткө;

3) ал жеткис күчтүн жагдайлары пайда болгон учурга;

4) салык төлөөчү ыйгарым укуктуу салык органына соттук тартипте ыйгарым укуктуу салык органынын чечимине даттануу мөөнөтү аяктаганга чейин салык кызматынын органынын көчмө текшерүүнү дайындоо жана/же узартуу, токтото туруу жана/же кайра баштоо жөнүндө чечимине даттанууну берген күндөн кийинки күндөн тартып, ал эми ыйгарым укуктуу салык органынын чечимине сотто даттанылган учурда - соттун чечими күчүнө киргенге чейинки мезгилге.

6. Көчмө текшерүү мөөнөтүнүн, ошондой эле көчмө текшерүүнүн өзүн жүргүзүү мезгили эл аралык макулдашууларга ылайык маалымат берүү жөнүндө чет мамлекеттен суроо-талапка жооп алуу жана ал боюнча салык кызматынын органдары маалыматтарды алуу үчүн зарыл болгон убакыттын мезгилинде, ошондой эле утурлама текшерүүлөрдү, экспертизаларды жүргүзүү мезгилинде токтотулбайт.

7. Чет мамлекетке суроо-талапты жүзөгө ашыруу, экспертиза жүргүзүү, утурлама текшерүүнү дайындоо жана көчмө текшерүү бүткөн күнгө чейин алардын натыйжалары алынбаган учурда, көчмө текшерүү текшерүү актысында жиберилген суроо-талаптар, экспертиза жүргүзүү, утурлама текшерүүнү дайындоо жөнүндө жазууларды көрсөтүү менен аяктайт.

8. Суроо-талапка жоопту, экспертизалардын же утурлама текшерүүнүн натыйжаларын алуу кайра текшерүү жүргүзүү үчүн негиз болуп саналат.

9. Эгерде ушул главада башкача каралбаса, пландан тышкаркы текшерүү пландык текшерүү үчүн аныкталган мөөнөттө жүргүзүлөт.

10. Утурлама жана тематикалык текшерүү 10 календардык күндөн ашпаган мөөнөттө жүргүзүлөт.

11. Кайра текшерүү 15 календардык күндөн ашпаган мөөнөттө жүргүзүлөт.

12. Салык кызматынын органы ушул Кодекстин 117-беренесинде каралган пландан тышкары текшерүү жүргүзүү үчүн негиздерди салык кызматынын органы алган күндөн кийинки күндөн тартып 15 календардык күндүн ичинде пландан тышкары текшерүү жүргүзүү жөнүндө чечимди кабыл алууга милдеттүү.

Салык кызматынын органы ушул Кодекстин 117-беренесинде каралган пландан тышкары текшерүү жүргүзүү үчүн негиздерди салык кызматынын органы алган күндөн кийинки күндөн тартып 30 календардык күндөн кечиктирбестен жазма буйрукту салык төлөөчүгө тапшырууга жана пландан тышкары текшерүүгө киришүүгө милдеттүү.

120-берене. Көчмө текшерүүгө жазма буйрук

1. Көчмө текшерүү жүргүзүү үчүн салык кызматынын органынын жетекчиси төмөнкүдөй реквизиттерди камтыган белгиленген формадагы жазма буйрукка кол коет:

1) салык органында жазма буйрук катталган дата жана номер;

2) текшерүү жүргүзө турган салык органынын аталышы;

3) салык төлөөчүнүн толук аталышы;

4) салык төлөөчүнүн ИСН;

5) текшерүүнүн (контролдун) түрү;

6) текшерүүнүн негизи;

7) текшерүүнүн предмети;

8) ушул Кодекске ылайык текшерүү жүргүзүүгө тартылган текшерүүчү адамдардын кызмат орундары, аты-жөнү;

9) текшерүү жүргүзүү мөөнөтү;

10) текшерилүүчү салыктык мезгил;

11) текшерүүнү дайындоо жөнүндө салык кызматынын органынын чечиминин реквизиттери.

2. Жазма буйруктун формасын Министрлер Кабинети белгилейт.

3. Жазма буйрукка салык кызматынын органынын жетекчиси же салык кызматынын органынын жетекчиси ыйгарым укук берген адам кол коюшу керек, ал гербдүү мөөр менен күбөлөндүрүлүүгө жана ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан белгиленген тартипте катталууга тийиш.

4. Көчмө текшерүүнүн мөөнөтү узартылган учурда кошумча жазма буйрук таризделип, анда мурдагы жазма буйрук катталган номер, дата жана көчмө текшерүүнүн мөөнөтүн узартуу жөнүндө салык кызматынын органынын чечиминин реквизиттери көрсөтүлөт.

121-берене. Көчмө текшерүү жүргүзүүнүн башталышы

1. Эгерде ушул главада башкача каралбаса, көчмө текшерүү жүргүзүүнүн башталышы болуп салык төлөөчүгө жазма буйрук тапшырылган күн эсептелет.

2. Жазма буйрук салык төлөөчүгө ал эсепке алынган жердеги салык кызматынын органы тарабынан берилет же жиберилет.

3. Жазма буйрук төмөнкүлөргө берилиши мүмкүн:

1) уюмдун жетекчисине, анын салыктык өкүлүнө; же

2) жеке кол койдуруу же бул жазма буйрукту алуу фактысын жана датасын ырастаган башка ыкма менен жеке жакка, анын салыктык өкүлүнө.

Ушул бөлүктө көрсөтүлгөн адамдар жазма буйрукту алуудан качса, аталган жазма буйрук буюртма кат менен почта аркылуу жиберилет. Мында жазма буйрук аны тапшыруу жөнүндө квитанцияда көрсөтүлгөн буюртма катты алган датага карата алынды деп эсептелет.

4. Көчмө текшерүүнү жүргүзүүчү салык кызматынын органынын кызмат адамы салык төлөөчүгө кызматтык ырастамасын көрсөтүүгө милдеттүү.

5. Көчмө текшерүүнү жүргүзүүчү салык кызматынын органынын кызмат адамы салык төлөөчүгө жазма буйруктун биринчи нускасын тапшырат. Жазма буйруктун экинчи нускасына жазма буйрук менен таанышкандыгы жана аны алгандыгы жөнүндө салык төлөөчүнүн же анын салыктык өкүлүнүн белгиси коюлат.

122-берене. Көчмө текшерүүнүн бүтүшү

1. Көчмө текшерүү аяктаганда салык кызматынын органынын кызмат адамы төмөнкүлөрдү көрсөтүү менен акт түзөт:

1) көчмө текшерүү жүргүзүлгөн жерди, акт түзүлгөн күндү;

2) текшерүүнүн түрүн;

3) көчмө текшерүү жүргүзгөн салык кызматынын органынын кызматкеринин же кызматкерлеринин кызматын, аты-жөнүн;

4) салык төлөөчүнүн аты-жөнүн, же болбосо толук аталышын;

5) салык төлөөчүнүн турган жерин, банктык реквизиттерин, ошондой эле анын ИСН;

6) салык төлөөчүнүн салык жана бухгалтердик отчетторду жүргүзүүгө жана бюджетке салыктарды төлөөгө жооптуу жетекчисинин жана кызмат адамдарынын аты-жөнүн;

7) мурдагы текшерүү жана Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын мурда аныкталган бузууларды четтетүү боюнча көрүлгөн чаралар жөнүндө маалыматтарды;

8) текшерилүүчү салыктык мезгилди жана текшерүү жүргүзүү үчүн салык төлөөчү берген документтер жөнүндө жалпы маалыматтарды;

9) алардын негизинде салык милдеттенмеси эсептелген документтердин реквизиттерине, Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын тиешелүү ченемине шилтеме жасоо менен текшерүүнүн жүрүшүндө белгиленген салык милдеттенмесин эсептөөнүн толук негиздемесин.

2. Көчмө текшерүүнүн мөөнөтүнүн бүтүшү болуп салык төлөөчүгө көчмө текшерүүнүн актысы тапшырылган күн эсептелет. Эгерде ушул главада башкача каралбаса, көчмө текшерүүнүн актысы жазма буйрукта көрсөтүлгөн көчмө текшерүү аяктоочу күндөн кечиктирбестен салык төлөөчүгө тапшырылууга тийиш.

3. Көчмө текшерүүнүн актысына документтердин зарыл болгон көчүрмөлөрү, салык кызматынын органынын кызмат адамы түзгөн эсептөөлөр жана текшерүүнүн жүрүшүндө алынган башка материалдар тиркелет.

4. Эгерде ушул главада башкача каралбаса, көчмө текшерүүнүн актысы кеминде эки нускада түзүлөт жана ага текшерүү жүргүзгөн салык кызматынын органдарынын кызмат адамы жана текшерилүүчү уюмдун жетекчиси же жеке ишкер же алардын салыктык өкүлдөрү кол коюшат. Көрсөтүлгөн адамдар актыга кол коюудан баш тарткан учурда, бул тууралуу актыга тийиштүү белги коюлат.

5. Көчмө текшерүүнүн актысынын бир нускасы салык төлөөчүгө берилет. Көчмө текшерүү боюнча актыны алууда салык төлөөчү аны алгандыгы жөнүндө белги коюуга милдеттүү.

6. Көчмө текшерүүнүн жыйынтыктарына макул болбогон салык төлөөчү акт тапшырылган күндөн кийинки 5 жумушчу күндөн кечиктирилбеген мөөнөттө текшерүү актысы боюнча жазуу жүзүндөгү түшүндүрмөлөрдү же каршы пикирлерин көчмө текшерүүнү жүргүзгөн салык кызматынын органына берүүгө укуктуу.

123-берене. Көчмө текшерүүнүн материалдарын кароонун натыйжалары боюнча чечим чыгаруу

1. Эгерде ушул главада башкача каралбаса, көчмө текшерүүнүн материалдары салык кызматынын органынын жетекчиси же жетекчисинин орун басары тарабынан салык төлөөчүгө көчмө текшерүү жөнүндө акт тапшырылган күндөн кийинки 10 жумушчу күндөн кечиктирбестен каралат.

2. Салык төлөөчү көчмө текшерүүнүн актысы боюнча жазуу жүзүндөгү түшүндүрмөнү же каршы пикирди ушул Кодекстин 122-беренеси менен белгиленген мөөнөттө берген учурда:

1) текшерүүнүн материалдары салык төлөөчүнүн же анын салыктык өкүлүнүн катышуусу менен салык төлөөчүнүн кат жүзүндөгү түшүндүрмөсү же каршы пикири салык кызматынын органында катталган күндөн кийинки 10 жумушчу күндүн ичинде каралат;

2) салык кызматынын органы салык төлөөчүгө көчмө текшерүүнүн материалдарын кароо убактысы жана жери жөнүндө кабарлоону көчмө текшерүүнүн материалдары салык кызматынын органында каралуучу датага чейин 5 жумушчу күндөн кечиктирбестен тапшырат.

Эгерде көчмө текшерүүнүн материалдары каралуучу убакыт жана жер жөнүндө кабарлоо тапшырылган салык төлөөчү кароого келбесе, анда текшерүүнүн материалдары, анын ичинде салык төлөөчү тарабынан берилген каршы пикир, түшүндүрмө, башка документтер жана материалдар ал жок эле каралат.

3. Утурлама же тематикалык текшерүүнү кошпогондо, көчмө текшерүүнүн материалдарын кароонун жыйынтыгы боюнча салык кызматынын органынын жетекчиси же жетекчисинин орун басары төмөнкүдөй чечим чыгарат:

1) салыкты, туумду эсептөө жана/же азайтуу жөнүндө;

2) салыктык укук бузуулар үчүн салык төлөөчүнү жоопкерчиликке тартуу жөнүндө;

3) салык төлөөчүнү жоопкерчиликке тартпоо жөнүндө;

4) көчмө текшерүү жүргүзүүнүн мөөнөтүн ушул Кодекстин 119-беренесинин 3-бөлүгүндө белгиленген мөөнөттүн чегинде узартуу жөнүндө.

Көчмө текшерүүнүн материалдарын кароонун жыйынтыктары боюнча чечим чыгарылат жана салык төлөөчүгө көчмө текшерүүнүн материалдары каралган күндөн кийинки 3 жумушчу күндөн кечиктирбестен тапшырылат.

Тематикалык текшерүүнүн жыйынтыктары боюнча материалдар салык төлөөчүнүн салык кызматынын органдарынын чечимине даттануусун караган органга материалдар каралган датадан тартып 3 жумушчу күндөн кечиктирбестен жөнөтүлөт.

4. Көчмө текшерүүнүн материалдарын кароодо салык кызматынын органдары төмөнкүлөргө укуктуу:

1) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын ченемдерин колдонуу жөнүндө тиешелүү ыйгарым укуктуу органга суроо-талап жөнөтүүгө;

2) чет мамлекеттин ыйгарым укуктуу органына маалымат берүү жөнүндө суроо-талап жөнөтүүгө;

3) экспертиза жана/же утурлама текшерүү жүргүзүүнү дайындоого.

Ушул бөлүккө ылайык суроо-талап жөнөтүлгөн учурда жана ушул Кодексте белгиленген көчмө текшерүү боюнча чечим чыгаруу мөөнөтүнө чейин жооп алынбаса, салык кызматынын органынын чечими белгиленген мөөнөттө чыгарылат. Чечимде жөнөтүлгөн суроо-талап жөнүндө маалыматты көрсөтүү менен суроо-талап жөнөтүлгөн маселени кошпогондо, чечим көчмө текшерүүнүн бардык маселелери боюнча кабыл алынат.

Суроо-талапка жоопту, экспертизанын же утурлама текшерүүнүн жыйынтыктарын алуу кайра текшерүүнү жүргүзүү же жоопту жана/же жыйынтыктарды алган күндөн кийинки 15 жумушчу күндөн кечиктирилбеген мөөнөттө жаңы чечимди кабыл алуу менен мурда кабыл алынган чечимди жокко чыгаруу үчүн негиз боло алат.

5. Салык төлөөчүнү салыктык укук бузууну жасагандыгы үчүн жоопкерчиликке тартуу жөнүндө чечимде төмөнкүлөр баяндалат:

1) жасалган укук бузуунун жагдайлары, алар жүргүзүлгөн текшерүү менен кантип аныкталганы, документтер жана аталган жагдайларды ырастаган башка маалыматтар;

2) салык төлөөчү тарабынан өзүн коргоо үчүн келтирилген жүйөлөр жана бул жүйөлөрдү текшерүүнүн жыйынтыктары;

3) ушул Кодекстин ченемдерин бузууларды жана колдонулуучу жаза чараларын көрсөтүү менен салыктык укук бузуу үчүн салык төлөөчүнү жоопкерчиликке тартууга негиздер.

6. Салык кызматынын органынын салыктардын, туумдардын жана салык санкцияларынын суммаларын эсептөө жөнүндө чечими салык төлөөчүгө ушул Кодекс менен белгиленген тартипте тапшырылат. Эгерде салык төлөөчү көчмө текшерүүнүн жыйынтыктары боюнча чечимге ушул Кодексте белгиленген тартипте даттанбаса, салыктардын, туумдардын жана салык санкцияларынын суммаларын эсептөө жөнүндө чечимди алган салык төлөөчү аны чечим тапшырылган күндөн кийинки 30 күндүн ичинде аткарууга тийиш.

7. Салык кызматынын органдарынын кызмат адамы тарабынан ушул берененин талаптарынын сакталбашы салык кызматынын органдарынын чечимдерин жокко чыгаруу жана кызмат адамын Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган жоопкерчиликке тартуу үчүн негиз болушу мүмкүн.

8. Салык төлөөчү укук бузууларды жасагандыгы үчүн жоопкерчиликке тартылууга тийиш болгон аныкталган бузуулар боюнча салык кызматынын органы тарабынан Кыргыз Республикасынын укук бузуулар жөнүндө мыйзамдарына ылайык протокол түзүлөт жана токтом чыгарылат.

124-берене. Уюмду жоюуда же жеке ишкердин ишин токтотууда салык төлөөчүгө текшерүү жүргүзүүнүн негизи жана тартиби

1. Уюмду жоюуда же жеке ишкердин ишин токтотууда салык төлөөчүнү текшерүү ушул Кодекстин 118-беренесинде белгиленген салыктарды төлөбөө тобокелдигинин факторлору жок болгон жана салык төлөөчү катталган бардык мезгилдин ичинде нөлдүк көрсөткүчтөр менен салык отчетун берген учурда жүргүзүлөт.

2. Салык төлөөчүдө салыктарды төлөбөө тобокелдигинин факторлорунун жоктугун ырастоо болуп салык кызматынын маалымат тутумунун тобокелдикти талдоо протоколунда алардын жоктугу саналат.

Ушул берененин максатында салык кызматынын маалымат тутумунун салыктарды төлөбөө тобокелдигин талдоо протоколу болуп салыктарды төлөбөө тобокелдигинин факторлорун эсептөөнүн жыйынтыгы боюнча автоматтык түрдө түзүлгөн документ саналат.

3. Салык төлөөчүгө, анын ичинен обочолонгон бөлүмчөсү бар салык төлөөчүгө текшерүү жүргүзүүнүн мөөнөтү 15 жумушчу күндөн ашпоого тийиш.

4. Салык төлөөчүнү текшерүү төмөнкүдөй жүргүзүлөт:

1) салык органынын кызмат адамы тарабынан анын кызматтык милдеттерине ылайык бул органдын түздөн-түз жайгашкан жери боюнча салык төлөөчүнү тартпастан;

2) салык кызматынын маалымат тутуму тобокелдиктерди талдоо протоколун түзгөн күндөн тартып 15 жумушчу күндүн ичинде.

5. Текшерүү жүргүзүүнүн башталышы болуп салык кызматынын маалымат тутуму тобокелдиктерди талдоо протоколун түзгөн күн саналат.

6. Текшерүү жүргүзүүнү аяктоо болуп текшерүү актысы жол-жоболоштурулган дата саналат.

7. Текшерүү актысы 2ден кем эмес сандагы нускада түзүлөт жана текшерүү жүргүзгөн салык органынын кызмат адамы тарабынан кол коюлат.

8. Текшерүү актысынын бир нускасы мындай текшерүү боюнча материалдарды кароонун жыйынтыгы боюнча чечими менен салык төлөөчүгө текшерүү бүткөн күндөн тартып 15 жумушчу күндөн кечиктирбестен тапшырылууга тийиш.

125-берене. Камералдык текшерүү жүргүзүү

1. Камералдык текшерүү салыктарды эсептөө жана төлөө үчүн негиз болгон, салык төлөөчү берген салык отчетторунун жана маалыматтарынын, ошондой эле салык органында болгон салык төлөөчүнүн иштери тууралуу документтердин негизинде салык органы жайгашкан жер боюнча салык төлөөчүнү тартпастан жүргүзүлөт.

2. Эгерде ушул Кодексте башкача каралбаса, камералдык текшерүү салык органынын жетекчисинин кандайдыр бир атайын чечимисиз, салык органынын кызмат адамы тарабынан анын кызматтык милдеттерине ылайык жүргүзүлөт.

3. Камералдык текшерүү жүргүзүү тартиби Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

4. Эгерде салык органы камералдык текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча салыктын суммасын азайтуу же жогорулатуу фактысын, ошондой эле салык төлөөчү салык отчетторун толтурууда жол берген башка каталарды аныктаса, салык органынын кызмат адамы ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан белгиленген форма боюнча камералдык текшерүүнүн маалымкатын түзөт.

Камералдык текшерүүнүн маалымкатында төмөнкүлөр чагылдырылууга тийиш:

1) салык төлөөчү тарабынан бузулган Кыргыз Республикасынын мыйзамынын талабына көрсөтмө;

2) алардын негизинде салыктын суммасын азайтуу же жогорулатуу жана/же катанын болушу боюнча факты жөнүндө тыянак чыгарылган документтер, отчеттор жана маалымат булактары;

3) эгерде ал жүргүзүлсө, салык милдеттенмесин кошуп эсептөөнүн эсеби;

4) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын бузууларды четтетүү жөнүндө талап.

Камералдык текшерүүнүн маалымкаты эки нускада түзүлөт жана бул текшерүүнү жүргүзгөн адам кол коёт.

5. Салык органы салык төлөөчүгө камералдык текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча маалымкатты тапшыруу жана салык төлөөчүнүн ишинин көрсөткүчтөрүнүн шайкеш эместиги аныкталгандыгы жөнүндө билдирүү аркылуу салыктардын суммасын азайтуунун же жогорулатуунун, ошондой эле башка каталардын аныкталган фактылары жөнүндө аларды четтетүү талабы менен камералдык текшерүүнүн маалымкаты түзүлгөн күндөн кийинки 3 жумушчу күндөн кечиктирбестен кабарлайт.

Камералдык тешерүүнүн жыйынтыгы боюнча маалымкатты жана камералдык текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча салык төлөөчүнүн ишинин көрсөткүчтөрүнүн шайкеш келбестиги аныкталгандыгы жөнүндө билдирүүнү алгандан кийин, салык төлөөчү аны алгандыгы жөнүндө белги коюуга милдеттүү.

6. Шайкеш келбестиктер аныкталгандыгы жөнүндө билдирүүнү жана камералдык текшерүүнүн жыйынтыгы жөнүндө маалымкатты алгандан кийин, салык төлөөчү билдирүү алган күндөн кийинки күндөн тартып 15 календардык күндүн ичинде салык жана башка отчетторуна тийиштүү өзгөртүүлөрдү киргизүүгө же камералдык текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча маалымкатта баяндалган фактылар, ошондой эле салык органынын кызмат адамынын тыянактары жана сунуштары менен макул болбогон учурда жүйөлөр, түшүндүрмөлөр менен жазуу жүзүндөгү каршы пикирин жана/же өзүнүн каршы пикиринин негиздүүлүгүн ырастаган документтерди берүүгө милдеттүү.

7. Салык төлөөчү алган кабарлоого ылайык камералдык текшерүүнүн жыйынтыгына карата жүйөлөнгөн каршы пикирин берген учурда, салык органы каршы пикирди алган күндөн кийинки күндөн тартып 5 жумушчу күндөн кечиктирбестен, салык төлөөчү тарабынан берилген каршы пикирлерди эске алуу менен камералдык текшерүүнүн материалдарын карап чыгууга, эгерде салык төлөөчү тарабынан берилген жүйөлөр салык органы тарабынан кабыл алынбаса же жарым-жартылай кабыл алынса, ушул Кодекстин талаптарына ылайык чечим чыгарууга жана аны салык төлөөчүгө тапшырууга милдеттүү.

8. Эгерде салык органы тарабынан каршы пикирлерди кароонун жыйынтыгы боюнча салык төлөөчүнүн салык отчетунда салыктардын азайтылган же жогорулатылган суммаларынын же башка каталардын жоктугу жөнүндө жүйөлөр кабыл алынса, анда мындай учурда салык органы салык төлөөчүгө каршы пикирин берүү үчүн берилген мөөнөт аяктагандан кийин 5 жумушчу күндөн кечиктирбестен салык төлөөчү тарабынан берилген жүйөлөрдү таануу жөнүндө жазуу жүзүндөгү кабарлоону ага тапшырат.

9. Салык төлөөчү белгиленген мөөнөттө камералдык текшерүүдө аныкталган каталарды четтетпеген учурда, салык органы белгиленген мөөнөттөн тартып 5 жумушчу күндүн ичинде ушул Кодекстин 96 жана 97-беренелеринин талаптарына ылайык салыкты, туумду эсептөө жана/же азайтуу жөнүндө камералдык текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча чечим кабыл алууга жана аны салык төлөөчүгө тапшырууга милдеттүү.

10. Камералдык текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча салык санкциясы колдонулбайт.

11. Камералдык текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча салыктардын жана туумдардын суммасын эсептөө жөнүндө чечимди алган салык төлөөчү, эгерде ал бул чечимди ушул Кодексте белгиленген тартипте даттанбаса, чечим тапшырылган күндөн кийинки күндөн тартып 30 күндүн ичинде аны аткарууга милдеттүү.

12. Салык органынын кызмат адамынын ушул берененин талаптарын сактабоосу камералдык текшерүүнүн жыйынтыгы жөнүндө салык органынын чечимин жокко чыгаруу жана кызмат адамын Кыргыз Республикасынын мамлекеттик органдардын кызмат адамдарынын жоопкерчилигин жөнгө салган мыйзамдарында каралган жоопкерчиликке тартуу үчүн негиз болушу мүмкүн.

126-берене. КНС салыгын төлөөчүнүн арызы боюнча КНС ашкан суммасынын ордун толтуруу жана/же кайтарып берүү жөнүндө камералдык текшерүү жүргүзүү

1. КНС ашкан суммасынын негиздүүлүгүнө жана өлчөмүнө камералдык текшерүү салык органынын жайгашкан жеринде КНС боюнча салык отчетторун жана салык төлөөчү тарабынан берилген документтердин көчүрмөлөрүнүн жана КНС ашкан суммасын эсептөө үчүн негиз болгон мамлекеттик органдардын маалыматынын негизинде салык төлөөчүнү тартпастан жүргүзүлөт.

2. КНС ашкан суммасынын негиздүүлүгүнө жана өлчөмүнө камералдык текшерүү салык органынын жетекчисинин чечиминин негизинде, салык органынын кызмат адамы тарабынан анын кызматтык милдеттерине ылайык жүргүзүлөт.

3. КНС ашкан суммасынын негиздүүлүгүнө жана өлчөмүнө камералдык текшерүү жүргүзүүнүн тартиби Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

4. Камералдык текшерүү жүргүзүүнүн мөөнөтү ушул беренеге ылайык 15 жумушчу күндөн ашпашы керек.

5. КНС ордун толтуруу жана/же кайтарып берүү жөнүндө берген арызы боюнча салык органынын чечимине макул болбогон салык төлөөчү ушул Кодекстин 20-главасында белгиленген тартипте чечимге даттанууга укуктуу.

14-глава. Рейддик салык контролу. Контролдук-кассалык машиналарды колдонуу. Салык посту

127-берене. Рейддик салык контролу

1. Салык кызматынын органдары контроль жүргүзүү жана салык төлөөчүгө салык мыйзамдарынын жана Кыргыз Республикасынын спирт камтыган продукциясын жүгүртүү чөйрөсүндөгү мыйзамдарынын талаптарын өз убагында жана толук аткаруусуна көмөк көрсөтүү максатында рейддик салык контролун жүзөгө ашырат.

2. Рейддик салык контролу Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын жана спирт камтыган продукцияны жүгүртүү чөйрөсүндөгү мыйзамдарынын төмөнкүдөй талаптарын сактоо боюнча жүзөгө ашырылат:

1) салык төлөөчүнүн салыктык жана эсептик каттоосу;

2) ККМ колдонуу;

3) патенттин негизинде салык төлөө;

4) мунай продуктуларын эсепке алууда жана кыймылын контролдоо пломбаларды колдонуу;

5) жалданма кызматчыларды толук эсепке алуу;

6) салык салуу объекттеринин жана жергиликтүү салыктарга карата салык базасынын физикалык көрсөткүчтөрү;

7) Кыргыз Республикасынын бухгалтердик эсеп жөнүндө мыйзамдарына ылайык эсепке алууну жүргүзүүчү адамдарды кошпогондо, жеке ишкерлер кирешелерди жана чыгашаларды эсепке алуу боюнча китепте сатып алууларды же сатууларды каттоосу;

8) акциздик товарларды идентификация каражаттары же акциздик маркалар менен белгилөө жана алардын аныктыгы;

9) Министрлер Кабинети тарабынан аныкталган тартипте акциздик жана маркалануучу товарларды эсепке алуунун автоматташтырылган тутумдарын колдонуу;

10) товарларды, жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү берүүгө баштапкы эсепке алуу документтеринин болушу;

11) ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерден Кыргыз Республикасынын аймагына ташып киргизилүүчү товарлар боюнча документтердин болушу жана импортко салыктардын төлөнүшү;

12) этил спиртин, алкоголдук продукцияны өндүрүүгө жана жүгүртүүгө, алкоголдук продукцияны, сергитүүчү алкоголсуз жана аз алкоголдуу суусундуктарды чекене сатууга жана колдонууга талаптар.

Рейддик салык контролун жүргүзүүдө товардык-материалдык баалуулуктардын калдыктарын алуу Министрлер Кабинети тарабынан аныкталуучу учурларда жана тартипте жүргүзүлөт.

3. Контролдук сатып алууну кошпогондо, рейддик салык контролу айрым салык төлөөчүгө же анын обочолонгон бөлүмчөсүнө карата жылына 12ден ашык эмес жолу жүзөгө ашырылат.

4. Айрым салык төлөөчүгө карата рейддик салык контролу Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын жана спирт камтыган продукцияны жүгүртүү чөйрөсүндөгү мыйзамдарынын талаптарын сактабоо тобокелдигинин факторлорун талдоонун жыйынтыгынын негизинде ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан бекитилүүчү рейддик контроль жүргүзүлүүгө тийиш болгон салык төлөөчүлөрдү аныктоо усулуна ылайык жүзөгө ашырылат.

5. Рейддик салык контролун жүргүзүү үчүн жазма буйрук жол-жоболоштурулат. Жазма буйруктун формасы жана рейддик салык контролун жүргүзүү тартиби Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

6. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын төмөнкүдөй талаптарынын сакталышына рейддик салык контролун жүргүзүшөт:

1) салык төлөөчүнүн салык органында салыктык жана эсептик катталуу фактысын;

2) салык төлөөчүнүн патенттин негизинде салык төлөөсүн жана физикалык көрсөткүчтөрүн текшерүү.

128-берене. Контролдук-кассалык машиналарды колдонуу

1. Кыргыз Республикасынын аймагында соода операцияларында же жумуштарды аткарууда жана кызматтарды көрсөтүүдө калк менен жүзөгө ашырылуучу акчалай эсептешүү ККМ милдеттүү түрдө колдонуу жана кагаз жүзүндө жана/же автоматтык эсептөө үчүн жарактуу электрондук түрдө контролдук-кассалык чекти берүү/жөнөтүү менен жүргүзүлөт. Ушул бөлүктүн жоболору өз ишинин спецификасынан, же болбосо жайгашкан жеринин өзгөчөлүктөрүнөн улам Министрлер Кабинети бекиткен тизмеге ылайык ККМ колдонбостон, акчалай эсептешүүлөрдү жүргүзө ала турган субъекттерге жайылтылбайт.

2. Субъекттер калк менен акчалай эсептешүүдө ККМ реестрине киргизилген аппараттык ККМ же программалык ККМ пайдаланууга милдеттүү.

3. Министрлер Кабинети төмөнкүлөрдү бекитет:

1) ККМ карата техникалык корутундуну берүү жана ККМ реестрин түзүү тартибин;

2) ККМ жана ФМО техникалык тейлөө борборлоруна карата талапты;

3) ККМ каттоо, колдонуу тартибин, пайдалануунун типтүү эрежелерин жана киргизүүнүн мөөнөттөрүн.

4. ККМ карата техникалык талаптар ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан бекитилет.

5. ККМ байланыш, маалыматташтыруу жана электрондук башкаруу жаатындагы жана электрондук кол тамганы пайдалануу чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан берилүүчү техникалык корутундунун негизинде ККМ реестрине киргизилет жана андан чыгарылат.

Техникалык корутунду ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан бекитилген техникалык талаптарга ККМ шайкештигин/шайкеш эместигин ырастоочу документ болуп саналат.

6. Экономикалык ишти жүргүзүү үчүн аянтты, анын ичинде базарларда (кичи базарларда) жана соода борборлорунда жана үйлөрдө соода орундарын ижарага берген субъект ижара келишиминде контролдук-кассалык машинаны пайдаланууга милдеттүү ижарачыда ККМ бар болгондугу тууралуу талапты белгилөөгө милдеттүү, аны аткарбоо мындай келишимди бир тараптуу бузууга алып келет.

129-берене. ККМ колдонууга карата талаптар

1. Ушул Кодекске ылайык ККМ колдонуу менен иш жүргүзүүгө милдеттүү болгон салык төлөөчүгө карата төмөнкүдөй талаптар коюлат:

1) ишин жүзөгө ашырып баштаганга чейин ККМ сатып алуу, техникалык тейлөөгө коюу жана каттоо;

2) ККМ ички механизмдерине жана программалык башкаруусуна санкцияланбаган кирүүнү болтурбоо жана ККМ каттоо карточкасын алуу;

3) ККМ колдонуунун типтүү эрежелерине ылайык ККМ колдонуу;

4) салык органдарынын кызмат адамдарынын ККМ колдонуунун тартибинин сакталышын контролдоодо ККМ жана кассалык орунга тоскоолдуксуз кирүүсүн камсыз кылуу;

5) ККМ оң абалда кармоо жана ыйгарым укуктуу салык органына жана/же ФМО реалдуу убакыт режиминде маалыматтардын берилишин, ошондой эле ККМ операцияларды белгилөө менен эсептешүүлөрдү жүргүзүүдө акча каражаттарынын талаптагыдай эсепке алынышын камсыз кылуу;

6) сатып алуучу же кардар менен эсептешүүлөрдү жүргүзүп жаткан жеринде жана учурунда ККМ колдонуу;

7) сатылуучу товарлардын баасын же көрсөтүлүүчү кызматтардын, аткарылуучу жумуштардын прейскуранттарын сатып алуучу же кардар үчүн жеткиликтүү жерге жайгаштыруу, алар жарыяланган бааларды жана/же тарифтерди ырастаган документтерге ылайык келүүгө тийиш;

8) ККМ каттоо, кайра каттоо, эсептен чыгаруу жана оңдоо учурунда ККМ техникалык тейлөө борборлорунун кызматкерлерине жеткиликтүүлүктү камсыз кылуу;

9) ыйгарым укуктуу салык органы бекиткен форма боюнча контролдук-кассалык чекти талап кылуу зарылдыгы жөнүндө маалыматты сатып алуучуга же кардарга көрүнүктүү жерге жайгаштыруу.

2. ККМ колдонуу боюнча Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын ченемдеринин талаптарын бузгандыгы үчүн салык төлөөчү Кыргыз Республикасынын укук бузуулар жөнүндө мыйзамдарына ылайык жоопкерчилик тартат.

130-берене. ККМ колдонуу тартибинин сакталышын салыктык контролдоо

1. Салык кызматынын органдары салык төлөөчү тарабынан ККМ колдонуу тартибинин сакталышын контролдоону жүзөгө ашырат.

2. Салык контролун жүргүзүүнүн жүрүшүндө төмөнкүлөр текшерилүүгө тийиш:

1) ККМ каттоо жана колдонуу тартиби;

2) ККМ бузулбагандыгы;

3) сатып алуучуларга же кардарларга контролдук-кассалык чектерди берүү;

4) сатылуучу товарларга, аткарылуучу жумуштарга, көрсөтүлүүчү кызматтарга баалардын же прейскуранттардын болушу;

5) ыйгарым укуктуу салык органы бекиткен форма боюнча контролдук-кассалык чекти талап кылуу зарылдыгы жөнүндө маалыматтын болушу;

6) ККМ колдонуунун типтүү эрежелерин сактоо;

7) контролдук-кассалык чектердин төлөөгө берилүүчү документтерге шайкеш келиши:

8) ККМ Министрлер Кабинети тарабынан бекитилген техникалык талаптарга шайкеш келиши.

3. Контролдук сатып алуу салык кызматынын органдары тарабынан ККМ колдонуу тартибинин жана талаптарынын сакталышын, анын ичинде сатып алуучуларга же кардарларга контролдук-кассалык чектердин берилишин контролдоо үчүн гана жүргүзүлөт жана мезгилдүүлүгү чектелбестен жүзөгө ашырылат.

Субъект тарабынан товарларды, жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү эсепке алуунун программалык каражаттарын пайдаланууда контролдук сатып алуу салык кызматынын органдары тарабынан контролдук-кассалык чектердин сатып алуучуларга же кардарларга берилишин, алардын төлөөгө берилген документтерге ылайык келишин контролдоо үчүн жүргүзүлөт.

Контролдук сатып алууну жүргүзүү тартиби Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

4. Салык кызматынын органдары ККМ жана ыйгарым укуктуу салык органынын жана/же ФМО маалыматтык тутумдарында сакталган маалыматтарды салыктык контролду жүргүзүү учурунда колдонууга укуктуу.

131-берене. Салык посту

1. Товарлардын жана акча каражаттарынын жүгүртүлүшүн толук эсепке алуу максатында салык органы жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органы ушул Кодексте белгиленген укуктардын жана ыйгарым укуктардын чегинде Министрлер Кабинети белгилеген тартипте салык төлөөчүнүн аймагына салык постун орнотууга укуктуу.

2. Салык посту орнотулган салык төлөөчү ыйгарым укуктуу салык органында аккредитацияланган тармактык бизнес-ассоциациянын өкүлүн салык постунун ишине катышуу үчүн тартууга укуктуу.

3. Салык посту төмөнкү салык төлөөчүлөрдө орнотулат:

1) акциздик товарларды өндүрүүчү;

2) салык карызы бар;

3) салык отчетторун тутумдук түрдө нөлдүк көрсөткүчтөр менен берген;

4) коомдук тамактануу, соода, кызматтарды көрсөтүү жана курорттук-ден соолукту чыңдоо чөйрөсүндө иш жүргүзгөн;

5) пайдалуу кендерди казып алууну жүзөгө ашырган.

4. Салык посту орнотулуучу субъекттердин тизмеги ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан аныкталат.

15-глава. Жетүү, иликтөө, документтерди талап кылуу, экспертиза жана протокол түзүү

132-берене. Салык кызматынын органдарынын кызмат адамынын көчмө текшерүү, рейддик салык контролун жүргүзүү, салык постун орнотуу үчүн аймакка жана жайга жеткиликтүүлүгү

1. Салык төлөөчү көчмө текшерүүнү, рейддик салык контролун түздөн-түз жүргүзүүчү же салык постун орнотуучу (мындан ары ушул главада - текшерүүлөр) салык кызматынын органдарынын кызмат адамын, ал кызматтык ырастамасын жана ошол салык төлөөчүнү текшерүү жөнүндө салык органынын жазма буйругун көрсөткөн учурда аймакка же жайга киргизүүгө милдеттүү.

2. Түздөн-түз текшерүү жүргүзүүчү салык кызматынын органдарынын кызмат адамы салык төлөөчүнүн ишкердик ишти жүзөгө ашыруу үчүн колдонулуучу аймактарын же жайларын же болбосо көрсөтүлгөн объекттер жөнүндө иш жүзүндөгү маалыматтардын салык төлөөчү тарабынан берилген документтик маалыматтарга ылайык келишин аныктоо үчүн салык салуу объекттерин текшерүүгө укуктуу.

3. Текшерүү жүргүзүүчү салык кызматынын органдарынын кызмат адамынын салык төлөөчүнүн аймагына же жайларына киришине мыйзамсыз тоскоолдук кылган учурда, ал адам тарабынан өзү жана салык төлөөчү кол коюучу протокол түзүлөт, анын негизинде салык кызматынын органы салык милдеттенмесинин суммасын баалоонун кыйыр усулдарынын негизинде өз алдынча аныктоого укуктуу.

Салык төлөөчү көрсөтүлгөн протоколго кол коюудан баш тартса, анда тийиштүү жазуу жазылат.

4. Текшерүү жүргүзүүчү салык кызматынын органдарынын кызмат адамынын салык төлөөчүнүн аймагына же жайларына киришине мыйзамсыз тоскоолдук кылуусу салык укуктарын бузуу деп таанылат жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган жоопкерчиликке алып келет.

5. Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык мындай уруксат зарыл болсо, салык кызматынын органынын кызмат адамы салык төлөөчүнүн аймагына же жайларына кирүү үчүн уруксатты өзү менен ала жүрүүгө милдеттүү.

6. Салык төлөөчү салык кызматынын органынын кызмат адамын текшерүү жүргүзүү үчүн аймагына же жайына төмөнкүдөй учурларда киргизбей коюуга укуктуу, эгерде:

1) жазма буйрук көрсөтүлбөсө же тапшырылбаса же болбосо белгиленген тартипте жол-жоболоштурулбаса;

2) жазма буйрукта көрсөтүлгөн текшерүү мөөнөтү келе элек болсо же бүтүп калса;

3) бул адам жазма буйрукта көрсөтүлбөсө;

4) текшерилүүчү салыктык мезгилге тиешеси жок документтер суралса.

7. Текшерүү жүргүзүүчү салык кызматынын органдарынын кызмат адамынын турак жайларга аларда жашоочу жеке адамдардын эркине каршы кирүүсүнө, эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында башкача белгиленбесе, жол берилбейт.

133-берене. Иликтөө

1. Иликтөө жүргүзүүчү салык кызматынын органынын кызмат адамы иликтөөнүн толук болушу үчүн мааниси бар жагдайларды аныктоо максатында ага карата иликтөө же документтерине, мүлкүнө салыктык контроль жүргүзүлүп жаткан салык төлөөчүнүн аймагын, жайын же транспорт каражаттарын иликтөөгө укуктуу.

2. Иликтөө жүргүзүүдө ага карата иликтөө жүргүзүлүп жаткан салык төлөөчү же анын салыктык өкүлү катышууга укуктуу.

3. Иликтөө жүргүзүүдө ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан белгиленген учурларда фото жана киного тартуу, видео жазуу жүргүзүлөт, документтердин көчүрмөлөрү алынат.

4. Иликтөөнүн жыйынтыгы иликтөө актысы менен жол-жоболоштурулат же текшерүү материалдарында чагылдырылат.

134-берене. Документтерди талап кылуу

1. Текшерүү жүргүзүүчү салык кызматынын органынын кызмат адамы текшерилүүчү салык төлөөчүдөн текшерүү үчүн зарыл болгон документтерди талап кылууга укуктуу.

Документтерди берүү жөнүндө чечим даректелген салык төлөөчү, аларды мындай чечим тапшырылган күндөн кийинки күндөн тартып 5 жумушчу күндүн ичинде салык кызматынын органына жиберүүгө же берүүгө милдеттүү.

Айрым учурларда документтер салык төлөөчү күбөлөндүргөн көчүрмөлөр түрүндө берилет.

2. Салык төлөөчүнүн текшерүү жүргүзүүдө суралган документтерди берүүдөн баш тартуусу же аларды белгиленген мөөнөттө бербөөсү салыктык укук бузуу деп таанылат жана ушул Кодексте каралган жоопкерчиликке алып келет.

135-берене. Экспертиза

1. Зарыл болгон учурларда, анын ичинен салыктык контролдоо боюнча иш-аракеттерди жүргүзүүдө салыктык укук мамилелеринин тараптары төмөнкүлөрдүн каражаттарынын эсебинен келишимдик негизде экспертти тартышы мүмкүн:

1) республикалык бюджеттин же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын бюджетинин;

2) салык төлөөчүнүн, салык төлөөчүлөрдүн уюмдарынын, анын ичинде бизнес-ассоциациялардын, ушул субъекттердин кесиптик бирикмесинин.

2. Ушул беренеде эксперт деп атайын билими бар жана салыктык укук мамилелеринин тараптары тарабынан экспертиза жүргүзүү үчүн тартылуучу адам түшүнүлөт.

3. Эксперттин алдына коюлган маселелер жана анын корутундусу эксперттин атайын билимдеринин чегинен чыкпоого тийиш.

4. Ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган учурларда экспертиза жүргүзүү жөнүндө чечим салык төлөөчүнүн же салыктык текшерүү жүргүзүүчү салык кызматынын органынын кызмат адамынын арызы боюнча салык органынын жетекчиси тарабынан кабыл алынат.

Чечимде төмөнкүлөр көрсөтүлөт:

1) экспертиза дайындоо үчүн негиздер;

2) эксперттин аты-жөнү жана экспертиза жүргүзүлүүгө тийиш болгон уюмдун аталышы;

3) эксперттин алдына коюлган маселелер;

4) эксперттин карамагына берилүүчү материалдар.

5. Эксперт экспертизалоо предметине таандык текшерүү материалдары менен таанышууга, ага кошумча материалдарды берүү жөнүндө өтүнүч билдирүүгө укуктуу.

6. Эксперт эгерде ага берилген материалдар жетишсиз болсо же анын экспертиза жүргүзүү үчүн зарыл болгон билими жок болсо, корутунду берүүдөн баш тарта алат.

7. Салыктык текшерүү жүргүзүүчү салык кызматынын органынын кызмат адамы текшерилүүчү салык төлөөчүнү ушул берененин 4-бөлүгүнө ылайык кабыл алынган чечим менен тааныштырууга жана ушул берененин 9-бөлүгүндө каралган анын укуктарын түшүндүрүүгө милдеттүү, бул тууралуу протокол түзүлөт.

8. Эксперт өзүнүн атынан кат жүзүндө корутунду берет. Эксперттин корутундусунда ал жүргүзгөн изилдөөлөр, коюлган маселелерге карата тыянактар жана негиздүү жооптор жазылат. Эгерде эксперт экспертиза жүргүзүүдө иш үчүн маанилүү болгон, алар боюнча ага маселе коюлбаган жагдайларды аныктаса, ал мындай жагдайлар тууралуу тыянактарды өзүнүн корутундусуна киргизүүгө укуктуу.

9. Эксперттин корутундусу же анын корутунду берүүгө мүмкүн эместиги жөнүндө билдирүүсү экспертти тарткан тарапка берилет. Экинчи тарап өзүнүн түшүндүрмөлөрүн берүүгө жана каршы пикирин билдирүүгө, ошондой эле экспертке кошумча маселелерди коюу жана кошумча же кайрадан экспертиза дайындоо жөнүндө суранууга укуктуу.

10. Кошумча экспертиза корутунду жетиштүү түрдө түшүнүктүү болбогон же толук болбогон учурда дайындалат жана ошол эле же башка экспертке тапшырылат.

Кайрадан экспертиза жүргүзүү эксперттин корутундусу негиздүү болбогон же анын тууралыгына шектенген учурда дайындалат жана башка экспертке тапшырылат.

Кошумча жана кайрадан экспертиза жүргүзүү ушул беренеде каралган талаптарды сактоо менен дайындалат.

136-берене. Салыктык иш-аракеттердин өндүрүшүндө түзүлгөн протоколго карата коюлуучу жалпы талаптар

1. Ушул Кодексте каралган учурларда текшерүүнү жүзөгө ашыруу боюнча иш-аракеттерди жүргүзүүдө протокол түзүлөт.

2. Протоколдо төмөнкүлөр көрсөтүлөт:

1) анын аталышы;

2) конкреттүү иш-аракет жүргүзүлгөн жер жана дата;

3) иш-аракет башталган жана аяктаган убакыт;

4) протокол түзгөн адамдын кызматы, аты-жөнү;

5) иш-аракетке же аны жүргүзүүгө катышкан ар бир адамдын аты-жөнү, ал эми зарыл болгон учурларда - анын дареги, жарандыгы, ал мамлекеттик же расмий тилди биле тургандыгы тууралуу маалымат;

6) иш-аракеттин мазмуну, аны жүргүзүүнүн ырааттуулугу;

7) иш-аракеттин өндүрүшүндө аныкталган, иш үчүн олуттуу фактылар жана жагдайлар.

3. Протокол иш-аракеттин өндүрүшүнө же аны жүргүзүүгө катышкан бардык адамдар тарабынан окулат. Көрсөтүлгөн адамдар протоколго киргизилүүгө же ишке тиркелүүгө тийиш болгон сын-пикирлерин айтууга укуктуу.

4. Протоколго аны түзгөн салык кызматынын органынын кызмат адамы, ошондой эле иш-аракеттин өндүрүшүнө катышкан же аны жүргүзүүгө катышкан бардык адамдар кол коюшат.

5. Протоколго фотографиялык сүрөттөр жана негативдер, киноленталар, видеожазуулар жана иш-аракетти жүргүзүүдө аткарылган башка материалдар тиркелиши мүмкүн.

16-глава. Айрым учурларда салыктык контроль жүргүзүүнүн өзгөчөлүктөрү

137-берене. Ушул главада пайдаланылуучу терминдер жана аныктамалар

Ушул главада төмөнкүдөй терминдер жана аныктамалар пайдаланылат:

1) окшош товарлар - негизги белгилери бирдей мүнөздөгү товарлар. Товарлардын окшоштугун аныктоодо алардын физикалык мүнөздөмөлөрү, сапаты жана рыноктогу аброю, чыгарган өлкөсү жана өндүрүүчүсү эске алынат. Товарлардын окшоштугун аныктоодо алардын тышкы түрүндөгү анча-мынча айырмачылыктары эске алынбайт;

2) бир түрдүү товарлар - окшош эмес болуп туруп, окшош мүнөздөмөлөргө ээ жана окшош компоненттерден турган товарлар, эгерде мындай товарлардын ортосундагы айырмачылык алардын баасына олуттуу таасирин тийгизбеген же болбосо түзөтүүлөрдүн жардамы менен эске алынышы мүмкүн болгон учурда, аларга бир же ошол эле иш-милдетти аткарууга жана/же коммерциялык жактан бири-бирин алмаштырууга мүмкүндүк берет. Товарлардын бир түрдүүлүгүн аныктоодо алардын сапаты, товардык белгисинин болушу, рыноктогу аброю, чыгарган өлкөсү эске алынат;

3) товарларлардын, жумуштардын, кызмат көрсөтүүлөрдүн рыногу - Кыргыз Республикасынын аймагындагы же Кыргыз Республикасынын чегинен сырткаркы сатып алуучуга же сатуучуга карата жакын товарды, жумушту, кызмат көрсөтүүнү реалдуу же олуттуу кошумча чыгымдары жок сатып алууга же сатууга сатуучунун же сатып алуучунун мүмкүнчүлүктөрүнө жараша аныкталуучу ушул товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү жүгүртүү чөйрөсү;

4) товардын, жумуштун, кызмат көрсөтүүнүн рыноктук баасы - рыноктогу суроо-талаптын жана сунуштун өз ара аракетинде окшош, ал эми алар жок болгон учурда - салыштырмалуу экономикалык шарттардагы бир түрдүү товарларга, жумуштарга, кызмат көрсөтүүлөргө түзүлгөн баа.

138-берене. Баалоонун кыйыр усулдарын пайдалануу

1. Салык милдеттенмеси салык кызматынын органы тарабынан төмөнкү учурларда кыйыр усулдардын негизинде аныкталат:

1) калк менен накталай эсептешүү үчүн операцияларды эсепке алуу тартиби бузулганда;

2) баштапкы эсепке алуу документтери болбогондо.

2. Салык милдеттенмесин эсептөөнүн кыйыр усулдарын колдонуу активдерди, милдеттенмелерди, жүгүртүүнү, сарптоолорду, чыгашаларды баалоонун жана/же Министрлер Кабинети тарабынан аныкталган тартипте орнотулган салык постунун натыйжалары боюнча алынган маалыматтардын негизинде жүзөгө ашырылат.

139-берене. Салык салуу максаттары үчүн товарлардын, жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн рыноктук баасын колдонуу

1. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, салык салуунун максаттары үчүн товарлардын, жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн тараптар иш жүзүндө колдонгон бүтүмдөрдөгү баалары эске алынат. Эгерде тескерисинче далилденбесе, бул баа рыноктук баалардын деңгээлине ылайык деп болжолдонот.

2. Салык кызматынын органдары салыктардын толук эсептелишине контролду жүзөгө ашырууда бүтүмдөр боюнча бааларды колдонуунун тууралыгын төмөнкүдөй учурларда гана текшерүүгө укуктуу:

1) өз ара көз каранды адамдардын ортосунда бүтүмдөр түзүлгөндө;

2) товар алмашуу (бартердик) операциялар боюнча;

3) тышкы соода бүтүмдөрүн жасоодо;

4) товарларды, жумуштарды же кызмат көрсөтүүлөрдү сатуу жөнүндө ырастоочу документтер болбогондо;

5) аракетсиз жактын белгилери бар субъекттер менен бүтүм түзүлгөндө;

6) атайын салык режимин колдонуучу ишкердиктин субъекттери менен бүтүм түзүлгөндө;

7) ушул беренеге ылайык аларга карата контролдук баалардын минималдык деңгээли белгиленген товарлар менен бүтүм түзүлгөндө.

3. Ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган учурларда, бүтүм түзгөн тараптар товарларга, жумуштарга же кызмат көрсөтүүлөргө колдонгон баалар рыноктук баадан 20 пайыздан ашык айырмаланса, салык кызматынын органы бул бүтүмдүн натыйжасы тийиштүү товарларга, жумуштарга же кызмат көрсөтүүлөргө рыноктук бааларды колдонууга жараша баалангандай түрдө эсептелген салыкты, туумду жана салык санкцияларын кошуп эсептөө жөнүндө жүйөлүү чечимди чыгарууга укуктуу.

4. Рыноктук баа ушул Кодекстин 140-беренесинде каралган салык салуу максаттары үчүн товарлардын, жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн рыноктук баасын аныктоо усулдарына ылайык аныкталат, алардын ар бири мурдагыларды колдонуу үчүн жетиштүү маалымат жок учурда ырааттуу түрдө колдонулат.

5. Рыноктук бааны аныктоодо баага кадимки кошумча акылар же өз ара көз каранды эмес жактардын ортосунда бүтүмдөрдү түзүүдө белгиленүүчү арзандатуулар эске алынат. Атап айтканда, төмөнкүлөрдөн улам келип чыккан кошумча акылар жана арзандатуулар эсепке алынат:

1) товарларга, жумуштарга, кызмат көрсөтүүлөргө керектөө суроо-талабынын сезондук же башка өйдө-ылдый болушунан;

2) Министрлер Кабинети белгилеген тартипте товарлардын сапатын же башка керектөө касиеттерин жоготушунан;

3) товарлардын жарактуулук же аларды сатуу мөөнөттөрүнүн бүтүшүнөн же мөөнөттөрүнүн бүтүү датасынын жакындашынан;

4) маркетингдик саясаттан, анын ичинде окшош эмес жаңы товарларды рынокторго чыгаруудан, ошондой эле товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү жаңы рынокторго чыгаруудан;

5) керектөөчүлөргө тааныштыруу максатында товарлардын тажрыйбалуу моделдерин жана үлгүлөрүн сатуудан.

6. Товарлардын, жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн рыноктук бааларын аныктоодо өз ара көз каранды эмес жактардын ортосундагы бүтүмдөр көңүлгө алынат. Өз ара көз каранды жактардын ортосундагы бүтүмдөр бул жактардын өз ара көз карандылыгы мындай бүтүмдөрдүн натыйжаларына таасирин тийгизбеген учурларда гана көңүлгө алынышы мүмкүн.

7. Товарларга, жумуштарга, кызмат көрсөтүүлөргө рыноктук бааны аныктоодо жана таанууда товарларга, жумуштарга, кызмат көрсөтүүлөргө рыноктук баалар жана биржалык котировкалар жөнүндө маалыматтын расмий булактары, мамлекеттик органдардын жана өз алдынча башкаруу органдарынын маалыматтар базасы, салык төлөөчүлөр салык органдарына берген маалыматтар, ошондой эле башка тиешелүү маалыматтар колдонулат.

8. Контролдук баалардын минималдык деңгээлин аныктоонун жана колдонуунун тартиби Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет.

Контролдук баалардын минималдык деңгээлинин өлчөмү Министрлер Кабинети аныктаган ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан бекитилет.

9. Аларга карата контролдук баалардын минималдуу деңгээли белгиленген импорттук/өндүрүлгөн товарлар боюнча ушул Кодекстин максаттары үчүн ушул берененин 8-бөлүгүнө ылайык белгиленген деңгээлден төмөн эмес баа кабыл алынат.

140-берене. Салык салуу максаттары үчүн товарлардын, жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн рыноктук баасын аныктоонун маалымат булактары жана усулдары

1. Товарлардын рыноктук баасын аныктоодо төмөнкүлөргө карата төмөнкү маалымат булактары колдонулат:

1) аларга карата мамлекеттик жөнгө салынуучу баалар (тарифтер) белгиленген товарлар, жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр, рыноктук баа деп көрсөтүлгөн баалар (тарифтер) таанылат;

2) металлдарга жана мунай продуктуларына карата рыноктук баа катары биржалардагы баалар колдонулат, алардын тизмеси Министрлер Кабинети тарабынан аныкталат.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө саналып өтпөгөн товарлар, жумуштар жана кызмат көрсөтүүлөр үчүн товардын, жумуштун жана кызмат көрсөтүүнүн рыноктук баасы Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитетинин ар кварталдык баалардын бюллетенинин маалыматтары боюнча операция жүргүзүлгөн датага карата аныкталат.

3. Ушул берененин 1 жана 2-бөлүктөрүндө саналып өтпөгөн товарлар үчүн товардын, жумуштун же кызмат көрсөтүүнүн рыноктук баасы бул товарды, жумушту же кызмат көрсөтүүнү сатуу учурунда окшош жана/же бир түрдүү товарлар, жумуштар же кызмат көрсөтүүлөр менен салыштырылуучу шарттарда түзүлгөн бүтүмдөр жөнүндө маалыматтын негизинде аныкталат. Атап айтканда, берилүүчү товарлардын саны жана көлөмү (мисалы, товардык партиянын көлөмү), милдеттенмелерди аткаруу мөөнөтү, мындай түрдөгү бүтүмдөрдө адатта колдонулуучу төлөмдөрдүн шарттары сыяктуу бүтүмдөрдүн шарттары, ошондой эле бааларга таасирин тийгизиши мүмкүн болгон башка акылга сыярлык шарттар эске алынат.

Мында окшош, андайлар жок болсо - бир түрдүү товарлардын, жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн рыногунда бүтүмдөрдүн шарттары, эгерде мындай шарттардын ортосундагы айырмачылык мындай товарлардын, жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн баасына олуттуу таасир тийгизбесе, же болбосо түзөтүүлөрдүн жардамы менен эске алынышы мүмкүн болсо салыштырылуучу деп таанылат.

Товарларга, жумуштарга, кызмат көрсөтүүлөргө рыноктук бааларды аныктоодо, өз ара көз каранды эмес жактардын ортосундагы бүтүмдөр эске алынат.

4. Ушул берененин мурунку бөлүктөрүндө саналып өтпөгөн товарлар үчүн рыноктук баа кийинки сатуу баасынын усулу боюнча аныкталат. Бул усулга ылайык салык төлөөчү тарабынан сатылган товардын, жумуштун же кызмат көрсөтүүнүн рыноктук баасы товар, жумуш же кызмат көрсөтүү аларды сатып алуучу тарабынан кийин кайра сатууда сатылган баасы катары аныкталат. Мында ушундай учурлар үчүн адаттагыдай ошол сатып алуучунун салык төлөөчүдөн сатып алган товарды, жумушту же кызмат көрсөтүүнү кайра сатууда жана рынокко чыгарууда тарткан чыгымдары, ошондой эле иштин бул чөйрөсү үчүн адаттагыдай сатып алуучунун пайдасы эске алынат.

5. Кийинки сатуу баасынын усулун колдонуу мүмкүн болбогондо наркын кошуунун негизиндеги усул колдонулат. Бул усулга ылайык салык төлөөчү саткан товардын, жумуштун же кызмат көрсөтүүнүн рыноктук баасы кеткен сарптоолордун жана иштин бул чөйрөсү үчүн адаттагыдай пайданын суммасы катары аныкталат. Мында ушундай учурлар үчүн адаттагыдай товарды, жумушту же кызмат көрсөтүүнү өндүрүүгө жана/же сатып алууга жана/же сатууга кеткен түз же кыйыр чыгымдар, ушундай учурлар үчүн адаттагыдай ташууга, сактоого, камсыздандырууга жана башка ушул сыяктуу сарптоолорго кеткен чыгымдар эске алынат.

6. Товардын рыноктук баасы Министрлер Кабинети тарабынан белгиленген контролдук баанын минималдуу деңгээлинен төмөн болбошу керек.

7. Ушул беренеде белгиленген товарлардын, жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн рыноктук баасын аныктоо усулдары товарлардын сапатынын же башка керектөө касиеттеринин жоголушуна байланыштуу колдонулбайт. Товарлардын сапатынын же башка керектөө касиеттеринин жоголушу менен байланышкан товарлардын, жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн баасын төмөндөтүү Министрлер Кабинети тарабынан белгиленген тартипте аныкталат.

8. Салык салуу максатында бүтүмдүн баасын аныктоо жөнүндө салык кызматынын органынын чечимине салык төлөөчүнүн даттануусу тууралуу ишти кароодо сот ушул главада саналып өткөн жагдайлар менен чектелбестен, бүтүмдүн натыйжаларын аныктоо үчүн мааниси бар бардык жагдайларды эске алууга укуктуу.

17-глава. Салык кызматынын органдарынын башка субъекттер менен өз ара аракеттенүүсү

141-берене. Салык кызматынын органдарынын бажы органдары, финансылык чалгындоо органдары жана ички иштер органдары менен өз ара аракеттенүүсү

1. Салык кызматынын органдарынын бажы органдары, финансылык чалгындоо органдары жана ички иштер органдары менен өз ара аракеттенүүсү ушул Кодексте, Кыргыз Республикасынын бажы иши, ыкчам издөө иши, террористтик ишти каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү чөйрөсүндөгү мыйзамдарында, түзүлгөн эки тараптуу (көп тараптуу) макулдашууларда белгиленген ыйгарым укуктардын чегинде жүзөгө ашырылат.

2. Салык кызматынын органдары ушул беренеде көрсөтүлгөн маалыматтарды жана материалдарды алмашуу, алуу жана берүү аркылуу бажы органдары, финансылык чалгындоо органдары жана ички иштер органдары менен өз ара аракеттенүүсүн жүзөгө ашырат.

3. Салык кызматынын органдары:

1) финансылык чалгындоо органдары, бажы органдары жана ички иштер органдары аныктаган жана жиберген, документ менен ырасталган, салык төлөөчүнүн салык милдеттенмелерин аткарууга байланышкан маалыматтарды жана материалдарды карайт жана ушул Кодексте белгиленген тартипте алар боюнча салык төлөөчүгө карата тиешелүү чечимди кабыл алат же чечим кабыл алуудан баш тартат, же кылмыш-жаза, кылмыш-жаза процессуалдык мыйзамдардын ченемдерине ылайык чечим кабыл алат;

2) бажы органдарынын, финансылык чалгындоо органдарынын жана ички иштер органдарынын жазуу жүзүндөгү суроо-талаптары боюнча салык төлөөчүнүн салыктык каттоосу: анын идентификациялык салык номерин, аты-жөнүн же аталышын, жашаган же турган жерин, ошондой эле КНС боюнча каттоосу жөнүндө болгон маалыматты берет;

3) бажы органдарынан экспорттук-импорттук операциялар боюнча, ошондой эле КНС шарттуу эсептөө менен импорттолуучу негизги каражаттар боюнча толук маалыматтар базасын алат;

4) бажы органдарына тийиштүү материалдарды жиберүү аркылуу көчмө текшерүүнүн жүрүшүндө аныкталган бажылык укук бузуу фактылары боюнча маалыматтарды берет.

142-берене. Салык кызматынын органдарынын юстиция органдары менен өз ара аракеттенүүсү

Салык кызматынын органдарынын жана юстиция органдарынын өз ара аракеттенүүсү каттоодон, кайра каттоодон өткөн жана юридикалык жактардын мамлекеттик реестринен чыгарылган субъекттер жөнүндө маалыматтар базасын алмашуу аркылуу жүзөгө ашырылат.

143-берене. Салык кызматынын органдарынын статистика органдары менен өз ара аракеттенүүсү

1. Салык кызматынын органдарынын жана статистика органдарынын өз ара аракеттенүүсү ушул Кодексте жана "Расмий статистика жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамында белгиленген ыйгарым укуктардын чегинде жүзөгө ашырылат.

2. Салык кызматынын органдары статистика органдары менен өз ара аракеттенүүнү төмөнкүдөй жол менен ишке ашырат:

1) ушул беренеде көрсөтүлгөн маалыматтарды жана материалдарды алмашуу, алуу же берүү;

2) статистикалык отчетторду чогултуу, эсепке алууларды, каттоолорду, сурамжылоолорду, тандалма жана башка текшерүүлөрдү жүргүзүү боюнча салык салуу чөйрөсүндөгү милдеттерди аныктоого, статистикалык байкоо жүргүзүүлөрдүн формаларын иштеп чыгууга жана натыйжаларын чыгарууга катышуу;

3) статистикалык байкоо жүргүзүүлөрдүн статистикалык усулдарын жана отчеттук-статистикалык документтерин, ошондой эле эсепке алуу документтеринин типтүү формаларын иштеп чыгууга катышуу;

4) идентификациялык салык номерин, ишканалардын, уюмдардын жана жеке ишкерлердин жалпы идентификациялык кодун жана башка мамлекеттик классификаторлорду пайдалануунун негизинде Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүсүнүн мамлекеттик реестрин жана Статистикалык бирдиктердин бирдиктүү мамлекеттик регистрин актуалдуу абалда кармоо жана маалыматтык айкалышуусун камсыз кылуу.

3. Салык кызматынын органынын статистика органы менен өз ара аракеттенүүсү төмөнкүдөй учурларда да жүзөгө ашырылат:

1) Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүлөрүнүн мамлекеттик реестрине жана Статистикалык бирдиктердин бирдиктүү мамлекеттик регистрине жаңы салык төлөөчүнү каттоодо жана киргизүүдө;

2) салык төлөөчүнү кайра каттоодо;

3) белгиленген ыйгарым укуктардын чегинде салык төлөөчүнүн ишине контролду жүзөгө ашырууга;

4) салык төлөөчү өз ишин токтоткондо.

4. Салык кызматынын органдары мамлекеттик статистика органдарына төмөнкүлөрдү берет:

1) маалыматтар базасынан мамлекеттик каттоодон өткөн салык төлөөчүлөр жөнүндө маалыматтарды;

2) маалыматтар базасынан экономикалык жана ишкердикти жүргүзгөн салык төлөөчүлөр жөнүндө маалыматтарды.

5. Статистика органдары салык кызматынын органдарына төмөнкүлөрдү берет:

1) үзгүлтүксүз негизде - мамлекеттик статистика органдары чыгаруучу маалымдамаларды, бюллетендерди;

2) тиешелүү суроо-талаптын негизинде - кагаз жана/же электрондук алып жүрүүчүдөгү статистикалык бирдиктер жөнүндө зарыл болгон маалыматты (маалыматтар базасын);

3) жеке ишкерлерди жана дыйкан (фермердик) чарбаларды мамлекеттик каттоодо - ишканалардын, уюмдардын жана жеке ишкерлердин жалпы идентификациялык кодунун резервдик коддорун.

144-берене. Салык кызматынын органдарынын Маркалоо оператору менен өз ара аракеттенүүсү

1. Салык кызматынын органдарынын Маркалоо оператору менен өз ара аракеттенүүсү ушул Кодексте жана Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген ыйгарым укуктардын чегинде жүзөгө ашырылат.

2. Салык кызматынын органдары төмөнкү маалыматтарды алуу максатында "Товарларды маркалоо" МАМС аркылуу Маркалоо оператору менен өз ара аракеттенишет:

1) идентификациялоо каражаттары менен маркалоого тийиш болгон товарларды жүгүртүүнү жүзөгө ашырган салык төлөөчүлөр жөнүндө;

2) идентификациялоо каражаттары менен милдеттүү маркалоого тийиш болгон товарлар жөнүндө;

3) идентификациялоо каражаттары менен милдеттүү маркалоого тийиш болгон товарларга коюлган идентификациялоо каражаттары жөнүндө;

4) бул товарларды керектөөчүлөр тарабынан аныкталган идентификациялоо каражаттары менен товарларды милдеттүү маркалоо жөнүндө талаптардын бузулушу тууралуу;

5) Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдары менен аныкталуучу башка маалыматтарды.

3. Маркалоо оператору Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана ЕАЭБ келишимдик базасына ылайык төмөнкүлөрдү камсыз кылат:

а) маалыматтарды жыйноону, берүүнү, иштеп чыгууну жана сактоону, анын ичинде фискалдык программалык камсыз кылууну колдонуу менен;

б) "Товарларды маркалоо" МАМС иштешин;

в) Министрлер Кабинети тарабынан аныкталган тартипте идентификациялоо каражаттары менен милдеттүү маркалоого тийиш товарларга байкоо жүргүзүүнү;

г) "Товарларды маркалоо" МАМС иштешине жана техникалык колдонууга карата ченемдик укуктук актылардын долбоорлорун иштеп чыгуу боюнча ыйгарым укуктуу салык органына көмөк көрсөтүүнү.

4. Маркалоо оператору Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана ЕАЭБ келишимдик базасына ылайык жүктөлгөн иш-милдеттерди аткаруу максатында төмөнкүлөргө укуктуу:

1) товарларды маркалоонун бирдиктүү эмитенти/улуттук оператору (администратору) катары чыгууга;

2) ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин жана башка мамлекеттердин эмитенттери/операторлору менен макулдашууларды/контракттарды/келишимдерди түзүүгө;

3) көрсөтүлүүчү кызматтары, анын ичинде товарларды маркалоо коддорун берүү жана генерациялоо үчүн төлөмдөрдү жыйноого.

Маркалоо тутумуна жана маркаланган товарларга байкоо жүргүзүүгө 3 жылда бир жолу маалыматтык коопсуздук аудити жүргүзүлүүгө тийиш.

145-берене. Салык кызматынын органдарынын салык салынуучу объекттерди каттоону жүзөгө ашыруучу органдар менен өз ара аракеттенүүсү

1. Салык кызматынын органдары кыймылсыз мүлккө укуктарды мамлекеттик каттоону жана транспорт каражаттарын каттоону жүзөгө ашыруучу органдар менен төмөнкүлөр жөнүндө кагаз алып жүрүүчүдөгү документ же электрондук документ түрүндөгү төмөнкүдөй маалыматты алуу жолу менен өз ара аракеттенет:

1) бул органдарда катталган же каттоодон чыгарылган салык салынуучу мүлк - объекттер жөнүндө;

2) бул мүлктүн менчик ээси болуп саналган субъекттер жөнүндө;

3) салык салуу объекти болуп саналган мүлктүн параметрлери жөнүндө.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн органдар отчеттук кварталдын акыркы айынан кийинки айдын 20сынан кечиктирилбеген мөөнөттө квартал сайын өзү жайгашкан жердеги салык органына менчик укугун же салык салынуучу объектти мамлекеттик каттоо маалыматын берип турууга милдеттүү.

3. Кыймылсыз мүлккө, автотранспорт каражаттарына же тракторлорго, өзү жүрүүчү технологиялык машиналарга, ошондой эле аларга чиркегичтерге укуктарды каттоочу органдар каттоодо, кайра каттоодо, маалымкаттарды берүүдө жана техникалык кароолорду жүргүзүүдө мүлккө салыктын төлөнгөнү жөнүндө документти көрсөтүүнү талап кылууга милдеттүү.

Көрсөтүлгөн документ жок болгон учурда каттоо, кайра каттоо, маалымкаттарды берүү жана техникалык кароо жүргүзүлбөйт.

4. Салык кызматынын органдары нотариалдык бүтүмдөрдү жана Кыргыз Республикасынын фондулук биржасында бүтүмдөрдү кошкондо, салык салынуучу объекттерге укуктардын өтүшүнө байланышкан бүтүмдөрдү каттоочу башка органдар менен өз ара аракеттенишет. Ушул бөлүктө көрсөтүлгөн органдар отчеттук кварталдын акыркы айынан кийинки айдын 20сынан кечиктирилбеген мөөнөттө квартал сайын өзү жайгашкан жердеги салык органына бүтүмдөрдү каттоо жөнүндө маалыматты берип турууга милдеттүү.

146-берене. Салык кызматынын органдарынын банк жана төлөм уюму/төлөм тутумунун оператору менен өз ара аракеттенүүсү

1. Салык кызматынын органдары менен өз ара аракеттенүү максатында банктар төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) төмөнкүлөр жөнүндө маалымат берүүгө:

а) 3 жумушчу күндүн ичинде салык кызматынын органдарынын суроо-талабынын негизинде салык төлөөчүлөрдүн эсептеринин болуусу жана номерлери жөнүндө;

б) мыйзамдуу күчүнө кирген соттук актынын негизинде текшерилүүчү салык төлөөчүнүн эсептери менен жүргүзүлгөн операциялар жөнүндө, ошондой эле анын эсебинин учурдагы абалы жөнүндө маалыматты;

2) салык төлөөчүнүн Кыргыз Республикасында салыктык каттоосу болгондо уюмдарга жана жеке ишкерлерге, ошондой эле жерди пайдалануу укугун күбөлөндүрүүчү документи же малы бар экендиги жөнүндө документи болгондо, дыйкан (фермердик) чарбаларга эсеп ачууга;

3) салык төлөөчүнүн салык милдеттенмелерин аткаруу эсебине бюджетке акча каражаттарын которуу жөнүндө тапшырмасын биринчи кезекте аткарууга;

4) салык төлөөчүнүн эсебинен акча каражаттарын алуу боюнча операция жүргүзүлгөн күнү салыктын суммасын бюджетке жөнөтүүгө;

5) тиешелүү суроо-талап алынган күндөн кийинки 30 календардык күндүн ичинде банктын зайымчысынан жоюлбаган карызды эсептен чыгаруу жана банктын карызды талап кылуу укугун токтотуу жөнүндө маалыматты берүүгө;

6) салык төлөөчү мойнуна алган салыктык карызды төлөө үчүн салык кызматынын органдары койгон салыктык төлөм талаптарын сөзсүз жана биринчи кезектеги тартипте аткарууга;

7) POS-терминалдары жана QR-төлөмдөр аркылуу эсептешүүлөр жөнүндө маалыматтарды реалдуу убакыт режиминде берүүгө.

2. Салык кызматынын органдары менен өз ара аракеттенүү максатында банктар жана төлөм уюмдары/төлөм тутумунун операторлору жүргүзүлгөн төлөмдөр жөнүндө маалыматты реалдуу убакыт режиминде берүүгө милдеттүү.

3. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн 7-пунктуна жана 2-бөлүгүнө ылайык берилүүчү маалыматтын тартиби жана ага карата талаптар Улуттук банк менен макулдашуу боюнча Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

147-берене. Салык кызматынын органдарынын жарандык абалдын актыларын мамлекеттик каттоону жүзөгө ашыруучу органдар менен өз ара аракеттенүүсү

Салык кызматынын органдары жарандык абалдын актыларын каттоо органы, жарандык абалдын актыларын мамлекеттик каттоого ыйгарым укуктар берилген жергиликтүү өз алдынча башкаруу органы, Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкаркы Кыргыз Республикасынын дипломатиялык өкүлчүлүгү жана консулдук мекемеси менен өз ара аракеттенүүсүн жарандык абалдын актыларын мамлекеттик каттоо: төрөлүү, өлүү, никеге туруу, никени бузуу, аты-жөнүн өзгөртүү жөнүндө маалыматты алуу аркылуу жүзөгө ашырат.

148-берене. Салык кызматынын органдарынын чет өлкөлүк жарандарга жана жарандыгы жок адамдарга карата ыйгарым укуктар берилген органдар менен өз ара аракеттенүүсү

Салык кызматынын органдары чет өлкөлүк жарандарга жана жарандыгы жок адамдарга карата ыйгарым укуктар берилген органдар менен төмөнкүлөр жөнүндө маалымат алуу аркылуу өз ара аракеттенет:

1) чет өлкөлүк жарандар же жарандыгы жок адамдар салык салынуучу объекттин пайда болушуна алып келүүчү иштерди жүргүзүүсүнө байланыштуу алардын Кыргыз Республикасына келишине, алардын Кыргыз Республикасында болушуна жана Кыргыз Республикасынан чыгып кетишине берилген уруксаттар жөнүндө;

2) эмгектенүү үчүн Кыргыз Республикасына келишкен чет өлкөлүк жарандар жана жарандыгы жок адамдар жөнүндө.

149-берене. Салык кызматынын органдарынын салык төлөөчүлөрдүн уюмдары менен өз ара аракеттенүүсү

Кыргыз Республикасында натыйжалуу салык саясатын түзүү жана ишке ашыруу, өз ара аракеттенүү деңгээлин жогорулатуу жана салык төлөөчүлөр менен мамлекеттин кызыкчылыктарынын балансына жетишүү максатында салык кызматынын органдары салык төлөөчүлөрдүн уюмдары, анын ичинде бизнес-ассоциациялар, кесиптик бирикмелер менен өз ара аракеттенүүнү жүзөгө ашырат.

150-берене. Салык кызматынын органдарынын чет мамлекеттин дипломатиялык, консулдук жана башка өкүлчүлүгү же эл аралык уюм менен өз ара аракеттенүүсү

Салык кызматынын органдары чет мамлекеттин дипломатиялык, консулдук жана башка өкүлчүлүгү же эл аралык уюм менен өз ара аракеттенүүнү бул субъекттер ушул Кодекстин жоболоруна ылайык ар кандай маалыматтарды берүү жана ар кандай иштерди аткаруу боюнча салык кызматынын органдарынын талабына карата иммунитеттен пайдалана тургандыгын эске алуу менен жүзөгө ашырат.

151-берене. Салык кызматынын органдарынын жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары менен өз ара аракеттенүүсү

1. Салык кызматынын органдары жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары менен өз ара аракеттенүүнү төмөнкүлөр аркылуу жүзөгө ашырат:

1) жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынан төмөнкүлөрдү алуу:

а) жергиликтүү салыктарды киргизүү боюнча чечимдерди;

б) экономикалык ишти жүргүзүүгө жана жеке турак үйлөрдү курууга юридикалык жана жеке жактарга бөлүнгөн жер участоктору боюнча чечимдерди (токтомдорду);

в) мамлекеттик жана муниципалдык менчиктеги жерлерди пайдаланууга түзүлгөн ижара келишимдери жөнүндө маалыматты;

г) мүлк салыгынын базалык ставкасын дифференциялоочу кабыл алынган коэффициенттердин өлчөмдөрү жөнүндө чечимдерди;

д) жер салыгы жана мүлк салыгы боюнча бошотуулар жөнүндө чечимдерди;

е) салык постун орнотуу боюнча кайрылууларды;

ж) аларга тийиштүү мамлекеттик ыйгарым укуктар берилген учурда ушул Кодекстин XIII бөлүмүндө жана 56-главасында каралган ченемдерди салык төлөөчү бузганда түзүлгөн протоколдорду;

2) ушул Кодексте каралган комиссиялардын ишине биргелешип катышуу;

3) салык салуу максатында биргелешкен иш-чараларды өткөрүү;

4) жергиликтүү бюджеттердин киреше бөлүгүн биргелешип болжолдоо.

2. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары өз компетенциясынын чегинде салык төлөөчүлөрдү эсепке алууда жана салыктарды чогултууда салык кызматынын органдарына көмөк көрсөтүшөт.

152-берене. Салык кызматынын органдарынын уюмдарга жана жеке жактарга лицензияларды жана уруксаттарды берүүнү жүзөгө ашыруучу органдар менен өз ара аракеттенүүсү

Салык кызматынын органдары лицензияларды жана уруксаттарды берүүчү органдар менен алардан лицензия жана уруксат алган субъекттер жөнүндө маалыматтарды, ошондой эле салык органдарынын суроо-талаптары боюнча башка маалыматтарды алуу аркылуу өз ара аракеттенет.

153-берене. Салык кызматынын органдарынын башка укук коргоо органдары менен өз ара аракеттенүүсү

Салык кызматынын органдарынын Кыргыз Республикасынын укук коргоо органдары, чет мамлекеттердин укук коргоо органдары менен өз ара аракеттенүүсү Кыргыз Республикасынын көрсөтүлгөн чөйрөдөгү мыйзамдарына, ошондой эле Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык күчүнө кирген эл аралык келишимдерге ылайык жүзөгө ашырылат.

154-берене. Ушул главанын жоболорун бузгандык үчүн жоопкерчилик

Тиешелүү органдардын кызмат адамдарынын ушул главанын талаптарын аткарбоосу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчиликке алып келет.

V БӨЛҮМ. САЛЫКТЫК УКУК БУЗУУ ЖАНА АНЫ ЖАСАГАНДЫГЫ ҮЧҮН ЖООПКЕРЧИЛИК

18-глава. Салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн жоопкерчилик жөнүндө жалпы жоболор

155-берене. Салыктык укук бузуу түшүнүгү

Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын бузуу же салыктык укук бузуу деп салыктык укук мамилелеринин катышуучусунун күнөөсү менен жасалган укукка каршы жосун (аракет же аракетсиздик) саналат.

156-берене. Салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн жоопкерчилик

1. Салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн жоопкерчилик болуп салыктык укук бузууну жасоого күнөөлүү салыктык укук мамилелеринин катышуучусуна карата сот же болбосо компетенттүү орган (кызмат адамы) тарабынан айыптоо жана жаза чараларын колдонуу түрүндөгү салыктык укук бузууну жасоонун укуктук кесепети саналат.

2. Салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн жоопкерчилик ушул Кодексте, Кыргыз Республикасынын укук бузуулар жана кылмыш-жаза жөнүндө мыйзамдарында белгиленет.

157-берене. Салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн жоопкерчиликке тартылууга тийиш болгон салыктык укук мамилелеринин катышуучулары

Ушул Кодексте каралган учурларда төмөнкүлөр салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн жоопкерчилик тартышат:

1) салык төлөөчү, анын кызмат адамдары жана/же мыйзамдуу өкүлдөрү (ата-энелери, багуусундагылар, камкорчу);

2) салык кызматынын органдары, алардын кызмат адамдары;

3) салыктык укук мамилелеринин башка катышуучусу.

158-берене. Салыктык укук бузуу жасаганы үчүн жоопкерчиликке тартуунун жалпы принциптери

1. Ушул Кодексте жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган негиздерден жана тартиптен тышкары салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн эч ким жоопкерчиликке тартылышы мүмкүн эмес.

2. Эч ким бир жана ошол эле салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн кайрадан жоопкерчиликке тартылбайт.

3. Салыктык укук мамилелеринин катышуучусун салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн жоопкерчиликке тартуу салык төлөөчүнү жана анын кызмат адамдарын тийиштүү негиздер болгондо, ушул Кодексте, Кыргыз Республикасынын укук бузуулар жана кылмыш-жаза жөнүндө мыйзамдарында каралган жоопкерчиликтен бошотпойт.

4. Салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн жоопкерчиликке тартуу салык төлөөчүнү салык милдеттенмесин аткаруудан, ошондой эле ушул Кодекске ылайык туумдун жана салык санкцияларынын тиешелүү болгон суммасын төлөөдөн бошотпойт.

5. Салыктык укук мамилелеринин катышуучусу төмөнкү учурларда салыктык укук бузууну жасагандыгына күнөөсүз деп таанылат:

1) эгерде анын күнөөсү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган тартипте аныкталбаса;

2) эгер ал салык милдеттенмесин ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын жазуу жүзүндөгү түшүндүрмөсүнө ылайык эсептесе;

3) эгерде анын салык төлөөчүнүн же салык агентинин милдеттерин аткаруу боюнча аракеттеринин мыйзамдуулугу салыктык текшерүү актысы жана салык органынын тиешелүү чечими менен ырасталса.

6. Жоопкерчиликке тартылуучу салык төлөөчү салыктык укук бузууну жасоодо өзүнүн күнөөлүү эместигин далилдөөгө милдеттүү эмес.

7. Салыктык укук бузуу фактысы жана анын жасалышына салык төлөөчүнүн күнөөсү жөнүндө күбөлөндүргөн жагдайды далилдөө милдети салык кызматынын органдарына жүктөлөт.

159-берене. Салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн жоопкерчиликке тартуунун эскириши

1. Эгер ага салыктык укук бузуу жасаган күндөн тартып доонун эскирүү мөөнөтү өтсө жана ага салык кызматынын органынын тиешелүү чечими тапшырылбаса, субъект салыктык укук бузууну жасагандыгы үчүн жоопкерчиликке тартылбайт.

2. Салык отчетунда көрсөтүлгөн салыктын суммасын азайтууга байланышкан салыктык укук бузууну жасаган учурда эскирүү мөөнөтүн эсептөө салык кызматынын органынын тиешелүү чечими тапшырылган күндөн тартып башталат.

160-берене. Салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн салык санкциясы

1. Салык санкциясы салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн жоопкерчилик чарасы болуп саналат.

2. Салык санкциясы ушул Кодексте каралган өлчөмдөгү акчалай жаза түрүндө белгиленет жана колдонулат.

3. Бир эле субъект эки же андан ашык салыктык укук бузуу жасаса, ушул Кодексте каралган салык санкциялары ар бир укук бузуу үчүн өз-өзүнчө, анча катуу эмес санкцияны кыйла катуу санкцияга алмаштырбастан өндүрүлөт.

4. Салык санкциясын колдонуу жөнүндө чечим салык кызматынын органы тарабынан кабыл алынат жана салык төлөөчүгө ушул Кодексте белгиленген тартипте тапшырылат.

5. Ал жеткис күчтүн жагдайлары келип чыккан учурда, салыктык укук бузуу жасагандыгы үчүн салык санкциясы Министрлер Кабинетинин чечими боюнча колдонулбайт.

161-берене. Салык санкциясын өндүрүүнүн эскириши

1. Салык кызматынын органдары салыктык укук бузуу үчүн жоопкерчиликке тартуу жөнүндө чечим салык төлөөчүгө тапшырылган күндөн кийинки 6 жылдан кечиктирбестен салык санкциясын өндүрүү жөнүндө доо менен сотко кайрыла алат.

2. Кылмыш ишин козгоодон баш тартылган же ал токтотулган учурда, бирок салыктык укук бузуу болсо, доо арызын берүү мөөнөтү салык кызматынын органдары кылмыш ишин козгоодон баш тартуу же аны токтотуу жөнүндө токтомду алган күндөн тартып эсептелет.

19-глава. Салыктык укук бузуулардын түрлөрү жана аларды жасагандыгы үчүн жоопкерчилик

162-берене. Салык органында салыктык жана/же эсепке алуу каттоосунан качуу

Салык төлөөчү салык органында салыктык жана/же эсепке алуу каттоосу жок иш жүргүзгөн учурда, мындай иштин бүткүл мезгили үчүн эсептелген жана/же эсептелүүгө тийиш болгон салыктардын суммасынын бир жолку өлчөмүндө, бирок 50 эсептик көрсөткүчтөн кем эмес өлчөмдө салык санкциясы колдонулат.

163-берене. Салыктын суммаларын азайтуу, салык отчетторун бербөө жана КНС мыйзамсыз чегерүү

1. Эгерде ушул беренеде башкача белгиленбесе жана көчмө текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча салык отчетунда көрсөтүлгөн салыктын суммасы салык отчетунда көрсөтүлүүгө тийиш болгон салыктын суммасына салыштырмалуу азайтылгандыгы салык кызматынын органы тарабынан аныкталса, салык төлөөчүгө:

1) салыктын суммасы тиешелүү салыктык мезгилдеги салык отчетунда көрсөтүлүүгө тийиш болгон салыктын суммасына карата 10 пайызга чейинки өлчөмдө азайтылса - салык төлөөчүгө салык санкциясы колдонулбайт;

2) салыктын суммасы тиешелүү салыктык мезгилдеги салык отчетунда көрсөтүлүүгө тийиш болгон салыктын суммасына карата 10дон 50 пайызга чейинки өлчөмдө азайтылса - салык төлөөчүгө салыктын азайтылган суммасынан 50 пайыз өлчөмүндө салык санкциясы колдонулат;

3) салыктын суммасы тиешелүү салыктык мезгилдеги салык отчетунда көрсөтүлүүгө тийиш болгон салыктын суммасына карата 50 пайыздан жогорку өлчөмдө азайтылса - салык төлөөчүгө салыктын азайтылган суммасынан 100 пайыз өлчөмүндө салык санкциясы колдонулат.

2. Эгерде көчмө текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча салык кызматынын органы тарабынан салык төлөөчүнүн белгилүү бир салыктык мезгили үчүн салык отчетун бербегендиги аныкталса, ушул салык отчетунда чагылдырылууга тийиш болгон салык милдеттенмесинин бардык суммасы бюджетке өндүрүлөт жана ошол салык төлөөчүгө карата аныкталган салык милдеттенмесинин суммасынан 100 пайыз өлчөмүндө салык санкциясы колдонулат.

3. Эгерде көчмө текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча салык кызматынын органы тарабынан салык төлөөчү жараксыз эсеп-фактуралары боюнча сатып алынган материалдык ресурстар үчүн төлөнгөн же төлөнүүгө тийиш болгон КНС суммасын чегерүүгө болгон укугун пайдаланганы аныкталса, ошол салык төлөөчүгө чегерүүгө кабыл алынган КНС суммасынан 100 пайыз өлчөмүндө салык санкциясы колдонулат.

164-берене. Салык агентинин салыктарды төлөө боюнча милдетти аткарбоосу

1. Кармалган же төлөнүүгө тийиш болгон салыктын суммасы төлөнбөгөн же толук эмес төлөнгөн учурда салык агентине карата аны төлөө үчүн белгиленген күндөн тартып ар бир толук же толук эмес ай үчүн төлөнүүгө жана/же кошумча төлөнүүгө тийиш болгон салыктын төлөнбөгөн суммасынан 10 пайыз, бирок көрсөтүлгөн сумманын 50 пайызынан ашпаган өлчөмдө салык санкциясы колдонулат.

2. Тапшырылган такталган отчеттор боюнча салык санкциясы ушул отчеттор боюнча түзүлгөн, төлөнбөгөн салык милдеттенмесинин суммасына гана колдонулат.

165-берене. Салык кызматынын органынын кызмат адамынын жоопкерчилиги

1. Салык кызматынын органынын Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын бузууга күнөөлүү кызмат адамы Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчиликке тартылат.

2. Салык кызматынын органынын укукка каршы аракеттерди жана/же аракетсиздикти жасаган кызмат адамы анын күнөөсү сот тартибинде аныкталгандан кийин салык кызматынын органдарында кандайдыр бир кызмат ордун ээлөөгө укуксуз.

3. Салык кызматынын органынын, же болбосо анын кызмат адамдарынын салык төлөөчүнүн укугун бузган мыйзамсыз аракеттеринин жана/же аракетсиздигинин натыйжасында, ошондой эле бул салык кызматынын органы же анын кызмат адамдары салык төлөөчүгө карата ушул Кодексте каралган милдеттерин талаптагыдай аткарбоосунун кесепетинен салык төлөөчүгө келтирилген чыгашанын орду ошол кызмат адамдары же салык кызматынын органдары тарабынан толтурулууга тийиш.

VI БӨЛҮМ. САЛЫК КЫЗМАТЫНЫН ОРГАНДАРЫНЫН ЧЕЧИМДЕРИНЕ, АЛАРДЫН КЫЗМАТ АДАМДАРЫНЫН АРАКЕТТЕРИНЕ ЖАНА/ЖЕ АРАКЕТСИЗДИГИНЕ ДАТТАНУУ

20-глава. Салык кызматынын органдарынын чечимдерине жана аракеттерине даттануунун тартиби

166-берене. Салык кызматынын органдарынын чечимине жана аракетине салык төлөөчүнүн даттануусун кароочу орган

Ушул бөлүмгө ылайык салык кызматынын органдарынын жана алардын кызмат адамдарынын чечимине жана аракетине/аракетсиздигине салык төлөөчүнүн даттанууларын кароо ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан жүргүзүлөт.

167-берене. Салык төлөөчүнүн даттанууларды берүү тартиби жана мөөнөттөрү

1. Салык кызматынын органдарынын чечимине салык төлөөчүнүн даттануусу салык төлөөчүгө мындай чечим тапшырылган күндөн кийинки күндөн тартып

30 календардык күндүн ичинде ыйгарым укуктуу салык органына берилет.

2. Көчмө текшерүүнү дайындоо жана/же узартуу, жана/же токтотуп туруу, жана/же кайра баштоо жөнүндө чечимге даттануу тапшырылган учурдан тартып 5 жумушчу күндүн ичинде берилет.

3. Даттануунун көчүрмөсү салык төлөөчү тарабынан чечимине даттанылган салык кызматынын органына жиберилет.

4. Ушул бөлүмдүн жоболорун бузуу менен берилген даттануу ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан себептерин көрсөтүү менен арыз ээсине кайтарылып берилет.

5. Салык төлөөчү даттануусу кайтарылып берилген себептер четтетилгенден кийин кайтарылган даттанууну алган күндөн кийинки 10 календардык күндүн ичинде, ал эми ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган учурларда 2 жумушчу күндүн ичинде ыйгарым укуктуу салык органына даттанууну кайра жиберүүгө укуктуу.

6. Эгерде салык төлөөчү ушул берененин 1, 2 жана 5-бөлүктөрүндө белгиленген мөөнөт бүткөндөн кийин салык кызматынын органдарынын чечимине даттануу берсе, анда бул даттануу каралууга тийиш эмес.

168-берене. Салык төлөөчүнүн даттануусунун формасы жана мазмуну

1. Салык төлөөчүнүн даттануусу жазуу жүзүндө берилет.

2. Даттанууда төмөнкүлөр көрсөтүлүүгө тийиш:

1) даттанууну берген дата;

2) даттануу берилип жаткан салык кызматынын органынын аталышы;

3) даттанууну берген адамдын аты-жөнү же болбосо толук аталышы, анын жашаган жери (турган жери);

4) салык төлөөчүнүн ИСНи;

5) чечимине даттануу берилген салык кызматынын органынын аталышы;

6) даттануу берип жаткан салык төлөөчү өзүнүн талабын негиздеген жагдайлар жана бул жагдайларды ырастоочу далилдер;

7) тиркелүүчү документтердин тизмеги;

8) даттанылуучу чечимдердин реквизиттери;

9) даттанууну кароонун жыйынтыгын жөнөтүү үчүн дарек.

3. Даттанууда талаш-тартышты чечүү үчүн мааниси бар башка маалыматтар да көрсөтүлүшү мүмкүн.

4. Даттанууга салык төлөөчү кол коёт.

5. Даттанууга төмөнкүлөр тиркелет:

1) салыктык контролдун жыйынтыгы боюнча материалдардын жана актынын көчүрмөлөрү;

2) ал боюнча чечимдин көчүрмөсү;

3) салык төлөөчү өзүнүн талаптарын негиздеген жагдайларды ырастоочу, салык төлөөчү жана башка органдар тарабынан күбөлөндүрүлгөн документтер;

4) ишке тиешеси бар башка документтер.

169-берене. Салык төлөөчүнүн даттанууларын кароонун тартиби

1. Салык төлөөчүнүн даттануусуна мындай даттануу алынган күндөн кийинки 30 календардык күндөн кечиктирилбеген мөөнөттө даттануунун маңызына карата чечим жиберилет.

Даттанууну кароо мөөнөтү ыйгарым укуктуу салык органында даттануу катталган күндөн кийинки күндөн тартып эсептелет жана салык төлөөчүгө чечим жиберилген күндө бүтөт.

2. Эгерде даттанууну кароо мезгилинде салык төлөөчүдөн өз ара байланышкан салыктар жана төлөмдөр боюнча баштапкы даттанууга толуктоо түшсө, негизги жана кошумча даттануулар боюнча кароо мөөнөтү толуктоо түшкөн күндөн кийинки күндөн тартып башталат.

Даттанууну кароо мөөнөтү утурлама жана/же тематикалык текшерүүлөр дайындалган, тиешелүү органдарга, анын ичинен эл аралык келишимдерге ылайык башка мамлекеттердин ыйгарым укуктуу органдарына суроо-талаптар жөнөтүлгөн учурда токтотулуп турат.

Салык төлөөчүгө даттануу боюнча акыркы чечим ушул бөлүктө каралган жол-жоболорду аткаргандан кийин кабыл алына тургандыгы тууралуу орто аралык чечим жиберилет.

Ушул бөлүктө каралган мөөнөттөрдү узартуу жана токтотуп туруу күндөрүн кошкондо даттанууну кароо мөөнөтү даттануу берилген күндөн кийинки күндөн тартып 90 күндөн ашпоого тийиш.

3. Эгерде ыйгарым укуктуу салык органы ушул берененин 1 жана 2-бөлүктөрүндө каралган мөөнөттө чечимди жибербесе, салык төлөөчүнүн даттануусу канааттандырылды деп эсептелет.

4. Даттанууну кароонун жыйынтыгы боюнча ыйгарым укуктуу салык органы төмөнкү чечимдердин бирин кабыл алат:

1) салык төлөөчүнүн даттануусун канааттандырат;

2) салык төлөөчүнүн даттануусун жарым-жартылай канааттандырат;

3) салык төлөөчүнүн даттануусун канааттандыруудан баш тартат.

Ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан ушул бөлүктүн 1 жана 2-пункттарына ылайык кабыл алынган чечим салык кызматынын органынын даттанылган чечимин жокко чыгарат.

5. Ыйгарым укуктуу салык органы ушул Кодекстин 96-беренесинде каралган тартипте салык төлөөчүгө чечимди тапшырат, ошондой эле чечимине даттанылган салык кызматынын органына жиберет.

Ушул берененин 4-бөлүгүнүн 1 жана 2-пункттарында каралган учурларда, ыйгарым укуктуу салык органынын чечиминин негизинде чечимине даттанылган салык кызматынын органы ушул Кодекстин 123-беренесинин 3-7-бөлүктөрүнө ылайык жаңы чечим чыгарууга милдеттүү.

6. Эгерде даттанууда мурда жиберилген даттанууларга байланыштуу маңызы боюнча чечимдер арыз ээсине бир нече ирет жөнөтүлгөн маселелер камтылса жана даттанууда жаңы жүйөлөр же жагдайлар келтирилбесе, ыйгарым укуктуу салык органы кезектеги даттануунун негизсиздиги жана көрсөтүлгөн даттануу мурда жиберилген даттануулар бир эле органга жиберилген шартта бул маселе боюнча салык төлөөчү менен кат алмашууларды токтотуу жөнүндө чечим кабыл алууга укуктуу. Бул чечим жөнүндө салык төлөөчүгө жазуу жүзүндө кабарланат.

7. Берилген даттануу боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын чечимине макул болбогон салык төлөөчү бул чечимге Кыргыз Республикасынын административдик сот өндүрүшүнүн тартибинде же Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык бейтарап сотко даттанууга укуктуу.

8. Ыйгарым укуктуу салык органынын чечимин бейтарап сотто даттанууда, даттанууну кароочу үч арбитр бейтарап соттун төрагасы тарабынан дайындалат.

170-берене. Салык төлөөчүнүн даттануусу боюнча салык кызматынын органынын чечиминин мазмуну

Даттанууну кароонун жыйынтыгы боюнча чечимде төмөнкүлөр көрсөтүлүүгө тийиш:

1) чечим кабыл алынган дата жана жер;

2) даттанууну караган ыйгарым укуктуу салык органынын аталышы;

3) салык төлөөчүнүн аты-жөнү, же болбосо толук аталышы, арыз ээсинин дареги;

4) салык төлөөчүнүн ИСНи;

5) чечимге даттануу берилген салык кызматынын органынын аталышы;

6) даттанылуучу чечимдин реквизиттери жана кыскача мазмуну;

7) даттануунун маңызы;

8) чечимдин негизине коюлган себептердин жана фактылардын баяндалышы;

9) ушул Кодекстин, мыйзамдын же ченемдик укуктук актынын ченемдерине шилтемелер;

10) кабыл алынган чечим;

11) чечимине даттанылган салык органына тиешелүү тапшырма.

171-берене. Даттануу берүүнүн натыйжалары

1. Салык төлөөчүнүн ушул Кодексте белгиленген тартипте ыйгарым укуктуу салык органына же сотко даттанууну берүүсү даттанылган чечимдин аткарылышын токтото турат.

2. Чечимди аткаруу ыйгарым укуктуу салык органына даттануу берилген күндөн тартып ыйгарым укуктуу салык органынын чечимине соттук тартипте даттануу үчүн процессуалдык мыйзамдарда белгиленген мөөнөт аяктаганга чейин, ал эми чечимди соттук тартипте даттанууда соттун чечими күчүнө киргенге чейин токтотула турат.

3. Салык төлөөчүнүн даттануусун толук же жарым-жартылай канааттандырган учурда, салык кызматынын органынын чечимине даттануу боюнча чечимдин негизинде тиешелүү өзгөртүүлөр жана толуктоолор киргизилет.

4. Салык төлөөчүнүн даттануусу канааттандырылган же жарым-жартылай канааттандырылган учурда, салык санкциялары жана туум даттануу каралган бүткүл мезгил үчүн негиздүү эсептелди деп таанылган суммага гана эсептелет.

5. Эгерде салык төлөөчүнүн даттануусу боюнча чечим кабыл алынгандан кийин ыйгарым укуктуу салык органынын чечимин чыгарууда эске алынбаган документтик маалыматтар алынса жана салык төлөөчүнүн салык милдеттенмесин өзгөртүүгө алып келсе, анда ыйгарым укуктуу салык органы бул чечимди доонун эскирүү мөөнөтү аяктаганга чейин өзгөртүүгө укуктуу.

Бул бөлүктүн жоболору салык төлөөчүнүн даттануусу боюнча ыйгарым укуктуу салык органынын чечимине карата маңызы боюнча чыгарылган соттун чечими бар болгондо колдонулбайт.

172-берене. Салык кызматынын органдарынын кызмат адамдарынын аракеттерине жана/же аракетсиздигине даттануу тартиби

Салык кызматынын органдарынын жана/же алардын кызмат адамдарынын аракетине жана/же аракетсиздигине ушул главада каралган тартипте даттанылат.

173-берене. Салык кызматынын органдарынын кызмат адамдарынын кылмыш-жаза процессуалдык мыйзамдарынын алкагында кабыл алынган (жүзөгө ашырылган) чечимдерине жана аракеттерине (аракетсиздигине) даттануу тартиби

Кылмыш-жаза процессуалдык мыйзамдарынын алкагында кабыл алынган (жүзөгө ашырылган) чечимдерге, аракеттерге (аракетсиздикке) даттануу Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза процессуалдык кодексинде каралган тартипте жүзөгө ашырылат.

ӨЗГӨЧӨ БӨЛҮК

21-глава. Салыктык эсепке алуу

174-берене. Ушул Кодекстин Өзгөчө бөлүгүндө пайдаланылуучу терминдер жана аныктамалар

Ушул Кодекстин Өзгөчө бөлүгүндө төмөнкүдөй терминдер жана аныктамалар пайдаланылат:

1) аффинаждалган өлчөнгөн куйма - салмагы 1000 грамм жана андан аз болгон, алтын үчүн куйманын лигатурдук салмагынын 99,90 пайызынан кем эмес, күмүш үчүн куйманын лигатурдук салмагынын 99,90 пайызынан кем эмес жана платина үчүн куйманын лигатурдук салмагынын 99,95 пайызынан кем эмес болгон химиялык таза негизги металл камтылган баалуу металлдан (алтындан, күмүштөн же платинадан) жасалган жана маркировкаланган куйма;

2) аффинаждалган стандарттуу куйма - баалуу металлдар рыногунун Лондон ассоциациясы тарабынан кабыл алынган Сапаттын эл аралык стандарттарына ылайык келген алтындан жана күмүштөн жасалган жана маркировкаланган куйма;

3) өнбөй турган карыз - салык төлөөчүгө тийиштүү болгон, аны салык төлөөчү соттун чечими боюнча милдеттенмени токтотуунун, банкроттуктун, карызкордун жоюлушунун же өлүмүнүн, же Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарында каралган доонун эскирүү мөөнөтүнүн аякташынын натыйжасында толук ала албаган сумма;

4) кайрымдуулук иш - жарандарга жана юридикалык жактарга пайда көздөбөстөн (акысыз негизде же жеңилдетилген шарттарда) же болбосо аларды сатууда кеткен чыгымдардан ашпаган акыга активдерди берүү, кызматтарды көрсөтүү жана жумуштарды аткаруу боюнча кайрымдуулук иши жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган кайрымдуулук максаттарын ишке ашырууга багытталган жеке жана/же юридикалык жактардын ыктыярдуу иши;

5) кайрымдуулук уюму - төмөнкүдөй коммерциялык эмес уюм:

а) коммерциялык эмес уюмдар жана кайрымдуулук иши жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык түзүлгөн жана кайрымдуулук ишин жүзөгө ашырган;

б) акциздик товарларды өндүрүү жана/же сатуу боюнча иш жүргүзүү менен алектенбеген;

в) саясий партияларды же шайлоо кампанияларын колдоого катышпаган;

6) кайтарылуучу камсыздандыруу сыйлыгы - келишим мөөнөтүнөн мурда бузулган учурда камсыздандырылуучунун дарегине камсыздандыруучу тарабынан камсыздандырылуучу төлөгөн камсыздандыруу сыйлыгын толук көлөмдө же жарым-жартылай төлөө менен кайтарып берилиши;

7) кирүү төгүмдөрү - мүчөлүккө негизделген коммерциялык эмес уюмга кирүүдө жакка бул уюмдун уюштуруу документтеринде каралган өлчөмдө жана тартипте берилүүчү активдер, мындай берүү бул уюмдун мүчөсүнө акысыз, же болбосо өздүк наркынан төмөн баада утурлама кызматтарды көрсөтүү менен шартталбаган шарттарда берилет;

8) өмүрдү узак мөөнөткө камсыздандыруудагы сатып алуу суммасы - келишим мөөнөтүнөн мурда бузулган күнү камсыздандырылуучуга төлөнүүгө тийиш болгон төгүмдөрдүн резервдик бөлүгү. Сатып алуу суммасынын өлчөмү камсыздандыруучу тарабынан түзүлгөн атайын таблицалар боюнча аныкталат жана камсыздандыруунун бүтүүчү мезгилинин узактыгына жана келишим түзүлгөн мөөнөткө жараша болот;

9) грант - Министрлер Кабинетине, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарына, мамлекеттик, ошондой эле саясий партияларды же шайлоо кампанияларынын талапкерлерин колдоого катышпаган коммерциялык эмес уюмдарга мамлекеттер, эл аралык, чет өлкөлүк жана ата мекендик уюмдар тарабынан акысыз берилүүчү активдер;

10) гуманитардык жардам - калктын жашоо жана тиричилик шарттарын жакшыртуу, ошондой эле аскердик, экологиялык жана техногендик мүнөздөгү өзгөчө кырдаалдардын алдын алуу жана жоюу үчүн аларды андан ары керектөө жана/же акысыз бөлүштүрүү шарттарында азык-түлүк, техника, шайман, жабдуу, медициналык каражаттар жана медикаменттер, башка мүлк түрүндө Министрлер Кабинетине, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органына, мамлекеттик, коммерциялык эмес уюмга, ошондой эле муктаж адамдарга мамлекеттер, уюмдар тарабынан акысыз берилүүчү активдер;

11) дивиденд - төмөнкүлөрдү кошкондо, салык төлөөчүнүн пайдасынын бөлүгү:

а) уюмду жоюу учурунда жак өзүнө таандык акциялардан киреше түрүндө алган нарктын өсүшү;

б) жеке ишкердин пайда салыгын төлөгөндөн кийин анын карамагында калган пайдасы;

в) уюштуруу документтери менен белгиленген өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен капиталдагы жактын үлүшүнө ылайык ар кандай төлөмдөр;

г) айыл чарба кооперативдеринин мүчөлөрүнө кооперативдик төлөмдөр;

д) инвестициялык фонддогу пайга ылайык төлөмдөр.

Жалпы чогулуштун чечими боюнча уюмдун катышуучуларынын ортосунда бөлүштүрүлгөн, уюмдун катышуучусу кошумча алган акциялардын (үлүштөрдүн) наркы, же болбосо баштапкынын ордуна алынган жаңы акциялардын номиналдык наркы менен ошол уюмдун уставдык капиталынын көбөйүшүнө байланыштуу, анын ичинен уюмдун мүлкүнүн эсебинен акцияларды (үлүштөрдү) уюмдун катышуучуларынын ортосунда бөлүштүрүүдө акционердин баштапкы акцияларынын номиналдык наркынын ортосундагы айырма дивиденд болуп саналбайт.

12) карыздык баалуу кагаздар боюнча дисконт - карыздык баалуу кагаздардын номиналдык наркы баштапкы жайгаштырылган наркынан (купонду эсепке албастан) же сатып алынган наркынан ( купонду эске албастан) жогору болушу;

13) карыздык баалуу кагаз - баалуу кагаз, эмитенттин - карыздык баалуу кагазды чыгарган уюмдун жана инвестордун - бул баалуу кагазды сатып алган жана зайымдын суммасын жана бул зайым боюнча төлөнүүчү пайызды кайтарууга укуктуу субъекттин мамилесин белгилөөчү зайым келишимин билдирет;

14) катышуу үлүшү - акционердик коомдордон жана пайдык инвестициялык фонддон тышкары, биргелешип түзүлгөн уюмда жеке жана юридикалык жактын мүлкү менен үлүштүк катышуусу;

15) киреше - активдердин (акчалай каражаттардын, башка мүлктүн) агымы, өсүшү же катышуучулардын салымдарын кошпогондо, салык төлөөчүнүн өздүк капиталынын көбөйүшүнө алып келген милдеттенмелердин азайышы;

16) карыздык баалуу кагаздар боюнча киреше - дисконт же купон (дисконтту же баштапкы жайгаштыруу наркынан жана/же сатып алуу наркынан сыйакыны эске алуу менен); вексель боюнча төлөмдөр;

17) Кыргыз Республикасындагы булактан алынган деп таанылган киреше - бул:

а) жумушчу алган эмгек кирешеси:

- киреше кайдан төлөнгөндүгүнө карабастан, Кыргыз Республикасында жүргүзүлгөн эмгек ишине байланыштуу;

- ишти аткарган жерине карабастан мамлекеттен же мамлекеттин атынан;

б) ата мекендик уюм же жеке ишкер тарабынан алынган ишкердик иштен киреше, буга Кыргызстандан тышкары жайгашкан туруктуу мекеме аркылуу ата мекендик уюм жүргүзгөн ишкердик иштен киреше алынган учурлар кирбейт;

в) Кыргыз Республикасында жайгашкан туруктуу мекеме аркылуу чет өлкөлүк уюм тарабынан жүргүзүлгөн ишкердик иштен алынган кирешелер;

г) ата мекендик уюм тарабынан төлөнгөн дивиденддер;

д) Кыргыз Республикасынын аймагында жайгашкан кыймылсыз мүлктү ижарага берүүдөн алынган ижара акысы;

е) ата мекендик уюмдун мүлктү сатуудан алган кирешеси, төмөнкүлөрдү кошпогондо:

- Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жайгашкан кыймылсыз мүлктү же Кыргыз Республикасынын чегинен тышкаркы жер казынасын пайдалануу укугун;

- чет өлкөлүк уюмдун катышуудагы капиталдык үлүшү же башка үлүшү;

ж) төмөнкүлөрдү сатуудан чет өлкөлүк уюмдун алган кирешеси:

- Кыргыз Республикасынын аймагында жайгашкан кыймылсыз мүлктү, же Кыргыз Республикасынын аймагында жайгашкан жер казынасын пайдалануу укугун;

- ата мекендик уюмда чет өлкөлүк уюмдун капиталдагы үлүшүн же башка катышуу үлүшүн;

з) Кыргыз Республикасында тобокелдикти камсыздандырууга же кайра камсыздандырууга тиешелүү камсыздандыруу сыйлыгы;

и) артист, спортчу, же артисттердин же спортчулардын тобунун Кыргыз Республикасында чыгуулардан же спорттук иш-чараны жүргүзүүдөн түшкөн киреше;

к) Кыргыз Республикасынын аймагындагы жерден казып алынган же суудан алынган пайдалуу кендерди, мунайды, жаныбарлар же өсүмдүктөр дүйнөсүнүн объекттерин сатуудан түшкөн сумма;

л) пайыздар, роялти, пенсия жана техникалык, консультациялык, башкаруучулук кызмат көрсөтүүлөр үчүн төлөнүүчү акы же төмөнкүлөр тарабынан төлөнүүчү ар кандай башка сумма:

- ата мекендик уюм же жеке ишкер тарабынан, Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жайгашкан туруктуу мекеме аркылуу ата мекендик уюм тарабынан жүргүзүлүүчү ишкердик иш менен байланышкан чыгашаларды кошпогондо;

- чет өлкөлүк уюм тарабынан Кыргыз Республикасында жайгашкан туруктуу мекеме аркылуу аталган уюм жүргүзүүчү ишкердик ишке байланыштуу чыгымдар катары төлөнгөн;

18) алтындан жана/же күмүштөн инвестициялык монеталар - Улуттук банк тарабынан эмиссияланган (чыгарылган) жана калктын салымдарын инвестициялоо жана жеке фондун түзүү үчүн арналган алтын жана/же күмүш монеталар;

19) исламдык баалуу кагаздар - белгиленген менчикте же ишкердик иште эмитенттин бөлүнбөгөн үлүшүнө менчик укугун күбөлөндүрүүчү, исламдык каржылоого ылайык чыгарылган баалуу кагаздар;

20) карыздык баалуу кагаздар боюнча купон (мындан ары - купон) - чыгаруу шарттарына ылайык эмитент тарабынан карыздык баалуу кагаздардын номиналдык наркынан ашык төлөнүүчү (төлөнүүгө тийиш) сумма;

21) лизинг компаниясы - ата мекендик уюм, чет өлкөлүк уюмдун филиалы жана/же өкүлчүлүгү, алардын түшкөн каражатынын кеминде 90 пайызын финансылык ижара (лизинг) келишимдери боюнча негизги каражаттарды сатуудан алынган каражаттар түзөт;

22) лотереялык иш - субъекттин топтук же массалык оюндарды уюштуруу боюнча иши, анын жүрүшүндө лотереянын уюштуруучусу лотереянын катышуучуларынын - лотереялык билеттердин менчик ээлеринин ортосунда Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жүзөгө ашырылуучу лотереянын байге фондунун утушун өткөрөт. Мында утуш лотереялык иштин субъектинин эркине жана иш-аракетине жараша болбойт;

23) маркировкаланган куймалар - алардын касиеттерин, мүнөздөмөлөрүн жана идентификациялык маалыматтарын көрсөтүү менен аларды андан ары идентификациялоо максатында шарттуу белгилер, тамгалар, сандар, графикалык белгилер же жазуулар түшүрүлгөн куймалар;

24) машина-трактордук станция - айыл чарба техникасын колдонуу менен айыл чарба өндүрүүчүсү же айыл чарба кооперативи үчүн агротехникалык ишти аткарган, айыл чарба техникасын техникалык тейлөө жана оңдоо боюнча кызматтарды көрсөткөн, ошондой эле алардын тетиктерин берүүнү жүзөгө ашыруучу уюм;

25) коммерциялык эмес уюм - төмөнкүдөй талаптарга жооп берүүчү уюм:

а) бул уюм Кыргыз Республикасынын коммерциялык эмес уюмдар жөнүндө мыйзамдарында, ошондой эле Кыргыз Республикасынын башка мыйзамдарында каралган уюштуруу-укуктук формада катталган;

б) бул уюм өз ишинин негизги максаты катары пайда табууну көздөбөйт жана алган пайданы анын мүчөлөрүнүн, уюштуруучулардын жана кызмат адамдарынын ортосунда бөлүштүрбөйт;

26) нумизматикалык (коллекциялык) монеталар - Улуттук банк тарабынан чектелген санда чыгарылуучу, маданий-агартуу максаттары үчүн арналган жана белгилүү бир тематикага ээ болгон монеталар;

27) акы төлөө - натуралдык жана акчалай түрдө толук көлөмдө же жарым-жартылай төлөнгөн же төлөнүүгө тийиш болгон берүүчүлөр үчүн керектөөчү же башка адам тарабынан берүүчүгө түз же кыйыр түрдө жүзөгө ашырылган төлөмдөрдүн бардык түрлөрүн камтыйт;

28) накталай эмес формада төлөө - электрондук банкинг аркылуу, төлөө терминалы, жекелештирилген электрондук капчык, электрондук төлөмдү программалык камсыз кылуу аркылуу төлөөнү кошкондо, салык төлөөчүнүн банктагы эсебине накталай акча каражаттарын төгүү жана/же акча каражаттарын которуу аркылуу төлөө, ошондой эле товар алмашуу (бартердик) операцияны жүргүзүү жолу менен төлөө;

29) накталай формада төлөө - салык төлөөчүнүн кассасына накталай акча каражаттарын төлөө;

30) маданият жана спорт уюмдары - менчигинин түрүнө карабастан коммерциялык жана коммерциялык эмес уюмдар, алардын ишинин негизги түрү маданий баалуулуктарды сактоо, түзүү, өнүктүрүү, жайылтуу жана өздөштүрүү жана маданий жыргалчылыктарды көрсөтүү, ошондой эле дене тарбия жана спорт жаатында кызматтарды көрсөтүү болуп саналат;

31) отчеттук мезгил - салык төлөөчү ушул Кодекстин талаптарына ылайык салык отчетторун берүүгө милдеттүү болгон календардык жылдан, кварталдан жана айдан турган мезгил;

32) пайдалуу кендер - жер казынасында камтылган табигый минералдык түзүлмөлөр, көмүрсуутек жана жер алдындагы суулар, алардын химиялык курамы жана физикалык касиети аларды материалдык өндүрүш жана керектөө чөйрөсүндө колдонууга мүмкүндүк берет;

33) товардын бузулушу - товардын бардык же айрым касиеттеринин начарлашы, анын натыйжасында мындай товар салык салынуучу берүүнүн максаты үчүн колдонулбайт;

34) карыздык баалуу кагаздар боюнча сыйакы - карыздык баалуу кагаздардын номиналдык наркынан баштапкы жайгаштыруунун наркынын (купонду эсепке албастан) же сатып алуу наркынын (купонду эсепке албастан) ашышы, аларды чыгаруу шарттары купонго акы төлөөнү карайт;

35) преференциялык калктуу конуштар - Министрлер Кабинети тарабынан аныкталуучу калктуу конуштар жана/же Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык өзгөчө статуска ээ болгон административдик-аймактык бирдиктер;

36) преференциялык чек ара аймактарындагы калктуу конуштар - Министрлер Кабинети тарабынан аныкталуучу жана өзгөчө жеңилдетилген салык режимине ээ болгон чек ара аймактарындагы калктуу конуштар;

37) туунду баалуу кагаздар - туунду баалуу кагаздардын маалыматтарынын базалык активине карата укуктарды күбөлөндүрүүчү баалуу кагаздар. Туунду баалуу кагаздарга төмөнкүлөр кирет: опциондор, своптор, форварддар, фьючерстер, депозитардык тил каттар, варранттар жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык туунду баалуу кагаздар деп таанылган башка баалуу кагаздар. Товарлардын стандартташтырылган партиялары, баалуу кагаздар, валюта жана финансылык инструменттер базалык активдер боло алышат;

38) пайдалуу кен чыккан жерлерди иштетүү - жер казынасынан пайдалуу кендерди ачуу, даярдоо жана алуу боюнча тоо-кен иштеринин комплекси;

39) роялти - төмөнкүлөр үчүн сыйакы катарында алынган ар кандай түрдөгү төлөмдөр:

а) компьютердик программаларды, кино, теле, видеофильмдерди же радио жана телекөрсөтүү үчүн жазууларды кошкондо, ар кандай адабият, искусство же илимдин чыгармаларына автордук укукту пайдалануу же пайдалануу укугун берүү үчүн;

б) өнөр жай менчик объектине, соода маркасына, дизайнга же моделге, планга, жашыруун формулага же процесске, же болбосо өнөр жайлык, коммерциялык же илимий тажрыйбаларга тиешелүү маалыматка (ноу-хау) укукту ырастоочу ар кандай патент үчүн.

Финансылык ижара (лизинг) келишими боюнча алынган сыйакылар роялтиге кирбейт.

Ушул Кодекстин XI бөлүмүнүн максатында "роялти" деп кендерди пайдалануу үчүн роялти салыгын төлөөчү тарабынан төлөнүүчү төлөм түшүнүлөт;

40) айыл чарба кооперативи - мүчөлөрү айыл чарба өндүрүүчүлөрү болуп саналган жана иши кооперативдин мүчөлөрүнө жана айыл чарба өндүрүүчүлөрүнө товарларды сатууга, кызматтарды көрсөтүүгө, жумуштарды аткарууга, ошондой эле алар өндүргөн айыл чарба продукцияларын жана айыл чарба продукциясын кайра иштетүү продуктуларын сатууга багытталган кооператив;

41) айыл чарба өндүрүүчүсү - айыл чарба продукциясын, ошондой эле акциздик товарлардан тышкары өз өндүрүшүндөгү айыл чарба продукциясын кайра иштетүү продуктуларын, мында бул уюмга же жеке адамга таандык негизги каражаттарды сатуудан түшкөн акчаны эске албастан, бул продукцияны сатуудан түшкөн каражат календардык жылдын ичинде товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатуунун жалпы көлөмүнүн 75 пайызынан кем эмести түзгөн шартта өндүрүүчү уюм же жеке адам;

42) инженердик-техникалык камсыз кылуу тармактары - электр, жылуулук, газ, суу менен камсыздоо жана саркынды сууларды чыгаруу процессинде түздөн-түз колдонулуучу коммуникациялардын жана курулмалардын жыйындысы;

43) шектүү милдеттенмелер - салык төлөөчү соттун чечими боюнча милдеттенмени токтотуунун, банкроттуктун, насыя берүүчүнүн жоюлушунун же өлүмүнүн же Кыргыз Республикасынын жарандык мыйзамдарында каралган доонун эскирүү мөөнөтүнүн аякташынын натыйжасында төлөбөгөн, ал төлөөгө тийиш болгон сумма;

44) камсыздандырылуучу - өзүнүн же үчүнчү жактын (пайда табуучунун) кызыкчылыгын камсыз кылуу максатында камсыздандыруучу менен келишим түзгөн жана камсыздандыруу келишиминде (камсыздандыруу полиси) аныкталган камсыздандыруу учуру келгенде зыяндын ордун толтуруу милдеттенмеси үчүн камсыздандыруучуга камсыздандыруу сыйлыгын (төгүмүн) төлөгөн, камсыздандыруу объектине кызыкчылыгы бар жеке адам же уюм;

45) камсыздандыруу сыйлыгы (төгүмү) - келишимде шартталган камсыздандыруу учуру келгенде камсыздандыруу суммасын төлөө (ордун толтуруу) милдеттенмелерин өзүнө алгандыгы үчүн камсыздандыруучуга камсыздандырылуучу тарабынан төлөнүүчү сумма, ал камсыздандырылуучу тарабынан бир жолку төлөм (камсыздандыруу сыйлыгы) же ай сайын, квартал сайын ж.б.у.с. камсыздандыруу келишиминин колдонулуу мөөнөтүнүн ичинде бөлүп төлөө (камсыздандыруу төгүмдөрү) менен төлөнөт;

46) камсыздандыруу суммасы (ордун толтуруу) - камсыздандыруу уюму тарабынан төлөнүүчү, камсыздандырылуучу, үчүнчү жактар же алардын мүлкү менен камсыздандыруу учуру келгенде камсыздандыруу суммасынын чегинде чыгашанын ордун жарым-жартылай же толугу менен толтуруу;

47) камсыздандыруу учуру - ал келип чыккан учурда мыйзамдын же келишимдин күчүнө ылайык камсыздандыруучу камсыздандыруу суммасын төлөөгө (ордун толтурууга) милдеттүү болгон окуя;

48) камсыздандыруучу - Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык камсыздандырууну жүзөгө ашырууга лицензиясы бар жана камсыздандыруу сыйлыгы (төгүмү) үчүн камсыздандырылуучу менен түзүлгөн камсыздандыруу келишимине (камсыздандыруу полиси) ылайык камсыздандыруу келишиминде аныкталган камсыздандыруу учуру келгенде камсыздандырылуучу же үчүнчү жак тарткан зыяндын ордун толтуруу милдетин өзүнө алган ата мекендик уюм;

49) субсидия - Министрлер Кабинети, Жогорку Кеңеш жана жергиликтүү кеңештер тарабынан салык төлөөчүгө анын экономикалык ишине байланышкан белгилүү бир шарттарды мурда же келечекте аткаруунун ордуна активдерди берүү түрүндө көрсөтүлүүчү жардам;

50) ири ишкердик субъекти - катары менен келген акыркы 12 айдагы түшкөн акчанын көлөмү 30000000 сомдон ашкан уюм же жеке ишкер.

Салык отчетторун тапшыруу жана салык төлөө максатында ушул пунктта белгиленген өлчөмдү азайтуу учурунда, субъект календардык жылдын аягына чейин ири ишкердиктин субъекти катары каралат.

Салыктарды администрациялоо максатында ыйгарым укуктуу салык органынын функциялык бөлүмү тарабынан субъект, эгерде ал Министрлер Кабинети белгилеген критерийлерге ылайык келсе, ири салык төлөөчү деп таанылат;

51) курорттук-ден соолукту чыңдоо чөйрөсүнүн субъекти - тигил же бул тиричилик, транспорттук, оюн-зоок, ден соолукту чыңдоо жана дарылоо кызматтарын көрсөтүү менен эс алуучуларды кабыл алуу жана убактылуу жашоо үчүн жайгаштыруу боюнча кызматтарды көрсөтүүчү уюм же жеке ишкер. Санаториялык, санаториялык-курорттук мекемелер, оюн-зоок, спорт жана эс алуу үйлөрү жана базалары, профилакторийлер, мейман үйлөрү, пансионаттар, кемпингдер жана ушундай багыттагы башка мекемелер, ошондой эле ушундай максатта пайдаланылуучу жеке үйлөр жана алардын бөлүктөрү салык максатында ушундай субъекттер деп таанылат;

52) чакан ишкердик субъекти - катары менен келген акыркы 12 айдагы түшкөн акчанын жыйынды көлөмү 8000000 сомдон ашпаган уюм же жеке ишкер.

Салык отчетторун тапшыруу жана салык төлөө максатында ушул пунктта белгиленген өлчөмдү жогорулаткан учурда, субъект календардык жылдын аягына чейин чакан ишкердик субъекти катары каралат;

53) коомдук тамактануу субъекти - коомдук тамактануу кызматтарын көрсөткөн уюм же жеке ишкер (ресторан, кафе, ашкана, тез татым, бар жана башка коомдук тамактануу пункттары);

54) орто ишкердик субъекти - катары менен келген акыркы 12 айдагы түшкөн акчанын жыйынды көлөмү 8000000 сомдон ашкан, бирок 30000000 сомдон ашпаган сумманы түзгөн уюм же жеке ишкер.

Салык отчетторун тапшыруу жана салык төлөө максатында ушул пунктта белгиленген өлчөмдү жогорулаткан же азайткан учурда, субъект календардык жылдын аягына чейин орто ишкердиктин субъекти катары каралат;

55) инженердик-техникалык камсыз кылуу тармактарына технологиялык туташуу - инженердик-техникалык жана уюштуруу иш-чараларынын комплекси, анын ичинде:

а) инженердик-техникалык камсыз кылуу тармактарын реконструкциялоого жана өнүктүрүүгө техникалык шарттарды иштеп чыгуу;

б) курулуш-монтаждоо иштери;

в) жабдууларды орнотуу;

г) объекттерди мындай тармакка туташтыруунун технологиялык мүмкүнчүлүгүн түзүү максатында инженердик-техникалык камсыз кылуу тармагын өнүктүрүү жана техникалык жактан оң абалда кармоо үчүн адистештирилген уюмдар көрсөткөн/аткарган башка кызматтар жана жумуштар;

56) айыл чарба багытындагы соода-логистикалык борбор - жыйындысында төмөнкү белгилерге ылайык келүүчү уюм:

а) ички рынокту айыл чарба продукциясы менен камсыз кылуу, ата мекендик айыл чарба продукциясын жана өзү өндүргөн жана башка субъекттер тарабынан өндүрүлгөн ата мекендик айыл чарба продукциясын кайра иштетүү продуктуларын экспорттоо жана сатуу боюнча иштерди жүзөгө ашырууга тийиш;

б) айыл чарба продукциясын, айыл чарба продукциясын кайра иштетүү продуктуларын сорттоо, калибрлөө, сактоо, маркалоо, таңгактоо, ташуу, кайра иштетүү үчүн арналган өндүрүштүк, администрациялык, кампалык жана башка имараттар, жайлар жана курулмалар жайгашкан жер участогунан (жер участокторунан) турган, пайдалануу же менчик укугунда таандык болгон мүлктүк комплекс;

57) жыштыкты (кубаттуулукту) жөнгө салуу боюнча кызмат көрсөтүүлөр - иш жүзүндөгү электр кубаттуулугунун кубаттуулуктун өтүүсүнүн суткалык графигинде билдирилген анын чоңдугунан четтөөлөрүн баланстоо боюнча уюштуруучулук жана технологиялык жактан байланышкан чаралардын комплексин камтыган, параллелдүү иштөө жөнүндө эл аралык келишимдерге катышуучу мамлекеттердин энергетикалык тутумдарынын бирикмесинде бирдиктүү жыштык менен энергетикалык тутумдардын ишенимдүү параллелдүү иштөөсүн камсыз кылуу максатында тутумдук оператор - "Кыргызстандын улуттук электр тармагы" ачык акционердик коому тарабынан көрсөтүлүүчү кызматтар;

58) товарды жоготуу - товардын жок кылынышына жана/же жоготулушуна негиз болгон окуя. Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларында белгиленген табигый кемүү ченемдеринин чегинде салык салынуучу субъект тарабынан товарларды жоготуп алышы жоготуу деп эсептелбейт;

59) финансылык ижара - Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте түзүлгөн, финансылык чөйрө келишиминин же лизинг алуучу лизингдик төлөмдөрдү төлөөсүн караган исламдык каржылоого ылайык иджара мунтахийя биттамллик жана кемүүчү мушарака келишиминин негизинде жүргүзүлүүчү негизги каражат катары пайдалануу үчүн лизинг берүүчү товарды лизинг алуучуга өткөрүп бериши боюнча ижара мамилелеринин өзгөчө түрү;

60) финансылык кызмат көрсөтүүлөр - бул:

а) насыялар, зайымдар, исламдык каржылоо келишимдери боюнча операциялар, карыздык милдеттенмелерди берүү жана өндүрүү, кепилчиликтерди жана/же кепилдиктерди берүү, банктык кепилдиктерди берүү, карыздык милдеттенмелерди башкаруу;

б) депозиттер, исламдык каржылоо келишимдери боюнча операциялар, уюмдун жана жеке жактын банктык эсебин, анын ичинде корреспонденттик банк эсептерин ачуу жана жүргүзүү;

в) төлөмдөр, которуулар, карыздык милдеттенмелер, чектер жана коммерциялык жүгүртүлүп жаткан төлөм каражаттары менен жүргүзүлгөн операциялар, инкассо боюнча операциялар;

г) ушул жакка таандык болгон аффинаждалган баалуу металлдардын жеке саны көрсөтүлүүчү жеке жактардын жана уюмдардын металлдан жасалган эсептерин ачуу жана киргизүү;

д) мыйзамдуу төлөм каражаттары болуп саналган валюта, банкноттор жана накталай акча менен операциялар, ошондой эле аффинаждалган стандарттык жана өлчөнгөн куймалар, инвестициялык монеталар менен нумизматикалык монеталарды эске албаганда, операциялар;

е) акциялар, облигациялар жана башка баалуу кагаздар менен төлөм карточкалар, ошондой эле акциз маркалары менен жүргүзүлгөн операциялар, буга баалуу кагаздардын сакталышын камсыз кылуу боюнча кызмат көрсөтүүлөрдү кошпогондо, чарба жүргүзүүчү шериктиктердин жана коомдордун капиталына катышуунун үлүштөрү менен жүргүзүлгөн операциялар;

ж) инвестициялык фонддорду башкаруу;

з) клирингдик операциялар, анын ичинде төлөмдөрдү жыйноо, салыштырып текшерүү, сорттоо жана ырастоо, ошондой эле алар менен өз ара чегерүүнү жүргүзүү жана клирингге катышуучулардын - банктык операциялардын айрым түрлөрүн жүзөгө ашырган банктар менен уюмдардын так позицияларын аныктоо;

и) аккредитивдерди ачуу жана тейлөө;

к) банктын исламдык каржылоого ылайык келишим боюнча акча каражаттарын тартуу жана жайгаштыруу боюнча операциясы;

л) банк үчүн Улуттук банктын лицензиясында көрсөтүлгөн башка операциялар дагы финансылык кызмат көрсөтүүлөр болуп саналат;

61) баалуу кагаздар - акциялар, карыздык баалуу кагаздар, туунду баалуу кагаздар, исламдык баалуу кагаздар жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык баалуу кагаздар деп таанылган мүлктүк укуктун башка объекттери;

62) мүчөлүк акылар - коммерциялык эмес уюмдун уюштуруу документтеринде каралган өлчөмдө жана тартипте алардын мүчөсү тарабынан берилүүчү активдер, мындай берүү товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү ошол уюмдун мүчөсүнө акысыз же болбосо өздүк наркынан төмөнкү баада утурлама берүү менен шартталбаса;

63) экономикалык (баланстык) запастар - Кыргыз Республикасынын пайдалуу кендеринин запастарынын мамлекеттик балансында иштетүү үчүн экономикалык жактан максатка ылайыктуу катары эсепке алынган пайдалуу кендердин запастары.

175-берене. Салыктык эсепке алуу жана салык төлөөчүнүн салык саясаты

1. Салыктык эсепке алуу ушул Кодекске ылайык салык төлөөчүнүн салык саясатында чагылдыруучу салык милдеттенмелерин эсептөө үчүн маалыматтарды жалпылоо тутумун билдирет.

2. Салык төлөөчүнүн салык саясаты салык төлөөчү тарабынан түзүлгөн документ болуп саналат, анда төмөнкүлөр белгиленет:

1) салык салуу элементтеринин курамы жана салыктык базасын эсептөөнүн өзгөчөлүктөрү;

2) кирешелерди жана чыгашаларды салыктык эсепке алуу ыкмалары;

3) топтор боюнча негизги каражаттарды идентификациялоо тартиби;

4) салыктык амортизациянын ыкмалары;

5) эгерде салык төлөөчү ушул Кодекстин талаптарына ылайык өзүнчө эсепке алууну жүргүзүүгө милдеттүү болсо, өз-өзүнчө эсепке алууну жүргүзүү эрежелери;

6) салык төлөөчү тарабынан салык салынуучу жана/же бошотулган берүүлөрдү жүзөгө ашырууда эсепке алынууга тийиш болгон КНС суммасын аныктоо эрежелери;

7) акциз алынуучу чийки заттан акциз алынуучу товарды өндүрүүдө эсептен чыгарылууга тийиш болгон акциздин суммасын аныктоо эрежелери;

8) товарды өндүрүү процессинде чийки заттардын жана материалдардын калдыктарынын жана коромжуларынын технологиялык ченемдери;

9) баштапкы салыктык документтердин тизмеги;

10) салыктык эсепке алуунун регистрлери;

11) салык милдеттенмелерин эсептөөгө жана аткарууга тиешеси бар салыктык эсепке алуунун башка эрежелери жана ыкмалары.

3. Салык саясатына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө чечим календардык жылдын башынан тартып, ал эми Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын өзгөртүүдө - салык мыйзамдарына киргизилген мындай өзгөртүү күчүнө кирген күндөн эрте эмес колдонулат.

4. Эгерде ушул беренеде көрсөтүлгөн ыкмалар, тартип, эрежелер жана технологиялык ченемдер Кыргыз Республикасынын тармактык мыйзамдары менен жөнгө салынбаса, анда салык төлөөчү товарларды өндүрүү процессинде ыкмаларды, тартиптерди, эрежелерди, ошондой эле калдыктардын технологиялык ченемдерин жана чийки заттар менен материалдардын коромжулугун салык саясатында белгилөөгө укуктуу.

176-берене. Салыктык кирешелерди жана чыгашаларды эсепке алуу ыкмасы

1. Салык төлөөчү салык максаттары үчүн кирешелерди жана чыгашаларды эсепке алуу ыкмасы же кассалык ыкма менен аныктайт.

2. Эгерде ушул Кодексте башкача белгиленбесе, эсепке алуу ыкмасы боюнча кирешелерди жана чыгашаларды салыктык эсепке алуу Кыргыз Республикасынын бухгалтердик эсеп жөнүндө мыйзамдарына ылайык жүргүзүлөт.

3. Кассалык ыкма менен кирешелерди жана чыгашаларды салыктык эсепке алуу ушул Кодекстин 180-беренесинин талаптарына ылайык жүргүзүлөт.

4. Эсепке алуу ыкмасынан кассалык ыкмага өтүү жана тескерисинче өтүү салык төлөөчү тарабынан өткөн жылдын бирдиктүү салык декларациясында мындай өтүү фактысын чагылдыруу менен учурдагы жылдын 1-январынан тартып жүргүзүлөт.

5. Салык төлөөчү колдонгон кирешелерди жана чыгашаларды салыктык эсепке алуунун ыкмасын өзгөртүүдө, салыктын суммасына таасир этүүчү кирешелерди, чыгашаларды жана башка элементтерди эсепке алууга түзөтүүлөр салык төлөөчү тарабынан учурдагы жылдын 1-январына карата киргизилет, мында жогорудагы элементтердин бири да эсепке алынбай калбайт же эки жолу эске алынбашы керек.

6. Салыктарга карата бартердик операциялар, насыя берүүчү укуктарын өткөрүп берүү мындай операцияларды эсеп-фактуралар менен милдеттүү түрдө жол-жоболоштуруу аркылуу колдонулуучу баа боюнча товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатуу деп таанылат.

7. Салык салуу максаттары үчүн салык төлөөчүлөрдүн кирешелеринин жана чыгашаларынын курамына активдерди жана милдеттенмелерди кайра балоонун же арзандатуунун, анын ичинде Кыргыз Республикасынын бухгалтердик эсеп жөнүндө мыйзамдарына ылайык жүргүзүлгөн акча агымдарын дисконттоо аркылуу жыйынтыктары киргизилбейт.

8. Эгерде бир эле киреше кирешелердин бир нече беренелеринде каралса, анда мындай кирешеге бир гана жолу салык салынат. Эгерде бир эле сарптоолор чыгашалардын бир нече беренелеринде каралса, анда мындай чыгымдар кирешеден бир гана жолу алып салынууга тийиш. Бир дагы кирешеге же пайдага эки жолу салык салынышы мүмкүн эмес жана бир дагы чыгаша салык салынуучу базаны эки жолу азайтышы мүмкүн эмес.

177-берене. Салыктык эсепке алуу документтери

1. Төмөнкүлөр салыктык эсепке алуу документтери болуп саналат:

1) баштапкы эсепке алуу документи, бухгалтердин маалымкатын кошкондо;

2) салыктык эсепке алуу регистрлери;

3) салыктык базаны эсептөө;

4) салык отчеттуулугу.

2. Датасы, өлчөмү жана кирешенин же чыгымдын мүнөзүн, ошондой эле бүтүмдүн катышуучуларын тастыктаган документ баштапкы эсепке алуу документи болуп саналат.

3. Салык төлөөчү тарабынан баштапкы эсепке алуу документин толтуруунун формасы жана тартиби төмөнкүлөргө карата белгиленет:

1) эсеп-фактуралар, кассалык чек, товардык чектер, сатып алуу актылары, кириш жана чыгыш кассалык ордерлер жана башка документтер - Министрлер Кабинети тарабынан;

2) төлөм документтери - Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы тарабынан жана банк тажрыйбасындагы иштиктүү жүгүртүү адаттарында колдонулган;

3) ушул бөлүктүн 1 жана 2-пункттарына ылайык аныкталбаган башка баштапкы эсепке алуучу документтер, ошондой эле салык төлөөчүнүн салык саясаты менен - салыктык эсепке алуунун регистри.

4. Салыктык эсепке алуу регистрлери салыктык базанын эсептөөсүндө чагылдыруу үчүн баштапкы эсепке алуу документтеринде, салыктык эсепке алуунун аналитикалык маалыматтарында камтылуучу маалыматтарды тутумдаштыруу жана топтоо үчүн арналган.

Салыктык эсепке алуу регистрлери кагазда атайын формалар түрүндө, электрондук түрдө жана/же ар кандай башка булактарда жүргүзүлөт.

5. Салыктык эсепке алуу регистрлеринин формалары жана аларда салыктык эсепке алуунун аналитикалык маалыматтарын чагылдыруу тартиби, баштапкы эсепке алуу документтеринин маалыматтары салык төлөөчү тарабынан өз алдынча иштелип чыгат жана салык төлөөчүнүн салык саясатына тиркемелер менен белгиленет.

6. Салыктык эсепке алуу үчүн документтер катары саналган салыктык базаны аныктоо үчүн салыктык эсепке алуунун регистрлеринин формалары милдеттүү түрдө төмөнкү реквизиттерди камтышы керек:

1) регистрдин аталышын;

2) түзүү мезгилин жана датасын;

3) натуралай жана/же акчалай билдирилген операциялардын өлчөгүчтөрүн;

4) чарбалык операциялардын аталышын;

5) көрсөтүлгөн регистрлерди түзүүгө жооптуу адамдын койгон колун жана койгон колду чечмелөөнү.

7. Салыктык эсепке алуу регистрлериндеги чарбалык операцияларды чагылдыруунун тууралыгын аларды түзгөн жана кол койгон адам камсыз кылат.

Салыктык эсепке алуунун регистриндеги каталарды оңдоо датасын жана анын негизин көрсөтүү менен оңдоо киргизген жооптуу адам тарабынан негизделүүгө жана кол коюу аркылуу тастыкталууга тийиш.

8. Салык контролун жүргүзүүдө чакан ишкердик субъектиси баштапкы салык документтерин, салыктык эсепке алуу регистрлерин, салык базасын эсептөөнү жана салык отчетторунан башка документтерди берүүгө милдеттүү эмес.

9. Салыктык эсепке алуу документтери салык төлөөчү тарабынан мамлекеттик же расмий тилде түзүлөт.

Чет тилинде түзүлгөн башка эсепке алуу документтери болгондо, салык органынын талабы боюнча салык төлөөчү мындай документтердин мамлекеттик же расмий тилге которулушун камсыз кылууга милдеттүү.

10. Уюм жоюлганда, ошондой эле жеке ишкердин иши токтотулганда, мамлекеттик реестрден чыгарылгандан кийин мамлекеттик архивге берилүүгө тийиш болгон документтерди кошпогондо, салыктык эсепке алуу документтери жок кылынышы мүмкүн.

178-берене. Эсеп-фактура. КНС төлөөчү тарабынан жол-жоболоштурулуучу эсеп-фактура

1. Эсеп-фактура товарларды сатууда, кызмат көрсөтүүдө жана жумуштарды аткарууда салык төлөөчү тарабынан жол-жоболоштурулуучу салык документи болуп саналат.

2. Ушул беренеде каралган учурларды кошпогондо, Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарынын жана Кыргыз Республикасынын электрондук башкаруу жана электрондук кол тамга жөнүндө мыйзамдарынын талаптарына ылайык эсеп-фактура электрондук документ түрүндө жол-жоболоштурулууга тийиш.

3. Салык төлөөчү эсеп-фактураларды Министрлер Кабинети белгилеген учурларда электрондук документ түрүндө жол-жоболоштурулуу мүмкүнчүлүгү болбогондо, мындай салык төлөөчү эсеп-фактураны кагаз алып жүрүүчүдө үч нускада жол-жоболоштурууга укуктуу, андан соң Министрлер Кабинети белгилеген мөөнөттөрдө жана тартипте электрондук эсеп-фактураны жол-жоболоштурат.

4. Эсеп-фактураны кагаз түрүндө жол-жоболоштурган салык төлөөчү эсеп-фактуранын бир нускасын учурдагы салыктык эсепке алуу жери боюнча салык органына берүүгө милдеттүү:

1) КНС салык төлөөчү - салыктык мезгил үчүн КНС боюнча отчет менен бирге;

2) КНС төлөбөгөн салык төлөөчү - эсеп-фактура кагаз түрүндө таризделген айдан кийинки айдын 25инен кечиктирбеген мөөнөттө.

5. Ушул Кодекске ылайык калкка товарларды сатууда, кызмат көрсөтүүдө жана жумуш аткарууда ККМ аркылуу эсептешүү жүргүзүү шартында салык төлөөчү эсеп-фактураны жол-жоболоштурбай коюуга укуктуу.

Ушул бөлүктүн шарттары боюнча салык төлөөчү сатып алуучунун талабы менен эсеп-фактураны берүүгө милдеттүү.

6. Салык төлөөчү ушул берененин 5-бөлүгүндө каралган товарларды берүүдө, жумуштарды аткарууда жана кызматтарды көрсөтүүдө, эсеп-фактура бирдиктүү эсеп-фактура менен өткөн айдан кийинки айдын 10 жумушчу күнүнөн кечиктирбестен жол-жоболоштурулат.

7. Ушул Кодекстин 28-беренесинин 4-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чет өлкөлүк уюмду кошпогондо, КНС салык төлөөчү төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) ушул Кодекстин талаптарына ылайык эсеп-фактураларды жол-жоболоштурууга;

2) берүүлөрдүн жана сатып алынган материалдык ресурстардын эсеп-фактураларынын эсебин жүргүзүүгө.

8. Салык салынуучу берүүнүн өлчөмүн түзөтүүдө Министрлер Кабинети аныктаган тартипте кошумча эсеп-фактура жол-жоболоштурулат.

9. Жараксыз эсеп-фактураны кошпогондо, эсеп-фактура КНС салык төлөөчүсү тарабынан ушул Кодексте каралган тартипте эсепке алуу үчүн алынган материалдык ресурстар боюнча КНС суммаларын кабыл алуу үчүн негиз болуп саналат.

10. Эсеп-фактуранын формасы, аны жол-жоболоштуруу жана колдонуу тартиби, ошондой эле электрондук документ түрүндө эсеп-фактураны түзүү жана жүгүртүү тартиби Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

11. Ушул берененин 7-бөлүгүндө көрсөтүлбөгөн салык төлөөчү эсеп-фактураны төмөнкүдөй жол-жоболоштурат:

1) ыктыярдуу тартипте;

2) милдеттүү тартипте - Министрлер Кабинети белгилеген мөөнөттөрдө.

179-берене. Чакан ишкердик субъекттерин салыктык эсепке алуу

1. КНС боюнча катталбаган чакан ишкердик субъекти кассалык ыкмага ылайык кирешелерди жана чыгашаларды эсепке алууга укуктуу.

2. Акыркы 12 ай катары менен түшкөн акчанын суммасы КНС бошотулган берүүлөрдөн түшкөн акчаны эсепке албаганда, 8000000 сомдон ашкан субъект, ошол календардык жылдан кийинки жылдын биринчи күнүнөн баштап, эсепке алуунун кассалык ыкмасын колдонуу укугунан ажырайт.

3. Түшкөн акчанын суммасы ушул берененин 2-бөлүгүндө белгиленген өлчөмдөн ашпаган чакан ишкердик субъекти календардык жылдан кийинки жылдын биринчи күнүнөн баштап эсепке алуунун башка ыкмасына өтүүгө укугу бар.

180-берене. Эсепке алуунун кассалык ыкмасы

1. Эсепке алуунун кассалык ыкмасы - кирешелерди жана чыгашаларды эсепке алуу ыкмасы, ага ылайык киреше төлөм келип түшкөн күнү таанылат, ал эми чыгашалар акча каражаттары төлөнгөн күнү таанылат.

2. Эгерде салык төлөөчү акчалай каражаттарды төлөөнүн ордуна башка мүлктү, мүлктүк укуктарды, жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн жыйынтыктарын алса, киреше мүлктү өткөрүп берүү күнүндө, мүлктү же мүлктүк укуктарды өткөрүп берүү актысында көрсөтүлгөн мүлктүк укуктарды өткөрүп берүү күнүндө, ошондой эле аткарылган иштердин же көрсөтүлгөн кызматтардын актысында көрсөтүлгөн иштерди же кызматтарды кабыл алган күн таанылат.

Өз ара талаптарды эсепке алууда киреше бүтүмдүн бир тарабынын бүтүмдүн экинчи тарабынан өз ара талаптарды эсептешүү жүргүзүүгө экинчи тараптын ниетин ырастоочу документти алган күнү таанылат.

3. Эгерде салык төлөөчү акча төлөөнүн ордуна башка мүлктү, мүлктүк укуктарды, жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн натыйжаларын өткөрүп берсе, чыгашалар мүлктү же мүлктүк укуктарды өткөрүп берүү актысында көрсөтүлгөн мүлктү же мүлктүк укуктарды өткөрүп берген күн, ошондой эле аткарылган жумуштардын же көрсөтүлгөн кызматтардын актысында көрсөтүлгөн иштерди же кызматтарды кабыл алган күнү таанылат.

Өз ара талаптарды эсепке алууда чыгаша бүтүмдүн бир тарабы бүтүмдүн экинчи тарабынан өз ара эсептешүү жүргүзүлгөндүгү жөнүндө билдирүү алган күнү таанылат.

4. Мүлктү, анын ичинде баалуу кагаздарды жана негизги каражаттарды алуу, бул мүлккө менчик укугун өткөрүп берүү күнүндө чыгымдар катары таанылат.

181-берене. Өз-өзүнчө эсепке алуу жана аны жүргүзүү эрежелери

1. Иштин түрлөрүн жүзөгө ашыруучу, алар үчүн ушул Кодексте салык салуунун ар кандай шарттары каралган салык төлөөчүлөр салык салуу объекттерине өз-өзүнчө эсепке алуу жүргүзүүгө милдеттүү, анын ичинде:

1) жеке ишине жана жөнөкөй шериктиктин ишине карата жөнөкөй шериктик келишимине ылайык эсепке алуу жүргүзүү милдети жүктөлгөн салык төлөөчү;

2) жеке ишине жана ишенимдүү башкарууну уюштуруучунун мүлкүн башкаруу боюнча ишке карата ишенимдүү башкаруу келишимине ылайык эсепке алуу жүргүзүү милдети жүктөлгөн салык төлөөчү;

3) ар кандай салык режимдерин колдонуу менен ишти жүзөгө ашырган салык төлөөчү;

4) салык салуунун ар кандай шарттарына тийиштүү иштин түрлөрүн жүзөгө ашырган салык төлөөчү.

2. Өз-өзүнчө эсепке алуу салык төлөөчүлөр тарабынан бухгалтердик эсепке алуу маалыматтарынын негизинде жүргүзүлөт.

3. Иштин түрлөрүнүн ортосунда чыгымдарды бөлүштүрүүдө салык төлөөчү иштин ушул түрүнө тийиштүү көрсөткүчтөрдүн каалаганын тандап алууга укуктуу:

1) сатуудан түшкөн акча;

2) түздөн-түз чыгымдар;

3) жайлардын аянты.

Чыгымдар товардын, иштердин, кызмат көрсөтүүлөрдүн ар бир түрүнө туура келип, тандап алынган көрсөткүчтүн үлүшүнө пропорциялуу бөлүштүрүлөт.

Салык салуунун ар кандай шарттары каралган иштин түрлөрүнүн ортосундагы чыгашаларды бөлүштүрүү салык төлөөчүнүн салык саясатында белгиленүүгө тийиш.

Эгерде чыгашаларды бөлүштүрүү үчүн тандап алынган көрсөткүч салык төлөөчү тарабынан ушул беренеге ылайык белгиленбесе, ыйгарым укуктуу салык органы ушул беренеде белгиленген каалаган көрсөткүчтү колдонуу менен салык төлөөчүнүн чыгашаларын өз алдынча бөлүштүрүүгө укуктуу.

Иштин белгилүү бир түрүнө таандык болгон кирешелер жана чыгашалар ушул Кодекстин талаптарына ылайык эсепке алуу документтери менен ырасталууга тийиш.

182-берене. Финансылык ижараны эсепке алуунун өзгөчөлүктөрү

1. Финансылык ижарага берилген жана/же алынган негизги каражаттардын наркы финансылык ижара келишимин же исламдык каржылоого ылайык иджара мунтахийя биттамлик келишимин түзүү учурунда аныкталат.

2. Салык салуу максатында финансылык ижара лизинг алуучу тарабынан негизги каражаттарды сатып алуу деп таанылат.

3. Лизинг алуучу негизги каражаттардын менчик ээси, ал эми лизингдик төлөмдөр лизинг алуучуга лизинг берүүчү тарабынан берилген насыя боюнча төлөм катары каралат.

183-берене. Жеңилдетилген салык салууга тийиш болгон өнөр жайлык иштин преференциялык түрлөрү

1. Министрлер Кабинети преференциялык калктуу конуштардын аймагында жүзөгө ашырылуучу жана жеңилдетилген салык салууга тийиш болгон өнөр жайлык иштин преференциялык түрлөрүнүн тизмегин 5 жылда бир жолудан кем эмес бекитет.

Жеңилдетилген салык салууга жаткан өнөр жайлык иштин преференциялык түрлөрүнүн тизмегин кайра бекитүү калктуу конушту өнүктүрүүгө берилген жеңилдиктердин натыйжалуулугун талдоонун негизинде жүзөгө ашырылат.

Мында тизмекке төмөнкүлөр киргизилет:

1) инновациялык технологияларга негизделген өнөр жайлык өндүрүштүн бардык түрлөрү;

2) жеңил жана тамак-аш өнөр жайлары;

3) электр энергетикасы;

4) айыл чарба продукциясын кайра иштетүү;

5) чогултуу өндүрүшү;

6) экспортко багытталган кандай болбосун өндүрүш.

2. Эгерде ушул беренеде башкача белгиленбесе, өнөр жай ишининин преференциялык түрүн жүзөгө ашыруучу ишканага белгилүү бир преференциялык калктуу конуштун аймагынын чегинде салыктар боюнча жеңилдиктерди берүү жөнүндө чечим жергиликтүү өз алдынча башкаруунун өкүлчүлүктүү органдарынын токтому менен бекитилген инвестициялык макулдашуунун негизинде кабыл алынат. Инвестициялык макулдашуулар инвестицияларды тартуу чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу орган тарабынан иштелип чыгат.

Преференциялык калктуу конуштун жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары инвестициянын көлөмүн, продукцияны сатуудан түшкөн акчанын суммасын жана төлөнгөн киреше салыгынын жалпы суммасын эске алган ченемди бекитүү менен 5 жылга инвестициялык макулдашуу түзөт.

Инвестициялык макулдашууда белгиленген ченемдер аткарылса, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары түзүлгөн инвестициялык келишимдин колдонулушун кийинки 5 жылга узартууга укуктуу.

Эгерде инвестициялык макулдашуунун шарттары аткарылбаса, салык төлөөчү жеңилдетилген салык төлөө укугунан ажырайт жана инвестициялык макулдашуунун бүткүл колдонулуу мезгили үчүн салыктарды төлөйт.

3. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, салыктар боюнча берилген жеңилдиктер жаңыдан түзүлгөн ишканаларга карата колдонулат жана аларга жеңилдиктер берилген калктуу конуштан тышкары жайгашкан алардын обочолонгон бөлүмдөрүнө жайылтылбайт.

4. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык өзгөчө статуска ээ болгон администрациялык-аймактык бирдиктин аймагынын чектеринде салыктар боюнча жеңилдиктер ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган инвестициялык макулдашууну түзүүнү талап кылбастан, аларга жеңилдиктер берилген администрациялык-аймактык бирдиктин аймагынын чегинен тышкары жайгашкан алардын обочолонгон бөлүмдөрүн кошпогондо, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык өзгөчө статуска ээ жана администрациялык-аймактык бирдиктин салык органдарында салыктык каттоосу бар жана ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган аталган администрациялык-аймактык бирдиктин аймагында ишин жүзөгө ашырган салык төлөөчүлөргө берилет.

VII БӨЛҮМ. КИРЕШЕ САЛЫГЫ

22-глава. Жалпы жоболор

184-берене. Бул бөлүмдө пайдаланылуучу түшүнүктөр жана терминдер

Ушул бөлүмдүн максаттары үчүн төмөнкүдөй түшүнүктөр жана терминдер пайдаланылат:

1) утуш - оюндарга, анын ичинде кумар оюндарына лотереяларга, утуштарга, конкурстарга, мелдештерге, олимпиадаларга, фестивалдарга жана башка ушундай иш-чараларга катышуудан салык төлөөчү байге же акчалай төлөм катары ала турган кирешелердин ар кандай түрлөрү;

2) киреше - активдердин көбөйүшү, акча наркына ээ болгон материалдык баалуулуктарды алуу жана/же материалдык пайда көрүү, ошондой эле салык төлөөчүнүн милдеттенмелерин азайтуу;

3) багуудагы адам - салык төлөөчүнүн кирешесинин эсебинен жашаган, кирешеси жок, анын жакын тууганы.

(КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

185-берене. Киреше салыгын төлөөчү

1. Киреше салыгын төлөөчү болуп төмөнкүдөй жак эсептелет:

1) Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналган, киреше алган жеке жак;

2) Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналбаган, бирок Кыргыз Республикасында жашап турууга укугу же кайрылман статусу бар, киреше алган резидент-жеке жак;

3) Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналбаган, бирок Кыргыз Республикасында жашап турууга укугу же кайрылман статусу жок, Кыргыз Республикасындагы булактан киреше алган резидент-жеке жак;

4) Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналбаган, Кыргыз Республикасындагы булактан киреше алган резидент эмес-жеке жак.

2. Эгерде ушул Кодексте башкача каралбаса, жеке жакка кирешесин төлөп берүүдө бюджетке киреше салыгынын суммасын эсептөө, кармап калуу жана төлөө салык агенти тарабынан жүзөгө ашырылат.

3. Жеке ишкер салык агенти болуп саналгандан башка учурда бул жеке ишкер киреше салыгын төлөөчү болуп эсептелбейт.

186-берене. Салык салынуучу объект

Төмөнкүлөрдөн киреше алуучу ишкердик ишти кошпогондо, экономикалык ишти жүргүзүү киреше салыгы салынуучу объект болуп саналат:

1) Кыргыз Республикасынын жарандары үчүн - Кыргыз Республикасындагы булактан жана/же Кыргыз Республикасынын чегинен сырттагы булактан;

2) Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналбаган, бирок Кыргыз Республикасында жашап турууга укугу же кайрылман статусу бар резидент-жеке жак үчүн - Кыргыз Республикасындагы булактан жана/же Кыргыз Республикасынын чегинен сырткары булактан;

3) Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналбаган, жашап турууга укугу же кайрылман статусу жок резидент-жеке жак үчүн - Кыргыз Республикасындагы булактан;

4) Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жерлерде катталган ата мекендик уюмдардын филиалынын жана/же өкүлчүлүгүнүн кызматкери болуп эсептелген Кыргыз Республикасынын резиденти эмес-жеке жакты кошпогондо, Кыргыз Республикасынын резиденти эмес-жеке жак үчүн - Кыргыз Республикасындагы булактан.

2. Кыргыз Республикасындагы булактардан алынган кирешелерге киреше салыгын салуу киреше төлөнгөн жерине, анын ичинде Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары төлөнгөн кирешелерге карабастан жүзөгө ашырылат.

3. Эгерде ушул Кодексте мындай милдеттенмелер каралса, тандалып алынган салык режимине туура келген салык милдеттенмелерин аткарган учурда, жеке ишкер катары катталган же катталууга тийиш болгон жеке жактын пайдасынын суммасы киреше салыгын салуучу объект болуп саналбайт.

187-берене. Салыктык база

1. Киреше салыгы боюнча салыктык база, эгер бул бөлүмдө башкача каралбаса, салык төлөөчү тарабынан салыктык мезгил үчүн алынган, салык салынбаган кирешенин суммасына кыскартылган жылдык жыйынды кирешенин жана ушул бөлүмдө каралган чегеримдердин ортосундагы айырма катары эсептелген киреше болуп саналат.

2. Эгерде жумуш берүүчү тарабынан иштелген календардык айы үчүн төлөнүүчү эмгек акынын өлчөмү ушул беренеге ылайык белгиленген минималдуу эсептик кирешенин өлчөмүнөн ашпаса, салыктык база катары минималдуу эсептик кирешенин суммасы колдонулат.

3. Кыргыз Республикасынын райондору жана шаарлары боюнча кийинки календардык жылга бир айдагы минималдуу эсептик киреше Министрлер Кабинети тарабынан белгиленүүчү тартипте статистикалык органдын маалыматтарынын негизинде кызматкерлердин өткөн жылдагы орточо айлык акысынын 60 пайыз өлчөмүндө аныкталат.

Минималдуу эсептик кирешенин өлчөмү учурдагы жылдын 1-ноябрынан кечиктирилбеген мөөнөттө расмий жарыяланууга тийиш.

Эгерде минималдуу эсептик кирешенин өлчөмү кийинки календардык жылга ушул Кодексте каралган тартипте белгиленбесе, өткөн жылдагы минималдуу эсептик кирешенин өлчөмү колдонулат.

4. Ушул берененин 2-бөлүгүнүн талаптары төмөнкү кызматкерлерге төлөгөн эмгек акысына карата колдонулбайт:

1) бюджеттик каражаттардын эсебинен;

2) кызматтарды айкалыштыруу боюнча;

3) тейлөөчү кенже персоналдын;

4) турак жай менчик ээлеринин шериктештигинин, кондоминиумдардын, турак жай-курулуш, гараждык, айыл чарба жана багбанчылык-чарбак кооперативдеринин кызматкерлеринин;

5) I, II жана III топтогу майыптардын;

6) эркиндигинен ажыратуу жайларында же поселениелерде жаза мөөнөтүн өтөө убагында иштеген адамдардын.

5. Салык салуу максатында тейлөөчү кенже кызматчылар деп вахтерлор, жыйноочулар, короо тазалоочулар, санитарлар, лаборанттар, от жагуучулар, стажерлор, шакирттер, кароолчулар таанылат.

6. Толук эмес жумуш убактысы колдонулган учурда кызматкерлер үчүн минималдуу эсептик киреше жумуш берүүчү тарабынан төмөнкүлөрдүн иш жүзүндө иштеген мезгилине карата пропорциялуу колдонулат:

1) жумушка жараксыздыгы жана төрөгөндүгү боюнча жөлөк пул алгандардын;

2) толук эмес иш күнүндө иштегендердин;

3) өргүүдө, анын ичинде акы төлөнбөгөн өргүүдө жүргөндөрдүн;

4) кайрадан кабыл алынгандардын же бошотулгандардын, бир ай толук эмес иштегендердин.

188-берене. Салыктык мезгил

Киреше салыгы боюнча салыктык мезгил календардык жыл болуп эсептелет.

23-глава. Жылдык жыйынды киреше жана башка кирешелер

189-берене. Жылдык жыйынды кирешенин курамы

1. Салыктык мезгилдин жылдык жыйынды кирешесине ушул салыктык мезгилде салык төлөөчү акчалай, ошондой эле натуралай формада, жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр формасында алган бардык түрлөр кирет, анын ичинде:

1) кызматкердин кирешеси, анын ичинен:

а) Кыргыз Республикасынын эмгек мыйзамдарында каралган эмгек акы, анын ичинде сыйакы, кепилдик, компенсациялык жана башка төлөмдөр;

б) кызматкер тарабынан эмгек компенсациясы катары алынган:

- товарлар;

- кызматкердин кызыкчылыгында аткарылган иштер;

- кызматкерге көрсөтүлгөн кызматтар;

в) кызматкер тарабынан үчүнчү жактардан алынган товарлардын, иштердин, кызмат көрсөтүүлөрдүн наркын жумуш берүүчүнүн төлөп бериши;

г) өзүнүн кызматкерлерин камсыздандыруу келишимдери боюнча жумуш берүүчү тарабынан төлөнүүчү камсыздандыруу сыйлыктарынын суммасы;

2) материалдык пайда түрүндө алынган кирешелер;

3) акысыз алынган активдердин наркы, виртуалдуу активдерди кошкондо;

4) Кыргыз Республикасындагы киреше булагынан салык салынбай турган кирешелер жана мурда төлөм булагынан салынган салыктардан тышкары пайыздык киреше, камсыздандыруу, анын ичинде исламдык принциптери боюнча камсыздандыруу келишимдери боюнча киреше;

5) дивиденддер;

6) кыймылдуу жана кыймылсыз мүлктү сатып алуу наркын кемитүүдөн кийин, сатуудан түшкөн акча;

7) акцияларды, карыздык баалуу кагаздарды, уюмдагы үлүштөрдү, исламдык каржылоого ылайык шарик/кемүүчү мушарак келишими боюнча өнөктөштүк үлүшүн сатуудан түшкөн акча, аларды сатып алуу наркын кемитүүдөн кийин;

8) субсидия;

9) моралдык зыянды компенсациялоо түрүндө алынган киреше;

10) пенсия;

11) стипендия;

12) жөлөкпул;

13) утуштар түрүндө алынган киреше;

14) салык төлөөчүнүн милдеттенмелеринин токтотулушунан түшкөн кирешелер, алар төмөнкүлөрдүн натыйжасында келип чыгат:

а) насыя берүүчүлөрдүн аласасын кечирүүдөн;

б) Кыргыз Республикасынын Граждандык кодексинде белгиленген доонун эскирүү мөөнөтү аяктагандыгына байланыштуу милдеттенмелерди эсептен чыгаруудан;

в) салык төлөөчүнүн милдеттенмесин, анын ичинде салыктык милдеттенмени үчүнчү жактын аткаруусунан;

15) камсыздандыруу келишимдери боюнча камсыздандыруу суммаларынан (ордун толтуруулар);

16) роялти;

17) камсыздандыруунун топтоочу түрлөрүнөн төлөнүүчү кирешеден (камсыздандыруу же кайра камсыздандыруу келишимдери боюнча пайыздык киреше);

18) виртуалдык активдерди сатуудан түшкөн акчанын аларды сатып алуу наркынан ашкан суммасынан;

19) уюмду башкарууга катышкандыгы үчүн алынган сыйакылар менен компенсациялар формасындагы кирешелерден;

20) салык салынуучу жана салык салынбаган кирешелердин башка түрлөрүнөн.

2. Киреше алынуусу күтүлүп, бирок иш жүзүндө алынбаса, киреше болуп эсептелбейт жана жылдык жыйынды кирешенин курамына кошулбайт.

3. Дивиденддерди төлөбөстөн, уставдык капиталды көбөйтүүгө багытталган банктын бөлүштүрүлбөгөн пайдасы кирешени төлөө болуп саналбайт жана салыктык милдеттенменин келип чыгышына алып келбейт.

190-берене. Материалдык пайда формасында алынган киреше

1. Жылдык жыйынды кирешенин курамына материалдык пайданын төмөнкүдөй түрлөрүн алуудан түшкөн киреше кошулат:

1) пайызсыз зайымды же насыяны, исламдык каржылоону берүү, ошондой эле карыз түзүлгөн мезгилге карата Улуттук банктын пайызынын эсептик ставкасынан төмөн болгон пайыздык кирешеде зайымды, насыяны же исламдык каржылоону берүү;

2) товарды акысыз негизде берүү;

3) кызматкерге товар сатууда жумуш берүүчү тарабынан жеңилдик берүү.

2. Ссуда берүүдө материалдык пайдадан алынган киреше болуп, ссуда колдонулган мезгил ичинде ай сайын эсептелүүчү негизде Улуттук банктын эсептик ставкасына көбөйтүлгөн ссуданын суммасы эсептелет.

3. Зайымды, насыяны, исламдык каржылоону берүүдө материалдык пайдадан алынган киреше болуп зайым, насыя, исламдык каржылоо алынган күнгө карата Улуттук банктын эсептик ставкасына зайымдын, насыянын, исламдык каржылоо суммасынын туундусу менен зайымды, насыяны, исламдык каржылоону берген субъект тарабынан белгиленген пайыздын ставкасына зайымдын, насыянын, исламдык каржылоонун суммасынын туундусунун ортосундагы оң айырма эсептелет.

4. Товарды акысыз негизде берүүдө материалдык пайдадан алынган киреше берилген товардын эсептик наркы болуп эсептелет.

5. Жеңилдик берүүдө материалдык пайдадан алынган киреше товардын эсептик наркы менен сатуунун иш жүзүндөгү наркынын ортосундагы оң айырма болуп эсептелет.

6. Жумуш берүүчү тарабынан кызматкерге берилген материалдык пайдадан тышкары материалдык пайда формасында алынган киреше боюнча киреше салыгын эсептөөгө жана төлөөгө карата милдеттенмени салык төлөөчү өз алдынча тартат.

191-берене. Киреше салыгы боюнча жеңилдиктер

1. Салык төлөөчүлөрдүн төмөнкү категориялары киреше салыгын төлөөдөн бошотулат:

1) Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучулары;

2) мамлекеттер аралык макулдашуу боюнча Афганистан жана башка өлкөлөрдөгү согушка катышкан аскер кызматкерлери;

3) Улуу Ата Мекендик согуш жылдарында ооруктагы кайратман эмгеги жана кынтыксыз аскердик кызматы үчүн СССРдин ордендери жана медалдары менен сыйланган адамдар;

4) Баткен окуяларынын катышуучулары;

5) Чернобыль АЭСиндеги кырсыкты жоюуга катышкан адамдар;

6) Улуу Ата Мекендик согушта курман болгондордун жесирлери жана жесилдери;

7) "Кыргыз Республикасынын Баатыры" деген Кыргыз Республикасынын эң жогорку артыкчылык даражасы ыйгарылган адамдар;

Ушул бөлүктө каралган киреше салыгын төлөөдөн бошотуу ушул берененин 6-бөлүгүндө каралган кыймылдуу жана/же кыймылсыз мүлктү сатуудан алынган кирешеге карата колдонулбайт.

2. Социалдык жактан корголбогон салык төлөөчүлөрдүн төмөнкү категорияларынын кирешелерине киреше салыгы салынбайт:

1) майыптардын төмөнкүдөй түрдө алган кирешелери:

а) майыптар үчүн техникалык каражаттарга төлөм;

б) майыптуулуктун алын алуу жана реабилитациялоо үчүн төлөм;

в) майыптар үчүн коштоочу иттерди багууга төлөм;

г) кесиптик бирлик органдарынан алынган сумма же мүлк;

2) кесиптик бирлик органдарынан акча каражаты жана мүлк түрүндө алган эмгекке жарамсыз жарандардын, аз камсыз болгон жана жакыр үй-бүлө мүчөлөрүнүн кирешелери;

3) социалдык реабилитациялоого же адаптациялоого муктаж болгон төмөнкү жактар мамлекеттен, коммерциялык эмес уюмдардан акысыз алган активдердин, анын ичинде дары-дармектердин, медициналык жана социалдык кызмат көрсөтүүлөрдүн, тамак-аш продуктуларынын, түштөндүрүүлөрдүн, биринчи керектелүүчү жеке гигиена предметтердин наркы:

а) качкындар;

б) катуу оорулуулар;

в) жумушсуздар;

г) жетим балдар;

д) абактан кайтып келген адамдар;

е) кирешеси жашоо деңгээлинен төмөн болгон башка адамдар.

3. Салык төлөөчү төмөнкүлөр түрүндө алган кирешелерине киреше салыгы салынбайт:

1) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык белгиленген жөлөкпулдар;

2) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген стипендиялар жана пенсиялар, ошондой эле Кыргыз Республикасынын коммерциялык эмес уюмдары тарабынан төлөнүүчү стипендиялар;

3) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында жана/же соттук чечимдерде каралган зыяндын ордун толтуруу боюнча төлөмдөр;

4) Президенттин резервдик фондунан, Жогорку Кеңештин Төрагасынын резервдик фондунан, Жогорку Кеңештин депутатынын фондунан жана Министрлер Кабинетинин резервдик фондунан төлөмдөр жана алардан төлөнүп кайтарымсыз негизде берилген мүлк;

5) Министрлер Кабинетинин, жергиликтүү кеңештердин, коммерциялык эмес уюмдардын чечими боюнча жеңилгис күч жагдайлары менен байланышкан кайтарымсыз алынган суммалар;

6) бюджеттин эсебинен олимпиада, паралимпиада жана азия оюндарына, дүйнөлүк, Азия чемпионаттарына катышуунун жыйынтыгы боюнча чемпиондорго жана байге ээлерине, ошондой эле башка орундарды ээлегендерге, алардын машыктыруучуларына жана врачтарына төлөнүүчү стипендиялар жана бир жолку акчалай сыйакылар;

7) гуманитардык жардамдар;

8) наркы 10 эсептик көрсөткүчтөн ашпаган утуштар, ошондой эле ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан жүргүзүлүп жаткан, жарандардын акчалай эсептешүүлөрдү жүргүзүүдө контролдук-кассалык чектерди талап кылуусуна дем берүү үчүн жүргүзүлүүчү лотереяларга /акцияларга катышуудан алган утуштары;

9) эл аралык конкурстарга, фестивалдарга катышуудан алган байгелери;

10) эл аралык уюмдар (фонддор) берген сыйакы;

11) кайтарылуучу камсыздандыруу сыйлыктары жана төлөп берүүчү суммалар, ошондой эле ишкердик ишти жүзөгө ашырууга байланышпаган жеке жак менен түзүлгөн камсыздандыруу келишими боюнча камсыздандыруу учуру келгенде камсыздандыруу суммалары жана ордун толтуруу;

12) кан тапшыруудан, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган донор болуунун башка түрлөрүнөн алынган сумма;

13) профсоюздук органдардан алынган же Кыргыз Республикасынын мамлекеттик социалдык камсыздандыруу жөнүндө мыйзамына ылайык жалданма жумушчулардын ден соолугун чыңдоого бөлүнгөн каражаттардын эсебинен санатордук-курорттук мекемелерге, эс алуу үйлөрүнө, пансионаттарга, санаторий - профилакторийлерге, балдардын ден соолугун чыңдоочу борборлорго жолдомолор;

14) аскер кызматчыларынын, улуттук коопсуздук органдарынын, укук коргоо органдарынын кызматкерлеринин, мамлекеттик кызматчылардын өзүнүн кызматтык милдеттерин аткаруудагы өлүмү жана/же денесине залал келтирүүгө байланыштуу мамлекеттик бюджеттин каражаттарынан төлөнгөн компенсациялык төлөмдөрдүн жана жөлөкпулдардын суммалары.

4. Салык төлөөчүнүн эмгек ишинин алкагында алынган төмөнкү кирешелерине киреше салыгы салынбайт:

1) пенсиялар, жөлөкпулдар, мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча төгүмдөр, зыяндын ордун толтуруу төлөмдөрү, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык бийик тоолуу шарттарда жана жетүүгө кыйын алыскы зоналарда иштеген иши үчүн белгиленген үстөк акылар жана райондук коэффициенттер;

2) аткаруу органынын кызматкерине, мүчөсүнө, директорлор кеңешинин же байкоочу кеңешинин мүчөсүнө иш сапарына кеткен чыгымдарды, ошондой эле уюмдун башкаруу органынын мүчөлөрү тарабынан өз милдеттерин аткарууда тарткан чыгымдарын компенсациялоо суммалары:

а) дайындалган жерге баруу жана кайра келүү боюнча - берилген документтерге жараша;

б) турак жайды ижаралоо боюнча - берилген документтерге жараша;

в) суткалык - Министрлер Кабинети бекиткен ченемдердин алкагында.

Ушул пункттун "а" жана "б" пунктчаларында көрсөтүлгөн документтер жок болгон учурда иш сапарынын чыгымдары боюнча ордун толтуруунун суммасы Министрлер Кабинети тарабынан белгиленген ченемдердин чегинде салык салуудан бошотулууга тийиш;

3) кызматкерлерди милдеттүү медициналык текшерүүнүн жана дарылоо-алдын алуучу тейлөөнүн наркы, анын ичинде жумуш берүүчү тарабынан кызматкерлер үчүн лабораториялык анализдерге жана пандемиялык мүнөзү Кыргыз Республикасынын өзгөчө кырдаалдар жөнүндө мыйзамдарына ылайык белгиленген оорулар боюнча вакциналарга төлөнүүчү наркы;

4) өзүнүн кызматкерлерин милдеттүү камсыздандыруу келишимдери боюнча камсыздандыруу сыйакылары, ошондой эле ушундай келишимдер боюнча төлөмдөр;

5) ушул Кодекстин 220-беренесинде каралган кызматкерлерди окутуу наркы;

6) кызматкердин 14 жашка чейинки балдары (багуусундагылар) үчүн ар бир балага 10 эсептик көрсөткүчтөн көп эмес өлчөмдө берилүүчү жаңы жылдык белектердин наркы;

7) атайын кийимдин, атайын бут кийимдин, жеке коргонуу каражаттарынын, самындын, зыянсыздандыруучу каражаттардын наркы; эмгектин зыяндуу же коркунучтуу шарттарындагы иштерде иштеген кызматкерлерге Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген ушундай иштердин тизмегине ылайык жана ченемдер боюнча сүттүн жана башка дарылоо-алын алуучу тамак-аштын наркы;

8) каза болгон кызматкердин жакын туугандары же жакын тууганы өлгөндүгүнө байланыштуу кызматкердин кайтарымсыз алынган суммалары;

9) иш менен камсыз кылуу органдары уюштурган акы төлөнүүчү коомдук жумуштарда алектенген жарандардын эмгегине төлөнгөн акылар;

10) диний уюмдардын кызматчыларына берилүүчү эмгек акы, сыйакы, компенсациялар жана башка компенсациялоо жана дем берүү мүнөзүндөгү төлөмдөр;

11) аскер кызматчыларынын, ички иштер маселелерин караган ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкерлеринин, жазык-аткаруу тутумунун мекемелеринин жана органдарынын кызматкерлеринин, бажы чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын кызматкерлеринин акчалай үстөк жана азык-түлүк пайкынын ордуна компенсация түрүндөгү кирешелери;

12) Кыргыз Республикасынын дипломатиялык кызматынын кызматкерлерин, Кыргыз Республикасынын чет өлкөлөрдөгү мекемелеринде иштеген, ошондой эле чет өлкөлөрдө жайгашкан Кыргыз Республикасынын мамлекеттик органдарынын өкүлчүлүктөрүндө же эл аралык уюмдарда иштеген Кыргыз Республикасынын жарандары болгон мамлекеттик кызматчыларды жана башка кызматкерлерди акчалай күтүү;

5. Туугандык мамилелерине байланыштуу операциялар боюнча төмөнкүдөй кирешелерге киреше салыгы салынбайт:

1) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык алынуучу алименттер;

2) жубайлардын же мурдагы жубайлардын ортосунда ажырашуунун кесепетинен улам менчикти өткөрүп берүүдөн алынган ар кандай киреше;

3) ишкердик ишти жүзөгө ашыруудан алынган мүлктү, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү кошпогондо, жеке адам тарабынан мурастоо же белекке берүү тартибинде жакын туугандарынан алынган мүлктүн, жумуштардын, кызмат көрсөтүүлөрдүн наркы.

6. Төмөнкүлөрдү сатуудан алынган кирешеге киреше салыгы салынбайт:

1) сатып алган күндөн тартып бир жылдан ашык жеке менчик укугунда таандык болгон автомототранспорттук каражаттар;

2) кыймылсыз мүлккө болгон укуктарды мамлекеттик каттоонун бирдиктүү тутумунун органынын маалыматтарына ылайык турак жай фондуна таандык болгон жана ушул кыймылсыз мүлк сатып алынган күндөн тартып удаа келген 2 жылдан ашык жеке менчик укугунда салык төлөөчүгө таандык кыймылсыз мүлк;

3) салык төлөөчү тарабынан ага таандык короо-жайынан алынган айыл чарба продукциясы;

4) өз муктаждыктары үчүн алынган жана пайдаланылган кыймылдуу мүлк.

7. Салык төлөөчүнүн төмөнкүдөй башка иштерден алган кирешелерине киреше салыгы салынбайт:

1) Кыргыз Республикасынын банктарындагы аманаттары боюнча пайыздар;

2) баалуу кагаздардын ээси тарабынан алынган пайыздык киреше жана киреше алуу күнүнө карата листингдин эң жогорку жана эң жогоркудан кийинки категориялары боюнча фонддук биржанын листингиндеги баалуу кагаздардын наркынын өсүшүнөн кирешелер;

3) исламдык каржылоого ылайык мудараб келишими боюнча киреше;

4) чет өлкөлүк уюмдарга катышуудан алынган дивиденддерди кошпогондо, резидент-жеке жак алган дивиденддер;

5) катышуучунун кошкон үлүшүнүн же пайынын өлчөмүндө же үлүштүк баалуу кагаздардын кайтаруу суммасы;

6) жалпы чогулуштун чечими боюнча уюмдун катышуучуларынын ортосунда бөлүштүрүлүп, уюмдун катышуучулары тарабынан кошумча алынган акциялардын (үлүштөрдүн) наркы, же алгачкы акцияларынын ордуна алынган жаңы акциялардын номиналдык наркынын жана ушул уюмдун уставдык капиталынын көбөйүшүнө байланыштуу, анын ичинде уюмдун мүлкүнүн эсебинен да уюмдун катышуучуларына акцияларды (үлүштөрдү) бөлүштүрүүдө акционердин алгачкы акцияларынын номиналдык наркынын ортосундагы айырма;

7) жеке жак ишкердик ишинен алган жана пайдага салыкты төлөгөндөн кийин анын тескөөсүндө калган сумма;

8) шайлоо комиссияларында талапкердин же саясий партиянын ыйгарым укуктуу өкүлүнүн, байкоочусунун, ишенимдүү адамынын, өкүлүнүн ыйгарым укуктарын жүзөгө ашырганы, ошондой эле шайлоо өнөктүгүн, референдум өнөктүгүн өткөрүүгө түздөн-түз байланышкан үгүт кызматтарын аткарганы үчүн талапкердин, саясий партиялардын шайлоо фонддорунун каражаттарынан жана шайлоо өнөктүгү, референдум өнөктүгү мезгилинде референдум тобунун фондунун каражаттарынан жеке жак алган суммалар.

(КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

Көңүл буруңуздар! Берилген берененин 3-бөлүгүнүн 8-пунктунда "кызыктыруучу лотереяларга/акцияларга" сөздөр жок болгондугуна байланыштуу КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамы менен берилген өзгөртүүлөр киргизилген жок.

192-берене. Киреше келип чыккан дата

Ушул главанын максаттарында киреше келип чыккан дата болуп төмөнкүлөр саналат:

1) кирешенин суммасын төлөө датасы, анын ичинде кирешени салык төлөөчүнүн банктагы эсебине же болбосо анын тапшырмасы боюнча үчүнчү жактардын эсебине которуу боюнча - кирешелер акчалай түрүндө алынганда;

2) товарга болгон менчик укугунун өтүшүнүн датасы - кирешелер товарлар түрүндө алынганда;

3) бардык иштер же бөлүгү аяктаган жана кызматтар көрсөтүлгөн дата - кирешелер жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр түрүндө алынганда;

4) киреше материалдык пайда түрүндө алынганда:

а) алынган зайымдар же насыялар боюнча - салык төлөөчү тарабынан зайымдар же насыялар келишимдерине ылайык төлөмдөрдүн жана/же пайыздардын суммасы төлөнгөн дата;

б) алынган ссуда боюнча - ссуда пайдаланылган ар бир айдын акыркы күнү;

в) алынган жана/же сатып алынган товарлар боюнча - товарды алган жана/же сатып алган дата;

5) салык төлөөчүнүн милдеттенмеси токтогон учурда - милдеттенме токтогон дата.

24-глава. Салыктык базаны аныктоо үчүн жыйынды кирешеден чыгарып салуулар

193-берене. Жалпы жоболор

1. Эгерде ушул бөлүмдө башкача каралбаса, салык төлөөчү төмөнкүдөй чыгарып салуу укугуна ээ:

1) стандарттык чыгарып салуулар;

2) социалдык чыгарып салуулар;

3) мүлктүк чыгарып салуулар.

2. Стандарттык чыгарып салуулар резидент эмес-жеке жакты кошпогондо, салык төлөөчүлөрдүн бардык категориялары үчүн колдонулат.

3. Социалдык жана мүлктүк чыгарып салуулар төмөнкүлөр үчүн колдонулат:

1) Кыргыз Республикасынын жарандары;

2) Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналбаган, бирок Кыргыз Республикасында жашап турууга укугу же кайрылман статусу бар резидент-жеке жак.

4. Салык төлөөчү ушундай чыгарып салуулар тийиш болгон салыктык мезгилинде гана чыгарып салуу укугуна ээ болот.

194-берене. Стандарттык чыгарып салуулар

Стандарттык чыгарып салуулар төмөнкүлөрдөн турат:

1) салыктык мезгилдин ар бир айы үчүн эсептик көрсөткүчтүн 6,5 өлчөмүндө - жеке чыгарып салуулардан;

2) салыктык мезгилдин ар бир айы үчүн ар бир багуудагы адамына эсептик көрсөткүчтүн бир өлчөмүндө - салык төлөөчүнүн багуусундагы адамына чыгарып салуулардан;

3) ушул Кодекске ылайык киреше салыгы салынбаган кирешелер боюнча мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча чегерүүлөрдү кошпогондо, мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча чегерүүлөрдү чыгарып салуулардан;

4) салык төлөөчүнүн салыктык базасынан 8 пайыздан ашык эмес - мамлекеттик эмес пенсиялык фондго чыгарып салуулардан.

195-берене. Социалдык чыгарып салуулар

1. Салык төлөөчү салык төлөөчүнүн жана анын багуусундагы 24 жаштан ашпаган курактагы адамынын билим алуусуна социалдык чыгарып салууну алууга укуктуу.

2. Мектепке чейинки, мектептик, орто кесиптик жана жогорку билим алуу үчүн чыгарып салуулардын өлчөмү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын лицензиясы бар Кыргыз Республикасынын билим берүү уюмунун дарегине же камкорчулук кеңештеринин дарегине салык салуучу төлөгөн жана документтер менен тастыкталган төлөмдүн суммасына тең, бирок билим алууга чыгарып салууларды эске албастан, салык төлөөчүнүн салыктык базасынын өлчөмүнүн 10 пайызынан ашпаган өлчөмдө, ал эми багуусунда үч же андан көп адам турган салык төлөөчүлөр үчүн, билим алууга чыгарып салууларды эске албастан, салык төлөөчүнүн салыктык базасынын өлчөмүнүн 25 пайызынан ашпаган өлчөмдө белгиленет.

3. Ушул берененин 1-бөлүгүндө белгиленген социалдык чыгарып салууларга салык төлөөчүнүн жазуу жүзүндөгү арызынын жана төлөнгөн чыгымдарды ырастоочу документтеринин негизинде бирдиктүү салыктык декларация берилген учурда укук берилет. Мында чыгарып салууга укук бир гана салык төлөөчүгө берилет.

4. Эгер социалдык чыгарып салуулардын суммасы ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган чектөөнүн суммасынан ашык болсо, анда мындай ашык сумма кийинки салыктык мезгилдерде чыгарып салууга жатпайт.

196-берене. Мүлктүк чыгарып салуулар

1. Эгерде, келишимдин предмети турак жай фондуна тиешелүү кыймылсыз мүлктү сатып алуу жана/же куруу болуп саналса, салык төлөөчү насыялык келишим жана/же банк менен ипотекалык насыя жана/же турак жай ссудасы, исламдык каржылоо келишими, мамлекеттик турак жай программасынын катышуучулары үчүн сатып алуу менен ижара келишими боюнча пайыздык чыгымдарды жоюуга жумшаган иш жүзүндөгү суммасынын чегинде мүлктүк чыгарып салуу укугуна ээ.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган мүлктүк чыгарып салуунун суммасы жылына 2300 эсептик көрсөткүчтөн ашпоого тийиш.

3. Мүлктүк чыгарып салуу салык төлөөчүгө анын жазуу жүзүндөгү арызынын негизинде бирдиктүү салык декларациясын жана салык төлөөчү тарабынан насыя жана/же банк менен ипотекалык насыя жана/же турак жай ссуда же исламдык каржылоо насыясы, мамлекеттик турак жай программасынын катышуучулары үчүн сатып алуу менен ижара келишими боюнча пайыздык чыгымды жоюу эсебине салык төлөөчүнүн акча каражаттарын төлөгөн фактысын ырастаган документтерин берген учурда берилет.

4. Ушул беренеде каралган мүлктүк чыгарып салуу, эгерде салык төлөөчү турак үйдү, батирди, бөлмөнү же алардагы үлүштү, анын ичинен мамлекеттик турак жай программасынын катышуучулары үчүн сатып алуу менен ижара келишими боюнча курууга же сатып алууга чыгымдары салык төлөөчүгө жакын тууган болуп саналбаган башка субъект тарабынан кайтарымсыз негизде төлөнсө, ошондой эле мындай мүлктү сатып алуу боюнча бүтүм өз ара көз каранды жак болуп саналган жеке жактардын ортосунда түзүлсө, колдонулбайт.

25-глава. Киреше салыгынын ставкалары. Киреше салыгын эсептөө тартиби

197-берене. Киреше салыгынын ставкалары

1. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, киреше салыгынын ставкасы 10 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

2. Киреше салыгынын ставкасы жалданма жумушчулар үчүн 5 пайыз өлчөмүндө белгиленет:

1) преференциялык чек арага чектеш калктуу конуштарда катталган жана ишин жүргүзгөн салык төлөөчүлөр;

2) ушул Кодекстин 183-беренесинин 4-бөлүгүндө көрсөтүлгөн салык төлөөчүлөр;

3) имараттарды, жайларды, жер участокторун тейлөөнү жана кайтарууну камсыз кылган кызматкерлерди кошпогондо, Жогорку технологиялар паркынын резиденти жана дирекциясы.

198-берене. Киреше салыгын эсептөө

Киреше салыгын эсептөө киреше салыгынын ставкасына киреше салыгы боюнча салыктык базаны көбөйтүү жолу менен жүргүзүлөт.

199-берене. Киреше салыгын эсептөө тартиби, төлөөнүн мөөнөтү жана орду

1. Киреше салыгын төлөөчү ушул Кодексте белгиленген бирдиктүү салык декларациясы берилген күнгө чейин акыркы эсептөөлөрдү жүргүзөт жана киреше салыгын төлөйт. Киреше салыгынын акыркы суммасы, эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, эсептелген салыктын суммасы менен салык агенти кармап калган салыктын суммасынын ортосундагы айырма катары аныкталат.

2. Салык агенти тарабынан минималдык эсептик кирешеден эсептелген, салык төлөөчүнүн киреше салыгынын суммасы ушул Кодекстин 187-беренесинин 3-бөлүгүнүн талаптарына ылайык акыркы болуп саналат жана кайра эсептелүүгө тийиш эмес.

3. Киреше салыгы салык төлөөчүнүн эсепке алынган жана/же катталган орду боюнча төлөнөт.

26-глава. Салык агенти тарабынан киреше салыгы боюнча салык милдеттенмелеринин аткарылышы

200-берене. Жумуш берүүчүнүн салык милдеттенмелери

1. Киреше булагы менен эмгек мамилелеринде турган жеке жакка кирешени төлөө, эгерде ушул бөлүмдө башкача каралбаса, жумуш берүүчүдө киреше булагындагы катары салык агентинин милдеттенмелеринин пайда болушуна алып келет.

Киреше салыгынын суммасын эсептөө үчүн салыктарды чыгарып салууга жана/же салыктан бошотууга укугун тастыктаган документтер талап кылынса жана салык төлөөчү бул документтерди бербесе, салык агенти киреше салыгынын суммасын аталган чыгарып салууларды жана бошотууларды эсепке албастан эсептеп чыгат.

2. Салык төлөөчү салык агенти тарабынан ошол жылга ушул Кодексте каралган бирдиктүү салык декларациясын берген күндөн кечиктирбестен, өткөн жылдын киреше салыгынын суммасына таасир этүүчү чыгарып салууга жана/же бошотууга укугун тастыктаган документтерди берсе, салык агенти документтерди кабыл алууга, киреше салыгына оңдоолорду киргизүүгө, ошондой эле салык төлөөчүгө төлөп берүүгө же андагы айырма сумманы кармап калууга милдеттүү.

3. Доонун эскирүү мөөнөтүн эске алуу менен мурдагы мезгилдин алдындагы жылдарга киреше салыгын түзөтүү жеке жак тарабынан киреше салыгын эсептен чыгарууга жана/же бошотууга анын укугун тастыктаган документтерди тиркөө менен салыкты эсепке алуу орду боюнча салык органына аталган салыктык мезгил үчүн такталган БСД берүү жолу менен жүзөгө ашырылат.

4. Жумуш берүүчү төлөөчү киреше салыгын эсептөөдө, эгерде бул беренеде башкача каралбаса, төлөнүүчү кирешенин суммасы менен стандарттык чыгарып салуулардын суммасынын ортосундагы айырма салыктык база болуп саналат.

5. Киреше салыгы боюнча кызматкердин салыктык базасынын өлчөмү минималдуу эсептик кирешенин суммасынан аз сумманы түзсө:

1) киреше салыгы боюнча салыктык базанын өлчөмү минималдуу эсептик кирешеге тең деп кабыл алынат, андан салык агенти тарабынан киреше салыгы алынат;

2) минималдуу эсептик кирешеден кармалуучу киреше салыгынын суммасы жумуш берүүчү тарабынан төлөнөт:

а) кызматчынын эмгек акысынан - иш жүзүндөгү эсептелген салыктык базадан эсептелүүчү киреше салыгынын өлчөмүндө;

б) жумуш берүүчүнүн каражаттарынан - минималдуу эсептик киреше менен иш жүзүндө эсептелген салыктык базанын ортосундагы айырмадан эсептелген киреше салыгынын өлчөмүндө.

Учурдагы ай үчүн салыктык милдеттенмелерди эсептөө үчүн киреше салыгынын салык базасы жана минималдуу эсептик киреше суммасы учурдагы салыктык мезгилдин башынан баштап кызматкер иш жүзүндө иштеген айлар үчүн жогору өскөн натыйжа менен жумуш берүүчү тарабынан эсептелет.

6. Салык агенти тарабынан кармалуучу киреше салыгынын өлчөмүн эсептөөдө киреше салыгы алынбоочу киреше эсептелбейт.

7. Эгерде ушул бөлүктө башкача каралбаса, салык агентине стандарттык эсептен чыгаруу укугу эмгек келишими боюнча алынган кирешелерге карата гана жана жумуш берүүчү менен жумушчунун ортосундагы эмгек мамилелери аталган кирешелер төлөнгөн айдын ичинде 15 күндөн кем эмес мезгилди камтыган учурда гана берилет.

Эгерде эмгек мамилелери 15 күндөн аз мезгилди камтыса, ошондой эле адам башка иш менен айкалыштырып иштесе, салык агенти ушул эмгек келишими боюнча алынган кирешеден чыгарып салууну мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча камсыздандыруу төгүмдөрүнүн суммасында гана жүзөгө ашырууга укуктуу.

8. Айыл чарба кооперативи жана айыл чарба багытындагы соода-логистикалык борбор, ошондой эле 2027-жылга чейинки мезгилде тигүү жана текстиль өнөр жайында өндүрүш ишин жүзөгө ашыруучу уюмдар жана жеке ишкерлер салык агенти катары ушул Кодекстин 187-беренесине ылайык аныкталуучу минималдуу эсептик кирешенин негизинде эсептелинген ар бир жалданма жумушчуга киреше салыгынын белгиленген суммасын жалданма жумушчулардын эмгек акысынан кармашат жана төлөшөт.

201-берене. Салык агенти менен эмгек мамилелеринде турбаган жеке жакка кирешелерди төлөп берүүдө салык агентинин салыктык милдеттери

Аны менен эмгек мамилесинде болбогон жеке жакка кирешенин төлөнүшү салык агентинин кирешенин булагы катары мындай төлөмдүн суммасынан киреше салыгын төлөө милдеттенмесинин пайда болушуна алып келет, буга төмөнкү кирешелер кирбейт:

1) кыймылсыз мүлктү же транспорт каражаттарын сатып алууда төлөнгөн;

2) ушул бөлүмгө ылайык салык салынбай тургандарга кирген;

3) жеке ишкерге төлөнгөн;

4) патенттин негизинде жеке ишти жүзөгө ашыруучу жеке жакка төлөнгөн.

202-берене. Салык агентинин салыктык милдеттенмелерди аткаруу тартиби

1. Салык агенти тарабынан кармалуучу киреше салыгы кирешени төлөгөн айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен бюджетке төлөнүүгө тийиш.

2. Салык агенти тарабынан кармалуучу киреше салыгы салык агентинин учурдагы салыктык каттоо орду боюнча төлөнөт, ал эми обочолонгон бөлүмчөлөр болгон учурда - обочолонгон бөлүмчөнүн эсептик каттоо орду боюнча төлөнөт.

Обочолонгон бөлүмчөнүн жайгашкан орду боюнча бюджетке төлөнүүгө тийиш салыктын суммасы ушул обочолонгон бөлүмчөнүн кызматкерлерине төлөнгөн кирешенин суммасына жараша аныкталат.

3. Кыргыз Республикасындагы киреше булагынын салыгы кирешени төлөөнүн формасы жана ордуна карабастан салык агенти тарабынан бюджетке эсептелет жана төлөнөт.

4. Эгерде жеке ишкерге төлөнгөн төлөмдөрдөн тышкары, салык агенти жеке жакка төлөнгөн кирешеден салыкты кармабай же толук кармабай калса, анда салык агентине ушул салыктык милдеттенмелерди аткаруу боюнча милдеттер жана алардын аткарылбагандыгы үчүн ушул Кодекске ылайык жоопкерчилик жүктөлөт.

203-берене. Салык агентинин киреше салыгы боюнча отчетту берүүсү

Салык агенти кирешени отчеттук айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен киреше салыгы боюнча салык органына аны төлөгөн орду боюнча отчет берүүгө милдеттүү.

27-глава. Жеке жактардын айрым категорияларына салык салуунун өзгөчөлүктөрү

204-берене. Чет мамлекеттин дипломатиялык өкүлчүлүгүнүн жана консулдук мекемесинин же эл аралык уюмдун өкүлчүлүгүнүн кызматкерине салык салуу

Төмөндөгүлөрдүн кирешелерине киреше салыгы салынбайт:

1) чет мамлекеттин дипломатиялык өкүлчүлүгүнүн жана консулдук мекемесинин жетекчилеринин, ошондой эле персоналынын, алар менен чогуу жашаган үй-бүлө мүчөлөрүнүн, эгерде алар Кыргыз Республикасынын жарандары болуп саналбаса, Кыргыз Республикасындагы ушул жеке жактардын дипломатиялык же консулдук кызматы менен байланышта болбогон киреше булагынан алынган кирешесинен тышкары;

2) чет мамлекеттин дипломатиялык өкүлчүлүгүнүн жана консулдук мекемесинин администрациялык-техникалык жана тейлөөчү персоналынын жана алар менен чогуу жашаган үй-бүлө мүчөлөрүнүн, эгерде алар Кыргыз Республикасынын жарандары болуп саналбаса, Кыргыз Республикасындагы ушул жеке жактардын ушул өкүлчүлүктөрдөгү дипломатиялык же консулдук кызматы менен байланышта болбогон киреше булагынан алынган кирешесинен тышкары;

3) Кыргыз Республикасы катышуучу болуп саналган, күчүнө кирген эл аралык келишимдерде каралган ченемдерге ылайык эл аралык уюмда иштеген Кыргыз Республикасынын жараны болуп саналбаган жеке жактын.

205-берене. Кош салык салууну четтетүү

1. Чет мамлекетте салык төлөөчү тарабынан төлөнгөн сумма Кыргыз Республикасынын жана чет мамлекеттин ортосунда түзүлгөн, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген кош салыктан качуу жөнүндө макулдашуу бар болсо, эгерде мындай кирешенин суммасы ушул макулдашуунун ченемдерине ылайык чет мамлекетте салык салынууга тийиш болгон учурда, Кыргыз Республикасындагы салык кирешеси боюнча салыктык милдеттенмени эсептөөдө эске алынат.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган эсепке алынуучу сумманын өлчөмү Кыргыз Республикасынын аймагында колдонулган ставкалар боюнча төлөнгөн салыктын суммасынан ашпоого тийиш.

3. Чет мамлекетте төлөнгөн киреше салыгынын суммасын эсепке алуунун тартиби Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

VIII БӨЛҮМ. ПАЙДАГА САЛЫК

28-глава. Жалпы жоболор

206-берене. Ушул бөлүмдө пайдаланылуучу түшүнүктөр жана терминдер

Ушул бөлүмдө төмөнкүдөй түшүнүктөр жана терминдер пайдаланылат:

1) кен чыккан жерди геологиялык даярдоо - өнөр жай категориялары боюнча кен чыккан жердин запастарын эсептөөнү жана геологиялык-экономикалык баалоону кошуп алганда, издөөчү-баалоочу жана чалгындоо иштеринин комплекси;

2) тоо-кен-капиталдык иштери - кен чыккан жерди же анын бөлүгүн ачууну жана иштетүүгө даярдоону камсыз кылуучу тоо-кен-куруу иштеринин комплекси:

а) ачык иштетүүдө тоолук-капиталдык иштер өзүнө төмөнкүлөрдү камтыйт:

- ачуу (капиталдык траншеялар) жана кесилиш (кесилиш траншеялар же котловандар) иштетүүлөрдү жүргүзүү жана жабдуу;

- карьерди пайдаланууга берүү учурунда пайдалуу кендин үстүңкү катмарын жана кен жайгашкан тоо тектерин алып салуу (капиталдык ачуу);

- сууну азайтуучу скважиналарды бургулоо жана жабдуу боюнча иштер, жер астындагы дренаждарды куруу жана башка иштетүүлөр.

Тоо-кен-капиталдык иштердин процессинде карьердин 4төн 6 айга чейинки иштеген убактысында долбоордук кубаттуулукка жетүүгө кепилдик берген пайдалуу кендердин запастарын ачуу жана иштетүү үчүн даярдоо иштери жүргүзүлөт. Кен катмары кыйла тереңдикте жайгашкан учурда тоо-кен-капиталдык иштерге карьердин долбоордук өндүрүштүк кубаттуулугунун 15 пайызынан кем эмесине жетүү үчүн аткарууга зарыл болгон иштер кирет;

б) жер астындагы иштетүүдө кен-капиталдык иштер өзүнө төмөнкүлөрдү камтыйт:

- узата казылган үңкүрлөрдү, штольняларды жана ага жанаша камераларды куруу жана жабдуу, үңкүрлөрдү тереңдетүү, үңкүрлөрдүн айланасындагы камераларды жана иштеп чыгууларды куруу жана жабдуу;

- негизги капиталдык иштеп чыгууларды (квершлагдарды, түртүп чыгаруучу жана желдетүүчү штректерди, жантаймаларды, бремсбергдерди, кен тазалагычтарды жана башкаларды) жүргүзүү жана жабдуу.

Жаңы тоо-кен казып алуучу ишкананы курууда тоо-кен казып алуу боюнча капиталдык иштердин көлөмү анын толук долбоордук өндүрүштүк кубаттуулугун же анын айрым кезегинин кубаттуулугун (тоо-кен казуучу жаңы ишкана этабы боюнча ишке берилгенде) камсыз кылуу менен алдын ала аныкталат;

3) тоо-кен-даярдоочу иштер - шахталарда жана карьерлерде пайдалуу кендерди казууну, газодинамикалык көрүнүштөрдөн коргоону өз учурунда жүргүзүү боюнча тоо-кен-куруу иштеринин комплекси, анын ичинде көмүрдүн, тектердин жана газдардын, тоо-кен соккуларынын таштандыларын жана даярдалуучу запастарды жеткире чалгындоо. Тоо-кен-даярдоо иштеринин негизги мазмуну - кен казып алуу ишканасынын казылган участокторунун контурларын белгилеген даярдоо иштерин жүргүзүү;

4) тоо-кен казып алуучу ишкана - пайдалуу кен чыккан жерди иштетүүнү жүзөгө ашыруучу ишкана;

5) тоо-кен казып алуучу жана/же кенди кайра иштетүүчү ишканалардын негизги каражаттары - аталган ишканалардын техникалык долбоорунда жана/же техникалык-экономикалык негиздемеде каралган өндүрүлгөн жана/же сатып алынган мүлкү, анын ичинде:

а) жүргүзүлгөн жана жабдылган тоо-кен-капиталдык жана тоо-кен-даярдоо иштери (шахталык үңкүрлөр, штольнялар, квершлагдар, башкы түртүп чыгаруучу жана желдетүүчү штректер, жантаймалар жана бремсбергдер, борбордук жана участоктук суу агызуучу жер астындагы камералар, энергия менен камсыз кылуу жана желдетүү, карьерлердин технологиялык магистралдык автожолдору, капиталдык ачуу, кендин запастарына жетүүнү, ачууну жана даярдоону камсыз кылуучу ачуучу жана кесилиш траншеялар жана башка капиталдык жана кен казып алууну даярдоочу иштеп чыгуулар, тоо-кен жабдуулары, технологиялык жабдуулар, жеңил автомобилдерин кошпогондо башка автотранспорт);

б) пайдалуу кен чыккан жерлерди иштетүү жана минералдык чийки затты кайра иштетүү үчүн тоо-кен-транспорттук машиналар, технологиялык жабдуулар, ошондой эле негизги жана көмөкчү багыттагы башка жабдуулар;

в) негизги жана көмөкчү багыттагы имараттар жана курулмалар;

г) транспорттук жолдор;

6) ата мекендик уюмдун ири инвестициялардан пайдасы - жалаң жаңы жабдууларды пайдалануу менен Кыргыз Республикасынын аймагында товарларды кайра иштетүүнүн натыйжасында алынган товарларды өндүрүүнү кошуп алганда, өз өндүрүшүнүн товарларын өндүрүү жана сатуу боюнча ишти жүзөгө ашыруудан түшкөн, ушул бөлүмгө ылайык эсептелген, ата мекендик уюмдун пайдасы, эгерде салык төлөөчү:

а) салыктык мезгилдин ичинде өндүрүлгөн продукцияны сатуудан 170000000 сомдон кем эмес суммадагы акчаны алса; жана

б) салыктык мезгилдин ичинде ай сайын 150000 сомдон кем эмес суммадагы киреше салыгын төлөп турса; жана

в) 10000000 сомдон кем эмес төлөнгөн уставдык капиталы болсо.

Ушул беренеде Кыргыз Республикасынын аймагына 2015-жылдын 1-майынан кийин алып келинген жана ага чейин анын аймагында пайдаланылбаган негизги каражаттар, ошондой эле ата мекендик уюмдун менчиги болуп саналган колдонуудагы же ал тарабынан каржы ижарасы (лизинг) келишимине ылайык пайдаланылган кыймылсыз мүлк жаңы жабдуу деп түшүнүлөт.

Салык төлөөчү 2015-жылдын 1-майынан кийин алып келген жана салык төлөөчү 2015-жылдын 1-майына чейин сатып алган же өндүргөн негизги каражаттарды же өндүрүштүк комплексти кеңейтүү же жаңылоо үчүн пайдаланылган негизги каражаттар жаңы жабдууга кирбейт.

Кыргыз Республикасынын аймагына жаңы жабдууларды алып келүү фактысы Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарына же Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарына ылайык товарларды алып келүү учурунда жол-жоболоштурулуучу документтер менен ырасталууга тийиш.

207-берене. Пайдага салык төлөөчү

Пайдага салык төлөөчү (мындан ары ушул бөлүмдө - салык төлөөчү) болуп төмөнкүлөр саналат:

1) ата мекендик уюм;

2) Кыргыз Республикасындагы туруктуу мекеме аркылуу иш жүргүзүүчү чет өлкөлүк уюм;

3) Кыргыз Республикасындагы туруктуу мекемеге ээ болбогон жана Кыргыз Республикасындагы булактардан киреше алуучу чет өлкөлүк уюм;

4) жеке ишкер.

208-берене. Салык агентинин пайдага салык төлөө өзгөчөлүгү

Кыргыз Республикасындагы туруктуу мекеме менен байланышпаган, Кыргыз Республикасындагы булактардан киреше алуучу чет элдик уюмдун пайдага салык төлөө боюнча милдеттенмелерин салык агенти аткарат.

209-берене. Салык салуу объекти

Пайдага салык салуу объекти болуп төмөнкүлөрдүн натыйжасында киреше алынган экономикалык ишти жүзөгө ашыруу саналат:

1) Кыргыз Республикасындагы булактан жана/же Кыргыз Республикасынын чегинен сырттагы булактан - ата мекендик уюм же жеке ишкер аркылуу;

2) Кыргыз Республикасындагы булактан - Кыргыз Республикасындагы туруктуу мекеме аркылуу өз ишин жүзөгө ашыруучу чет өлкөлүк уюм аркылуу же каттоого алынган резидент эмес-жеке жак аркылуу, же катталууга милдеттүү жеке ишкер аркылуу;

3) Кыргыз Республикасындагы булактан - Кыргыз Республикасында туруктуу мекеме түзбөй туруп өз ишин жүзөгө ашыруучу чет элдик уюм аркылуу.

210-берене. Салыктык база

1. Пайдага салык боюнча салыктык база болуп салык төлөөчүнүн салык салынбаган кирешенин суммасына азайтылган жылдык жыйынды кирешесинин жана ушул бөлүмгө ылайык эсептен чыгарылууга тийиш болгон, салыктык мезгил үчүн эсептелген чыгымдардын ортосундагы оң айырма эсептелет.

2. Жылдык жыйынды кирешенин курамындагы кирешелер жана эсептен чыгарууга тийиш болгон чыгымдар бухгалтердик эсеп жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген эрежелер боюнча ушул Кодексте каралган өзгөчөлүктөрдү эске алуу менен таанылат.

3. Кыргыз Республикасындагы булактан киреше алган Кыргыз Республикасындагы туруктуу мекемеси менен байланышпаган чет өлкөлүк уюм үчүн салыктык база болуп эсептен чыгаруу жүргүзүлбөгөн киреше саналат.

211-берене. Салыктык мезгил

1. Пайдага салык боюнча салыктык мезгил болуп календардык жыл эсептелет.

2. Эгерде салык төлөөчү календардык жыл башталгандан кийин каттоодон өткөн болсо, анда ал үчүн биринчи салыктык мезгил болуп анын катталган күнүнөн тартып календардык жылдын аягына чейинки мезгил саналат.

Мында салык төлөөчүнү каттоо күнү болуп ыйгарым укуктуу мамлекеттик органда мамлекеттик каттоодон өткөн күн саналат.

3. Эгерде салык төлөөчү календардык жылдын аягына чейин жоюлса же өзгөртүп кайра уюштуруу жол-жоболорунан өткөн болсо, ал үчүн акыркы салыктык мезгил болуп жылдын башынан тартып жоюу, өзгөртүп кайра уюштуруу аяктаган күнүнө чейинки мезгил саналат.

4. Эгерде салык төлөөчү календардык жыл башталгандан кийин каттоодон өтүп, ушул жылдын аякташына чейин жоюлган же өзгөртүп кайра уюштуруу жол-жоболорунан өткөн болсо, ал үчүн салыктык мезгил болуп түзүлгөн күндөн тартып жоюу, өзгөртүп кайра уюштуруу аяктаган күнүнө чейинки мезгил саналат.

29-глава. Жылдык жыйынды киреше

212-берене. Жылдык жыйынды кирешенин курамы

Жылдык жыйынды кирешенин курамына бухгалтердик эсеп жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген эрежелерге ылайык аныкталган кирешелердин бардык түрлөрү кирет, анын ичинде:

1) салыктык амортизациялоо максаттарында салыктык топко киргизилген негизги каражаттарды сатуудан түшкөн акчаны кошпогондо, товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатуудан түшкөн акча;

2) сатып алынган наркын кемитүүдөн кийин амортизациялоого жатпаган активдерди сатуудан түшкөн акча;

3) пайдалануудан чыгарылган активди жоюуда же демонтаждоодо алынган материалдардын же башка мүлктүн наркынын өлчөмүндөгү киреше;

4) экономикалык ишти чектөөгө же токтотууга макулдук үчүн алынган киреше;

5) виртуалдык активдерди кошкондо, кайтарымсыз алынган активдердин наркынын өлчөмүндөгү киреше;

6) чет өлкөлүк валютаны кайра баалоодо кеткен чыгымдарды кемитүү менен чет өлкөлүк валютаны кайра баалоодон түшкөн киреше;

7) пайыздык киреше;

8) исламдык каржылоого ылайык келишимдер боюнча алынган киреше;

9) дивиденддер;

10) роялти;

11) уюмду башкарууга катышуудан алынган сыйакылар жана компенсациялар түрүндөгү киреше;

12) кыймылдуу жана кыймылсыз мүлктү ижарага берүү боюнча кызмат көрсөтүүдөн түшкөн акча;

13) бирдиктүү салык декларациясына киргизилген жеке ишкердин мүлкүн, аны сатып алуудагы наркын кемитүү менен, ишкердик ишти жүргүзүүдө пайдаланылбаган кыймылдуу жана кыймылсыз мүлктү сатуудан түшкөн акча;

14) сатып алуудагы наркын кемитүү менен исламдык каржылоого ылайык мушарак келишими боюнча өнөктөштүн үлүшүн, уюмдагы үлүштү, акцияны сатуудан түшкөн акча;

15) ачык кызыкчылыктын субъекттери үчүн карыздык баалуу кагаздарды сатууда купонду эске албастан, сатып алуунун наркын дисконт жана/же сый акынын амортизациясын эске алуу менен кемитип сатуу күнүнө карата сатуудан түшкөн акча;

16) ачык кызыкчылык субъекттеринен тышкары, салык төлөөчү үчүн сатып алуу наркын кемитүү менен карыздык баалуу кагаздарды сатуудан түшкөн акча;

17) валюталык операциялардан чыгымдарды кемитүү менен валюталык операциялардан түшкөн кирешелер;

18) субсидиялар;

19) салыктык мезгилдин аягындагы амортизацияланган активдердин тобу боюнча салыктык эсептөөнүн терс суммасы;

20) мындан ары пайдаланууга тийиш болгон калдыктарды кошкондо, ашыкча активдердин наркы;

21) төмөнкүлөрдүн натыйжасында келип чыккан салык төлөөчүнүн милдеттенмелерин токтотуудан алынган кирешелер:

а) өзүнчө кабыл алынган мыйзам менен карыздарды эсептен чыгарууну кошпогондо, насыя берүүчү тарабынан милдеттенмени эсептен чыгаруусунан;

б) салык төлөөчүнүн милдеттенмелерин, анын ичинде үчүнчү тараптын салык милдеттенмесин аткаруусунан;

22) карызды талап кылуу укугунан баш тартуудан кирешелер;

23) камсыздандырылган негизги каражаттар боюнча камсыздандыруу суммасынын ордун толтурууну кошпогондо, камсыздандыруу келишимдери боюнча камсыздандыруу суммалары (ордун толтуруу);

24) шектүү милдеттенмелердин суммалары;

25) социалдык чөйрөнүн объекттерин пайдаланууда алынган кирешелердин чыгымдардан жогору болушу;

26) виртуалдык активдерди сатуудан түшкөн акчаны аны сатып алуудагы наркынан ашкан суммадан;

27) салык салынуучу жана салынбаган кирешелердин башка түрлөрү.

213-берене. Салык салынбай турган кирешелер

1. Төмөнкүлөргө пайда салыгы салынбайт:

1) пайдык салым жана/же уставдык капиталга салым, жана/же субъект катышуучусу болуп саналган уюмга субъекттин салымынын башкача түрлөрү катары алынган мүлктүн наркына;

2) Министрлер Кабинетинин же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын чечими менен уюмдун өзүнүн өздүк өндүрүштүк базасын өнүктүрүү боюнча акысыз алынган капиталдык салымдарга негизги каражаттардын жана/же акчалай каражаттардын наркы;

3) гидроэлектрстанцияларынын, жылуулук электр станцияларынын, гидротехникалык курулмалардын, суу алуучу курулмалардын, кен-шахта жабдууларынын, жарандык коргонуу объекттеринин наркы, ошондой эле аталган объекттерди багыты боюнча пайдаланууну жана эксплуатациялоону жүзөгө ашыруучу 50 пайыздан ашуун мамлекеттик үлүш катышкан чарбакер коомдор жана/же адистештирилген уюмдар тарабынан акысыз алган жер участокторун пайдалануу укугу;

4) объектти пайдаланууга кабыл алуу актысына ылайык, мындай уюмдун менчигинин түрүнө карабастан, көрсөтүлгөн объекттерди багытталышы боюнча пайдаланууну, эксплуатациялоону жана тейлөөнү жүзөгө ашыруучу атайын уюмдар акысыз алган турак жай-коммуналдык-тиричилик багытындагы, жолдордун, суу менен камсыздоо жана канализация, электр тармактарынын жана эсептөө приборлорунун, көмөкчү чордондордун, от казандарынын жана жылуулук тармактарынын, газ тармактарынын жана газды эсептөө приборлорунун объекттеринин негизги каражаттарынын наркы;

5) менчигинин түрүнө карабастан адистештирилген уюм тарабынан алынган, бирок инженердик-техникалык камсыздоо тармактарына кошулбаган жаңы курулуш/кайра конструкциялоо/кайра профилдештирүү/кайра пландаштыруу объекттерин жана/ же курулган объекттерди инженердик-техникалык камсыз кылуу тармактарына технологиялык кошулуусу үчүн акы төлөө;

6) коммерциялык эмес уюмдар тарабынан алынган:

а) мүчөлүк жана кирүү төгүмдөрү;

б) уставдык максаттарда пайдалануу шартында гуманитардык жардам жана гранттар, ошондой эле ыктыярдуу жардамдар;

в) уставдык максаттарда пайдалануу шартында акысыз алынган активдердин наркы;

г) көп батирлүү үйлөрдү жана аларды тейлеген имараттарды жана курулмаларды техникалык жактан күтүү боюнча кызмат көрсөтүүлөргө төлөмдөр;

д) өз мүчөлөрүнө суу пайдалануучулар ассоциациясы тарабынан көрсөтүлүүчү уставдык иштин алкагында сугат сууларын берип туруу боюнча кызмат көрсөтүүлөргө төлөмдөр;

е) диний каадаларды, ырым-жырымдарды, зыйнаттарды көрсөтүүдөн, ажылык зыяраттарды уюштуруу жана өткөрүү боюнча кызмат көрсөтүүлөрдөн, ошондой эле ыктыярдуу кайыр-садагалардан түшкөн кирешелери;

7) ата мекендик уюмдарга катышуудан салык төлөөчү алган дивиденддер;

8) шериктикке салым катары жөнөкөй шериктик алган мүлктүн наркы, ошондой эле уюм түзбөстөн, исламдык каржылоого ылайык кемүүчү мушарак/шарик келишими боюнча өнөктөштөрдөн алынган мүлктүн наркы;

9) ишенимдүү башкарууга ишенимдүү башкаруучу тарабынан кабыл алынган мүлктүн наркы;

10) өздүк акциялардын наркынын алардын номиналдык наркынан өсүшү түрүндө алынган киреше;

11) уюмдун катышуучусу тарабынан кошумча алынган, жалпы чогулуштун чечими бонча уюмдун катышуучуларынын ортосунда бөлүштүрүлгөн акциялардын (үлүштөрдүн) наркы, же болбосо уюмдун уставдык капиталынын көбөйүшүнө байланыштуу, анын ичинде уюмдун мүлкүнүн эсебинен акцияларды (үлүштөрдү) уюмдун катышуучуларынын ортосунда бөлүштүрүүдө алгачкы акциялардын ордуна алынган жаңы акциялардын номиналдык наркынын жана акционердин алгачкы акцияларынын номиналдык наркынын ортосундагы айырма;

12) исламдык каржылоого ылайык шарика келишими боюнча банк тарабынан алынган пайда;

13) пайыздык кирешелер жана сатылуучу күнүнө карата листингдин эң жогорку жана эң жогоркудан кийинки категория боюнча фонддук биржасындагы листингинде жайгашкан баалуу кагаздардын наркынын өсүшүнөн түшкөн кирешелер.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн 3-5-пункттарында көрсөтүлгөн адистештирилген уюмдардын тизмегин жана ушул берененин 1-бөлүгүнүн 2-5-пункттарында көрсөтүлгөн акысыз негиздеги объекттерди кабыл алуу-өткөрүп берүү тартибин Министрлер Кабинети бекитет.

214-берене. Кирешени түзөтүү

1. Товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатуудан алынган киреше төмөнкүдөй учурларда түзөтүлүүгө тийиш:

1) товарлар толук же жарым-жартылай кайтарылганда;

2) бүтүмдүн шарттары өзгөртүлгөндө.

Кирешени түзөтүү товарлар кайтарылган же бүтүмдүн шарттары өзгөртүлгөн салыктык мезгилдин жылдык жыйынды кирешесинин өлчөмүн өзгөртөт.

2. Амортизациялоого тийиш болгон негизги каражаттарды сатуудан алынган киреше, ошондой эле ушул негизги каражаттардын камсыздандыруу келишимдери боюнча алынган камсыздандыруу төлөмдөрү товарларды сатуудан түшкөн кирешеге кошулбайт, ал эми ушул бөлүмгө ылайык топтун салыктык наркын аныктоодо эсепке алынат.

215-берене. Компенсациялануучу чыгарып салуулар

1. Эгерде мурда чыгарып салынган чыгымдар, жоготуулар же кайтарылбас карыздардын орду толтурулган болсо, анда алынган сумма кайтарым жүргүзүлгөн ошол салыктык мезгилдин кирешеси болуп калат.

2. Эгерде ага карата мурда ушул бөлүмгө ылайык чыгарып салуулар жүргүзүлгөн резервдер ушул бөлүмгө ылайык кыскартылса, мындай кыскартуу кирешеге кошулат же бухгалтердик эсеп жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык чыгымдарды азайтат.

216-берене. Узак мөөнөттүү контракттар боюнча кирешелер жана чыгарып салуулар

1. Бул берененин максаттары үчүн узак мөөнөттүү контракт деп контракт боюнча каралган иш башталган салыктык мезгилдин ичинде бүтпөй калган өндүрүшкө, орнотууга же курууга контракт же коштоочу кызматтарды көрсөтүү түшүнүлөт, буга алдын ала баалоолор боюнча контрактта каралган иш башталган күндөн тартып 12 айдын ичинде бүткөрүлүүгө тийиш болгон контракттар кирбейт.

2. Салык төлөөчү тарабынан кирешелерди жана чыгымдарды аныктоо үчүн эсептөө ыкмасын колдонууда узак мөөнөттүү контракттарга тийиштүү кирешелер жана чыгарып салуулар контракттын пайыздык аткарылышынын негизинде салыктык жылдын ичинде эсепке алынат.

Контрактты аткаруу бөлүгүнүн чоңдугу салыктык жылдын аягына чейин тарткан чыгымдар менен бул контракт боюнча жыйынды чыгымдарын салыштырып текшерүү аркылуу аныкталат.

3. Салык төлөөчү тарабынан кирешелер менен чыгашаларды аныктоо үчүн эсептөөнүн жөнөкөй ыкмасы пайдаланылган учурда узак мөөнөттүү контракттарга тийиштүү кирешелер жана чыгарып салуулар салыктык жылдын ичинде иш жүзүндө аткарылган жана төлөнгөн иштер, кызмат көрсөтүүлөр боюнча аныкталат.

30-глава. Жылдык жыйынды кирешеден чыгарып салууга тийиш болгон чыгымдар

217-берене. Киреше алуу менен байланышкан чыгымдарды эсептен чыгаруу

1. Эгерде бул Кодексте башкача каралбаса, салык төлөөчү ушул Кодекске ылайык киреше алуу менен байланышкан документтик түрдө гана ырасталган чыгымдарды, жылдык жыйынды кирешеден эсептеп чыгарып салуу укугуна (мындан ары бул бөлүмдө - чыгарып салуу) ээ.

2. Келечектеги мезгилдердин чыгымдары алар таандык болгон салыктык мезгилде эсептен чыгарып салууга жатат.

3. Эгерде бир жана ошол эле сарптоолор ушул бөлүмгө ылайык эсептен чыгарыла турган чыгымдарды белгилеген бир нече беренелерде каралса, анда мындай чыгымдар бир гана жолу чыгарып салынууга тийиш.

4. Салык төлөөчүлөрдүн айрым категориялары үчүн салык салууда эске алынуучу чыгымдарды же өзгөчө жагдайларга байланыштуу тартылган чыгымдарды аныктоонун өзгөчөлүктөрү ушул бөлүмдүн жоболору менен белгиленет.

218-берене. Технологиялык ченемдердин чегиндеги чыгымдардын суммасын чыгарып салуу

Өндүрүштүк ишти жүзөгө ашыруучу салык төлөөчүнүн чыгымдары, салык төлөөчүнүн салык саясатында белгиленген товарларды өндүрүү процессинде материалдар менен чийки заттарды жоготуунун технологиялык ченемдеринин чегинде эсептен чыгарылууга тийиш.

219-берене. Кызматтык иш сапарлар учурундагы жана өкүлчүлүк боюнча чыгымдардын суммасын чыгарып салуу

1. Салык төлөөчүлөрдүн кызмат адамдарынын, анын ичинде башкаруунун аткаруучу органынын кызматкерлеринин, мүчөлөрүнүн жана директорлор кеңешинин же байкоочу кеңештин мүчөлөрүнүн кызматтык иш сапарлары менен байланышкан чыгымдары эсептен чыгарып салууга жатат.

2. Кызматтык иш сапарына байланышкан чыгарып салынууга тийиш болгон чыгымдарга төмөнкүлөр кирет:

1) иш сапарынын ордуна барууга жана кайра келүүгө, анын ичинде резервдөө үчүн чыгымдарды төлөөгө кетүүчү иш жүзүндө жүргүзүлгөн чыгымдар;

2) жашоого, анын ичинде резервдөө үчүн чыгымдарга акы төлөөгө кеткен иш жүзүндөгү жүргүзүлгөн чыгымдар;

3) Кыргыз Республикасынын чегинде жана анын чегинен тышкары жерде Министрлер Кабинети тарабынан белгиленген ченемдердин чегинде иш сапарында болуу учурунда төлөнүүчү суткалык акылар.

3. Чыгарып салууга тийиш болгон өкүлчүлүктүү чыгымдарга уюмдун катышуучуларын жана анын башкаруу органдарынын мүчөлөрүн көрсөтүлгөн адамдар тарабынан уюмдун уставында каралган милдеттерди аткарууда транспорттук камсыз кылуу жана мейманканалык тейлөө боюнча чыгымдар кирет.

220-берене. Окутууга кеткен чыгымдарды чыгарып салуу

1. Салык төлөөчүнүн кызматкерлерди окутууга кеткен чыгымдарына кадрларды даярдоого, квалификациясын жогорулатууга жана кайра даярдоого багытталган чыгымдар таандык.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чыгымдар эсептен чыгарылууга тийиш, эгерде окутуу:

1) салык төлөөчүнүн ишинин алкагында кызматкер квалификациясын жогорулатууга жана/же квалификация алууга өбөлгө болсо; жана

2) салык төлөөчү менен эмгек мамилелеринде турган толук жумушчу күн иштеген адам өтөт; жана

3) төмөнкүлөр тарабынан жүргүзүлсө:

а) билим берүү чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан лицензияланган ата мекендик уюм окутса;

б) киреше булагы катары салык төлөөчүдөн салыкты кармаган учурда чет өлкөлүк уюм тарабынан күндүзгү окутуу түрүндө же аралыктан окутулса.

221-берене. Пайыздык чыгымдарды чыгарып салуу

1. Эгерде карыздын суммасы экономикалык ишти жүзөгө ашыруу үчүн колдонулса, төлөнгөн пайыздык чыгымдар ушул беренеде каралган чектөөлөрдү эске алуу менен чыгарылып салынууга тийиш.

2. Амортизациялануучу негизги каражаттарды сатып алууга жана түзүүгө байланыштуу же аларды пайдаланууга киргизгенге чейин алардын наркын өзгөртүүгө таасир берүүчү чыгымдар менен байланышкан төлөнгөн пайыздык чыгымдар жылдык жыйынды кирешеден чыгарып салынууга жатпастан, алардын наркын көбөйтөт.

222-берене. Инновациялык ишке чыгымдар боюнча чыгарып салуулар

1. Салык төлөөчүнүн инновациялык ишке чыгымдары эсептен чыгарып салынууга тийиш. Инновациялык ишке төмөнкүлөр кирет:

1) илимий-изилдөө иштери;

2) тажрыйба-конструктордук иштер;

3) долбоордук-изилдөө иштери;

4) илимий-техникалык жетишкендиктерди киргизүү боюнча иштер;

5) колдонмо программалардын пакеттерин киргизүү боюнча иштер;

6) маалыматтык-коммуникациялык технологияларды киргизүү боюнча иштер.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган негизги каражаттарды сатып алууга жана/же өндүрүүгө байланышкан чыгымдарды эсептен чыгарып салуу ушул Кодексте белгиленген тартипте негизги каражаттарга карата жүргүзүлөт.

223-берене. Геологиялык чалгындоо иштерине резерв

1. Тоо-кен ишканасы тоо-кен жана геологиялык бөлүндүлөрдүн чектеринде геологиялык чалгындоо иштери үчүн резервге чегерүүлөрдү жүргүзүүгө укуктуу.

2. Резервдин суммасы салык төлөөчү тарабынан ушул беренеде каралган эсептен чыгарууларды эсепке албастан эсептелген өлчөмдө, отчеттук мезгил үчүн пайдага салык боюнча салыктык базанын 15 пайыздан ашпаган өлчөмүндө аныкталат.

3. Резервге чегерилген сумма эсептен чыгарылууга тийиш.

4. Салыктык мезгилдин акыркы күнүнөн тартып 5 жыл аралыгында салык төлөөчү тарабынан пайдаланылбаган, анда резервдин суммасы эсептен чыгарылды деп таанылган тоо-кен жана геологиялык бөлүндүлөрдүн чектеринде геологиялык чалгындоо иштери үчүн чегерилген резервдин суммасы киреше деп таанылат.

224-берене. Негизги каражаттардын, материалдык эмес активдердин жана товардык-материалдык запастардын наркы

1. Негизги каражаттардын баштапкы наркына төмөнкүлөр кирет: аларды сатып алууга кеткен иш жүзүндөгү сарптоолор, анын ичинде жеке пайдалануу үчүн негизги каражаттарды сатып алуу жана өндүрүү менен байланышкан пайыздык чыгымдар; аларды даярдоого, монтаждоого, орнотууга кеткен жана пайдалануу үчүн жарамдуу абалга жеткирүүгө кеткен чыгымдар; салык төлөөчү ушул Кодекске ылайык эсептен чыгарууга укуктуу болгон чыгымдардын курамында эсепке алынуучу салыктардын суммасын кошпогондо, бажы алымдары жана жыйымдар, эсепке алынууга тийиш КНС кошпогондо салыктар, негизги каражаттарды ташууда аларды камсыздандыруу боюнча чыгымдар, алардын наркын көбөйтүүчү башка сарптоолор.

2. Негизги каражаттардын наркы тиешелүү объекттерди реконструкциялоо, кеңейтүү, модернизациялоо, техникалык кайра жабдуу, жарым-жартылай жоюу учурларында өзгөртүлөт.

3. Уюм тарабынан негизги каражаттар уставдык фондго салым катары, ошондой эле ыкчам башкарууга, чарба жүргүзүүгө алынганда, ушул каражаттардын баштапкы наркы болуп өткөрүп берүүчү тараптын бухгалтердик эсебинде чагылдырылган нарктан төмөн эмес, бирок бул негизги каражаттардын рыноктук наркынан жогору эмес нарк саналат.

Негизги каражаттар акысыз алынган учурда баштапкы нарк аталган каражаттарды кабыл алып өткөрүү актысынын маалыматтары менен аныкталат, бирок алардын баланстык наркынан төмөн болбойт.

4. Баланстык нарк нөлгө барабар деп төмөнкүдөй учурларда кабыл алынат:

1) ушул Кодекстин 213-беренесинин 1-бөлүгүнүн 2-4-пункттарында көрсөтүлгөн акысыз берилген объекттерди алууда;

2) коммерциялык эмес уюмдардын мүлктү төмөнкүдөй түрлөрдө алууда:

а) мүчөлүк жана кирүү төгүмдөрү;

б) гуманитардык жардам жана грант;

в) акысыз негизде алынган активдер.

5. Материалдык эмес активдердин баштапкы наркына аларды сатып алууга жана/же түзүүгө кеткен чыгымдар, анын ичинде пайыздык чыгымдар жана аларды пайдаланууга жарактуу абалга жеткирүү боюнча чыгымдар киргизилет.

Уюштуруучулар тарабынан уюмдун уставдык фондуна аманаттардын эсебине киргизилген материалдык эмес активдердин наркы Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарын сактоо менен тараптардын макулдашуусу боюнча аныкталат.

Башка уюмдардан жана жеке жактардан сатылып алынган материалдык эмес активдердин наркы сатып алуу боюнча иш жүзүндө кеткен чыгымдарга жана ушул активдерди даяр абалга келтирүү боюнча чыгымдарга негизделип аныкталат.

Уюмдун өзү тарабынан түзүлгөн материалдык эмес активдердин наркы аларды түзүүгө, даярдоого, анын ичинде товардык-материалдык запастарды сатып алуу боюнча чыгымдар, эмгек акыга кеткен чыгымдар, башка уюмдардын көрсөткөн кызматтарына кеткен чыгымдар, патенттерди, күбөлүктөрдү алууга байланыштуу алымдарды төлөө боюнча иш жүзүндөгү чыгымдардын суммасы катары аныкталат.

6. Негизги каражаттардын жана материалдык эмес активдердин наркы ушул Кодексте белгиленген тартипте жана шарттарда амортизациялык чегерүүлөрдү эсептөө аркылуу чыгарып салынууга тийиш.

7. Товардык-материалдык запастардын наркы аларды сатып алуунун баасына негизденип аныкталат, ага ортомчу уюмдарга төлөнгөн комиссиялык сый акылар, алып келүүдөгү бажы алымдары жана жыйымдар, эсепке алынууга тийиш болгон КНСти кошпогондо, салыктар ташып келүүгө кеткен жана башка товардык материалдык баалуулуктарды сатып алууга байланыштуу башка чыгымдар киргизилет.

8. Негизги каражаттардын, материалдык эмес активдердин жана товардык-материалдык запастардын наркына эсепке алынууга тийиш эмес сатылып алынган материалдык ресурстар боюнча КНС киргизилет.

225-берене. Амортизациялануучу негизги каражаттар

1. Амортизациялануучу негизги каражат болуп менчикте, ыкчам башкарууда, чарба жүргүзүүдө турган, эгерде ушул Кодексте башкача каралбаса, ишке киргизилген жана алардын наркы 100 жана андан ашык эсептик көрсөткүчтү түзгөн киреше алуу үчүн пайдаланылган материалдык эмес активди кошуп алганда, салык төлөөчүнүн негизги каражаты саналат.

2. Жеке ишкер болуп саналган жеке жактын менчик укугуна таандык болгон кыймылсыз мүлк амортизацияланууга жатпайт.

Мындай мүлктү сатууда ушул Кодекстин VII бөлүмүндө белгиленген тартипте салык салынат.

3. Жер жана жаратылышты пайдалануунун башка объекттери: суу, жер казынасы жана башка табигый ресурстар, ошондой эле товардык-материалдык запастар, бүтпөгөн капиталдык курулуш объекттери, баалуу кагаздар, финансылык шаймандар, орнотулбаган жабдуулар, негизги каражаттар жана өндүрүштө жана/же товарларды сатууда, жумуштарды аткарууда жана кызматтарды көрсөтүүдө салык төлөөчү тарабынан пайдаланылбаган материалдык эмес активдер жана наркы учурдагы салыктык жылда толугу менен даяр продукциянын, аткарылган жумуштардын жана көрсөтүлгөн кызматтардын наркына которулуучу мүлк амортизацияланууга жатпайт.

4. Ушул бөлүмдүн максатында амортизациялануучу мүлктүн курамынан төмөндөгүлөр чыгарылат:

1) келишимдер боюнча акысыз пайдаланууга, ыкчам башкарууга, чарба жүргүзүүгө берилген;

2) консервациялоого өткөрүлгөн;

3) 12 айдан ашык убакытта реконструкциялоодо жана модернизациялоодо турган негизги каражаттар.

5. Ушул бөлүмдүн максатында амортизациялануучу мүлктүн курамына наркы кеминде 100 эсептик көрсөткүчтү түзгөн негизги каражат киргизилбейт. Мындай негизги каражаттын наркы ушул негизги каражат салык төлөөчү тарабынан сатылып алынган салыктык мезгилде эсептен чыгарып салынууга тийиш.

226-берене. Негизги каражаттарды классификациялоо жана амортизациялык чегерүүлөрдүн өлчөмүн аныктоо

1. Амортизацияланууга тийиш болгон негизги каражаттар амортизациялоонун төмөндөгү ченемдери менен 6 топ боюнча классификацияланат:

1) 1-топ: жеңил автомобилдер, компьютерлер жана компьютерге кошулуучу жабдуулар, көчүрүүчү аппараттар, телефон аппараттары, шаймандар жана инвентарлар - 30 пайыз;

2) 2-топ: жеңил автомобилдерди кошпогондо автотранспорт каражаттары, экономиканын бардык тармактары үчүн машиналар жана жубдуулар, эмеректер, материалдык эмес активдер - 25 пайыз;

3) 3-топ: башка топтордо көрсөтүлбөгөн негизги каражаттар - 20 пайыз;

4) 4-топ: автотранспорт каражаттарын кошпогондо, авиациялык, темир жол, суу жана башка транспорттун түрлөрү - 15 пайыз;

5) 5-топ: имараттар, курулмалар, жайлар - 10 пайыз;

6) 6-топ: кийин пайдалуу кендерди казып алуу максатында пайдалуу кендерди геологиялык даярдоого, долбоордук жана инженердик-изилдөө иштерине жана жер казынасын пайдалануу укугун алууга, кен казуу-капиталдык жана кенди даярдоо иштерине салык төлөөчүнүн чыгымдары, ошондой эле кен казып алуучу жана/же кенди кайра иштетүүчү ишканалардын пайдаланууга киргизилген жана иш жүзүндө жер казынасын пайдаланууда пайдаланылган негизги каражаттары - 50 пайыз. Мында амортизациялоонун төмөндөтүлгөн ченемин пайдаланууга жол берилет. Кийинки салыктык мезгилдерде амортизациялоонун төмөндөтүлгөн ченемдерин пайдаланган салык төлөөчүлөргө ушул төмөндөтүлгөн ченемдерге өзгөртүү киргизүүгө жол берилбейт.

Тоо-кен иштерин даярдоо боюнча капиталдык чыгымдар салыктык мезгилдин аралыгында жоюлган запастардын санынын салыктык мезгилдин башталышына карата кен казыла турган участоктун экономикалык (баланстык) запастарынын санына болгон катышы катары аныкталуучу амортизациялык ченем боюнча амортизацияланат.

2. Эгерде ушул бөлүмдө башкача каралбаса, салык салуу максаттары үчүн амортизациялык чегерүүлөрдүн суммасы салык төлөөчүлөр тарабынан ушул беренеде белгиленген тартипте жыл сайын аныкталат. Амортизация ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жылдын акырына топтун салыктык наркына карата амортизациялоонун ченемин колдонуу аркылуу ар бир топ боюнча өзүнчө чегерилет.

3. Имараттар, курулуштар жана курулмалар (мындан ары - объекттер) боюнча амортизация ар бир объектке өзүнчө эсептелинет. Объект пайдаланууга берилген жана пайдаланыла баштаган датадан тартып 20 жыл өткөндөн кийин ар бир объект жылына 20 пайыз ченем боюнча түздөн-түз колдонулган ыкма боюнча амортизацияланат.

4. Эгерде ушул бөлүмдө башкача каралбаса, финансылык ижара келишиминин предмети болуп эсептелген негизги каражаттарды алган салык төлөөчү-лизинг алуучу амортизацияны ушул беренеде белгилеген тартипте чегерет.

5. Салыктык максаттарда амортизациялана турган негизги каражаттар ар бир топ боюнча топтун салыктык наркын аныктап турат.

Топтун жыл аягындагы салыктык наркы төмөндөгүдөй эсептелет:

1) өткөн жылдын акырына карата топтун салыктык наркы катары аныкталган, өткөн жылы эсептелген амортизациялык чегерүүлөрдүн суммасына азайтылган топтун жыл башындагы салыктык наркы, кошуу

2) жыл ичинде топко кошулган негизги каражаттардын наркы, алуу

3) сатып өткөрүүнүн наркы боюнча жылдын ичинде чыгарылган негизги каражаттар.

6. Эгерде топтун салыктык наркы жылдын аягында нөлдөн аз болсо, ал нөлгө барабар болот, мында салык төлөөчү жылдык жыйынды кирешеге көрсөтүлгөн терс калдыкты кошот.

7. Министрлер Кабинети негизги каражаттардын айрым түрлөрү үчүн амортизациялоонун тездетилген ченемдерин белгилөөгө укуктуу.

8. Ушул берененин максаттарында Кыргыз Республикасынын бухгалтердик эсеп жөнүндө мыйзамдарына ылайык жүргүзүлгөн негизги каражаттарды кайра баалоо топтун салыктык наркын көбөйтпөйт жана азайтпайт.

9. Ушул Кодекс күчүнө кирген жылдан мурдагы жылы сатып алынган, көрсөтүлгөн жылдагы топтун наркына кошула элек негизги каражаттардын наркы ушул Кодекс күчүнө кирген жылдагы топтун наркына кошулат.

10. Ушул Кодекс күчүнө кирген жылдан мурунку жылда чыгарылган, аталган жылда топтун наркын азайтпаган негизги каражаттардын наркы ушул Кодекс күчүнө кирген жылдагы топтун наркын азайтат.

227-берене. Амортизациялоо максатында негизги каражаттардын түшүшү жана чыгышы

1. Эгерде бул Кодексте башкача каралбаса, сатып алынган жана алынган негизги каражаттар жыл ичинде топко кошулган негизги каражаттар катары каралат жана топтун салыктык наркын жогорулатат:

1) негизги каражат уставдык капиталга салым катары түшкөндө - ушул Кодекстин 224-беренесине ылайык аныкталуучу наркка;

2) негизги каражаттын объекти консервациялоо режиминен иштеп жаткан негизги каражаттарга которулганда - ушул негизги каражаттарды консервациялоодо топтон мурда чыгарылган негизги каражаттардын салыктык наркына;

3) мурда акысыз пайдаланууга өткөрүлүп берилген негизги каражат кайтарылганда - чыгуу наркы боюнча;

4) негизги каражат реконструкциялоодон же модернизациялоодон кийин келип түшкөндө - топтон чыгарылган, салык төлөөчүнүн ушул негизги каражатты реконструкциялоого же модернизациялоого байланыштуу чыгашаларына жогорулатылган негизги каражаттын наркына;

5) салык төлөөчүнүн менчигине акысыз алынган, анын наркы кирешенин курамына киргизилген учурда негизги каражат келип түшкөндө - ушул Кодекстин 224-беренесинин 3-бөлүгүнө ылайык аныкталган негизги каражаттын наркына;

6) негизги каражаттарды сатып алууда, курулуш бүткөндөн кийин негизги каражаттарды ишке киргизүүдө - баштапкы нарк боюнча;

7) ушул Кодекстин 229-беренесинин 3-бөлүгүнө ылайык оңдоого чыгымдар суммасы боюнча чектөөдөн ашкан учурда - чектөөдөн ашкан чыгымдар суммасы боюнча.

2. Чыгарылуучу негизги каражаттар топтун салыктык наркын төмөндөтөт:

1) негизги каражат сатылганда же негизги каражат финансылык ижарага берилгенде - сатуу наркына;

2) уставдык капиталга салым катары берилгенде - ушул Кодекстин 224-беренесине ылайык аныкталган нарк боюнча;

3) негизги каражаттар жоголгондо, бузулганда камсыздандыруу келишими жок болсо - нөлгө барабар нарк боюнча;

4) камсыздандыруу учуру келип чыкканда - камсыздандыруучу уюм тарабынан камсыздандыруу келишимине ылайык камсыздандыруучуга төлөнүүчү камсыздандыруу төлөмдөрүнүн суммасы боюнча;

5) акысыз берилгенде, акысыз пайдаланууга берилгенде, ошондой эле консервациялоого өткөрүлгөндө - Кыргыз Республикасынын бухгалтердик эсеп жөнүндө мыйзамдарына ылайык аныкталуучу баланстык наркы боюнча;

6) жоюлуучу негизги каражаттарды сатууда - сатуу наркы боюнча;

7) жоюлуучу негизги каражаттарды товардык-материалдык запастардын курамына которууда - Кыргыз Республикасынын бухгалтердик эсеп жөнүндө мыйзамдарына ылайык аныкталуучу товардык-материалдык запастардын наркы боюнча.

228-берене. Амортизациялык чегерүүлөрдүн суммаларын чыгарып салуу

1. Ушул Кодекстин 226-беренесине ылайык аныкталган амортизациялануучу негизги каражаттарга амортизациялык чегерүүлөр чыгарып салынууга тийиш.

2. Эгерде топтун салыктык наркынын чоңдугу жылдын акырына карата 100 эсептик көрсөткүчтөн аз болсо, эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, анда ушул сумма амортизациялык чегерүү катары каралат жана топтун бардык салыктык наркы чыгарып салынууга тийиш.

3. Эгерде топтогу бардык негизги каражаттар сатылса, башка жакка өткөрүлүп берилсе же жок кылынса, анда топтун калган салыктык наркы амортизациялык чегерүү катары каралат жана салык төлөөчүнүн кирешесинен чыгарып салынууга тийиш.

229-берене. Оңдоого кеткен чыгымдарды чыгарып салуулар

1. Менчик укуктагы негизги каражаттарды, анын ичинде финансылык ижаранын предмети болуп эсептелген негизги каражаттарды оңдоого кеткен чыгымдарды чыгарып салуу ушул Кодекстин 226-беренесине ылайык аныкталган ар бир топко карата жүргүзүлөт.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүнө ылайык чыгарып салынууга тийиш болгон оңдоого кеткен чыгымдардын суммасы топтун жылдын акырына карата аныкталган салыктык наркы катары аныкталуучу, өткөн жылы эсептелген амортизациялык чегерүүлөрдүн суммасына азайтылган, топтун жыл башындагы салыктын наркынын 15 пайызы менен чектелген.

3. Ушул берененин 2-бөлүгүндө белгиленген чектөөдөн ашып кеткен сумма топтун наркына кошулган негизги каражаттардын наркы катары каралат жана отчеттук жылдын аягына топтун салыктык наркын көбөйтөт.

4. Ижарачы ижарага алынуучу негизги каражаттарга карата оңдоого кеткен иш жүзүндөгү чыгымдардын суммасы ушул беренеде аныкталган тартипте чыгарып салынууга тийиш.

5. Оңдоого кеткен чыгымдар ушул беренеге ылайык чыгарып салууга киргизилбесе, ижарачы топ түзүүгө милдеттүү жана оңдолуучу негизги каражат киргизилген негизги каражаттардын тобуна карата белгиленген амортизациянын ченеми боюнча ушул бөлүмгө ылайык аныкталган амортизациялык чегерүүлөр түрүндө тартылган чыгымдарды ижара келишиминин колдонуу мөөнөтүнүн ичинде чыгарып салууга тийиш. Ижара келишимин колдонуу мөөнөтү бүткөндөн кийин ижарачы ушул бөлүккө ылайык түзүлгөн топтун салыктык калдык наркын чыгарып салууга укуктуу.

230-берене. Мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча камсыздандыруу төгүмдөрүнүн суммаларын чыгарып салуу

Салык төлөөчүнүн жылдык жыйынды кирешеси мамлекеттик социалдык камсыздандыруу боюнча Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген камсыздандыруу төгүмүнүн суммасына азайтылат.

231-берене. Баалуу кагаздарды сатууда келип чыккан чыгашалар

1. Баалуу кагаздарды сатууда келип чыккан чыгашалар:

1) карыздык баалуу кагаздардан тышкары, баалуу кагаздар боюнча - сатуу наркы менен сатып алуу наркынын ортосундагы терс айырма;

2) карыздык баалуу кагаздар боюнча:

а) ачык кызыкчылыктагы субъекттер үчүн - сатуу күнүнө карата дисконттун жана/же сый акынын амортизациясын эске алуу менен сатуу наркы менен сатып алуу наркынын ортосундагы терс айырма;

б) ачык кызыкчылыктагы субъектиден башка салык төлөөчү үчүн - сатуу жана сатып алуу наркынын ортосундагы терс айырма.

2. Баалуу кагаздарды сатууда келип чыккан чыгашалар башка баалуу кагаздарды сатуудан алынган кирешелердин эсебинен компенсацияланат.

3. Эгерде ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чыгашалар алар келип чыккан жылы компенсацияланышы мүмкүн болбосо, анда алар 5 жылга чейинки мөөнөткө кийинкиге жылдырылат жана ушул 5 жылдын ичинде баалуу кагаздарды сатуудан түшкөн кирешелердин эсебинен компенсацияланууга тийиш.

232-берене. Экономикалык иш менен байланышкан зыяндардын мөөнөтүн жылдыруу

1. Салык төлөөчүнүн чыгарып салууларынын анын кирешесинен ашып кеткен суммасы зыян деп таанылат жана ал салык төлөөчү тарабынан ушул зыян келип чыккан мезгилден кийинки салыктык мезгилдердеги салык салынуучу кирешеден чыгарып салуу катарында 5 календардык жылдан ашпаган мөөнөткө жылдырылат.

Салык төлөөчү пайдага салык төлөөдөн бошотулган салыктык мезгилде тартылган зыяндар салык салынуучу мезгилде чыгарып салуулар катары мөөнөтү жылдырылууга тийиш эмес.

2. Эгерде салык төлөөчү бирден ашык салыктык мезгилде зыян тартса, мындай зыяндарды ушул зыян тартылган мезгилден кийин келүүчү салыктык мезгилге жылдыруу ошол зыяндын тартылышынын кезектүүлүгү боюнча жүзөгө ашырылат.

3. Кайра уюштуруу себеби боюнча салык төлөөчү ишин токтоткон учурда, салык төлөөчү-укук мурастоочу ушул беренеде каралган тартипте жана шарттарда салык базасын кайра уюштуруу учуруна чейин кайра уюшулган салык төлөөчү тарабынан алынган зыяндардын суммасына азайтууга укуктуу.

233-берене. Потенциалдуу жоготууларды жана зыяндарды жабууга резервдер. Депозиттерди коргоо фондуна банктардын төгүмдөрү

1. Улуттук банктын жөнгө салуучу талаптарына ылайык банк тарабынан түзүлүүчү резервдин суммасы жылдык жыйынды кирешеден чыгарып салынууга тийиш.

2. Банк тарабынан Депозиттерди коргоо фондуна багытталган төгүмдөр жылдык жыйынды кирешеден чыгарып салынууга тийиш.

234-берене. Кайрымдуулукка чыгымдар боюнча чыгарып салуулар

1. Кайрымдуулук уюмдарына, ошондой эле менчигинин түрүнө карабастан маданият жана спорт уюмдарына кайтарымсыз берилген мүлктүн наркы, анын ичинде акча каражаттары бул мүлк аны өткөрүп берген салык төлөөчүнүн пайдасына пайдаланылбаган шартта чыгарып салынууга тийиш.

2. Ушул беренеде көрсөтүлгөн чыгарып салуулардын өлчөмү өткөрүп берилүүчү мүлктүн баланстык наркы же ушул беренеде белгиленген эсептен чыгарууларды эске албастан эсептелген, отчёттук мезгил үчүн салык төлөөчүнүн салыктык базасынын 10 пайызынын чегинде акча каражатынын суммасы менен чектелген.

235-берене. Салыктардын суммасын эсептен чыгаруу

Эгерде ушул бөлүмдө башкача каралбаса, Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген салыктарды жана башка төлөмдөрдү эсептен чыгарууга байланыштуу төмөнкү чыгымдардын суммасы эсептен чыгарылууга тийиш:

1) эсепке алынууга жатпаган сатып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС суммасы;

2) эсепке алынууга жатпаган, акциз салыгынын суммасы;

3) товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатып алууда берүүчүгө төлөнө турган сатуудан алынуучу салыктын суммасы;

4) КНС боюнча каттоону жокко чыгарууда материалдык эмес активдер менен негизги каражаттардын, товардык-материалдык запастардын калдыктарына эсептелген КНС боюнча салык төлөөчүнүн чыгымдары;

5) мүлк салыгы;

6) жер казынасын пайдалануу үчүн салыктар.

236-берене. Чыгарып салынбай турган чыгымдар

1. Төмөнкүлөр чыгарып салынууга жатпайт:

1) негизги каражаттарды өндүрүүгө, сатып алууга жана орнотууга байланыштуу чыгымдар жана башка капиталдык чыгымдар;

2) бюджетке жана Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик социалдык камсыздандыруу органынын бюджетине төлөнүүчү салыктык санкциялар, туумдар жана пайыздар;

3) Кыргыз Республикасында төлөнүүгө тийиш болгон же төлөнгөн пайда салыгы;

4) чет мамлекетте төлөнүүгө тийиш болгон же төлөнгөн пайда салыгы;

5) эгерде ушул бөлүмдө башкача белгиленбесе, резервдерге чегерүүлөр түрүндөгү чыгымдар;

6) Министрлер Кабинети тарабынан бекитилүүчү тизме боюнча социалдык чөйрөдөгү объекттерди пайдаланууда тартылган чыгымдардын ушул объекттерди пайдаланууда алынган кирешелерден ашып кетиши;

7) бул чыгымдар киреше алуу менен байланышкан көрсөтүлгөн кызматтарга акы төлөө максатында жүргүзүлгөн фактыны ырастаган учурларды кошпогондо, башка жак үчүн тартылган ар кандай чыгымдар;

8) ушул Кодекстин жоболоруна ылайык кирешесине салык салынбай турган менчиктин кандай болбосун түрүн сатып алууга, башкарууга же күтүүгө кеткен чыгымдар;

9) салык төлөөчү тарабынан өзүнүн үй-бүлө мүчөсүнө же бири-бирине көз каранды субъектиге менчикти сатууга же алмаштырууга түздөн-түз же кыйыр түрдө байланыштуу болгон ар кандай зыяндар;

10) салык төлөөчүнүн өзүнүн жакын туугандарына жана башка адамдарга карата экономикалык ишти жүзөгө ашырууга байланышпаган чыгымдар;

11) салык агенти тарабынан киреше салыгы салынгандан тышкары, товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү кызматкерлерге жеңилдик берилген баалар же тарифтер же базар баасынан төмөн баа боюнча сатуу баасындагы айырмачылыктарды төлөөгө кеткен чыгымдар;

12) Кыргыз Республикасынын аймагында колдонулуучу ченемдик-укуктук актыларында белгиленген ченемден ашык табигый жоготуулардын жана чыгашалардын суммасы;

13) ушул Кодексте белгиленген учурларды кошпогондо, мүнөзү жана өлчөмү ырастоочу документтер менен аныкталышы мүмкүн болбогон чыгымдар;

14) киреше алууга байланышпаган чыгымдардын суммасы;

15) пайдага салык салынбаган же бошотулган киреше алуу менен байланышкан чыгымдар;

16) иш сапарында болгон учурда Министрлер Кабинети тарабынан белгиленген чектерден ашып кеткен өлчөмдө төлөнүүчү, киреше салыгы салынган жогорулатуу суммасынан башка суткалык акылар;

17) банкеттерди, бош убакытты, оюн-зоокту же эс алууну уюштурууга кеткен чыгымдар;

18) акцияларды (үлүштөрдү, пайларды) жайгаштыруу үчүн акы төлөө катары мүлктү алууда пайда болгон салык төлөөчү-эмитенттин чыгымдары;

19) виртуалдык активдерди сатып алуунун наркынын аларды сатып өткөрүүдөн түшкөн акчадан ашып кеткен сумма.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн 1-пунктунда баяндалган чыгымдардын орду амортизациялоо аркылуу толтурулат.

237-берене. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминин катышуучуларынын салыктык базасын аныктоонун өзгөчөлүктөрү

1. Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминин катышуучуларынын салыктык базасын аныктоо төмөнкүчө жүзөгө ашырылат:

1) ушул берененин 3-бөлүгүнө ылайык эгерде аталган келишимдин шарттары боюнча пайда табуучу уюмдун уюштуруучусу болуп саналган учурда;

2) ушул берененин 4-бөлүгүнө ылайык эгерде аталган келишимдин шарттары боюнча уюмдун уюштуруучусу пайда табуучу болуп саналбаган учурда.

2. Ушул бөлүмдүн максаттары үчүн ишенимдүү башкаруу келишими боюнча өткөрүп берилген мүлк ишенимдүү башкаруунун кирешеси катары таанылбайт.

Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишимин колдонуу мөөнөтүнүн ичинде ишенимдүү башкаруучу алган сый акы анын кирешеси болуп саналат.

Ишенимдүү башкаруучу, ушул бөлүмгө ылайык салыктык базаны аныктаган учурда, аларды башкаруунун уюштуруучусу жана/же пайда табуучу тарабынан эсепке алуу үчүн, мүлктү ишенимдүү башкаруу боюнча салыктык мезгил үчүн кирешелерди жана чыгашаларды аныкташы жана башкарууну уюштуруучуга жана/же пайда табуучуга алынган кирешелер жана тартылган чыгымдар жөнүндө маалыматты бериши керек.

3. Ишенимдүү башкаруунун уюштуруучусунун кирешелери мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминин алкагында анын жылдык жыйынды кирешесинин курамына кирет.

Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишимин аткарууга, ага кошо мүлктүн амортизациясына байланыштуу чыгымдар, ошондой эле ишенимдүү башкаруучунун сый акылары киреше алууга байланыштуу тартылган чыгымдар деп таанылат жана башкарууну уюштуруучунун чыгымдары болуп эсептелет.

4. Ишенимдүү башкаруу келишиминин алкагындагы пайда табуучунун кирешелери анын жылдык жыйынды кирешесинин курамына кирет жана белгиленген тартипте салык салынууга тийиш.

Мүлктү ишенимдүү башкаруу келишимин аткарууга, ага кошо мүлктүн амортизациясына байланыштуу чыгымдар, ошондой эле ишенимдүү башкаруучунун сый акылары киреше алууга байланыштуу тартылган чыгымдар деп таанылат жана пайда табуучунун чыгымдары болуп эсептелет.

Мындай келишимдин колдонуу мөөнөтүнүн ичинде ишенимдүү башкарууга өткөрүп берилген мүлктү пайдаланууда учураган чыгымдар ушул бөлүмгө ылайык салык салуу максатында эске алынган уюштуруучунун (пайда табуучунун) чыгашасы катары таанылбайт.

5. Ишенимдүү башкаруу келишими токтотулган учурда ишенимдүү башкарууга өткөрүп берилген мүлк аталган келишимдин шарттары боюнча башкаруунун уюштуруучусуна кайтарып берилиши же башка адамга берилиши мүмкүн.

Мүлк кайтарылып берилген учурда, мүлктү ишенимдүү башкаруу келишими күчүнө кирген учурга жана токтотулган учурга ишенимдүү башкарууга берилген мүлктүн наркынын ортосунда оң же терс айырма пайда болгонуна карабастан, башкармалыкты уюмдаштыруучуда киреше же чыгаша пайда болбойт.

6. Ушул берене ушул берененин 2-бөлүгүнүн биринчи абзацында каралган учурду кошпогондо, обочолонгон мүлктүк комплексти - пайдык инвестициялык фондду түзүүчү башкаруучу компанияга жана мүлктү ишенимдүү башкаруу келишиминин катышуучуларына (уюштуруучуларына) жайылтылбайт.

238-берене. Жөнөкөй шериктик келишиминин катышуучуларынын салыктык базасын аныктоонун өзгөчөлүктөрү

1. Жөнөкөй шериктиктин эсепке алуу милдети жүктөлгөн субъект келишимге ылайык өзүнүн уюмунун негизги иши жана жөнөкөй шериктик иши боюнча өз-өзүнчө эсепке алууну жүргүзүүгө тийиш.

2. Эсепке алуу милдети жүктөлгөн жөнөкөй шериктиктин катышуучусу пайдага салыкты кошпогондо, салыктык милдеттенмелерди эсептөөнү ушул Кодекстин талаптарына ылайык жүргүзүүгө милдеттүү.

3. Жөнөкөй шериктиктин келишими боюнча салык салууга чейинки пайда жана зыяндар келишимге ылайык катышуучулардын ортосунда бөлүштүрүлөт жана ар биринде өзүнчө эсепке алынат.

4. Катышуучулардын мүлкүн жөнөкөй шериктикке салым катары өткөрүп берүү сатуу болуп эсептелинбейт.

5. Жөнөкөй шериктик келишиминин шарттары аткарылгандан кийин салымдар катышуучуларга акчалай же натуралай түрдө кайтарылат. Кошулган салымдын өлчөмүндөгү кайтарым катышуучунун кирешеси катары эсептелбейт.

31-глава. Салыктык жеңилдиктер

239-берене. Пайдага салык боюнча жеңилдиктер

1. Төмөнкүлөрдүн пайдасы салык салуудан бошотулат:

1) кайрымдуулук уюмдары;

2) кызматкерлердин жалпы санынын 50 пайыздан кем эмесин майыптар (жалпы оорунун 3-тобундагы майыптыгы бар адамдардан тышкары) түзгөн жана алардын эмгек акысы эмгек акынын жалпы фондунун 50 пайызынан кем эмесин түзгөн майыптар коому, уюмдар жана жеке ишкерлер. Бул коом, уюм жана жеке ишкерлердин тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан аныкталат;

3) айыл чарба өндүрүүчүлөрү;

4) айыл чарба кооперативдери;

5) насыялык бирликтер;

6) Кыргыз Республикасынын кылмыш-жаза аткаруу тутумунун мекемелери;

7) мектепке чейинки билим берүү уюмдары (жеке менчик формасында түзүлгөн бала бакчалар);

8) жеке менчик формасында түзүлгөн жалпы билим берүү уюмдары;

9) машина-трактордук станция;

10) энергиянын кайра жаралуучу булактарын пайдалануунун негизинде энергетикалык орнотмолордун мүлк объекттерин пайдаланууга киргизген учурдан тартып 5 жыл ичинде энергиянын кайра жаралуучу булактарын пайдалануунун негизинде алынган электр жана жылуулук энергиясын, газды жана газ абалында кайра жаралуучу отундун, суюк биологиялык отундун жаңы өндүрүүчүлөрү;

11) айыл чарба багытындагы соода-логистикалык борбору;

12) чек арага чектеш преференциялык калктуу конуштарда катталган жана иш жүргүзгөн салык төлөөчүлөр.

2. Пайдага салыктан төлөөдөн бошотуу салык төлөөчүнү пайда салыгы боюнча декларацияны берүү милдетинен бошотпойт.

32-глава. Салыктын ставкалары. Пайда салыгын эсептөөнүн, отчет берүүнүн жана төлөөнүн тартиби

240-берене. Пайда салыгынын ставкасы

1. Эгерде ушул бөлүмдө башкача белгиленбесе, пайда салыгынын ставкасы 10 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

2. Алтын камтылган кенди, алтын камтылган концентратты, алтын эритмесин жана аффинаждалган алтынды казып алуу жана сатуу боюнча ишке карата пайда салыгынын ставкасы 0 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

3. Тоо-кен кайра иштетүүчү, тоо-кен казып алуучу ишканаларды, ошондой эле акциздик товарларды өндүрүүнү жүзөгө ашыруучу субъекттерди кошпогондо, ушул Кодекстин 183-беренесинде белгиленген жеңилдетилген салык салынууга тийиш болгон өнөр жайлык иштин преференциялык түрлөрүнө кирген ишканалар үчүн пайда салыгынын ставкасы 0 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

4. Ата мекендик уюмдардын ири инвестициялардан түшкөн пайдасына карата салыктын ставкасы ушул бөлүмдө белгиленген критерийлерге шайкеш келген салык төлөөчүнүн салыктык мезгил ичинде алган пайдасына карата 0 пайыз өлчөмүндө белгиленет жана төмөнкүлөрдөн алынган кирешелерге карата колдонулбайт:

1) пайдалуу кендерди кайра иштетүүнүн натыйжасында алынган товарларды өндүрүүдөн жана сатуудан алынган пайданы, ошондой эле тоо-кен, байытуу, кокс-химиялык жана металлургиялык өндүрүштүн калдыктарын кайра иштетүүдөн түшкөн кирешени кошпогондо, пайдалуу кендерди казып алуудан;

2) соода ишин жүзөгө ашыруудан;

3) акциздик товарларды өндүрүүдөн жана сатуудан.

Салык төлөөчү ушул бөлүктө белгиленген салыктын ставкасын жаңы жабдууларды иштетүүдөн алынган биринчи пайданын салык мезгилинен кийинки салык мезгилинен тартып катары менен кийинки беш салык мезгилинин ар биринин жыйынтыгында алган пайдасына карата колдонууга укуктуу.

241-берене. Пайда салыгын эсептөө

Пайда салыгын эсептөө ушул Кодекстин 43-беренесинин 1-бөлүгүндө белгиленген тартипке ылайык жүргүзүлөт.

242-берене. Пайда салыгын аныктоонун тартиби, төлөөнүн мөөнөтү жана орду

1. Пайда салыгын төлөөчү акыркы эсептешүүнү жүргүзөт жана ушул Кодексте белгиленген бирдиктүү салык декларациясын берүү мөөнөтүнө чейин салыкты төлөйт.

2. Салыктын акыркы суммасы салыктын эсептелген суммасынын жана төмөнкүдөй сумманын ортосундагы айырма катары аныкталат:

1) отчеттук салык мезгилиндеги пайда салыгына алдын ала кошуп эсептелген суммасынын;

2) ушул Кодекстин 246-беренесинин талаптарына ылайык салык төлөөчү тарабынан чет мамлекетте төлөнгөн салыктын суммасынын;

3) ККМ же ушул берененин 3-бөлүгүнө ылайык аныкталган фискалдык маалыматтарды берүүчү түзүлүштөрдү сатып алуудагы чыгымдардын суммасынын.

3. Салык төлөөчү пайда салыгынын суммасын ККМ же төмөнкү шарттарды сактаган учурда фискалдык маалыматтарды берүүчү түзүлүштү сатып алуудагы чыгымдарынын суммасын ККМ ар бир бирдигине же фискалдык маалыматтарды берүү түзүлүшүнө карата 100 эселенген эсептик көрсөткүчтөн ашпаган өлчөмдө азайтууга укуктуу:

1) ККМ же фискалдык маалыматтарды берүүчү түзүлүш отчеттук салык мезгилинде сатып алынган;

2) ККМ же фискалдык маалыматтарды берүүчү түзүлүш ККМ же фискалдык маалыматтарды берүүчү түзүлүштү каттаган күндөн баштап салык мезгили аяктаганга чейинки мезгил аралыгында салык төлөөчү тарабынан өз ишинде үзгүлтүксүз пайдаланылган;

3) салык төлөөчү ККМ колдонуу боюнча Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарын бузгандыгы үчүн жоопкерчиликке тартылбаган.

4. Пайда салыгы учурдагы салыктык каттоого алынган жери боюнча төлөнөт.

243-берене. Пайда салыгынын алдын ала суммасы боюнча салык отчетун берүү жана төлөө мөөнөтүн, ордун аныктоо тартиби

1. Пайдасына нөл ставкасы боюнча салык алынуучу жана пайдага салыкты төлөөдөн бошотулган салык төлөөчүнү кошпогондо, салык төлөөчүнүн учурда салыктык катталган жери боюнча экинчи кварталдан тартып квартал сайын салык отчетун берүүгө жана отчеттук мезгилден кийин келүүчү экинчи айдын 20сынан кечиктирбестен пайдага салыктын алдын ала суммасын бюджетке төгүүгө милдеттүү.

2. Учурдагы салык мезгилинин биринчи кварталы, биринчи жарым жылдыгы, биринчи 9 айлыгы пайдага салыктын алдын ала суммасы боюнча отчеттук мезгил болуп саналат.

3. Отчеттук мезгил үчүн пайда салыгынын алдын ала суммасы бухгалтердик эсеп жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген эрежелер боюнча отчеттук мезгил үчүн эсептелген пайданын 10 пайызы өлчөмүндө аныкталат.

Пайда салыгынын алдын ала суммасын эсептөөдө ушул Кодекске ылайык пайда салыгы салынбаган кирешелер эсепке алынбайт.

4. Отчеттук мезгил үчүн бюджетке төлөнүүгө тийиш болгон пайда салыгынын алдын ала суммасы отчеттук мезгил үчүн эсептелген пайда салыгынын алдын ала суммасынын жана мурдагы отчеттук мезгил үчүн эсептелген пайда салыгынын алдын ала суммасынын ортосундагы оң айырма катары аныкталат.

5. Салык төлөөчү экономикалык ишке байланышкан чыгашаларды жылдырган учурда, бюджетке ушул берененин 4-бөлүгүнө ылайык эсептелген пайда салыгынын алдын ала суммасынын жана ушул Кодекстин 232-беренесине ылайык отчеттук салык мезгилине салык алынуучу кирешеден чыгарып салуу катарында жылдырылууга тийиш болгон чыгашалардын 10 пайызы өлчөмүндө эсептелген сумманын ортосундагы оң айырма төлөнөт.

6. Пайда салыгынын алдын ала суммасы төлөнбөгөн же өз убагында төлөнбөгөн учурда салык төлөөчүгө карата салыкты төлөбөгөндүгү же өз убагында төлөбөгөндүгү үчүн ушул Кодексте белгиленген туум колдонулат.

33-глава. Салык төлөөчүлөрдүн жана кирешелердин айрым категорияларына салык салуунун өзгөчөлүктөрү

244-берене. Камсыздандыруу уюмдары тарабынан түзүлүүчү резервдик камсыздандыруу фонддоруна чегерүүлөр боюнча чыгарып салуулар

Салыктык базаны эсептөөдө камсыздандыруу ишин жүргүзгөн ата мекендик уюм Министрлер Кабинети тарабынан бекитилген ченемдерге ылайык резервдик камсыздандыруу фонддоруна чегерүүлөрдүн суммасын чыгарып салууга укуктуу.

245-берене. Тоо кендерин казып алуучу жана/же тоо кендерин кайра иштетүүчү ишканаларга салык салуунун өзгөчөлүктөрү

1. Алтын камтылган кенди, алтын камтылган концентратты, алтын эритмесин жана аффинаждалган алтынды казып алуу жана сатуу боюнча иштерге киреше салыгы салынууга тийиш.

2. Алтын камтылган кенде же алтын камтылган концентратта башка пайдалуу кендердин өндүрүштүк камтылышы болсо, аларды казып алуу жана сатуу боюнча иштерге ушул Кодекстин 28-32-главаларына ылайык пайдага салык салынууга жатат.

3. Алтын камтылган кенди, алтын камтылган концентратты, алтын эритмесин жана аффинаждалган алтынды казып алуу жана сатуу боюнча иштер киреше салыгын салуу объекти болуп саналат.

4. Киреше салыгынын салык базасы болуп төмөнкүлөр саналат:

1) алтын эритмесин жана/же аффинаждалган алтынды сатып өткөрүүдөн алынган КНС жана сатуудан алынган салык эсепке алынбаганда түшкөн акча;

2) Министрлер Кабинети белгилеген тартипте дүйнөлүк баага карата эсептелген алтын камтылган кендеги жана алтын камтылган концентраттагы алтындын наркы.

5. Киреше салыгынын ставкасы төмөнкүдөй өлчөмдөрдө белгиленет:

1) алтын камтылган кенге жана алтын камтылган концентратка:

Бир троялык унция алтындын баасы АКШ долларында	1300гө чейин	1301ден 1400гө чейин	1401ден 1500гө чейин	1501ден 1600гө чейин	1601ден 1700гө чейин	1701ден 1800гө чейин	1801ден 1900гө чейин	1901ден 2000ге чейин	2001ден 2100гө чейин	2101ден 2200гө чейин	2201ден 2300гө чейин	2301ден 2400гө чейин	2401ден 2500гө чейин	2501ден жана андан жогору
2023-жылга чейин киреше салыгынын ставкасы, % менен	8	10	12	14	16	18	20	21	22	23	24	25	26	27
2023-жылдан тартып киреше салыгынын ставкасы, % менен	11	13	15	17	19	21	23	24	25	26	27	28	29	30

2) алтын эритмесине жана аффинаждалган алтынга:

Бир троялык унция алтындын баасы АКШ долларында	1300 чейин	1301ден 1400гө чейин	1401ден 1500гө чейин	1501ден 1600гө чейин	1601ден 1700гө чейин	1701ден 1800гө чейин	1801ден 1900гө чейин	1901ден 2000ге чейин	2001ден 2100гө чейин	2101ден 2200гө чейин	2201ден 2300гө чейин	2301ден 2400гө чейин	2401ден 2500гө чейин	2501ден жана андан жогору
Киреше салыгынын ставкасы, % менен	1	3	5	7	9	11	13	14	15	16	17	18	19	20

6. Киреше салыгынын салык мезгили болуп календардык ай саналат.

7. Киреше салыгы ушул Кодекстин 43-беренесинин 1-бөлүгүндө белгиленген тартипке ылайык эсептелет.

8. Ушул берененин 1-бөлүгүндө аталган салык төлөөчү эсептик катталган жери боюнча отчеттук мезгилден кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен салык отчетун берүүгө жана киреше салыгын төлөөгө милдеттүү. Эсептик каттоосу жок болгон учурда киреше салыгы учурдагы салыктык эсепке алынган жери боюнча төлөнөт.

34-глава. Ата мекендик уюмдардын Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары алган кирешелерине жана чет өлкөлүк уюмдардын Кыргыз Республикасында же Кыргыз Республикасындагы булактардан алган кирешелерине салык салуунун өзгөчөлүктөрү

246-берене. Ата мекендик уюмдардын Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары алган кирешелерине салык салуунун өзгөчөлүктөрү

1. Эгерде мындай кирешенин суммасы Макулдашуунун ченемдерине ылайык чет мамлекетте салык салынууга жатса, мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген, Кыргыз Республикасы менен чет мамлекеттин ортосунда кош салык салууну четтетүү жөнүндө макулдашуу бар болсо, ата мекендик уюмдар тарабынан чет мамлекеттерде төлөнгөн салыктын суммасы кириштелет.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган кириштөө суммасынын өлчөмү Кыргыз Республикасынын аймагында колдонулуп жаткан ставка боюнча төлөнгөн салыктын суммасынан ашпоого тийиш.

3. Чет мамлекетте төлөнгөн пайда салыгынын суммасын кириштөө тартиби Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

247-берене. Кыргыз Республикасында ишин туруктуу мекеме аркылуу жүзөгө ашырган чет өлкөлүк уюмга салык салуунун өзгөчөлүктөрү

Чет өлкөлүк уюмдун туруктуу мекемеси жылдык жыйынды кирешесинин курамына чет өлкөлүк уюмдун Кыргыз Республикасындагы булактардан алган бардык кирешелерин, анын ичинде чет өлкөлүк уюмдун Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкаркы банктык эсептерине алынган кирешелерин киргизет жана аларды өзүнүн салык отчетунда көрсөтөт.

248-берене. Кыргыз Республикасындагы туруктуу мекеме менен байланышпаган чет өлкөлүк уюмдун Кыргыз Республикасындагы булактардан алган кирешелерине салык салуунун өзгөчөлүктөрү

1. Кыргыз Республикасындагы туруктуу мекеме менен байланышпаган чет өлкөлүк уюмдун Кыргыз Республикасындагы булактардан алган кирешелери Кыргыз Республикасынын жана чет өлкөлүк уюм резиденти болуп саналган мамлекеттин ортосундагы кош салыктан качуу жөнүндө макулдашууга ылайык салык салынууга тийиш.

2. Эгерде Кыргыз Республикасынын жана Кыргыз Республикасындагы булактардан киреше алган чет өлкөлүк уюм резиденти болуп саналган мамлекеттин ортосунда кош салыктан качуу жөнүндө макулдашуу жок болсо, чет өлкөлүк уюмга төлөп берүүдө аталган кирешеден ушул Кодекстин 249-беренесинде белгиленген ставка боюнча ушул берененин 3-6-бөлүктөрүнө ылайык салык алынат.

3. Эгерде ушул беренеде жана ушул Кодекстин 249-беренесинде башкасы каралбаса, ушул Кодекстин 249-беренесинде каралган ставкалар боюнча чыгарып салууларды жүргүзбөстөн киреше булагына салык салууга Кыргыз Республикасындагы туруктуу мекеме менен байланышпаган, ушул Кодекстин 192-беренесинин талаптарына ылайык Кыргыз Республикасындагы булактардан алынган деп таанылган кирешелер тиешелүү болот.

4. Ушул беренеде көрсөтүлгөн кирешени төлөп берүү деп төмөнкүлөр таанылат:

1) накталай жана/же накталай эмес формада акча төлөө, баалуу кагаздарды, катышуу үлүшүн, товарларды берүү. Ушул главанын максатында бөлүштүрүлбөгөн пайданын эсебинен уюмдун уставдык капиталын көбөйтүүдө баалуу кагаздардын санын жана наркын көбөйтүү же уюмдун катышуучусунун үлүшүнүн наркын көбөйтүү кирешени төлөө болуп саналбайт;

2) Кыргыз Республикасынын аймагында жумуштарды аткаруу, кызматтарды көрсөтүү;

3) Кыргыз Республикасындагы булактардан киреше төлөө боюнча чет өлкөлүк уюмдун алдындагы карызды жабуу эсебине жүргүзүлгөн карызды эсептен чыгаруу же кириштөө.

5. Киреше булагына салык салуу төлөм Кыргыз Республикасынын аймагында же аймагынан тышкары жүргүзүлгөнүнө карабастан колдонулат.

6. Кыргыз Республикасындагы туруктуу мекеме менен байланышпаган чет өлкөлүк уюмдун Кыргыз Республикасындагы булактардан алган кирешелеринен салыктын суммасын бюджетке эсептөө, кармоо жана чегерүү ушул Кодекстин 249-беренесинде белгиленген ставкалар боюнча киреше төлөгөн салык агенти тарабынан ишке ашырылат, мында салык агентине төлөп жаткан киреше Кыргыз Республикасында киреше алган туруктуу мекемеге таандык экени тууралуу киреше алуучу тарабынан кабар берилген жана киреше алуучу салык агентине анын Кыргыз Республикасында салыктык катталганы жөнүндө салык органынан маалымкатты жана каттоо картасынын көчүрмөсүн берген учур кошулбайт.

249-берене. Кыргыз Республикасындагы туруктуу мекеме менен байланышпаган чет өлкөлүк уюмдун Кыргыз Республикасындагы булактардан алган кирешелерине салыктын ставкалары

Кыргыз Республикасындагы туруктуу мекеме менен байланышпаган чет өлкөлүк уюмдун Кыргыз Республикасындагы булактардан алынган кирешесине салык агенттери тарабынан төмөнкүдөй ставкалар боюнча салык салынат:

1) дивиденддер, пайыздык кирешелер, листингдин эң жогорку жана эң жогоркудан кийинки категориялар боюнча Кыргыз Республикасынын фонддук биржасынын листингинде турган баалуу кагаздардан алынган пайыздык кирешелерден тышкары, исламдык каржылоого ылайык түзүлгөн келишимдер боюнча төлөнүүчү кирешелер - 10 пайыз;

2) төмөнкүлөр боюнча төлөнгөн камсыздандыруу сыйлыгы:

а) милдеттүү камсыздандыруу кирешелери боюнча төлөмдөрдү кошпогондо камсыздандыруу же тобокелдиктерди кайра камсыздандыруу келишимдери боюнча - 5 пайыз;

б) милдеттүү камсыздандыруу же тобокелдикти кайра милдеттүү камсыздандыруу келишимдери боюнча - 10 пайыз;

3) автордук гонорарлар, роялти - 10 пайыз;

4) Кыргыз Республикасынын аймагында чет өлкөлүк уюмдар тарабынан аткарылган жана ишке ашырылган жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр - 10 пайыз;

5) Кыргыз Республикасынын жана башка мамлекеттердин ортосундагы эл аралык байланыштарда жана ташууларда телекоммуникациялык же транспорттук кызмат көрсөтүүлөр - 5 пайыз.

Ташуулар Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары же аймагында жайгашкан пункттардын ортосунда гана жүзөгө ашырылган учурларды кошпогондо деңиз, суу же аба кемелери, автотранспорт каражаттары же темир жол транспорттору менен ар кандай ташуулар Кыргыз Республикасынын жана башка мамлекеттердин ортосундагы ташуулар деп түшүнүлөт.

250-берене. Киреше булактарынан кармалган салык боюнча отчет берүү жана төлөө мөөнөтү

1. Салык агенти учурдагы салыктык катталган жери боюнча Кыргыз Республикасындагы киреше булагы катары кармалган салыктын суммасы боюнча отчетту киреше төлөнгөн айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен берүүгө милдеттүү.

2. Салык агенти ушул Кодекстин 248-беренесине ылайык киреше булагы катары кармалган салыктын суммасын учурдагы салыктык катталган жери боюнча бюджетке ушул Кодекстин 249-беренесинин шарттарына ылайык киреше төлөнгөн айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен төлөөгө милдеттүү.

3. Эгерде салык агенти чет өлкөлүк уюм тарабынан төлөнгөн кирешеден салыкты кармабаса же толугу менен кармабаса, анда салык агентине бул салыктык милдеттенменин аткарылышы боюнча милдет жана аны аткарбай койгондугу үчүн ушул Кодекске ылайык жоопкерчилик жүктөлөт.

IX БӨЛҮМ. КОШУМЧА НАРК САЛЫГЫ

35-глава. Жалпы жоболор

251-берене. Ушул бөлүмдө пайдаланылуучу түшүнүктөр жана терминдер

Ушул бөлүмдө төмөнкүдөй түшүнүктөр жана терминдер пайдаланылат:

1) салык салынуучу импорт - ушул Кодекске ылайык КНС бошотулган импортту кошпогондо, товардын импорту.

ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына товар ташып кирүү алардын төмөнкүлөргө өткөрүп берилишине байланыштуу салык салынуучу импорт болуп саналбайт:

а) ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин салык төлөөчүсүнөн Кыргыз Республикасындагы филиалына же өкүлчүлүгүнө;

б) ЕАЭБ мүчө-мамлекеттеги филиалдан же өкүлчүлүктөн филиалы же өкүлчүлүгү болуп саналган Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүсүнө;

2) товарларды берүү - товарларды сатуу, товарларга менчик укугун кайтарымсыз берүү;

3) кызмат көрсөтүүлөрдү берүү - акысына жумуштарды аткаруу жана кызматтарды көрсөтүү;

4) салык салынуучу берүү - бошотулган берүүлөрдү кошпогондо, орду Кыргыз Республикасынын аймагында турган берүү.

Эгер иштетип алма чийки затты ташып чыгуу күнүнөн 24 айдан ашык убакыт өтсө жана кайра иштетүү продуктулары Кыргыз Республикасына ташып киргизилбесе, Кыргыз Республикасынын аймагынан сырткары жерде иштетүү үчүн берилген иштетип алма чийки затты ЕАЭБ башка мүчө-мамлекетинин аймагына Кыргыз Республикасынын аймагынан ташып чыгуу салык салынуучу берүүлөргө теңделет.

5) бошотулган берүү - орду Кыргыз Республикасынын чегинен сырткары жайгашкан берүү, ошондой эле ушул Кодекстин 264-беренесинде көрсөтүлгөн берүүлөр.

252-берене. Кошумча нарк салыгы

КНС салык салынуучу берүүнүн, ошондой эле салык салынуучу импорттун наркынын бир бөлүгүн бюджеттин кирешесине алып коюунун формасы болуп эсептелет.

253-берене. КНС төлөөчү

КНС төлөөчү болуп төмөнкүлөр таанылат:

1) жалпы салык режимине ылайык салыктарды төлөөчү же иши салык салынууга тийиш болгон салык төлөөчү;

2) салык салынуучу импортту жүзөгө ашырган субъект;

3) ушул Кодекстин 28-беренесинин 4-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чет өлкөлүк уюм.

254-берене. КНС ставкасы

1. Эгерде ушул Кодексте башкача каралбаса, КНС ставкасы салык салынуучу берүүдөн жана салык салынуучу импорттон 12 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

2. КНС ставкасы ушул Кодекстин 302-306-беренелеринде жана 430-беренесинин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн берүүлөргө карата 0 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

3. КНС ставкасы ушул Кодекстин 28-беренесинин 4-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чет өлкөлүк уюмдардын берүүлөрүнө карата 12 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

36-глава. Салык салынуучу субъект

255-берене. КНС боюнча каттоо талаптары жана тартиби

1. Ишкердик ишти жүзөгө ашырган жана жалпы салыктык режимге ылайык салыктарын төлөгөн субъект, анын салыктык каттоодон өткөн датасында КНС боюнча катталууга тийиш.

Ушул Кодекстин 28-беренесинин 4-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чет өлкөлүк уюмду КНС салыгын төлөөчү катары каттоо тартиби ушул Кодекстин 111-беренесинде аныкталган.

2. Катары менен келген акыркы 12 календардык айда, же болбосо катары менен келген 12 календардык айга жетпеген мезгилде түшкөн акчанын көлөмүнүн суммасы 30000000 сомдон ашкан ишкердикти жүргүзгөн жана бирдиктүү салыктын негизинде салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутуму боюнча салыктарын төлөгөн субъект түшкөн акчасынын көлөмүнүн суммасы 30000000 сомдон ашкан мезгил өткөндөн кийин бир ай ичинде арыз берүү жолу менен КНС төлөөчү катары катталууга милдеттүү.

КНС боюнча каттоо субъект каттоо жөнүндө арыз берген айдан кийинки айдын биринчи күнүнөн тартып күчүнө кирет.

3. Эгерде ушул бөлүктүн талаптарына ылайык катталууга милдеттүү болгон субъект каттоо жөнүндө арыз бербесе же ал өз учурунда берилбесе, ал КНС төлөөчү катары катталууга милдеттүү болгон айдан кийинки айдын биринчи күнүнөн тартып КНС боюнча катталган субъект деп таанылат.

256-берене. КНС боюнча каттоону жокко чыгаруу

1. Салык салуунун жалпы салык режиминин негизинде салыктарды төлөгөн, катары менен келген акыркы 12 айдын ичинде түшкөн акчасынын көлөмүнүн суммасы 30000000 сомдон аз сумманы түзгөн жана бирдиктүү салыктын негизинде салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумуна өтүү чечимин кабыл алган субъекттин КНС боюнча каттоосун жокко чыгаруу анын салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн режимине өтүү жөнүндө арызынын негизинде жүзөгө ашырылат.

2. КНС боюнча каттоону жокко чыгаруу субъект салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн режимине өтүү жөнүндө арызын берген айдан кийинки айдын биринчи күнүнөн тартып күчүнө кирет.

3. Эгерде КНС төлөөчү уюмдун жоюлганына же жеке ишкердик ишин токтотконуна байланыштуу иштебей калса, анда ал ишин токтоткон айдан кечиктирбестен КНС боюнча каттоону жокко чыгаруу максатында эсепке алынган орду боюнча салык органына арыз менен кайрылууга милдеттүү.

КНС боюнча каттоону жокко чыгаруу арыз берилген күндөн кийинки күндөн тартып күчүнө кирет.

4. КНС боюнча каттоо салык салынуучу субъектте банкроттук процесс козголгон учурда жокко чыгарылат. Каттоону жокко чыгаруу банкроттук процесс башталган күндөн кийинки 10 жумушчу күндүн ичинде арыз берүүгө милдеттүү болгон атайын администратордун арызы боюнча жүзөгө ашырылат.

5. Ушул Кодекстин 324-беренесинде белгиленген режимди пайдаланган салык төлөөчү ушул режим колдонулган күндөн тартып беш күндүн ичинде каттоону жокко чыгаруу максатында салык органына кайрылууга милдеттүү.

6. Жалпы салык режиминен атайын салык режимине өтүү жөнүндө арыз берүүдө КНС төлөөчү же атайын администратор КНС боюнча салык отчетун берүүгө милдеттүү.

7. КНС боюнча каттоону жокко чыгаруу салык төлөөчүнү КНС боюнча салык милдеттенмелерин аткаруудан, ошондой эле ушул Кодекске ылайык эсептелген жана/же эсептелүүгө тийиш болгон пайыздарды, туумдарды жана салык санкцияларын төлөөдөн бошотпойт.

37-глава. Салык салуу объекти

257-берене. Салык салуу объекти

1. КНС салуунун объекти болуп төмөнкүлөр эсептелет:

1) салык салынуучу берүү;

2) салык салынуучу импорт.

2. Виртуалдык активди сатуу КНС салынуучу объект болуп саналбайт.

258-берене. Товарларды, жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү берүү

1. Товарды берүү болуп төмөнкүлөр саналат:

1) товарга болгон менчик укугун башка адамга өткөрүп берүү, анын ичинде товарды жумуш берүүчү тарабынан кызматкерге Кыргыз Республикасынын Эмгек кодексинде каралган эмгекке акы төлөө же башка төлөмдөр түрүндө өткөрүп берүү, карыздык милдеттенме боюнча күрөө берүүчүнүн карызын жабуунун эсебине күрөөгө коюлган мүлктү өткөрүп берүү;

2) мүлктү финансылык ижарага берүү;

3) электр энергиясы, табигый жана суюлтулган газ, жылуулук, суу менен, рефрижераторлук жана кондиционердик кызмат көрсөтүүлөр менен жабдуу;

4) мурда экспорттоонун бажы жол-жобосуна ылайык чыгарылган товарды кайра импорттоонун бажы жол-жобосуна ылайык артка кайтаруу.

2. Жумуштарды аткарууну жана/же кызматтарды көрсөтүүнү берүү болуп, салык төлөөчү тарабынан акыга товарларды берүүдөн айырмаланган ишти, анын ичинде төмөндөгүлөрдү жүзөгө ашыруу саналат:

1) мүлктүк жалдоонун (ижаранын) келишимдери боюнча мүлктү убактылуу ээлик кылууга жана пайдаланууга берүү;

2) жумуш берүүчү тарабынан Кыргыз Республикасынын Эмгек кодексине ылайык жалданма кызматкерге эмгекке акы төлөө катары жумуштарды аткаруу, кызматтарды көрсөтүү.

3. Мындай жумуштарды же кызмат көрсөтүүлөрдү берүүгө карата товарларды берүүлөр негизги болуп эсептелгенде, товарларды берүүлөргө байланыштуу коштоочу жумуштарды же кызмат көрсөтүүлөрдү берүү товарларды берүүнүн бөлүгү болуп саналат.

4. Жумуштарды же кызмат көрсөтүүлөрдү берүү товарларды берүүгө карата негизги болуп саналган учурда, жумуштарды же кызмат көрсөтүүлөрдү берүү менен байланышкан коштоочу товарларды берүү жумуштарды же кызмат көрсөтүүлөрдү берүүнүн бөлүгү болуп эсептелет.

5. Товарларды импорттоого байланыштуу жумуштарды же кызмат көрсөтүүлөрдү берүү товарларды импорттоонун бөлүгү болуп эсептелет.

6. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын бузуу менен жүзөгө ашырылган товарларды, жумуштарды же кызмат көрсөтүүлөрдү берүү ушул бөлүккө ылайык салык салынган же бошотулган берүүлөр болуп таанылат.

7. Салык төлөөчү жалпы салык режиминен атайын салык режимине өткөндө, ошондой эле уюм жоюлганда же жеке ишкер ишин токтоткондо, жоюу же кайра уюмдаштыруу жолу менен банкрот болгондо, салык режимине ылайык салыктарды төлөө мезгилинин ичинде сатып алынган товардык-материалдык запастардын, негизги каражаттардын жана материалдык эмес активдердин калдыктары алардын эсептик наркы боюнча сатылган деп таанылат.

8. Товарды өткөрүп берүү төмөнкү учурларда берүү болуп эсептелбейт:

а) жөнөкөй шериктик келишими же исламдык каржылоосуна ылайык уюм түзбөстөн шарик келишими боюнча;

б) ишенимдүү башкаруу келишими боюнча;

в) финансылык ижара келишими боюнча;

г) эгерде товарга болгон менчик укугу башка субъектке берилбесе;

д) уюмду өзгөртүп кайра түзүүдө.

9. Товарды жоготуу төмөнкү учурларда берүү болуп саналбайт:

а) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген табигый жоготуулардын ченемдеринин чегинде;

б) салык төлөөчүнүн салык саясатында белгиленген товарларды өндүрүү процессинде чийки заттарды жана материалдарды жоготуунун технологиялык ченемдеринин чегинде;

в) ал жеткис күчтүн жагдайларынын натыйжасында.

10. Салык төлөөчүнүн салык саясатында белгиленген товарларды өндүрүү процессинде чийки заттардын жана материалдардын калдыктарынын технологиялык ченемдеринин чегинде калдыктарды пайдалануу же утилдештирүү берүү болуп саналбайт.

11. Ал жеткис күчтүн жагдайларынын натыйжасында жоголгон товардын наркы Министрлер Кабинети тарабынан белгиленген тартипте Соода-өнөр жай палатасынын жана/же тийиштүү органдардын өкүлдөрүнөн турган көз карандысыз эксперттик комиссиянын корутундусу менен документ түрүндө ырасталууга тийиш.

259-берене. Агент тарабынан жүзөгө ашырылуучу товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү берүү

1. Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүсүнүн - принципалдын атынан агент тарабынан жүзөгө ашырылуучу товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү берүү принципалдын берүүлөрү болуп таанылат.

2. Төмөнкүлөрдүн тапшырмасы боюнча агент тарабынан жүзөгө ашырылуучу товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү берүү:

1) эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүсүнүн - принципалдын, агент тарабынан өзүнүн атынан жүзөгө ашырылуучулар товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү берүү агенттин берүүсү болуп таанылат.

Ушул пункттун максатында принципалдын товарды агентке өткөрүп берүүсү агент тарабынан товарды берүү датасына карата салык салынуучу берүү деп таанылат.

2) принципалдын - КНС төлөөчү болуп саналбаган чет өлкөлүк уюм же резидент эмес-жеке жак тарабынан агенттин берүүсүнө киргизилет.

260-берене. Агент тарабынан жүзөгө ашырылуучу товарлардын импорту

1. Принципалдын атынан агент тарабынан жүзөгө ашырылуучу товарлардын импорту принципалдын өзү тарабынан жүзөгө ашырылуучу импорт деп таанылат.

2. Агенттин өзүнүн атынан жүзөгө ашырылуучу товарлардын импорту агент тарабынан жүзөгө ашырылуучу импорт деп таанылат.

Ушул бөлүктүн максатында агент КНС төлөөчү болуп саналган шартта, импортко КНС агентте эсепке алынууга тийиш.

3. Иши Кыргыз Республикасында туруктуу мекемени уюштурууга алып келбеген агент - чет өлкөлүк уюм, ошондой эле резидент эмес-жеке жак тарабынан жүзөгө ашырылуучу товарлардын импорту, принципалдын өзү - Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүсү тарабынан жүзөгө ашырылуучу импорт деп таанылат.

4. Агент - Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүсү тарабынан жүзөгө ашырылуучу товарлардын импорту, эгерде импорт принципалдын - иши Кыргыз Республикасында туруктуу мекемени уюштурууга алып келбеген чет өлкөлүк уюмдун, ошондой эле Кыргыз Республикасынын резиденти эмес-жеке жактын пайдасына жүзөгө ашырылса, агент тарабынан жүзөгө ашырылуучу импорт деп таанылат.

261-берене. Салык милдеттенмесинин келип чыгуу датасы

1. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, салык милдеттенмеси келип чыккан дата берүүлөрдүн датасы болуп саналат.

2. Берүүлөрдүн датасы:

1) товарлар үчүн - товарларга болгон жеке менчик укуктарды сатып алуучуга өткөрүп берүүнүн датасы;

2) аткарылган жумуштар же көрсөтүлгөн кызматтар үчүн - бардык жумуштар бүткөн же кызматтар көрсөтүлгөн дата.

3. Аткарылган курулуш-монтаждоо жумуштары үчүн салык милдеттенмесинин келип чыгуу датасы болуп жумуш бүткөн жана төлөнгөн дата саналат.

4. Салык салынуучу берүүлөрдүн датасына чейин эсеп-фактура жазып берилген же акы алынган учурларда, салык милдеттенмесинин келип чыгуу датасы болуп кайсынысы мурдараак болгондугуна жараша эсеп-фактура жазып берилген же акы алынган дата саналат.

5. Чет өлкөлүк товарларды импорттоодо КНС боюнча салык милдеттенмеси келип чыккан дата ЕАЭБ бажы мыйзамдарына жана Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарына ылайык аныкталат.

6. Эгерде ушул бөлүктө башкача каралбаса, ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерден товарларды импорттоодо салык милдеттенмесинин келип чыгуу датасы болуп төмөнкү даталардын ичинен акыркысы саналат:

1) товарларды Кыргыз Республикасынын аймагына импорттоо датасы;

2) салык төлөөчүнүн бухгалтердик эсебинде товарларды чагылдыруу үчүн бухгалтердик эсепке алуу эрежелери менен аныкталган дата.

ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерден товарларды импорттоодо, ушул Кодекстин 259-беренесине ылайык агентте боло турган салык милдеттенмесинин датасы болуп товарларды Кыргыз Республикасынын аймагына ташып кирүү датасы саналат.

7. Кыргыз Республикасынын аймагында кайра иштетүү үчүн иштетип алма чийки затты Кыргыз Республикасынын аймагына ЕАЭБ мүчө башка мамлекеттин аймагынан ташып кирүүдө, эгерде кайра иштетүү продуктулары 24 айдын ичинде Кыргыз Республикасынын аймагынын чегинен тышкары ташып чыгарылбаса, салык милдеттенмесинин келип чыгуу датасы болуп иштетип алма чийки затты ташып киргизген дата саналат.

8. Кыргыз Республикасынын аймагынан ЕАЭБ мүчө башка мамлекеттин аймагына кайра иштетүү үчүн иштетип алма чийки затты ташып чыгарууда, эгерде кайра иштетүү продуктулары 24 айдын ичинде Кыргыз Республикасынын аймагына ташылып кирбесе, салык милдеттенмесинин пайда болуу датасы болуп иштетип алма чийки затты ташып чыгарган дата саналат.

262-берене. Товарларды берүү орду

Эгерде ушул бөлүмдө башкача каралбаса, товарларды берүү орду болуп берүүчү товарды өткөрүп берген орун же берүү ташууну камтыса, анда товарды берүү орду болуп ташуу башталган учурда товар жайгашкан орун саналат.

ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин бир салык төлөөчүсү тарабынан ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин экинчи салык төлөөчүсүнө товарды берүүдө, товарларды ташуу (транспорттоо) ЕАЭБ аймагынан тышкары башталып жана ЕАЭБ мүчө башка мамлекетте аяктаганда, товарды берүү орду болуп товар ички пайдалануу үчүн чыгаруу бажы жол-жобосуна коюлган аймак ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин аймагы таанылат.

263-берене. Жумуштарды жана/же кызмат көрсөтүүлөрдү берүү орду

Жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү берүү орду болуп тийиштүү мамлекеттин аймагы саналат, эгерде:

1) жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр ушул мамлекеттин аймагындагы кыймылсыз мүлк менен түздөн-түз байланышкан болсо.

Ушул пункттун жоболору кыймылсыз мүлктү ижарага алуу, жалдоо жана башка негиздерде пайдаланууга берүү боюнча кызмат көрсөтүүлөргө да колдонулат;

2) транспорт каражаттарын ижара, лизинг жана башка негиздерде пайдаланууга берүүнү кошпогондо, жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр ушул мамлекеттин аймагында жайгашкан кыймылдуу мүлк, транспорт каражаттары менен түздөн-түз байланышкан болсо;

3) ушул мамлекеттин аймагында маданият, искусство, окутуу (билим берүү), дене тарбия, туризм, эс алуу жана спорт чөйрөсүндөгү кызмат көрсөтүүлөр болсо;

4) ушул мамлекеттин салык төлөөчүсү тарабынан төмөнкүлөр алынса:

а) консультациялык, юридикалык, бухгалтердик, аудитордук, финансылык, инжинирингдик, жарнамалык, дизайнердик, маркетингдик кызмат көрсөтүүлөр, камсыздандыруу, маалыматтарды иштеп чыгуу боюнча кызмат көрсөтүүлөр, ошондой эле илимий-изилдөөчүлүк, тажрыйба-конструктордук жана тажрыйба-технологиялык (технологиялык) иштер;

б) программалык камсыз кылуу жана маалыматтар базасын (эсептөө техникасынын программалык каражаттарын жана маалыматтык продуктуларын) иштеп чыгуу боюнча жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр, аларды адаптациялоо жана модификациялоо, мындай программаларды жана маалымат базаларын коштоо, ошондой эле электрондук түрдөгү кызмат көрсөтүүлөр;

в) эгерде персонал сатып алуучу иш жүргүзгөн жерде иштеген учурда, персоналды берүү боюнча кызмат көрсөтүүлөр.

Ушул пункттун жоболору төмөнкүлөргө да колдонулат:

- мамлекеттик коргоого алынган менчик өнөр жай объекттерине, соода маркаларына, товардык белгилерге, фирмалык аталыштарга, тейлөө белгилерине, автордук, чектеш укуктарга же башка ушул сыяктуу укуктарга укугун күбөлөндүрүүчү патенттерди, лицензияларды, башка документтерди өткөрүп берүүдө, берүүдө, жеңилдик берүүдө;

- транспорт каражаттарын пайдаланууга берүүнү кошпогондо, ижарага, лизингге жана башка негиздер боюнча ижарага, лизингге жана башка негиздерде кыймылдуу каражаттарды пайдаланууга берүүдө;

- ушул пунктта каралган жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү аткаруу үчүн келишимдин (контракттын) негизги катышуучусу үчүн өзүнүн атынан тартылган жак же болбосо келишимдин (контракттын) негизги катышуучусунун башка жактын атынан кызмат көрсөтүүлөрдө;

5) ушул берененин 1-4-пункттарында каралган жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү кошпогондо, Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүлөрү тарабынан жумуштар аткарылса, кызматтар көрсөтүлсө.

Ушул пункттун жоболору ошондой эле ижарада, лизингде жана башка негиздерде транспорт каражаттарын пайдаланууга берүүдө колдонулат;

6) ушул берененин 4-пунктунун "б" пунктчасына ылайык электрондук кызмат көрсөтүүлөрдү берүүнүн орду болуп, эгерде төмөнкү шарттардын бири аткарылса, Кыргыз Республикасынын аймагы таанылат:

а) электрондук кызмат көрсөтүүлөрдү сатып алуучу уюм же жеке ишкер Кыргыз Республикасынын аймагында мамлекеттик каттоонун негизинде ишти жүзөгө ашырса; же

б) Кыргыз Республикасынын аймагында жайгашкан уюмдун филиалына, өкүлчүлүгүнө, туруктуу мекемесине же болбосо мындай филиал, өкүлчүлүк, туруктуу мекеме үчүн сатып алынса жана алар тарабынан керектелсе; же

в) уюмдун туруктуу аткаруучу органынын жайгашкан жери (башкаруу орду) - мамлекеттик каттоодон өткөн жер болуп саналбаган, иш жүзүндө ишкердик ишти жүзөгө ашырган же кызмат көрсөтүүлөрү пайдаланылган, ошондой эле жеке ишкердин жашаган жери Кыргыз Республикасынын аймагында жайгашкан болсо;

7) ушул Кодекстин 32-беренесинде көрсөтүлгөн жеке ишкер болуп саналбаган жана кызмат көрсөтүүлөрдү сатып алган жеке жакка карата, эгерде төмөндөгү шарттардын жок дегенде бири аткарылган учурда, Кыргыз Республикасынын аймагы берүү орду деп таанылат:

а) сатып алуучунун жашаган жери Кыргыз Республикасы болуп саналса;

б) кызмат көрсөтүүлөрдү төлөө үчүн сатып алуучу пайдаланган эсеп ачылган банктын, же кызмат көрсөтүүлөр үчүн төлөө сатып алуучу аркылуу жүзөгө ашырылган электрондук акча каражаттарынын операторунун жайгашкан жери - Кыргыз Республикасынын аймагында болсо;

в) кызмат көрсөтүүлөрдү сатып алууда пайдаланылган сатып алуучунун тармактык дареги Кыргыз Республикасында катталса;

г) кызмат көрсөтүүлөрдү сатып алуу же төлөө үчүн пайдаланылган телефон номеринин эл аралык өлкөнүн коду Кыргыз Республикасы тарабынан ыйгарылса.

38-глава. Бошотулган берүүлөр жана КНС нөлдүк ставкасы менен берүүлөр

264-берене. Бошотулган берүүлөр

Ушул Кодекске ылайык, эгерде ал ушул Кодекстин 265-296-беренелеринде аныкталган берүүлөрдүн түрлөрүнүн бири болуп саналса, КНС бошотулган берүүлөр болуп саналат.

265-берене. Кыймылсыз мүлктү берүү

КНС бошотулган берүүлөр болуп төмөнкүлөрдү сатуу саналат:

1) мейманкана тибиндеги жайларды, пансионаттарды, эс алуучу жана дарылоочу жайларды ижарага берүүнү кошпогондо, мамлекеттик каттоо органынын документтерине ылайык турак жай фондуна таандык турак жай имараттарын жана жайларын же турак жайларды ижарага берүү;

2) жер участокторун, ошондой эле айыл чарба багытындагы жер участокторун ижарага берүү;

3) ишкананы бир КНС төлөөчүдөн башка КНС төлөөчүгө.

Ушул берененин максатында ишкана деп салык төлөөчүнүн же анын обочолонгон бөлүмүнүн активдеринин жана милдеттенмелеринин жыйындысы таанылат.

266-берене. Айыл чарба продукциясын жана аны кайра иштетүү продуктуларын берүү

1. Айыл чарба өндүрүүчүсүнүн, айыл чарба кооперативинин өздүк өндүрүшүндөгү айыл чарба продукциясын, ошондой эле анын кайра иштетилген продуктуларын берүүлөр КНС бошотулган берүүлөр болуп саналат.

2. Айыл чарба кооперативи тарабынан ушул кооперативдин мүчөлөрү болгон айыл чарба өндүрүүчүлөрүнөн алынган айыл чарба продукциясынын жана кайра иштетүү продуктуларынын берүүлөрү КНС бошотулган берүүлөр болуп саналат.

3. Айыл чарба кооперативи тарабынан ушул кооперативдин мүчөлөрүнө товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү берүүлөр КНС бошотулган берүүлөр болуп саналат.

4. Айыл чарба багытындагы соода-логистикалык борбору тарабынан айыл чарба өндүрүүчүлөрүнөн жана айыл чарба кооперативдеринен алынган айыл чарба продукциясын жана анын кайра иштетилген продуктуларын берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

5. Айыл чарба өндүрүүчүсүнө жана айыл чарба кооперативине машина-трактордук станциясы тарабынан төмөнкүлөрдү берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат:

1) айыл чарба техникасын пайдалануу менен аткарылган жумуштар;

2) айыл чарба техникасын техникалык тейлөө жана оңдоо боюнча кызмат көрсөтүүлөр;

3) айыл чарба техникасына запастык бөлүктөр.

6. Айыл чарба канаттууларын жана балыктарды көбөйтүү менен алектенген айыл чарба өндүрүүчүсүнө - салык төлөөчү тарабынан өндүрүлгөн айыл чарба канаттуулары жана балыктар үчүн тоюттарды берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

267-берене. Коммуналдык кызмат көрсөтүүлөрдү берүү

Жеке жакка тиричилик максаты үчүн канализацияны, лифттерди пайдалануу боюнча, катуу жана суюк калдыктарды чыгаруу боюнча кызмат көрсөтүүлөрдү берүү, ошондой эле ысык жана муздак сууну, жылуулук энергиясын, электр энергиясын жана газды, анын ичинде суюлтулган газ баллондорун берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

268-берене. Медициналык жана ветеринариялык иш чөйрөсүндөгү товарларды, кызмат көрсөтүүлөрдү жана дары каражаттарын, медициналык багыттагы буюмдарды берүү

1. Министрлер Кабинети тарабынан бекитилүүчү тизмек боюнча ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелген адамдар үчүн протездик-ортопедиялык буюмдарды, адистештирилген товарларды, анын ичинде аларды оңдоону кошуп алгандагы берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

2. Министрлер Кабинети тарабынан бекитилүүчү тизмек боюнча дары каражаттарын, анын ичинде жаныбарлар үчүн вакциналарды жана дары каражаттарын, медициналык буюмдарды, ошондой эле дары каражаттарын өндүрүүдө колдонулуучу баштапкы материалдарды берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

269-берене. Адистештирилген уюм тарабынан инженердик-техникалык камсыз кылуу тармактарына технологиялык туташуу боюнча кызмат көрсөтүүлөрдү берүү

1. Адистештирилген уюм тарабынан жаңы курулуш/реконструкциялоо/кайра профилдөө/кайра пландоо жана/же курулган, бирок инженердик-техникалык камсыз кылуу тармактарына кошулбаган объекттерди инженердик-техникалык камсыз кылуу түйүндөрүнө технологиялык туташтыруу кызматтарын көрсөтүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

2. Ушул беренеде көрсөтүлгөн адистештирилген уюмдардын тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет.

270-берене. Финансылык кызмат көрсөтүүлөр

1. Финансылык кызмат көрсөтүүлөр КНС бошотулган берүү болуп саналат.

2. Банктын зайымчыларынын карызын жоюу эсебине, анын ичинде исламдык каржылоосуна ылайык келишим боюнча алынган мүлктү, жер участогун кошкондо, банктар тарабынан берүүсү насыя боюнча же исламдык каржылоосуна ылайык келишим боюнча карыздын суммасынын чегинде КНС бошотулган болуп саналат.

3. Банктын зайымчыларынын карызын жоюу эсебине, анын ичинде исламдык каржылоосуна ылайык келишим боюнча алынган, мамлекеттик каттоо органынын документтерине ылайык турак жай фондуна киргизилген турак жай курулуштарын банктар тарабынан берүү КНС бошотулган болуп саналат.

4. Банктар тарабынан алтындан, күмүштөн, платинадан жана палладийден жасалган инвестициялык монеталарды, аффинаждалган стандарттык жана өлчөнгөн куймаларды берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

271-берене. Исламдык каржылоо боюнча операциялар менен байланышкан товарларды берүү

КНС бошотулган берүү болуп төмөнкүлөр саналат:

1) исламдык каржылоого ылайык мурабаха, салам жана истисна/жарыш истисна келишимдери боюнча банк тарабынан товарды берүү;

2) исламдык каржылоого ылайык шарика/кемүүчү мушарака келишими боюнча кардар менен банк ортосунда товарды өткөрүп берүү жана кайтарып берүү.

272-берене. Финансылык кызмат көрсөтүүлөргө байланыштуу товарды берүү

КНС бошотулган берүү болуп төмөнкүлөр саналат:

1) банк тарабынан товарды берүү;

а) исламдык каржылоого ылайык иджара мунтахийя биттамлик келишими боюнча финансылык ижара шарттарында негизги каражаттар катары берүү үчүн;

б) исламдык каржылоого ылайык мурабаха келишими боюнча;

2) берүүчү тарабынан товар берүү, эгерде берүү каржылык ижара келишимине, исламдык каржылоого ылайык иджара мунтахийя биттамлик келишимине же мурабаха келишимине ылайык төмөнкүлөргө карата жүзөгө ашырылса:

а) финансылык ижара шартында негизги каражат катары пайдалануу үчүн арналса;

б) эгерде кардар КНС салыгын төлөөчү болуп саналса, исламдык каржылоого ылайык мурабаха келишими боюнча.

273-берене. Камсыздандыруу боюнча кызмат көрсөтүүлөр

Камсыздандыруу, кош камсыздандыруу жана кайра камсыздандыруу боюнча кызмат көрсөтүүлөрдү берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат. Брокердин жана агенттин ушундай кызмат көрсөтүүлөргө байланышкан кызмат көрсөтүүлөрү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

274-берене. Пенсиялык камсыз кылуу боюнча кызмат көрсөтүүлөр

Пенсиялык камсыз кылуу боюнча кызмат көрсөтүүлөрдү, пенсияларды төлөөгө байланышкан кызмат көрсөтүүлөрдү жана пенсиялык фонддордун мүлкүн ишенимдүү башкаруу боюнча кызмат көрсөтүүлөрдү берүү, мүлктү ижарага берүүнү кошпогондо, КНС бошотулган берүү болуп саналат.

275-берене. Транспорттук кызмат көрсөтүүлөр

1. Кыргыз Республикасынын аймагында жүргүнчүлөрдү транспорт менен ташуу КНС бошотулган берүү болуп саналат.

2. Темир жол транспорту менен жүзөгө ашырылуучу жүргүнчүлөрдү, багаж жана жүктөрдү эл аралык ташуу КНС бошотулган берүү болуп саналат.

276-берене. Мамлекеттик тилдеги окуу куралдарын жана мектепке таандык буюмдарды, илимий басылмаларды берүү

Мамлекеттик тилде китептерди, хрестоматияларды, илимий, адабий-көркөм китептерди, журналдарды, балдар үчүн басылмаларды берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

277-берене. Бажы аймагында товарларды кайра иштетүүнүн бажылык жол-жоболорунда жайгаштырылган иштетип алма чийки затты кайра иштетүү жана ички керектөөлөр үчүн товарларды кайра иштетүү

Кыргыз Республикасынын аймагына ташылып келинген жана бажы аймагында бажылык жол-жоболорунда жайгаштырылган иштетип алма чийки заттарды кайра иштетүү жана ички керектөө үчүн товарларды кайра иштетүү боюнча жумуштар КНС бошотулган берүү болуп саналат.

278-берене. Кепилденген оңдоо боюнча кызмат көрсөтүүлөр

Кыргыз Республикасынын аймагына ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагынан ташылып келген негизги каражаттарды кепилденген оңдоо, анын ичинде аларды калыбына келтирүү, курамдык бөлүктөрүн алмаштыруу боюнча кызмат көрсөтүүлөр КНС бошотулган берүүлөр болуп саналат.

279-берене. Бажы кампасынын аймагында товарларды берүү

Бажы кампасынын аймагында товарларды берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

280-берене. Идентификациялоо каражаттарын, ошондой эле товарларды маркалоонун коддорун берүү жана генерациялоо боюнча кызмат көрсөтүүлөр

Идентификациялоо каражаттарын, ошондой эле товарларды маркалоонун коддорун берүү жана генерациялоо боюнча кызмат көрсөтүүлөр КНС бошотулган берүү болуп саналат.

281-берене. Кайрымдуулук уюмдарынын берүүлөрү

Кыргыз Республикасынын меценаттык жана кайрымдуулук жөнүндө мыйзамдарына ылайык кайрымдуулук максатында кайрымдуулук уюмдары тарабынан жүзөгө ашырылган берүүлөр КНС бошотулган берүүлөр болуп саналат.

282-берене. Жеке менчик формасынын негизинде түзүлгөн мектепке чейинки билим берүү уюмдарынын жана жалпы билим берүү уюмдарынын кызмат көрсөтүүлөрүн берүү

1. Мектепке чейинки билим берүү уюмдары (жеке менчик формасынын негизинде түзүлгөн балдар бакчалары) тарабынан кызмат көрсөтүүлөрдү берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

2. Жеке менчик формасынын негизинде түзүлгөн жалпы билим берүү уюмдары тарабынан кызмат көрсөтүүлөр КНС бошотулган кызмат көрсөтүүлөр болуп саналат.

283-берене. Кыргыз Республикасынын Юстиция министрлигинин кылмыш-жаза аткаруу тутумунун түзөтүү мекемелери жана ишканалары тарабынан товарларды, жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү берүү

1. Кыргыз Республикасынын Юстиция министрлигинин кылмыш-жаза аткаруу тутумунун түзөтүү мекемелери жана ишканалары тарабынан жүзөгө ашырылуучу өздүк өндүрүшүнүн товарларын, жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

2. Кылмыш-жаза аткаруу тутумунун түзөтүү мекемесинин аймагында өз ишин жүзөгө ашыруучу субъекттердин товарларды берүүсү ишке орноштурулуп, жазаларын түзөтүү мекемелеринде өтөп жаткандардын саны ошол ишканаларда иштегендердин жалпы санынын 60 пайызынан кем болбогон шартта КНС бошотулган берүү болуп саналат.

284-берене. Энергия жана ресурстук натыйжалуулук талаптарына жооп берүүчү технологияларды, жабдууларды жана анын комплекттөөчүлөрүн берүү

1. Министрлер Кабинети тарабынан аныкталуучу энергия жана ресурстук натыйжалуулук талаптарына жооп берүүчү технологияларды, жабдууларды жана анын комплекттөөчүлөрүн берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн технологиялардын, жабдуулардын жана анын комплекттөөчүлөрүнүн тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет.

285-берене. Менчиктештирүү

Менчиктештирүү жөнүндө мыйзамдарга ылайык мамлекеттик мүлктү берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

286-берене. Жеке менчик медициналык уюмдар тарабынан бөйрөктүн терминалдык баскычтагы өнөкөт жетишсиздиги бар адамдарга гемодиализ кызматтарын көрсөтүү

Жеке менчик медициналык уюмдар тарабынан бөйрөктүн терминалдык баскычтагы өнөкөт жетишсиздиги бар адамдарга гемодиализ кызматтарын көрсөтүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

287-берене. Коммерциялык эмес уюмдар жүзөгө ашыруучу берүүлөр

1. Коммерциялык эмес уюмдар жүзөгө ашыруучу берүүлөрү КНС бошотулган берүүлөр болуп саналат, эгерде бул берүүлөр:

1) эмгекке жарамсыз жарандардын, аз камсыз болгон үй-бүлөлөрдүн, балдар үйлөрүнүн жана карылар үйлөрүнүн дарегине, социалдык жактан камсыз кылуу жана коргоо үчүн болсо;

2) билим берүү, саламаттык сактоо, илим, маданият жана спорт чөйрөсү үчүн болсо.

2. Ушул беренеде каралган берүүлөрдү КНС бошотуу, ушул беренеде көрсөтүлгөндөн тышкары, катары менен келген 12 календардык айдын ичинде башка берүүлөрдү жүзөгө ашырбаган коммерциялык эмес уюмдун берүүлөрүнө жайылтылат.

288-берене. Акысыз негиздеги берүүлөр

1. Көрсөтүлгөн объекттерди багытталышы боюнча пайдаланууну жана эксплуатациялоону жүзөгө ашырган, мамлекеттик катышуунун үлүшү 50 пайыздан жогору болгон чарбалык коомдордун жана/же Кыргыз Республикасынын же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын менчиги болуп саналган адистештирилген уюмдардын менчигине социалдык-маданий, дене тарбия-ден соолукту чыңдоо, турак жай-коммуналдык-тиричилик багытындагы объекттерди, жолдорду, электр тармактарын, подстанцияларды, от казандарын жана жылуулук тармактарын, газ тармактарын, гидроэлектр станцияларынын, жылуулук электр станцияларынын объекттерин, гидротехникалык курулмаларды, суу алгыч курулмаларды, тоо кен-шахталык жабдууларды, жарандык коргонуу объекттерин акысыз негизде өткөрүп берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

2. Министрлер Кабинетинин же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын чечими боюнча уюмдун менчигине негизги каражаттарды акысыз негизде өткөрүп берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

3. Турак жай объекттеринин турмуш-тиричилигин камсыз кылуучу инженердик тармактарды адистештирилген уюмга акысыз негизде өткөрүп берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат жана объектти экплуатациялоого кабыл алуу актысынын негизинде жүзөгө ашырылат.

4. Ушул берененин 1 жана 3-бөлүктөрүндө көрсөтүлгөн адистештирилген уюмдардын тизмеги жана ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн объекттерди акысыз негизде кабыл алуу-өткөрүп берүүнүн тартиби Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет.

289-берене. Минералдык жер семирткичтерди жана өсүмдүктөрдү химиялык коргоо каражаттарын берүүлөр

Тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан аныкталган минералдык жер семирткичтерди жана өсүмдүктөрдү химиялык коргоо каражаттарынын берүүлөрү КНС бошотулган берүүлөр болуп саналат.

290-берене. Кыргыз Республикасынын ишканаларында өндүрүлүүчү айыл чарба техникасын берүү

Ата мекендик айыл чарба өндүрүүчүсүнө Министрлер Кабинети аныктаган тизмекке ылайык Кыргыз Республикасынын ишканаларында өндүрүлүүчү айыл чарба техникасын берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

291-берене. Кыргыз Республикасынын ишканаларында өндүрүлгөн электр кыймылдаткычы менен гана кыймылга келтирилүүчү транспорт каражаттарын берүү

Кыргыз Республикасынын ишканаларында өндүрүлгөн электр кыймылдаткычы менен гана кыймылга келтирилүүчү транспорт каражаттарын берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

292-берене. Металл камтылган кендерди, концентраттарды, эритиндилерди жана аффинаждалган металлдарды берүү жана экспорттоо

Металл камтылган кендерди, концентраттарды, эритиндилерди жана аффинаждалган металлдарды берүү жана экспорттоо КНС бошотулган берүү болуп саналат.

293-берене. Мамлекеттик жеке өнөктөштүк жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жеке өнөктөш жана/же долбоордук компания тарабынан жүзөгө ашырылуучу берүүлөр

Министрлер Кабинети тарабынан бекитилүүгө тийиш болгон мамлекеттик-жеке өнөктөштүк жөнүндө макулдашууларды ишке ашыруу процессинде жеке өнөктөш жана/же долбоордук компания тарабынан жүзөгө ашырылуучу товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү берүүлөр мамлекеттик-жеке өнөктөштүк жөнүндө макулдашууда белгиленген мезгилдин ичинде КНС бошотулган берүүлөр болуп саналат.

294-берене. Эл аралык аба ташууларын жүзөгө ашыруучу аба кемелерине куюу үчүн реактивдүү отунду берүү

Май куюучу уюмдар тарабынан эл аралык аба ташууларын жүзөгө ашыруучу аба кемелерине куюу үчүн борттук камылга катары реактивдүү отунду берүү КНС бошотулган берүү болуп саналат.

295-берене. Социалдык маанилүү объект жөнүндө келишимге ылайык товарларды же жумуштарды берүү

1. Социалдык маанилүү объект жөнүндө келишимге ылайык товарларды же жумуштарды берүү КНС бошотулган берүүлөр болуп саналат.

2. Ушул берененин максаты үчүн:

1) социалдык маанилүү объектти өндүрүү жана/же куруу же сатып алуу жөнүндө төмөнкүлөрдүн ортосундагы үч тараптуу келишим социалдык маанилүү объект жөнүндө келишим деп таанылат:

а) бир тарабынан грант берүүчү менен;

б) экинчи тарабынан жумуштун подрядчиги же товарларды берүүчү менен;

в) үчүнчү тарабынан мамлекеттик орган же мамлекеттик мекеме, же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органы менен;

2) социалдык маанилүү объект жөнүндө келишим анык деп таанылат, эгерде:

а) мамлекеттик органга же мамлекеттик мекемеге же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органына жумуштарды өткөрүп берүү жана товарларды берүү социалдык маанилүү объектти курууда же өндүрүүдө мындай келишимди түзүү датасынан

3 жылдан кечиктирилбеген жана социалдык маанилүү объектти импорттоодо Кыргыз Республикасынын аймагына ташып кирүү датасынан же Кыргыз Республикасынын аймагында мындай объектти сатып алуу датасынан бир жылдан кечиктирилбеген мөөнөттө жүзөгө ашырылса;

б) жумуштардын подрядчиги же товарларды берүүчү социалдык маанилүү объект жөнүндө келишимди түзүү тууралуу салыктык каттоо жери боюнча мындай келишим түзүлгөн датадан кийин катары менен келүүчү 30 календардык күндөн кечиктирилбеген мөөнөттө салык органына билдирсе.

Билдирүү берүү жөнүндө талап мындай өзгөртүүлөр жана толуктоолор киргизилген датадан кийинки катары менен келүүчү 30 календардык күндөн кечиктирилбеген мөөнөттө социалдык маанилүү объект жөнүндө келишимге карата өзгөртүүлөргө жана толуктоолорго жайылтылат. Социалдык маанилүү объект жөнүндө келишим түзүү же мындай келишимге өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү тууралуу билдирүүнүн формасы Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет;

3) социалдык маанилүү объект деп төмөнкү товар таанылат:

а) саламаттык сактоо, билим берүү, маданият, спорт жана социалдык инфратүзүмдөр жаатындагы калктын керектөөсүн канааттандыруу үчүн арналган; жана

б) грант берүүчүнүн эсебинен чыгарылган же курулган, же сатып алынган; жана

в) мамлекеттик органга же мамлекеттик мекемеге, же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органына андан ары пайдалануу үчүн өткөрүп берилген;

4) грант берүүчү деп социалдык маанилүү объектти өндүрүү жана/же куруу жана/же сатып алуу үчүн грант берген, социалдык маанилүү объекттер боюнча үч тараптуу келишимдин негизинде андан ары пайдалануу үчүн аны мамлекеттик органга же мамлекеттик мекемеге же жергиликтүү өз алдынча башкаруу органына өткөргөн жеке жак же жеке адамдар жана/же уюм же уюмдар таанылат.

296-берене. КНС бошотулган башка берүүлөр

КНС бошотулган берүү болуп төмөнкүлөр саналат:

1) уюмдун уставдык капиталына мүлктү өткөрүп берүү, ошондой эле уюм тарабынан катышуучуга мүлк түрүндө салымдын суммасын кайтарып берүү;

2) исламдык каржылоого ылайык шарика келишими боюнча өнөктөш менен уюмдун ортосундагы мүлктү өткөрүп берүү жана кайра кайтаруу;

3) диний каадаларды, ырым-жырымдарды, аземдерди өткөрүү боюнча кызмат көрсөтүүлөр, ошондой эле ажылык зыяраттарды уюштуруу жана өткөрүү боюнча кызмат көрсөтүүлөр;

4) ЕАЭБде жыштыкты (кубаттуулукту) жөнгө салуу боюнча кызматтарды көрсөтүү, эгерде аларды берүү орду Кыргыз Республикасынын аймагы болуп саналса.

297-берене. Импорттолуучу товарларды КНС бошотуу

1. Кыргыз Республикасынын аймагына импорттолуучу төмөнкүдөй товарлар КНС төлөөдөн бошотулат:

1) баалуу кагаздар, Кыргыз Республикасынын жаранынын паспортторунун жана аныкталган үлгүдөгү инсандыгын ырастоочу күбөлүктөрүнүн бланктары;

2) ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелген адамдар үчүн атайын товарлар;

3) окуу куралдар жана мектептик окуу буюмдары, илимий басылмалар;

4) ЕАЭБ укугун түзүүчү, бажылык укук мамилелерин жөнгө салуучу эл аралык келишимдерде жана актыларда жана Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарында аныкталган бажы жол-жоболорунун алкагында КНС төлөөдөн бошотуу каралган товарлар;

5) сейсмикалык абалды өлчөө жана контролдоо боюнча геологиялык (геофизикалык, геодезиялык) экспедициялардын илимий жабдуулары;

6) акциздик жыйымдын маркалары, идентификациялоо каражаттары жана нумизматтык максатта пайдалануудан тышкары валюта;

7) өзгөчө кырдаалдардын, куралдуу жаңжалдардын кесепеттерин жоюуда жардам көрсөтүү үчүн;

8) Министрлер Кабинети тарабынан аныкталуучу тартипте гуманитардык жардам жана/же грант катары;

9) ушул Кодекстин 295-беренесинин 2-бөлүгүндө белгиленген тартипте жана шарттарда социалдык жактан маанилүү объект жөнүндө келишим боюнча;

10) эл аралык келишимдерге ылайык чет мамлекеттердин дипломатиялык өкүлчүлүктөрү жана консулдук мекемелеринин расмий пайдалануулары үчүн жана эл аралык уюмдар, ошондой эле дипломатиялык агенттер, ага кошо үй-бүлө мүчөлөрүнүн жеке пайдалануулары үчүн;

11) балдардын тамак-ашы;

12) жаратылыш газы;

13) дары каражаттары, анын ичинде жаныбарлар үчүн вакциналар жана дары каражаттары, медициналык буюмдар, ошондой эле дары-дармек каражаттарын өндүрүүдө пайдаланылуучу баштапкы материалдар;

14) айнек кайнатуучу мештерди жана конвертерди (ферроэритүүчү мештерди) куруу жана реконструкциялоо үчүн атайын товарлар;

15) банк жабдуулары (банкоматтар, ККМ функциясы бар POS-терминалдар, төлөм терминалдары жана банк күркөлөрү) - 2023-жылдын 1-январына чейин;

16) электр энергиясы;

17) ЕАЭБ ТЭИ ТН 870240 жана 870380 товардык позицияларында классификацияланган электр кыймылдаткычы менен гана кыймылга келтирилүүчү транспорт каражаттары;

18) ЕАЭБ ТЭИ ТН 8504 40 550 0 жана 8504 90 980 0 товардык позицияларында классификацияланган электр кыймылдаткычы менен гана кыймылга келтирилүүчү транспорт каражаттарын электр менен кубаттоо үчүн жабдуулар;

19) май куюучу уюмдар тарабынан эл аралык аба ташууларын жүзөгө ашыруучу аба кемелерине куюу үчүн борттук камылга катары импорттолуучу реактивдүү отун;

20) энергиянын кайра жаралуучу булактарын пайдалануунун негизинде энергетикалык орнотмолорду курууга багытталган адистештирилген товарлар жана жабдуулар;

21) тракторлорду жана автотранспорт каражаттарын чогултууга арналган комплекттөөчү бөлүктөр;

22) Министрлер Кабинети тарабынан аныкталуучу энергия жана ресурстук натыйжалуулук талаптарына жооп берген жабдуулар жана анын тетиктери;

23) өсүмдүк майларын, канаттуулар жана балыктар үчүн тоюттарды өндүрүүгө арналган чийки зат - 2025-жылдын 1-январына чейин;

24) ККМ реестрине киргизилген ККМ;

25) Улуттук банк тарабынан ташып киргизилүүчү аффинаждалган стандарттык жана өлчөнгөн куймалар, инвестициялык монеталар - 2024-жылдын 1-январына чейин.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн 2, 3, 11, 13, 14, 20-23-пункттарында көрсөтүлгөн товарларды импорттоо ЕАЭБ Тышкы экономикалык иштин товардык номенклатурасына (мындан ары - ТЭИ ТН) ылайык Министрлер Кабинети тарабынан бекитилген тизмек боюнча КНС төлөөдөн бошотулат.

298-берене. Импорттолуучу асыл тукум айыл чарба жаныбарларын жана үрөндүк материалдарды, минералдык жер семирткичтерди жана өсүмдүктөрдү химиялык коргоо каражаттарын КНС бошотуу

1. Кыргыз Республикасынын аймагына импорттолуучу айыл чарба асыл тукум малдар жана үрөндүк материалдар, минералдык жер семирткичтер жана өсүмдүктөрдү химиялык коргоо каражаттары КНС төлөөдөн бошотулат.

2. Ушул беренеде көрсөтүлгөн товарларды импорттоо Министрлер Кабинети тарабынан ТЭИ ТН ылайык бекитилүүчү тизмек боюнча КНС төлөөдөн бошотулат.

299-берене. Импорттолуучу куралдарды, аскер техникаларын, аскердик мүлктү, атайын техникаларды жана атайын каражаттарды КНС бошотуу

1. Кыргыз Республикасынын коргонуу жөндөмдүүлүгүн, улуттук коопсуздугун жана укук тартибин камсыз кылуу максатында иши Кыргыз Республикасынын мамлекеттик бюджетинен каржыланган мамлекеттик органдар жана уюмдар тарабынан Кыргыз Республикасынын аймагына импорттолуучу куралдар, аскердик техникалар, аскердик мүлк, атайын техникалар, атайын каражаттар КНС төлөөдөн бошотулат.

2. Ушул беренеде көрсөтүлгөн товарды импорттоо ТЭИ ТН ылайык Министрлер Кабинети тарабынан бекитилген тизмек боюнча КНС төлөөдөн бошотулат.

300-берене. Кыргыз Республикасында ЕАЭБ бажы аймагына аба кемелерин, кыймылдаткычтарды жана ушул аба кемелерине запастык тетиктерди убактылуу ташып кирүүдө КНС төлөөдөн бошотуу

Кыргыз Республикасынын ЕАЭБ бажы аймагына ата мекендик уюмдар тарабынан төмөнкүлөрдү убактылуу ташып кирүүлөр КНС төлөөдөн бошотулат:

1) ЕАЭБ ТЭИ ТН 8802 40 003 5, 8802 40 003 6 жана 8802 40 004 6 коддору менен классификациялануучу, чыгаруу мөөнөтү 15 жылдан ашпаган аба кемелери;

2) Министрлер Кабинети тарабынан бекитилген тизмекке ылайык, ушул беренеде каралган аба кемелерине кыймылдаткычтар жана запастык тетиктер.

301-берене. Кыргыз Республикасынын аймагына негизги каражаттардын, ошондой эле айрым товарлардын импортун КНС бошотуу

1. КНС төлөөчү тарабынан наркы 5000 эсептик көрсөткүчтөн кем болбогон товарларды Кыргыз Республикасынын аймагына импорттоодо импортко КНС төлөөдөн бошотулат, эгерде товар төмөнкүлөр катары ташып кирилсе:

1) түздөн-түз өзүнүн өндүрүштүк максаттары үчүн негизги каражаттар;

2) исламдык каржылоого ылайык мурабаха жана иджара мунтахийя биттамлик келишими боюнча сатылып алынган товар.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган бошотуу ТЭИ ТН 8401-8406, 840710, 8410-8414, 8416-8447, 8449-8465, 8471, 8474, 8475, 8477-8480, 8504, 8505, 8514, 8515, 8525, 8526, 8529, 8530, 8601-8606, 8608, 8609, 8701, 8702 (микроавтобустарды кошпогондо), 8704, 8705, 8709, 8716, 8802, 9018, 9022, 9027, 9406 90 310 0 товардык позицияларда квалификацияланган товарларга жана негизги каражаттарга жайылтылат.

3. КНС төлөөчү катары чарба жүргүзүүчү субъект статусуна карабастан, жеке өндүрүштүк максаттар үчүн төмөнкүлөр тарабынан жүзөгө ашырылуучу, ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган негизги каражаттардын импорту КНС төлөөдөн бошотулат:

1) айыл чарба өндүрүүчүлөрү;

2) айыл чарба кооперативи, анын ичинде кооперативдин мүчөлөрүнүн өндүрүштүк максаттары үчүн;

3) машина-трактордук станциясы;

4) айыл чарба багытындагы соода-логистикалык борбору;

5) финансылык ижара (лизинг) келишими боюнча чарба жүргүзүүчү субъект;

6) зер буюмдарын өндүрүүчүлөр.

4. Ушул беренеге ылайык импорт болгон датадан тартып 60 айлык мезгил аяктаганга чейин, ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин аймагынан ташып кирилген негизги каражаттар ээликтен ажыратылса, мындай ажыратуу салык салынуучу импортко теңештирилет. Импортко КНС боюнча салыктык милдеттенме мындай негизги каражаттын импортунун датасынан келип чыгат.

5. Ушул берененин максатында товарды өткөрүп берүү төмөнкү учурларда ээликтен ажыратуу болуп саналбайт:

1) финансылык ижара келишими боюнча;

2) исламдык каржылоого ылайык мурабаха жана иджара мунтахийя биттамлик келишимдери боюнча.

6. Айыл чарба кооперативи тарабынан түздөн-түз өздүк өндүрүштүк максаттары үчүн, ошондой эле кооперативдин мүчөлөрүнүн өндүрүштүк максаттары үчүн ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган негизги каражаттарды импорттоодо, ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган нарктын чектелишин эске албастан, импортко КНС төлөөдөн бошотулат.

302-берене. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерден ташылып келинген иштетип алма чийки заттарды кайра иштетүү

1. Башка мамлекеттин аймагына кайра иштетүү продуктуларын кийин ташып чыгуу менен Кыргыз Республикасынын аймагына ЕАЭБ мүчө башка мамлекеттин аймагынан ташып кирилген иштетип алма чийки затты кайра иштетүү боюнча жумуштар, ушул Кодексте каралган иштетип алма чийки затты кайра иштетүүнүн шарттары жана мөөнөтү сакталганда нөлдүк ставка боюнча КНС салынат.

2. Кайра иштетүү продуктуларын Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары кийин ташып чыгуу менен ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына ташып кирилген иштетип алма чийки затты кайра иштетүү боюнча Кыргыз Республикасынын салык төлөөчүсү тарабынан жумуштардын аткарылганынын фактысын ырастоочу документтердин тизмеги, ошондой эле иштетип алма чийки затты кайра иштетүү шарттары Министрлер Кабинети тарабынан аныкталат.

303-берене. Товарларды экспорттоо

1. Металл камтылган кендерди, концентраттарды, эритиндилерди жана аффинаждалган металлдарды экспорттоону кошпогондо, товарларды экспорттоо КНС нөлдүк ставкасы менен берүү болуп саналат.

2. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерге товарларды экспорттоодо, ошондой эле иштетип алма чийки заттарды кайра иштетүү продуктуларын ташып чыгууда КНС төлөөчү көрсөтүлгөн товарларды жөнөткөн күндөн тартып 180 күндүн ичинде Министрлер Кабинети тарабынан бекитилген тизмеге ылайык КНС боюнча салык отчету менен бир убакта документти салык органына берүүгө милдеттүү.

304-берене. Эл аралык ташуулар

1. Жүргүнчүлөрдү, кол жүктү жана жүктү эл аралык ташуулар, темир жол транспорту менен ташууларды кошпогондо, КНС нөлдүк ставка менен берүү болуп саналат.

2. Эгерде ташуулар Кыргыз Республикасынын аймагынан башка мамлекеттин аймагына же башка мамлекеттин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына жүргүзүлгөн болсо, ал эл аралык ташуу болуп эсептелет.

3. Эл аралык ташууну ырастоочу документтердин тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет.

305-берене. Аба кемелеринин транзиттик рейстерин тейлөө боюнча кызмат көрсөтүүлөр жана эл аралык ташуулар менен байланыштуу кызмат көрсөтүүлөр

1. Темир жол транспорту менен эл аралык ташуулар менен байланыштуу кызмат көрсөтүүлөрдү кошпогондо, аба кемелеринин транзиттик рейстерин тейлөө боюнча, ошондой эле эл аралык ташууга байланыштуу кызмат көрсөтүүлөр КНС нөлдүк ставка менен берүү болуп саналат.

2. Ушул беренеде жүргүнчүлөрдү, кол жүктөрдү жана жүктөрдү эл аралык ташуу менен байланыштуу кызмат көрсөтүүлөр төмөнкү көрсөтүүлөр болуп саналат:

1) жүктөө, түшүрүү, кайра жүктөө, төгүү-куюу боюнча;

2) экспедициялоо боюнча;

3) авиациялык күйүүчү майды куюп берүү жана/же төгүү боюнча;

4) аэронавигациялык, метеорологиялык, жердеги-штурмандык, аэропорттук жана жердеги тейлөө боюнча;

5) техникалык тейлөө боюнча;

6) бортко тамактарды жана суусундуктарды берүү жана жеткирүү боюнча;

7) аба кемесин тазалоо боюнча;

8) эл аралык ташууларга жана Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары ташууларга билеттерди сатуу жана брондоо боюнча.

306-берене. Айыл чарба жерлерин сугаруу, калкты ичүүчү суу менен камсыз кылуу боюнча иштеген насостук станцияларды электрдик жабдууга байланышкан кызмат көрсөтүүлөр

Айыл чарба жерлерин сугаруу, калкты ичүүчү суу менен камсыз кылуу боюнча иштеген насостук станцияларды электрдик жабдууга байланышкан кызмат көрсөтүүлөр КНС нөлдүк ставкасы менен берүү болуп саналат.

39-глава. Салыктык база

307-берене. Салыктык база

1. Салык салынуучу берүүлөр боюнча КНС үчүн салыктык база болуп ушул Кодекстин 308-беренесине ылайык аныкталуучу берүүлөрдүн салык салынуучу наркы саналат.

2. ЕАЭБ мүчө болуп саналбаган мамлекеттерден ташып киргизилген товарлардын салык салынуучу импорту боюнча КНС салыктык базасы ушул Кодекстин 310-беренесине ылайык аныкталуучу импорттук товарлардын салык салынуучу наркы болуп саналат.

3. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерден ташып киргизилген товарлардын салык салынуучу импорту боюнча КНС салыктык базасы болуп ушул Кодекстин 311-беренесине ылайык аныкталуучу импорттук товарлардын салык салынуучу наркы саналат.

308-берене. Берүүлөрдүн салык салынуучу наркы

1. Эгерде ушул бөлүмдө башкача каралбаса, берүүнүн салык салынуучу наркы болуп ушундай берүүлөргө карата КНС жана сатуудан алынуучу салыктын жалпы суммасын эсепке албастан, төлөнүүчү же төлөөгө тийиш болгон жалпы сумма саналат.

2. Иши Кыргыз Республикасынын аймагында туруктуу мекеменин пайда болушуна алып келбеген, чет өлкөлүк уюм тарабынан Кыргыз Республикасынын аймагында жүргүзүлүүчү жумуштардын же кызмат көрсөтүүлөрдүн берүүлөрүнө карата берүүлөрдүн салык салынуучу наркы болуп КНС эсепке албастан төлөнүүчү же төлөнүүгө тийиш болгон жалпы сумма саналат.

3. Акы төлөө натуралай түрдө жүргүзүлгөн учурларда, берүүнүн салык салынуучу наркы деп КНС жана сатуудан алынуучу салык кемитилгенден кийинки товарлардын, жумуштардын, кызмат көрсөтүүлөрдүн рыноктук баасы саналат.

4. Товарларды кайтарымсыз негизде берүүлөрдө товарлардын эсептик наркы берүүнүн салык салынуучу наркы болуп саналат.

5. Мамлекеттик жөнгө салынуучу баалар боюнча товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү берүүнү кошпогондо, салык салынуучу нарк эсептик нарктан төмөн болушу мүмкүн эмес.

6. Берүүнүн салык салынуучу наркы төмөнкүлөрдү да камтыйт:

1) КНС жана сатуулардан салыкты кошпогондо берүү үчүн же берүү менен байланыштуу төлөнүүчү салыктардын суммасын;

2) салык төлөөчүнүн айрым керектөөчүлөргө товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатууда мамлекеттик жөнгө салынуучу бааларды же Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык берилүүчү жеңилдиктерди колдонушуна байланыштуу бюджет тарабынан берилген субсидиялардын суммасын.

7. Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык төлөнүүчү мамлекеттик алымдар берүүнүн салык салынуучу наркына киргизилбейт.

8. Ушул бөлүмдө эсептик нарк деп төмөнкүлөр түшүнүлөт:

1) товардык-материалдык запастар боюнча - сатып алууга жана өндүрүүгө кеткен чыгымдар;

2) негизги каражаттар жана материалдык эмес активдер боюнча - сатып алууга жана өндүрүүгө кеткен Кыргыз Республикасынын бухгалтердик эсеп жөнүндө мыйзамдарына ылайык чегерилген амортизациянын суммасына азайтылган чыгымдар.

309-берене. Салык салынуучу берүүнүн жана эсепке алынууга тийиш болгон КНС наркын түзөтүү

1. Берилген товарлардын, жумуштардын, кызмат көрсөтүүлөрдүн наркы өзгөргөн учурда салык салынуучу берүүнүн наркы да тиешелүү түрдө түзөтүлөт.

2. Төмөнкүлөрдү кошуп алганда салык салынуучу берүүнүн наркын түзөтүү бүтүмдүн шарттары өзгөргөн учурларда жүргүзүлөт:

1) товар толук же жарым-жартылай кайтарылганда;

2) баа өзгөргөндө;

3) аткарылган жумуштардан жана/же кызмат көрсөтүүлөрдөн баш тартылганда;

4) товарлар, жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр үчүн төлөнгөн акы кайтарылганда.

Салык салынуучу берүүнү, анын ичинде КНС түзөтүү ушул бөлүктө көрсөтүлгөн учурлар орун алган салыктык мезгилде жүзөгө ашырылат.

3. Эгерде товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү берүүнүн наркынын баары же бөлүгү өнбөй турган карыз болуп саналса, анда КНС төлөөчү өнбөс карыз деп таанылган салыктык мезгилде өнбөй турган карыздын суммасына карата салык салынуучу берүүнүн наркына түзөтүү жүргүзүү укугуна ээ.

4. КНС төлөөчү өзүнө ушул берененин 3-бөлүгүндө берилген укуктарды пайдалангандан кийин берилген товарлар, жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр үчүн акы алынган учурда салык салынуучу берүүнүн наркы ошол акы алынган салыктык мезгилде төлөнгөн акынын наркына жогорулатылууга тийиш.

5. Эгерде КНС төлөөчүнүн сатылып алынган материалдык ресурстар боюнча милдеттенмеси шектүү деп таанылса, ушул милдеттенмеге киргизилген КНС суммасы милдеттенме шектүү деп таанылган салыктык мезгилде эсепке алуудан чыгарып салынууга тийиш.

Эгерде шектүү милдеттенме толугу менен же жарым-жартылай төлөнсө, анда милдеттенменин төлөнгөн бөлүгүнө таандык болгон сатылып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС суммасы акы төлөө жүргүзүлгөн салыктык мезгилде эсепке алынууга тийиш.

6. Алынган материалдык ресурстар үчүн КНС суммасын түзөтүү КНС суммасы боюнча төмөнкүдөй жүргүзүлөт:

1) мурда эсепке алынган сатылып алынган материалдык ресурстарды кийин салык салынуучу берүүлөрдү түзбөө үчүн пайдаланганда;

2) алынган материалдык ресурстардын наркына мурда киргизилген, аларды кийин салык салынуучу берүүлөрдү түзүү үчүн, анын ичинде салык мыйзамдарынын өзгөрүшүнө байланыштуу пайдаланганда.

Ушул пунктчада каралган түзөтүүлөр салык мыйзамдарынын аталган өзгөрүүлөрү күчүнө кирген датадан кийин салык салынуучу берүүлөрдү түзүү үчүн пайдаланылган материалдык ресурстарга карата колдонулат.

7. Ушул беренеде көрсөтүлгөн учурларда сатып алынган материалдык ресурстардын наркын өзгөртүүдө, сатып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС тийиштүү түрдө түзөтүлөт. Түзөтүүнүн суммасы ушул бөлүктө көрсөтүлгөн учурлар болгон салыктык мезгилде эсепке алынууга же эсептен чыгарып салынууга тийиш.

8. Ушул бөлүмгө ылайык жараксыз деп таанылган эсеп-фактуралар боюнча салык салынуучу берүүлөрдүн наркы жана сатып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС суммасы түзөтүлбөйт. Мындай түзөтүү КНС боюнча салык милдеттенмеси көбөйүү жагына жүргүзүлгөн учурларга бул ченем жайылтылбайт.

310-берене. ЕАЭБ мүчөлөрү болуп саналбаган мамлекеттерден ташып келинген товарлардын импортуна салык салуу наркы

ЕАЭБ мүчөлөрү болуп саналбаган мамлекеттерден ташып киргизилген товарлардын салык салуу наркы болуп, КНС кошпогондо, бул товарларды импорттоодо төлөнүүгө тийиш болгон алардын бажылык наркынын, бажылык алымдардын жана салыктардын суммасы саналат.

311-берене. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерден товарлардын импортунун салык салынуучу наркы

1. Эгерде ушул Кодексте башкача каралбаса, товарлардын импортунун салык салынуучу наркы келишимдин шарттарында каралган сатып алынган товарлардын наркынын негизинде аныкталат.

2. Эгерде келишимдин шарттары боюнча бүтүмдүн баасы сатып алынган товарлардын наркынан, ошондой эле башка чыгымдардан турса жана мында сатып алынган товарлардын наркы жана/же башка чыгымдардын наркы өзүнчө көрсөтүлсө, анда сатып алынган товарлардын наркы гана импорттун салык салынуучу наркы болуп саналат.

3. Эгерде келишимдин шарттары боюнча бүтүмдүн баасы сатып алынган товарлардын наркынан, ошондой эле башка чыгымдардан турса жана мында сатып алынган товарлардын наркы жана/же башка чыгымдардын наркы өзүнчө көрсөтүлбөсө, анда импорттун салык салынуучу наркы келишимде көрсөтүлгөн бүтүмдүн баасы болуп саналат.

4. Товарлардын импортунун салык салынуучу наркына импорттолуучу акциздик товарларга карата акциз салыгынын суммасы кирет.

5. Чийки затты кайра иштетүүнүн продуктулары болуп саналган товарлардын импортунун салык салынуучу наркы ушул чийки затты кайра иштетүү боюнча жумуштардын наркынын өлчөмүндө аныкталат.

312-берене. Эркин кампалардын аймагынан товарларды ташып чыгууда КНС төлөөнүн өзгөчөлүктөрү

1. ЕАЭБ товарларын эркин кампанын аймагынан Кыргыз Республикасынын калган аймагына ташып чыгууда, анын ичинде ушул товарларды эркин кампалардын ээлери болуп саналбаган жактардын пайдасына ээликтен ажыратууда импортко КНС салынат.

2. Эркин кампанын аймагы аркылуу товарларды ташууда КНС башкаруу ЕАЭБ мыйзамдарына жана Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарына ылайык жүзөгө ашырылат.

40-глава. Салыктык мезгил. КНС эсептөөнүн, төлөөнүн жана ордун толтуруунун тартиби

313-берене. Салыктык мезгил

КНС эсептөөдө салыктык мезгил болуп төмөнкүлөр саналат:

1) салык салынуучу берүүлөр боюнча - бир календардык ай;

2) ушул Кодекстин 28-беренесинин 4-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чет өлкөлүк уюмдун берүүлөрү боюнча - календардык квартал.

314-берене. КНС эсептөөнүн тартиби

1. КНС эсептөө ушул Кодекстин 43-беренесинин 1-бөлүгүндө белгиленген тартипте жүргүзүлөт.

2. Салык салынуучу берүүлөргө карата бюджетке төлөнүүгө тийиш болгон КНС суммасы салыктык мезгилде КНС салыгын төлөөчү тарабынан жүзөгө ашырылган бардык салык салынуучу берүүлөр боюнча эсептелген КНС суммасы менен ошол эле салыктык мезгилде чегерилүүгө тийиш болгон, сатып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС суммасынын ортосундагы айырма катары аныкталат.

3. Ушул Кодекстин 28-беренесинин 4-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чет өлкөлүк уюмдардан берүү орду болуп Кыргыз Республикасынын аймагы таанылган электрондук кызмат көрсөтүүлөр, салыктык базаны аныктоо учуру кызмат көрсөтүү үчүн төлөм (жарым-жартылай төлөм) алынган салыктык мезгилдин акыркы күнү болуп саналат.

315-берене. КНС эсепке алуу тартиби

1. Эгерде ушул бөлүмдө башкача каралбаса, КНС төлөөчүгө салык салынуучу берүүлөрдү түзүү үчүн пайдаланылуучу сатып алынган материалдык ресурстар үчүн төлөнгөн же төлөнүүгө тийиш болгон КНС суммасын эсепке алуу укугу берилет. Эгерде КНС төлөөчү сатып алынган материалдык ресурстардын айрым бөлүгүн салык салынуучу берүүлөрдү түзүүгө, айрым бөлүгүн бошотулган берүүлөрдү жана салык салынбоочу берүүлөргө пайдаланса, аларды салык салынуучу берүүлөрдө пайдалануунун салыштырма салмагына жараша аныкталуучу сатып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС суммасы эске алынат.

2. Ушул бөлүмдүн максаттары үчүн сатып алынган материалдык ресурстар болуп берүүлөрдү жүзөгө ашыруу максатында КНС төлөөчү тарабынан алынуучу же импорттолуучу негизги каражаттар, товарлар, чийки зат, материалдар, отун, комплекттөөчү буюмдар, ошондой эле аткарылган жумуштар жана көрсөтүлгөн кызматтар саналат.

3. Ушул берененин 1-пунктунда каралган эсепке алуу укугу КНС төлөөчүдө төмөнкүдөй шарттарда пайда болот:

1) КНС төлөөчү тарабынан:

а) товарлар, жумуштар жана кызмат көрсөтүүлөр иш жүзүндө КНС төлөөчүдөн сатылып алынса; жана

б) ушул Кодексте белгиленген тартипте таризделген эсеп-фактураны алынса; жана/же

в) КНС төлөөчүнүн-берүүчүнүн аталышы жана ИСН; товардын аталышы, саны жана наркы КНС суммасын бөлүп көрсөтүү менен чагылдырылган кассалык жана товардык чек алынса;

2) ЕАЭБ мүчө-мамлекеттер болуп саналбаган мамлекеттердин аймагынан товарларды импорттоодо КНС салыгын төлөөчү тарабынан:

а) ЕАЭБ бажы мыйзамдарына жана/же Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарына ылайык товарларга бажылык жол-жоболоштуруу жүргүзүлгөндө; жана

б) импорттолгон товарлар боюнча импортко КНС бюджетке төлөнгөндө;

3) ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагынан товарларды импорттоодо КНС төлөөчү тарабынан:

а) кыйыр салыктар боюнча салык отчету берилгенде; жана

б) импорттолгон товарлар боюнча импортко КНС бюджетке төлөнгөндө;

4) КНС төлөөчү - салык агенти тарабынан иши Кыргыз Республикасынын аймагында туруктуу мекеменин пайда болушуна алып келбеген чет өлкөлүк уюмдардан, Кыргыз Республикасынын аймагы берүүнүн орду катары таанылган жумушту жана/же кызмат көрсөтүүнү сатып алууда бюджетке КНС төлөгөндө, өзүнүн дарегине эсеп-фактура таризделгенде.

4. Эгерде сатылып алынган материалдык ресурстардын иш жүзүндөгү саны сатып алуу документтеринде көрсөтүлгөн сандан айырмаланып турса жана ушул айырма табигый азаюу ченемдеринин чегинде турса, анда эсепке алуу укугу салык төлөөчүгө сатып алуу документтеринде көрсөтүлгөн суммага карата берилет. Болбосо эсепке алынуучу сумма сатып алынган материалдык ресурстардын иш жүзүндөгү санына карата түзөтүлөт.

Табигый азаюунун тармактык ченемдери жана айрым субъекттерге карата табигый азаюунун ченемдери ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдар тарабынан иштелип чыгат жана Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет.

5. Эсепке алуу укугу салык төлөөчүгө өндүрүштүк жараксыздыкты жана технологиялык жоготууларды эске алуу менен салык салынуучу берүүлөрдү түзүүгө пайдаланылуучу сатып алынган материалдык ресурстарга карата берилет.

Өндүрүштүк жараксыздыктын жана технологиялык жоготуулардын ченемдери салык саясатында салык төлөөчү тарабынан белгиленет.

6. Курулуш-монтаждоо жумуштарын жүзөгө ашыруучу КНС төлөөчү салык салынуучу берүүлөрдү түзүү үчүн өндүрүштүк максатта пайдаланууга сатып алынган материалдык ресурстар үчүн төлөнгөн КНС суммасын эсепке алуу укугуна ээ.

7. Ушул Кодекстин 28-беренесинин 4-бөлүгүндө көрсөтүлгөн чет өлкөлүк уюмга салык салынуучу берүүлөрдү түзүү үчүн пайдаланылуучу сатып алынган материалдык ресурстар үчүн төлөнгөн же төлөнүүгө тийиш болгон КНС суммасын эсепке алуу укугу берилбейт.

316-берене. Эсепке алууга жатпаган сатылып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС

1. Сатып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС төмөнкү учурларда сатып алынган материалдык ресурстарга карата эсепке алууга жатпайт:

1) салык салынуучу берүүлөрдү түзүүгө эмес;

2) геологиялык издөө жана геологиялык чалгындоо иштери үчүн тийиштүү лицензиянын жарактуулук мөөнөтүнүн ичинде;

3) оюн-зоок жана бош убакыт чөйрөсүндө ишкердик ишти жүзөгө ашыруу үчүн КНС төлөөчү тарабынан сатылып алынгандарды кошпогондо, эс алууну, оюн-зоокту уюштуруу максатында.

2. Сатылып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС төмөнкү учурларда эсепке алууга жатпайт:

1) эгерде мындай КНС ушул Кодекстин жоболорун бузуу менен эсепке алынса;

2) табигый азаюу ченеминен ашкан жоготулган материалдык ресурстар боюнча;

3) жараксыз эсеп-фактура боюнча;

4) эсеп-фактуранын белгиленген формасында каралган бардык реквизиттери толтурулбаган эсеп-фактура боюнча.

3. Эсепке алынууга жатпаган сатып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС ушул берененин 2-бөлүгүнүн 1 жана 4-пункттарында көрсөтүлгөн учурларды кошпогондо материалдык ресурстардын эсептик наркына киргизилет.

4. Эгерде КНС төлөөчү ушул Кодекстин 324-беренесинде белгиленген режимди колдонсо, сатып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС эсепке алынууга жатпайт.

317-берене. Сатып алынган материалдык ресурстар үчүн  КНС бөлүштүрүүнүн тартиби

1. КНС төлөөчү салык салынуучу жана бошотулган берүүлөрдү жүзөгө ашырууда салыктык мезгилдин ичиндеги бошотулган берүүлөрдүн наркы берүүнүн бүткүл наркынын 5 пайызынан ашпаса, сатылып алынган материалдык ресурстар үчүн төлөнгөн КНС суммасы толугу менен эсепке алынат.

2. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, ушул берененин 1-бөлүгүндө каралган учурларды кошпогондо, сатып алынган материалдык ресурстар үчүн эсепке алынууга тийиш болгон КНС төмөнкүдөй тартипте эсептелет:

1) салык салынуучу берүүлөрдү түзүүгө арналган сатып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС суммасы эсепке алынууга тийиш;

2) бошотулган берүүлөрдү түзүүгө арналган сатып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС суммасы эсепке алынууга жатпайт;

3) КНС калган бөлүштүрүлбөгөн бөлүгү төмөнкүдөй өлчөмдө эсепке алынууга тийиш:

бөлүштүрүлбөгөн КНС суммасы x А / А + Б эсепке алынууга тийиш болгон суммага = (барабар),

мында:

А - салыктык мезгил үчүн берүүлөрдүн салык салынуучу наркы;

Б - салыктык мезгилде жүзөгө ашырылган бошотулган берүүлөрдүн наркы.

3. Салык агенти катары банк тарабынан берүүнүн орду Кыргыз Республикасынын аймагы деп таанылган жумуштар же кызмат көрсөтүүлөр иши Кыргыз Республикасынын аймагында туруктуу мекеменин пайда болушуна алып келбеген чет өлкөлүк уюмдан сатылып алынган учурда, сатылып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС суммасы КНС төлөнгөн шартта ар бир берүү боюнча толугу менен эсепке алынууга тийиш.

4. Кийин салык салынуучу берүүлөрдү жүргүзүү үчүн пайдаланылбаган материалдык ресурстарды сатып алууда, ушул берененин 2-бөлүгүнүн 1-пунктуна ылайык эсепке алынган КНС, ушул материалдык ресурстар бошотулган берүүлөрдү жана/же КНС салуунун объекти болбогон берүүлөрдү түзүү үчүн пайдаланылган мезгилде түзөтүлөт.

318-берене. Лотереялык иш боюнча КНС эсептөөнүн өзгөчөлүктөрү

1. Лотереялык иш боюнча салыктык база болуп лотереялык билеттерди сатуудан түшкөн акча менен ушул түшкөн акчага туура келген байге фондунан төлөнгөн сумманын ортосундагы айырма саналат.

2. Байге фондун түзүүгө арналган сатып алынган материалдык ресурстар үчүн төлөнгөн КНС эсепке алынбайт.

319-берене. Салык отчетун берүүнүн жана КНС төлөөнүн мөөнөтү

1. КНС боюнча салык отчету учурдагы салыкты эсепке алуу орду боюнча салык органына төмөнкү тартипте берилет:

1) ыйгарым укуктуу салык органынын функциялык бөлүгү тарабынан тескелбеген КНС төлөөчү тарабынан - отчеттук салык мезгилинен кийинки айдын 25инен кеч эмес;

2) ыйгарым укуктуу салык органынын функциялык бөлүгү тарабынан тескелген КНС төлөөчү тарабынан - отчеттук салык мезгилинен кийинки айдын акыркы күнүнөн кеч эмес.

2. КНС отчеттук салык мезгилинен кийинки айдын 25инен кечиктирилбестен төлөнөт.

3. Эгерде салык агенти ушул бөлүмдө каралган салык милдеттенмесин кармап калбаса же толугу менен кармап калбаса, анда бул салык милдеттенмесин аткаруу жана ушул Кодекске ылайык аны аткарбоо жоопкерчилиги салык агентине жүктөлөт.

320-берене. Товарларды импорттоодо салык отчетун берүү жана КНС төлөө

1. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына товарды импорттоодо салык төлөөчү учурдагы салыкты эсепке алуу орду боюнча салык органына товарды импорттоо жүзөгө ашырылган айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен кыйыр салыктар боюнча салык отчетун берүүгө милдеттүү.

Салык төлөөчү салык отчетун ушул бөлүктө көрсөтүлгөндөр менен бирге эле Министрлер Кабинети тарабынан бекитилген тизмекке ылайык салык органына документтерди берет.

2. Импорттолгон товарлар боюнча КНС салык төлөөчүнүн учурдагы салыкты эсепке алуу орду боюнча товарды импорттоо ишке ашырылган айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирилбестен төлөнөт.

Кыйыр салыктар боюнча салык отчеттуулугуна ылайык төлөнүүгө эсептелген кыйыр салыктардын суммасы товарларды ташып кирүү жана кыйыр салыктарды төлөө жөнүндө арызда (арыздарда) эсептелген кыйыр салыктардын суммасына шайкеш келиши керек.

3. Импорттолгон товарлар боюнча кыйыр салыктар боюнча товарларды ташып кирүү жана кыйыр салыктарды төлөө жөнүндө арыздын жана салык отчетунун формасы жана толтуруу тартиби Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет.

4. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагынан импорттолгон товарлар боюнча КНС төлөө фактысынын салык органы тарабынан ырасталышы товарларды ташып кирүү жана кыйыр салыктарды төлөө жөнүндө арызда тийиштүү белгилерди коюу жолу менен же Министрлер Кабинети тарабынан каралган башка тартипте жүзөгө ашырылат.

5. Импорттолгон товарлар боюнча КНС төлөнбөгөн же толук төлөнбөгөн, ошондой эле салык төлөөчү тарабынан берилген документтер Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген талаптарга ылайык келбеген учурда, салык кызматынын органы импортко КНС төлөө фактысын ырастоодон жүйөлүү баш тартуу жөнүндө чечим кабыл алат.

6. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттер болуп саналбаган мамлекеттердин аймагынан ташылып келүүчү товарлардан импортко КНС төлөө, эгерде ушул Кодексте башкача каралбаса, ЕАЭБ бажы мыйзамдарында жана Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарында белгиленген тартипте жана мөөнөттө жүзөгө ашырылат.

7. Эгерде мурда Кыргыз Республикасынын аймагына ташылып келинген товарлар Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык импортко КНС бошотуу каралгандан башка максаттарда пайдаланылган учурда, мындай товарлардын импортуна КНС ушул беренеде белгиленген мөөнөттө төлөнүүгө тийиш.

321-берене. КНС жана кыйыр салыктар боюнча салык отчетуна өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүүнүн өзгөчөлүктөрү

1. Ушул бөлүмгө ылайык жараксыз деп таанылган эсеп-фактураларга негизделген фактылар боюнча өзгөртүүлөр жана толуктоолор КНС боюнча салык отчетуна салык төлөөчү тарабынан киргизилүүгө жатпайт.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүнүн ченеми өзгөртүүлөр жана толуктоолор КНС боюнча салык милдеттенмесин көбөйтүү жагына ишке ашырылган учурларга карата колдонулбайт.

3. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймактарынан Кыргыз Республикасынын аймагына импорттолгон товарлар сапатынын талаптагыдай жана/же комплектелбегенинен улам кайтарылган учурда, мындай товарларды ташылып келинген салыктык мезгил аяктаганга чейин кайтарып берүү жүзөгө ашырылган учурда, импорттолгон товарлар боюнча кыйыр салыктар боюнча салык отчетунда, ошондой эле товарларды ташып кирүү жана кыйыр салыктарды төлөө жөнүндө арызда мындай товарлар боюнча маалыматтар чагылдырылбайт.

4. Ушул берененин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн товарларды мындай товарлар ташылып келинген салыктык мезгил аяктагандан кийин кайтарып берүүдө, мындай товарлар боюнча маалыматтар импорттолгон товарлар боюнча кыйыр салыктар боюнча такталган салык отчетунда, ошондой эле товарларды ташып кирүү жана кыйыр салыктарды төлөө жөнүндө арызда чагылдырылууга тийиш.

5. Ушул берененин максатында ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагынан Кыргыз Республикасынын аймагына импорттолгон товарлардын кайтарылышын ырастоочу документтердин тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет.

322-берене. Айрым КНС төлөөчүлөр тарабынан КНС төлөө тартиби

1. Эгерде бул бөлүмдө башкача каралбаса, ушул беренеге ылайык иштин төмөнкүдөй түрлөрүнө КНС салынууга тийиш:

1) ата мекендик өндүрүштүн чийки затынан айыл чарба продукциясын өнөр жайлык кайра иштетүү;

2) ата мекендик өндүрүштөгү баалуу металлдардан жана сыныктарынан жасалган зер буюмдарын өндүрүү - 2027-жылдын 1-январына чейин.

2. Ушул беренеде:

1) айыл чарба чийки затын өнөр жайлык кайра иштетүү деп конкреттүү өндүрүш объектинде тамак-аш продукциясын өндүрүүнүн (даярдоонун) жыйынды же кезектешип аткарылган ар түрдүү технологиялык операциялардын айкалышуусу, ошондой эле алгачкы кайра иштетүү болгон айыл чарба чийки затынан даяр продукцияны өндүрүү менен байланышкан технологиялык операциялар түшүнүлөт;

2) тамак-аш продукциясы деп Министрлер Кабинети тарабынан бекитилген Экономикалык иштин түрлөрүнүн мамлекеттик классификаторуна ылайык тамак-аш азыктарын өндүрүүгө кирген продукция түшүнүлөт;

3) айыл чарба чийки заты деп Министрлер Кабинети тарабынан бекитилген Экономикалык иштин түрлөрүнүн мамлекеттик классификаторуна ылайык айыл чарбага кирген продукция түшүнүлөт;

4) алгачкы кайра иштетүү продукциясы деп анын сапатын сактоо жана узакка сактоону камсыз кылуу үчүн кайра иштетүүнүн технологиялык операцияларынан өткөн, чийки зат түрүндө андан ары продукцияны (өнөр жайлык) кайра иштетүүдө пайдаланылуучу же андан ары өнөр жайлык кайра иштетпестен керектөөчүлөргө сатылуучу айыл чарба продукциясы түшүнүлөт;

5) баалуу металлдардан жана баалуу, жарым баалуу, синтетикалык таштардан же аларсыз жасалган зергердик жасалгаларды, декоративдик жана башка буюмдарды жасоонун технологиялык операцияларынын жыйындысы зер буюмдарын өндүрүү деп түшүнүлөт.

3. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн иш боюнча салык төлөөчү тарабынан КНС бюджетке төлөөгө тийиш болгон жана ушул Кодекстин 314-беренесинин 2-бөлүгүнө ылайык эсептелген КНС суммасы салык төлөөчү өз-өзүнчө эсепти жүргүзгөн шартта 80 пайызга азайтылат.

323-берене. Жөнөкөй шериктик келишимине ылайык берүүлөрдү жүзөгө ашырууда КНС төлөө тартиби

1. Жөнөкөй шериктик деп биргелешкен иш жөнүндөгү келишим, ошондой эле исламдык каржылоого ылайык түзүлгөн өнөктөштүк жөнүндөгү келишим түшүнүлөт.

2. Жөнөкөй шериктик ишинин алкагында келип чыгуучу салык салынуучу берүүлөр, жөнөкөй шериктик келишимине ылайык эсеп жүргүзүү милдети жүктөлгөн салык төлөөчүнүн салык салынуучу берүүлөрү деп таанылат.

3. Жөнөкөй шериктик иши үчүн сатып алынган материалдык ресурстар үчүн КНС эсепке алуу укугуна жөнөкөй шериктик келишимине ылайык эсеп жүргүзүү милдети жүктөлгөн салык төлөөчү ээ болот.

324-берене. Шарттуу эсептөөдө импортко КНС төлөө тартиби

1. Товарлардын салык салынуучу импортун жүзөгө ашыруучу салык төлөөчү ушул беренеде белгиленген тартипте товарлардын импортуна КНС шарттуу эсептөө режимин колдонууга укуктуу.

Ушул берененин максатында импортко КНС шарттуу эсептөө деп КНС төлөө тартиби түшүнүлөт, ага ылайык салык төлөөчү Кыргыз Республикасынын аймагына товарларды импорттоодо эсептелген КНС суммасын ушул товарларды Кыргыз Республикасынын аймагынан кийин экспорттоо шарты менен казыналыктын тутумунда ачылган депозиттик эсепке төлөөгө милдеттүү.

2. Товарлардын экспорту импорттолгон товарларды эсепке алууга кабыл алган датадан тартып 180 күндүн ичинде ырасталган учурда, салык төлөөчү депозиттик эсепке төлөгөн импортко КНС суммасы Министрлер Кабинети тарабынан белгиленген импортко КНС шарттуу эсептөө режимин колдонуу тартибине жана шарттарына ылайык анын арызы боюнча салык төлөөчүнүн эсебине кайтарылат.

3. Товарлардын экспорту белгиленген мөөнөттө ырасталбаган учурда депозиттик эсепке төлөгөн импортко КНС суммасы бюджетке которулат.

325-берене. Ишенимдүү башкаруу келишимине ылайык берүүлөрдү жүзөгө ашырууда КНС төлөө тартиби

1. Мүлктү ишенимдүү башкаруунун алкагында келип чыгуучу салык салынуучу берүүлөр ишенимдүү башкаруучунун салык салынуучу берүүлөрү болуп таанылат.

2. Ишенимдүү башкаруучу мүлктү ишенимдүү башкаруунун алкагында сатып алган материалдык ресурстар үчүн КНС эсепке алуу укугуна ээ болот.

326-берене. КНС ашкан сумманын ордун толтуруу

1. Эсепке алынууга жаткан сатып алынган материалдык ресурстар боюнча КНС суммасы менен КНС төлөөчүгө салык салынуучу берүүлөр боюнча чегерилген КНС суммасынын ортосундагы оң айырма КНС ашкан сумма болуп саналат.

2. Белгилүү бир салык мезгили үчүн КНС төлөөчүнүн КНС ашкан суммасын эсептелген туумдун, салык санкцияларынын, кийинки салык мезгилинин КНС, ошондой эле бул КНС төлөөчүнүн импортуна КНС эсебине которуу КНС ашкан сумманын ордун толтуруу болуп саналат.

3. КНС ашкан сумманын ордун толтуруу КНС төлөөчүгө төмөнкү тартипте жүргүзүлөт:

1) КНС төлөөчүнүн арызы жок КНС боюнча анын туумун жана салык санкцияларын төлөө эсебине;

2) КНС төлөөчүнүн арызы жок кийинки салык мезгилинин КНС боюнча анын салык милдеттенмесинин эсебине;

3) КНС төлөөчүнүн арызынын негизинде товарлардын импортуна КНС эсебине.

327-берене. Нөлдүк ставка боюнча салык салынуучу берүүлөр боюнча КНС ашкан сумманы кайтарып берүү

1. КНС төлөөчүгө КНС ашкан сумманы кайтарып берүү, КНС ашкан суммасын башка салыктарды төлөөгө которуу, ошондой эле ашкан сумманы бюджеттен КНС төлөөчүнүн эсебине которуу болуп саналат.

2. КНС төлөөчүгө КНС ашкан сумманы кайтарып берүү анын арызынын негизинде жүргүзүлөт.

КНС ашкан сумманы пайдалануу жөнүндө салык төлөөчүнүн арызынын жок болушу КНС, кийинки салыктык мезгилдеги КНС боюнча туумду жана салыктык санкцияларды төлөөнүн эсебине киргизүү катары каралат.

3. КНС төлөөчүгө КНС ашкан сумманы кайтарып берүү төмөнкү тартипте жүргүзүлөт:

1) анын салыктардын башка түрлөрү боюнча салыктык карыздарын төлөөнүн эсебине;

2) товарлардын импортуна КНС төлөө эсебине;

3) КНС ашкан сумманы анын эсебине которуу.

4. КНС ашкан суммасы салык төлөөчүнүн эсебине товарлардын импортуна КНС боюнча милдеттенмени кошкондо, салыктардын башка түрлөрү боюнча салык карызы жок болгон учурда гана кайтарылууга тийиш.

5. КНС төлөөчүгө КНС ашкан сумманы кайтарып берүү КНС ашкан суммасынын негизсиз түзүлүшүнүн тобокелдик факторлорун талдоонун натыйжаларынын негизинде жүргүзүлөт.

КНС ашкан суммасынын негизсиз түзүлүшүнүн тобокелдик факторлоруна төмөнкүлөр кирет:

1) КНС кайтарып берүү арызы берилген датага карата КНС төлөөчүнүн иш мөөнөтү 24 календардык айдан аз болсо;

2) КНС төлөөчү тарабынан КНС кайтарып берүү арызы берилген датага карата экспорттук берүүлөрдү жүзөгө ашыруу 12 календардык айдан аз болсо;

3) салык отчетторун өз убагында тапшырбоо фактыларынын болушу;

4) акыркы 12 календардык ай үчүн нөлдүк ставка боюнча салык салынуучу берүүлөрдүн наркы 40 миллион сомдон аз болсо;

5) менчик негизги каражаттардын наркы 15 миллион сомдон аз болсо;

6) акыркы эки салыктык текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча эсептелген кошумча салыктардын суммасы текшерилген мезгил үчүн салык милдеттенмелеринин жалпы суммасынын 10 пайызынан ашса.

7) маалымат тутумунда төлөнгөн кыйыр салыктын суммалары жөнүндө ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин салык органдарынан электрондук түрдө маалыматтын жоктугу;

8) салык төлөөчүнүн көрсөткүчтөрүнүн КНС боюнча салык отчетторунун маалыматтарын жана/же ушул электрондук эсеп-фактуралардын маалымат тутумунун маалыматтарын талдоонун натыйжалары боюнча аныкталган берүүчүнүн көрсөткүчтөрүнө шайкеш келбегендиги;

9) мурунку 3 жыл үчүн төлөнгөн салыктардын суммасы ордун толтуруу жана кайтарууга көрсөтүлгөн КНС ашыкча суммасынан аз болсо.

328-берене. Нөлдүк ставка боюнча, салык салынуучу берүүлөр боюнча КНС ашкан сумманы кайтарып берүүнүн жөнөкөйлөтүлгөн тартиби

1. Эгерде КНС төлөөчү берүүлөрдү нөлдүк ставка менен жүзөгө ашырса жана бул берүүлөрдүн жалпы наркы катары менен келген 6 айга барабар болгон мезгил үчүн салык салынуучу берүүлөрдүн жалпы көлөмүнүн 50 пайызынан кем эмесин түзсө, анда мындай субъект КНС ашкан суммасын кайра кайтаруунун жөнөкөйлөтүлгөн тартибине укуктуу.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн шартка ылайык келген КНС төлөөчүнүн арызын кабыл алууда, КНС ашыкча суммасынын негизсиз түзүлүшүнүн тобокелдик факторлорунун негизинде салык органы, арыз алынган күндөн кийинки 5 жумушчу күндүн ичинде КНС кайтарып берүү жана/же ордун толтуруу жөнүндө же КНС ашкан суммасынын негиздүүлүгүн жана өлчөмүн камералдык текшерүү жүргүзүү жөнүндө чечим кабыл алууга милдеттүү.

3. КНС ашкан сумманы кайтарып берүү ушул берененин 2-бөлүгүнө ылайык кабыл алынган КНС ашкан суммасын кайтарып берүү жөнүндө салык органы чечим чыгарган күндөн кийинки 5 жумушчу күндүн ичинде жүргүзүлөт.

4. Ушул берененин 2-бөлүгүнө ылайык камералдык текшерүү жүргүзүү жөнүндө чечим кабыл алынган КНС төлөөчүгө КНС ашкан суммасын кайтаруу ушул Кодекстин 329-беренесинде белгиленген тартипте жүзөгө ашырылат.

5. КНС ашкан суммасынын ордун толтуруу жана/же кайтаруу жөнүндө салык төлөөчүгө чечим КНС төлөөчүнүн учурдагы салыктык эсепке алган жери боюнча салык органы тарабынан кабыл алынат.

329-берене. КНС ашкан суммасынын ордун толтуруу жана/же кайтарып берүү тартиби

1. Салык органы тарабынан КНС ашкан суммасынын ордун толтуруу, кайтарып берүү жөнүндө КНС төлөөчүнүн берген арызы алынган учурда, 10 жумушчу күндөн ашпаган мөөнөттө КНС ашкан суммасынын өлчөмүн жана негиздүүлүгүн камералдык текшерүү жүргүзүү жөнүндө чечим чыгарылат, камералдык текшерүү жүргүзүүнүн натыйжалары боюнча төмөнкүдөй чечим чыгарылат:

1) ырасталган сумманы көрсөтүү менен КНС ашып кеткен суммасын ырастоо жөнүндө; же

2) ырасталган сумманы көрсөтүү менен КНС ашкан суммасынын жарым-жартылай ырасталгандыгы жөнүндө; же

3) ырасталбаган сумманы көрсөтүү менен КНС ашкан суммасын ырастабоо жөнүндө.

2. 328-берененин 1-бөлүгүнүн талаптарына жооп бербеген салык төлөөчүгө КНС ашкан суммасынын ордун толтуруу жана/же кайтарып берүү салык органы КНС ашкан суммасынын ордун толтуруу жана/же кайтарып берүү жөнүндө чечим чыгарган күндөн кийинки 20 жумушчу күндүн ичинде жүзөгө ашырылат.

3. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарын бузуу менен КНС ашкан суммасынын ордун толтуруу жана кайтарып берүү фактысы аныкталган учурда мурда кабыл алынган чечим жокко чыгарылат, ал эми орду толтурулган жана кайтарылган суммалар туумдарды эсептөө менен калыбына келтирилүүгө тийиш.

Туумдар КНС ашып кеткен суммасын банктык эсепке кайтарып берүүдө салык төлөөчүнүн банктык эсебине которулган күндөн тартып 0,09 пайыз өлчөмүндө эсептелет.

4. КНС ашкан сумманын ордун толтуруу жана кайтарып берүү республикалык бюджеттин чыгаша бөлүгүнүн эсебинен жүзөгө ашырылат.

2025-жылдын 1-январынан тартып КНС ашкан суммасынын ордун толтуруу жана кайтарып берүү республикалык бюджеттин киреше бөлүгүнүн эсебинен жүзөгө ашырылат.

Бюджеттин киреше бөлүгүн аткарууда салыктык түшүүлөр катары КНС төмөнкү ашкан суммалары эсепке алынат:

1) ушул Кодекстин 326-беренесине ылайык орду толтурулган;

2) ЕАЭБ бажы мыйзамдарына жана Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарына ылайык эсептелген импортко КНС төлөө эсебине орду толтурулган суммалар бөлүгүндөгү ушул Кодекстин 327-беренесине ылайык кайтарылып берилген.

5. Эгерде арыз берилген датада бул салык төлөөчүгө карата анын салыктык милдеттенмелерине байланыштуу кылмыш иши козголгон болсо, КНС төлөөчүгө КНС ашкан сумманы кайтарып берүү жөнүндө арызды кароо жүргүзүлбөйт жана аны кароодон баш тартуу жөнүндө чечим кабыл алынат.

6. Эгерде арыз берилген датага карата ушул салык төлөөчү ыйгарым укуктуу салык органына КНС менен байланышкан маселелер боюнча салыктык текшерүүнүн жыйынтыгы боюнча салык кызматынын органынын чечимине даттануу жөнөтсө, КНС төлөөчүнүн КНС ашкан сумманын ордун толтуруу жана/же кайтарып берүү жөнүндө арызы каралбайт.

7. Доонун эскирүү мөөнөтү аяктагандан кийин КНС ашкан суммасы бюджеттин пайдасына салык төлөөчүнүн өздүк эсебинен чыгарылат.

8. КНС ашкан суммасынын ордун толтуруунун жана кайтарып берүүнүн тартиби Миистрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

330-берене. Кыргыз Республикасынын эл аралык милдеттенмелерине ылайык КНС кайтарып берүү

1. Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык күчүнө кирген эл аралык келишимдерде КНС кайтарып берүү же андан бошотуу каралса, анда товарларды берүү, жумуштарды жана кызматтарды көрсөтүү кийин кайтарып берүү менен КНС салынууга тийиш:

1) Кыргыз Республикасында өз ишин жүзөгө ашырган чет мамлекеттердин дипломатиялык өкүлчүлүктөрүнүн жана консулдук мекемелеринин, эл аралык уюмдардын же алардын өкүлчүлүктөрүнүн, ошондой эле Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине ылайык артыкчылыктар жана иммунитеттер берилүүчү башка уюмдардын расмий пайдалануусу үчүн;

2) Кыргыз Республикасында өз ишин жүзөгө ашырган чет мамлекеттердин дипломатиялык өкүлчүлүктөрүнүн жана консулдук мекемелеринин, эл аралык уюмдардын же алардын өкүлчүлүктөрүнүн, ошондой эле Кыргыз Республикасынын эл аралык келишимдерине ылайык артыкчылыктар жана иммунитеттер берилүүчү башка уюмдардын аккредитацияланган кызматкерлеринин, анын ичинде алар менен чогуу жашаган үй-бүлө мүчөлөрүнүн жеке пайдалануусу үчүн.

2. Чет мамлекеттердин Кыргыз Республикасындагы дипломатиялык өкүлчүлүктөрүнө жана консулдук мекемелерине, ошондой эле тиешелүү артыкчылыктарды жана иммунитеттерди пайдалануучу алардын кызматкерлерине, алар менен чогуу жашаган үй-бүлө мүчөлөрүнө карата ушул берененин 1-бөлүгүндө белгиленген шарттар өз ара келишүүчүлүк жана паритеттик негиз принциптерин эске алуу менен Кыргыз Республикасы тарабынан ишке ашырылат.

Өз ара келишүүчүлүк жана паритеттик негиз принциби Кыргыз Республикасынын тышкы иштер чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу органы берген маалыматка ылайык ишке ашырылат.

3. Дипломатиялык жана аларга теңештирилген өкүлчүлүктөргө жана башка субъекттерге КНС кайтарып берүү Кыргыз Республикасынын республикалык бюджетинде каралган каражаттардын эсебинен жүргүзүлөт.

4. Ушул берененин 1 жана 2-бөлүктөрүндө каралган КНС кайтарып берүүнүн тартиби жана шарттары Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

X БӨЛҮМ. АКЦИЗ САЛЫГЫ

41-глава. Жалпы жоболор

331-берене. Акциз салыгын төлөөчү

1. Эгерде ушул Кодекстин ушул бөлүмүндө башкача каралбаса, Кыргыз Республикасынын аймагында акциздик товарларды, анын ичинде иштетүүгө берүү негизинде өндүргөн жана/же акциздик товарларды Кыргыз Республикасынын аймагына импорттогон субъект акциз салыгын (бул бөлүмдө мындан ары - акциз) төлөөчү болуп саналат.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн субъекттер иштетүүгө берүү негизинде акциздик товарларды өндүрүү бөлүгүндө акциз салыгын төлөөдөн бошотулган учурда, иштетип алма чийки заттын ээси акциз салыгын төлөөчү болуп саналат.

332-берене. Товарларды импорттоодо акциз салыгын төлөөчүлөрдү аныктоонун өзгөчөлүктөрү

ЕАЭБ акциздик товарларды импорттоодо акциз салыгын төлөөчүлөрдү аныктоо ушул Кодекстин IX бөлүмүнө ылайык ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерден салык салынуучу импортту жүзөгө ашыруучу субъекттерге карата ушул Кодексте белгиленген эрежелер боюнча жүзөгө ашырылат.

333-берене. Салык салуу объекти

Акциз салыгын салуу объекти болуп ушул Кодекстин 334-беренесинин 1-бөлүгүндө каралган акциздик товарларды Кыргыз Республикасынын аймагында өндүрүү жана/же Кыргыз Республикасынын аймагына импорттоо саналат.

334-берене. Акциздик товарлардын тизмеги

1. Акциздик товарлар болуп төмөнкүлөр саналат:

1) ТЭИ ТН 2207 товардык позициясында классификациялануучу 80 пайыз же андан ашык спирт концентрациясы менен денатураланбаган этил спирти жана башка бардык концентрациядагы денатураланган спирт тундурмалары;

2) угуттуу пиво, накта жүзүм шараптары, анын ичинде күчтөндүрүлгөн; ТЭИ ТН 2009 товардык позициясында көрсөтүлгөндөн башка жүзүм сусло, вермуттар жана өсүмдүк же жыпар жыттуу заттар кошулган башка накта жүзүм шараптары, ачытылган башка ичимдиктер (мисалы, сидр, перри, же алмурут сидри, бал ичимдиги); ачытылган ичимдиктердин аралашмалары жана ачытылган ичимдиктер менен алкоголсуз ичимдиктердин, алкоголу аз ичимдиктердин аралашмалары, башка жерде аталбаган же киргизилбеген, көлөмү 80% спирт концентрациясы менен денатураланбаган этил спирти; ТЭИ ТН 2203, 2204, 2205, 2206, 2208 товардык позицияларында классификациялануучу спирт тундурмалары, ликерлор жана башка спирт ичимдиктери;

3) ТЭИ ТН 2202 товардык позициясында классификациялануучу сергитүүчү (энергетикалык) алкоголсуз суусундуктар;

4) ТЭИ ТН 2402 товардык позициясында классификациялануучу сигаралар, учтары кесилген сигаралар, сигариллалар (ичке сигаралар) жана тамекиден же аны алмаштыруучулардан жасалган сигареттер сыяктуу тамеки заттары;

5) ТЭИ ТН 2403 товардык позициясында классификациялануучу өнөр жайда жасалган тамеки жана тамекинин өнөр жайлык алмаштыруучулары сыяктуу тамекини камтыган башка заттар; "гомогендештирилген" же "калыбына келтирилген" тамеки; тамеки экстракттары жана эссенциялары;

6) ТЭИ ТН 2404 товардык позициясында классификациялануучу ысытылган тамеки жана ысытылган тамекиси бар заттар;

7) ТЭИ ТН 2404 товардык позициясында классификациялануучу электрондук сигареттерде пайдалануу үчүн никотин камтыган суюктуктар, бир корпустагы никотин суюктугу менен никотинди жеткирүүнүн бир жолку электрондук тутумдары;

8) ТЭИ ТН 8543 40 000 0 товардык позициясында классификациялануучу электрондук сигареттер жана ушул сыяктуу жекече электрдик буулануучу түзүлүштөр (никотин жеткирүүнүн электрондук тутумдары);

9) битуминоздук породалардан алынган чийки мунай жана чийки мунай продуктулары, чийкилерди кошпогондо, битуминоздук породалардан алынган мунай жана мунай продуктулары; башка жерде аталбаган же киргизилбеген, 70% жана андан ашык масса мунай же мунай продуктуларын камтыган, битуминоздук породалардан алынган продуктулар, бул мунай продуктулары продуктулардын негизги түзүүчүлөрү болуп саналат; ТЭИ ТН 2707, 2709, 2710, 3811 товардык позицияларында классификациялануучу иштетилген мунай продуктулары.

2. Ушул беренеде көрсөтүлгөн товарлар идентификациялоо каражаты же акциздик жыйым маркасы менен белгилениши мүмкүн.

335-берене. Салыктык база

1. Акциз боюнча салыктык база болуп төмөнкүлөр саналат:

1) идентификациялоо каражаты менен же акциздик жыйым маркасы менен белгиленүүгө тийиш болгон акциздик товарлардын физикалык көлөмү; жана/же

2) идентификациялоо каражаты менен же акциздик жыйым маркасы менен белгиленүүгө тийиш болбогон сатылган акциздик товардын физикалык көлөмү; жана/же;

3) идентификациялоо каражаты менен же акциздик жыйым маркасы менен белгиленүүгө тийиш болбогон импорттолгон акциздик товардын физикалык көлөмү.

Ушул бөлүктүн максаттары үчүн сатылган акциздик товар деп менчик укугу сатып алуучуга өткөн акциздик товар түшүнүлөт.

2. Ушул берененин ченемдери товарлар өздүк же иштетип алма чийки заттан өндүрүлгөнүнө карабастан колдонулат.

3. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттерден акциздик товарларды импорттоодо салык базасынын өлчөмүн түзөтүү ушул Кодекстин 321-беренесине ылайык жүргүзүлөт.

336-берене. Акциздин базалык ставкалары

1. Акциздин базалык ставкалары төмөнкүдөй өлчөмдөрдө белгиленет:

Акциздик товарлар	ТЭИ ТН коду	Өлчөө бирдиги (салыктык база)	Салыктын базалык ставкалары
Денатураланбаган этил спирти, этил спирти жана башка денатураланган, бардык концентрациядагы спирт тундурмалары, буга өндүрүү укугуна лицензиясы бар болгон учурда товар өндүрүүчүлөргө же арак, ликер-арак ичимдиктерин, күчтөндүрүлгөн ширелерди, бальзамды, шарапты өндүрүү үчүн товар өндүрүүчүлөр тарабынан импорттолуучу же атайын керектөөчүлөргө норманын чегинде өндүрүү кирбейт	2207	литр	350 сом
Арак	220860	литр	300 сом
Ликер-арак ичимдиктери	220830; 220870; 220890	литр	300 сом
Күчтөндүрүлгөн ичимдиктер, күчтөндүрүлгөн ширелер жана бальзамдар	220840; 220850	литр	300 сом
Шараптар	2204, буга 220410 жана 220430 кирбейт, 2205, 2206	литр	100 сом
Коньяктар (коньяк спиртинен тышкары)	2208201200-2208202900, 2208206200-2208208900	литр	200 сом
Шуулдап туруучу шараптар, газдалган шарапты жана шампанды кошкондо	2204; 2205; 2206	литр	140 сом
Бөлүштүрүп куюлган же бөлүштүрүлүп куюлбаган пиволор	2203	литр	30 сом
Шарап материалдары	220430	литр	35 сом
Алкоголу аз ичимдиктер	220890	литр	200 сом
Сергитүүчү (энергетикалык) алкоголсуз ичимдиктер	2202	литр	100 сом
Тамеки буюмдары :
Чыпкасы бар сигареттер жана чыпкасыз сигареттер жана папиростор:	2402	1000 даана	2250 сом
Сигариллалар:	2402	1000 даана	2250 сом
Сигаралар:	2402	1 даана	200 сом
Түтүктүү, чегүүчү, чайноочу, соруучу, жыттоочу, кальяндык тамеки (тамеки продукцияларын өндүрүү үчүн чийки зат катарында пайдаланылуучу тамекини кошпогондо):	2403	килограмм	800 сом
Ысытылган тамекиси бар цилиндирдик формадагы буюмдар (ысытылган тамеки таякчасы (стик), тамеки менен ысытылуучу капсула):	2404	1000 даана
2022-жылдын 1-январынан 2022-жылдын 31-декабрын кошо алганда			1800 сом
2023-жылдын 1-январынан 2023-жылдын 31-декабрын кошо алганда			2000 сом
2024-жылдын 1-январынан тартып			2250 сом
Чачылма түрдөгү ысытылган тамеки:	2404	килограмм
2022-жылдын 1-январынан 2022-жылдын 31-декабрын кошо алганда			3000 сом
2023-жылдын 1-январынан 2023-жылдын 31-декабрын кошо алганда			4000 сом
2024-жылдын 1-январынан 2024-жылдын 31-декабрын кошо алганда			5000 сом
2025-жылдын 1-январынан 2025-жылдын 31-декабрын кошо алганда			6000 сом
2026-жылдын 1 январынан тартып			7000 сом
Электрондук сигареттерде пайдалануу үчүн картридждердеги, резервуарлардагы жана башка контейнерлердеги никотин камтыган суюктук	2404	1 миллилитр	3 сом
Бир корпустагы никотин суюктугу менен никотинди жеткирүүнүн бир жолку электрондук тутумдары	2404	1 даана	100 сом
Электрондук сигареттер жана ушул сыяктуу жекече электрдик буулануучу түзүлүштөр (никотинди жеткирүүнүн электрондук тутумдары)	8543 40 000 0	1 даана	100 сом
Мунай продуктулары:
таш көмүр чайырын жогорку температурада ысытуудан чыккан май жана башка продуктулар; жыпар жыттуу курамдык бөлүктөрдүн массасы жыпар жыттуу эмес курамдык бөлүктөрдүн массасынан жогору болгон ушул сыяктуу продуктулар: отун катары пайдалануу үчүн бензол	2707 10 100 0	тонна	5000 сом
жаратылыш газ конденсаты: тыгыздыгы 650 кг/м3 кем эмес, бирок 850 кг/м3 көп эмес 20 ºС жана массасы 1,0% көп эмес күкүрттү камтыган туруктуу газ конденсаты, башка	2709 00 100 1; 2709 00 100 9	тонна	5000 сом
битуминоздук материалдардан алынган чийки мунай жана чийки мунай продуктулары	2709009001-2709009009	тонна	0 сом
ТЭИ ТН 2710 19 290 товардык позициясында классификациялангандарды кошпогондо мотор бензиндери, атайын, жеңил жана орто дистилляттар, башка бензиндер жана дистилляттар	2710 12 110-2710 12 900; 2710 19 110 0-2710 19 150 0; 2710 19 250 0	тонна	10000 сом
башка мунай продуктулары (биоотун, экологиялык отун, жеңил дистилляттардын аралашмасы)	2710 20 900 0	тонна	5000 сом
реактивдүү кыймылдаткычтар үчүн отун	2710 19 210 0	тонна	2000 сом
дизелдик отун, газойлдор, оор дистилляттар, ТЭИ ТН 2710 19 290 товардык позицияда классификациялануучу орто дистилляттар	2710 19 290 0; 2710 19 310 0-2710 19 480 0; 2710 20 110 0-2710 20 190 0	тонна	2000 сом
мазут	2710 19 510-2710 19 680 9; 2710 20 310 1-2710 20 390 9	тонна	2000 сом
майлоочу майлар; башка майлар	2710 19 710 0-2710 19 980 0	тонна	2000 сом
мунай продуктулары сыяктуу эле максаттарда пайдаланылуучу коргошундун кошулмаларынын негизиндеги башка антидетонаторлор	3811 11 900 0; 3811 19 000 0	тонна	5000 сом
битуминоздук породалардан алынган мунайды же мунай продуктуларын камтыган майлоочу майларга кошундулар	381121000 0	тонна	5000 сом

2. Акциздин ставкасы белгиленген базалык ставканын өлчөмүнүн чегинде Министрлер Кабинети тарабынан өзгөрүшү мүмкүн.

3. Этил спиртин атайын керектөөчүлөр болуп этил спиртин медициналык, ветеринардык максаттарда жана дезинфекциялык каражаттарды жана парфюмериялык-косметикалык продукцияларды ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан бекитилген ченемдердин чектеринде өндүрүү үчүн пайдалануучу жактар саналат.

4. Ушул берененин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн Атайын керектөөчүлөрдүн тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет.

337-берене. Салыктык мезгил

ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагынан өндүрүлгөн же импорттолгон акциздик товарлар боюнча акциздин салыктык мезгили болуп календардык ай саналат.

338-берене. Эсептөөнүн тартиби

Акцизди эсептөө ушул Кодекстин 43-беренесинин 1-бөлүгүндө белгиленген тартипке ылайык жүргүзүлөт.

339-берене. Төлөөнүн жана салык отчетун берүүнүн мөөнөтү

1. Акциз төмөнкү мөөнөттөрдө төлөнөт:

1) идентификациялоо каражаты же акциздик жыйымдын маркасы менен белгиленүүгө тийиш болгон өндүрүлгөн жана/же импорттолуучу акциздик товарлар боюнча - идентификациялоо каражаты же акциздик жыйым маркасы сатылып алынганга чейин же сатып алынган күнү;

2) ЕАЭБ мүчөлөрү болуп саналбаган мамлекеттердин аймактарынан импорттолгон, идентификациялоо каражаты же акциздик жыйым маркасы менен белгиленүүгө тийиш болбогон акциздик товарлар боюнча - ЕАЭБ укугун түзүүчү, бажылык укуктук мамилелерди жөнгө салуучу эл аралык келишимдерде жана/же Кыргыз Республикасынын бажы чөйрөсүндөгү мыйзамдарында бажы төлөмдөрүн төлөө үчүн аныкталган күнү;

3) Кыргыз Республикасынын аймагында өндүрүлүүчү жана/же ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагынан импорттолуучу, идентификациялоо каражаты менен же акциздик салык маркасы менен белгиленүүгө тийиш болбогон акциздик товарлар боюнча - отчеттук салык мезгилинен кийинки айдын 20сынан кеч эмес.

2. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймактарынан өндүрүлүүчү жана/же импорттолуучу акциздик товарлар боюнча акциз салыгын төлөөчү отчеттук салык мезгилинен кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен, учурдагы салыктык эсепке алуу жериндеги салык органына акциз боюнча жана/же кыйыр салыктар боюнча салык отчетун ай сайын берүүгө милдеттүү.

Кыйыр салыктар боюнча салык отчетуна ушул Кодекстин 320-беренеси менен белгиленген форма боюнча жана тартипте тиешелүү документтер тиркелүүгө тийиш.

3. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймактарынан акциздик товарлар импорттолгон учурда импортко акциз төлөө акциз салыгын төлөөчүнүн салыктык катталган жери боюнча жүргүзүлөт.

4. ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймактарынан импорттолгон акциздик товарлар боюнча акцизди төлөө фактысын салык органы тарабынан ырастоо товарларды ташып кирүү жана кыйыр салыктарды төлөө жөнүндө арызга салык кызматынын органы тиешелүү белгини коюу жолу менен жүзөгө ашырылат.

Импорттолгон товарлар боюнча акциз төлөнбөгөн же толук эмес төлөнгөн, ошондой эле салык төлөөчү берген документтер Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарында белгиленген талаптарга ылайык келбеген учурда, салык кызматынын органы импортко акциз төлөө фактысын ырастоодон жүйөлүү баш тартуу тууралуу чечим кабыл алат.

340-берене. Акциз салыгын башкаруу

Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин өз ара соодасында товарларды экспорттоодо жана импорттоодо акцизди башкаруу салык кызматынын органы тарабынан жүзөгө ашырылат.

Эркин бажы зонасынын же бош кампанын бажы жол-жобосуна жайгаштырылган товарлар боюнча акцизди башкаруу бажы органдары тарабынан жүзөгө ашырылат.

42-глава. Салык салуунун өзгөчөлүктөрү

341-берене. Атайын эрежелер

1. Ушул Кодекстин 342-беренеси иштетип алма чийки заттан жасалган жана экспортко жиберилүүгө тийиш болгон акциздик товарга карата колдонулат.

2. Иштетип алма чийки заттан акциздик товар өндүрүүнү жүзөгө ашыруучу салык төлөөчү төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) иштетип алма чийки затты кайра иштетүү боюнча кызмат көрсөтүү жөнүндө келишим же контракт түзүлгөн күндөн тартып 3 күндүн ичинде учурдагы салыктык эсепке алуу жериндеги салык органына тиешелүү келишимдин же контракттын көчүрмөсүн тиркөө менен билдирүүгө;

2) учурдагы салыктык эсепке алуу жериндеги салык органынын депозиттик эсебине көрсөтүлгөн келишимдин же контракттын шарттары боюнча өндүрүлүүгө тийиш болгон акциздик товарлардын көлөмүнө эсептелген акциздин (депозиттин) суммасын даяр акциздик товар иштетип алма чийки заттын менчик ээсине жана/же иштетип алма чийки заттын менчик ээсинин тапшырмасы боюнча экспортко жөнөтүлгөнгө чейин төгүүгө.

3. Кыргыз Республикасынын аймагынан ЕАЭБ мүчө-мамлекеттин аймагына ташылып келинген, ошондой эле Кыргыз Республикасынын аймагына ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймактарынан ташылып келүүчү акциздик болуп саналган иштетип алма чийки затты кайра иштетүүнүн мөөнөтү иштетип алма чийки затты кайра иштетүүгө түзүлгөн келишимдин (макулдашуунун) шарттарына ылайык аныкталат жана иштетип алма чийки затты эсепке жана/же жөнөтүүгө кабыл алган датадан тартып эки жылдан ашпайт.

342-берене. Иштетип алма чийки заттан өндүрүлгөн акциздик товарлар боюнча акцизди төлөөнүн өзгөчөлүктөрү

1. Иштетип алма чийки заттан акциздик товар өндүргөн салык төлөөчү тарабынан салык органынын депозиттик эсебине төгүлгөн акциздин (депозиттин) суммасы салык органына тийиштүү арыз жана төмөнкүдөй документтер берилгенден кийин 20 күндөн кечтирбестен, анын банктык эсебине кайтарылууга тийиш:

1) акциз боюнча салык отчету;

2) иштетип алма чийки заттын менчик ээси менен үчүнчү жактын ортосунда акциздик товарды экспортко берүү жөнүндө келишимдин көчүрмөлөрү;

3) экспорттоону кошуп алганда, даяр акциздик товарды жөнөтүүгө эсеп-фактуранын же башка документтин көчүрмөлөрү;

4) иштетип алма чийки затты иштетүү боюнча кызмат көрсөтүүлөр үчүн акы төлөө фактысын ырастоочу төлөм документтери;

5) экспорттолгон акциздик товар үчүн акы төлөө фактысын ырастоочу төлөм документтери;

6) акциздик товарды экспорттоого бажы декларациясы;

7) багытталган өлкөгө бажы декларациясы же багытталган өлкөгө импорттоону ырастоочу башка документ, алар:

а) тиркарнет;

б) эл аралык товардык-транспорттук коштомо кагазы;

в) эл аралык темир жол катнашында жол-жоболоштурулуучу коштомо кагазы;

8) иштетип алма чийки заттын менчик ээсинин учурдагы салыктык эсепке алуу жериндеги салык органынын анда салык карызы жоктугу жөнүндө маалымкат.

2. Эгер даяр акциздик товар иштетип алма чийки заттын менчик ээсине жана/же иштетип алма чийки заттын менчик ээсинин тапшырмасы боюнча экспортко жөнөтүлгөн күндөн тартып 90 күн өткөндөн кийин иштетип алма чийки заттан акциздик товар өндүргөн салык төлөөчү ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн документтерди тапшырбаса же толук эмес тапшырса, акциздин (депозиттин) суммасы бюджеттин кирешесине эсептелет жана кайтарылып берилбейт.

3. Акциздик товарды экспорттоо фактысы ырасталбаган учурда салык органынын депозиттик эсебине төгүлгөн акциздин (депозиттин) суммасы бюджеттин кирешесине эсептелет жана кайтарылып берилбейт.

4. Иштетип алма чийки заттын менчик ээсинин салык карызы болгондо депозиттик эсепке төгүлгөн ошол карызынын чегиндеги акциздин (депозиттин) суммасы кайтарылып берилүүгө тийиш эмес.

343-берене. Айрым учурларда акцизди төлөөнүн өзгөчөлүктөрү

1. Эгерде идентификациялоо каражатын же акциздик маркаларды сатып алгандан кийин акциздин ставкалары азаюу же көбөйүү жагына өзгөрсө, идентификациялоо каражатын же акциздик жыйым маркасын сатып алууда төлөнгөн акциз салыгынын суммасы кайра эсептелүүгө тийиш эмес.

2. Акциздик товарларды Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары экспорттоодо акциз төлөөнүн өзгөчөлүктөрү ушул Кодекстин 347-беренесинде көрсөтүлгөн.

3. ЕАЭБ бажы чек арасы аркылуу товарларды ташууда акцизди төлөөнүн өзгөчөлүктөрү бажылык укуктук мамилелерди жөнгө салуучу, ЕАЭБ укугун түзүүчү эл аралык келишимдер жана актылар жана Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдары менен аныкталат.

344-берене. Акциздин суммасын чыгарып салуу

1. Акциз салыгын төлөөчү акциздин суммасын акциздик товарларды Кыргыз Республикасынын аймагында сатып алууда же Кыргыз Республикасынын аймагына импорттоодо, эгерде аталган товарлар акциздик товарларды өндүрүү үчүн негизги чийки зат катары пайдаланылса, төлөнгөн акциздин суммасына азайтууга укуктуу.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүнө ылайык чыгарып салуу салык мезгилинин ичинде акциздик товарды өндүрүүгө акциздик чийки заттын иш жүзүндө пайдаланылган саны боюнча салык төлөөчүнүн салыктык саясатында каралган акциздик чийки заттан акциздик товарды өндүрүү ченемдеринин негизинде аныкталган акциздин суммасына жүргүзүлөт.

3. Ушул берененин ченемдери иштетип алма акциздик чийки заттын менчик ээсинин акцизди төлөөсү ырасталган шартта чийки зат катары пайдаланылган, иштетип алма акциздик чийки заттан даярдалган акциздик товарларды өткөрүп берүүдө да колдонулат.

345-берене. Маркаланууга тийиш болгон акциздик товарлар

1. Жүзүм ширесин (коду ТЭИ ТН 220430) кошпогондо, тизмеги ушул Кодекстин 334-беренесинин 1-бөлүгүнүн 2, 3, 4, 6, 7 жана 8-пункттарында көрсөтүлгөн, Кыргыз Республикасынын аймагында өндүрүлгөн жана Кыргыз Республикасынын аймагына импорттолгон алкоголдук ичимдиктер, сергитүүчү (энергетикалык) алкоголсуз суусундуктары жана тамеки буюмдары маркаланууга тийиш.

2. Эгерде ушул бөлүмдө башкача каралбаса, акциз бюджеттин кирешесине төлөнгөнүн ырастоочу, бекитилген үлгүдөгү идентификациялоо каражатын же акциздик жыйымдын маркасын акциздик товарга же анын таңгагына түшүрүү/чаптоо маркалоо болуп саналат.

3. Төмөнкүдөй алкоголдук ичимдиктер жана тамеки заттары маркалоого жатпайт:

1) Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары экспорттоо экспорттун бажылык жол-жобосуна ылайык жүзөгө ашырылган;

2) жеке адамдар тарабынан Кыргыз Республикасынын аймагына импорттоо (жөнөтүү) Министрлер Кабинети белгилеген ченемдердин чегинде жүзөгө ашырылган.

4. Идентификациялоо каражаттарынын же акциздик жыйымдын маркаларынын формасы, ишке киргизүү мөөнөтү, берүү жана колдонуу тартиби, ошондой эле алкоголдук маркалануучу продукцияны ташып кирүүдө депозиттик төлөмдү колдонуу жана башкаруу тартиби жана депозиттик төлөмдүн өлчөмү Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

346-берене. Акциздик товарлардын жана акциздик жыйымдын маркаларынын бузулушу, жоголушу

1. Ал жеткис күчтүн натыйжасында келип чыккан учурларды кошпогондо, өндүрүлгөн акциздик товарлар бузулганда жана жоголгондо акциз толук өлчөмдө төлөнөт жана/же кайтарылбайт.

2. Ал жеткис күчтүн натыйжасында келип чыккан учурларды кошпогондо, акциздик марка жоголгон учурда акциздик маркалар сатып алынганга чейин же сатып алган учурда төлөнгөн акциз кайтарылып берилбейт.

3. Акциздик марка бузулганда акциз жыйымынын бузулган маркалары эсептен чыгаруу актысынын негизинде ыйгарым укуктуу банк тарабынан жок кылууга кабыл алынган учурда акциз төлөнбөйт. Маркалардын номиналдык наркы төлөнгөн шартта бузулган маркалардын ордуна жаңы акциздик маркалар акцизди кайрадан төлөөсүз берилет.

4. Алкоголдук продукцияны белгилөөгө арналган жоголгон акциздик маркалар боюнча акцизди эсептөө акциздик жыйымдын маркасында көрсөтүлгөн сыйымдуулукка ылайык идиштин максималдуу жол берилген көлөмүнө карата колдонулуучу белгиленген ставкаларга жараша жүргүзүлөт.

347-берене. Акциздерден бошотуу

1. Министрлер Кабинети тарабынан бекитилген ченемдер боюнча жеке адамдар тарабынан импорттолгон акциздик товарларга акциздер салынбайт.

2. Төмөнкү импорттолуучу товарлар акциз төлөөдөн бошотулат:

1) жүктөрдү, багажды жана жүргүнчүлөрдү эл аралык ташуучу транспорт каражаттарын эксплуатациялоо үчүн зарыл болгон товарлар, жол жүрүү учурунда жана орто жолдогу токтоо пункттарында;

2) ички керектөөлөр үчүн товарларды чыгаруунун бажы жол-жобосун кошпогондо, ЕАЭБ бажы чек арасы аркылуу ташылуучу, ЕАЭБ бажы мыйзамдарында жана/же Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарында белгиленген бажы жол-жоболорунун алкагында бошотулган товарлар;

3) конфискацияланган, ээсиз баалуулуктар, ошондой эле мурастоо укугу боюнча мамлекетке өткөн баалуулуктар.

3. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, экспорттолгон акциздик товарларга салык төлөөчү мындай товарларды экспорттоону ырастаган шартта акциз салынбайт.

Акциздерди төлөөдөн бошотуунун негиздүүлүгүн ырастоо үчүн салык төлөөчү учурдагы салыктык эсепке алуу жериндеги салык органына бир эле убакта акциз боюнча салык отчету менен кошо ушул Кодекстин 303-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган документтерди берет.

Мында салык төлөөчү акциздик товарлар жөнөтүлгөн күндөн тартып 180 календардык күндүн ичинде мындай документтерди салык органына берүүгө укуктуу.

Ушул бөлүктө белгиленген мөөнөт бүткөндөн кийин акциздик товарларды экспорттоо ырасталган учурда, акциздердин төлөнгөн суммасы ушул Кодекстин 93-беренесине ылайык эсепке алууга жана/же кайтарып берүүгө тийиш. Мында экспортко акциздик товарларды сатуу ырасталбагандыгына байланыштуу эсептелген туумдун төлөнгөн суммасы кайтарып берилүүгө тийиш эмес.

Ушул бөлүктө көрсөтүлгөн документтер ырасталбаган, тапшырылбаган же толук эмес көлөмдө тапшырылган же кийинки салыктык контролдоо процессинде алардын аныктыгы ырасталбаган учурда, мындай акциздик товарлар боюнча акциз Кыргыз Республикасынын аймагында акциздик товарларды сатуу үчүн ушул бөлүмдө белгиленген тартипте эсептелет.

XI БӨЛҮМ. ЖЕР КАЗЫНАСЫН ПАЙДАЛАНУУ ҮЧҮН САЛЫКТАР

43-глава. Жалпы жоболор

348-берене. Жер казынасын пайдалануу үчүн салыктардын түрлөрү

Жер казынасын пайдалануу үчүн салыктар төмөнкүлөрдү камтыйт:

1) бонустарды - пайдалуу кен чыккан жерлерди издөө, чалгындоо жана иштетүү максатында жер казынасын пайдалануу укугу үчүн бир жолку төлөмдөр;

2) роялтини - пайдалуу кен чыккан жерлерди иштетүү жана/же жер астындагы сууларды алуу (жер алдынан чыгаруу) максатында жер казынасын пайдалануу үчүн күнүмдүк төлөмдөр.

349-берене. Жер казынасын пайдалануу үчүн салыктарды төлөөдөн бошотуу

1. Жер казынасын пайдалануу үчүн салыктарды төлөөдөн төмөнкүлөр бошотулат:

1) ишкердикти жүзөгө ашыруу менен байланышпаган, өзүнө таандык же анын пайдалануусунда турган жер участогунан кум, топурак, кум-шагыл аралашмасын казып алууну жана жер астындагы сууларды алууну жүргүзгөн жер участогунун менчик ээси же жерди пайдалануучу;

2) өзгөчө экологиялык, жаратылышты коргоочулук, илимий жана тарыхый-маданий мааниге ээ, өзгөчө корголуучу жаратылыш аймактарын түзүү үчүн жер казынасынын участогун алган субъект;

3) тоо кен, байытуу, кокс-химиялык жана металлургиялык өндүрүш калдыктарын кайра иштетүүчү субъект;

4) республикалык бюджеттин каражаттарынын эсебинен жүргүзүлүүчү жер казынасын иликтөө боюнча геологиялык, геофизикалык жана башка иштерди, илимий-изилдөө иштерин, анын ичинде жер титирөөлөрдү болжолдоо боюнча, инженердик-геологиялык изилдөөлөрдү жана геоэкологиялык иликтөөлөрдү, ошондой эле жер казынасынын бүтүндүгүн бузбастан жүргүзүлүүчү башка иштерди аткаруучу субъект;

5) жер алдындагы сууларды алуу боюнча адистештирилген уюм;

6) калктуу конуштарды суу менен камсыз кылуу бөлүгүндө жер алдындагы сууларды алуу боюнча уюм.

2. Ушул Кодекстин 351-беренесинин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн салык салуу объектиси боюнча фонддук биржаларда листингден өткөн бонус салыгын төлөөчү бонус төлөөдөн бошотулат.

44-глава. Бонус

350-берене. Бонус салыгын төлөөчү

Бонус салыгын төлөөчү болуп ата мекендик уюм, туруктуу мекеме аркылуу Кыргыз Республикасында ишти жүзөгө ашырган чет өлкөлүк уюм, ошондой эле жер казынасын пайдалануу укугуна ээ жеке ишкер саналат.

351-берене. Салык салуу объекти

1. Төмөнкү максаттарда жер казынасын пайдалануу укугу бонус салыгын салуу объекти болуп саналат:

1) пайдалуу кен чыккан жерлерди иштетүү, анын ичинде жер алдындагы сууларды алуу (жер алдынан чыгаруу);

2) пайдалуу кендерди чалгындоо;

3) пайдалуу кендерди издөө;

4) коммерциялык максаттар үчүн минералогиялык, палеонтологиялык коллекцияларды жыйноо;

5) декоративдик максаттар үчүн таш материалдарын жыйноо жана таш менен жасалгалоо жана курулуш материалдары катары пайдалануу.

2. Төмөнкүлөр да бонус салыгын салуунун объекттери болуп саналат:

1) күрөөнү өндүрүүнүн натыйжасында жер казынасын пайдалануу укугунун башка жакка өтүшү;

2) уставдык капиталдын катышуучуларынын (акционерлеринин) курамын жана/же үлүштөрүн (акцияларын) өзү менен кошо өзгөрүүгө алып келбеген юридикалык жактын мураскер болуусунун, аны кайра уюштуруунун натыйжасында жер казынасын пайдалануу укугун өткөрүп берүү учурларын кошпогондо, жер казынасы жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган тартипте жер казынасын пайдалануу укугун башка жакка өткөрүп берүү;

3) фонддук биржаларда листингден өткөн юридикалык жактарды жана жарандык мыйзамдарда каралган универсалдуу укуктун жолун жолдоочулуктун натыйжасында менчик үлүштөрүнүн өтүүсүн кошпогондо, жер казынасын пайдалануу укугуна ээ юридикалык жактын уставдык капиталында менчик үлүштөрүнүн (акцияларынын) өзгөрүшү;

4) кошумча чалгындоо жүргүзүүнүн, запастарын кайра эсептөөнүн же башка себептердин натыйжасында жер казынасын пайдалануу укугун берген учурда пайдалуу кен чыккан жерлердин болгон запастарынын санынын андан ары көбөйүшү;

5) жер казынасын пайдалануучуга берилген жер казынасынын участогунун өлчөмүнүн көбөйүшү;

6) жер казынасын пайдалануу укугуна алгач ээ болгон учурда билдирилбеген жаңы пайдалуу кендерди пайдалануу укугунун берилиши.

Ушул бөлүктө көрсөтүлгөн учурлар ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жер казынасын пайдалануу укугунун түрлөрүнө жайылтылат.

352-берене. Салыктык база

Төмөнкүлөр бонусту эсептөө үчүн салыктык база болуп саналат:

1) пайдалуу кен чыккан жерлерди иштетүүдө (жер алдындагы сууларды алууну кошпогондо) - Кыргыз Республикасынын пайдалуу кендердин запастарынын мамлекеттик балансында эсепке алынган пайдалуу кендердин запастарынын саны;

2) жер алдындагы сууларды алууда - алынууга тийиш болгон суунун билдирилген көлөмү;

3) пайдалуу кендерди чалгындоодо жана издөөдө - лицензияланган аянттын өлчөмү;

4) коммерциялык максаттар үчүн минералогиялык, палеонтологиялык коллекцияларды жана декоративдүү максаттар жана таш менен жасалгалоо жана курулуш материалдары катары пайдалануу үчүн таш материалды жыйноодо -лицензияланган аянттын өлчөмү;

5) жер казынасын пайдалануу укугу өткөрүлгөндө, өткөрүп берилгенде - жер казынасын пайдалануучунун (иштетүү укуктары боюнча) отчетторуна ылайык көрсөтүлгөн учурда иштетилбей калган пайдалуу кендердин запастарынын саны же лицензияланган аянттын өлчөмү;

6) укук ээсинин уставдык капиталындагы менчик үлүштөрү өзгөргөндө - жер казынасын пайдалануучунун (иштетүү укуктары боюнча) отчетторуна ылайык көрсөтүлгөн учурда иштетилбей калган пайдалуу кендердин запастарынын саны же лицензияланган аянттын өлчөмү, ушул үлүштүн өзгөрүшүнө пропорциялуу;

7) пайдалуу кендердин запастарынын саны көбөйгөндө - Кыргыз Республикасынын пайдалуу кендеринин запастары боюнча мамлекеттик комиссия тарабынан эсепке алынган пайдалуу кендердин көбөйгөн запастарынын саны.

353-берене. Бонустун ставкасы

Иштетүү үчүн пайдалуу кендердин запастарынын санына, ошондой эле пайдалуу кендерди издөө жана чалгындоо жана коммерциялык максаттар үчүн минералогиялык, палеонтологиялык коллекцияларды жана декоративдүү максаттар жана таш менен жасалгалоо жана курулуш материалдары катары пайдалануу үчүн таш материалды жыйноо үчүн лицензияланган аянттын өлчөмүнө жараша классификациялык таблица боюнча пайдалуу кендердин түрлөрү боюнча бонустун ставкасы Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

354-берене. Эсептөө тартиби

Бонусту эсептөө тартиби Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

355-берене. Салык отчетун берүү жана төлөө мөөнөттөрү

1. Ушул Кодекстин 351-беренесинин 1-бөлүгүндө каралган учурларда, бонус салыгын төлөөчү салык органына жер казынасын пайдалануу боюнча мамлекеттик саясатты ишке ашыруу боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган менен макулдашылган тийиштүү эсептөөлөрдү берет жана жер казынасын пайдалануу укугун ырастоочу документ берилген күндөн тартып 30 күндөн кеч эмес эсептик катталган жер боюнча бонусту төлөйт.

2. Ушул Кодекстин 351-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган учурларда, бонус салыгын төлөөчү салык органына жер казынасын пайдалануу боюнча мамлекеттик саясатты ишке ашыруу боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган менен макулдашылган тийиштүү эсептөөлөрдү берет жана кийинки ай үчүн айдын акыркы күнүнөн кечиктирбестен эсептик катталган жери боюнча бонусту төлөйт:

1) жер казынасын пайдалануу боюнча мамлекеттик саясатты ишке ашыруу боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан күрөөгө өндүрүп алуунун же андай укукту берүүнүн натыйжасында жер казынасын пайдалануу укугу өткөндүгү жөнүндө чечим кабыл алынганда;

2) юридикалык жактын-жер казынасын пайдалануучунун уставдык капиталында менчик үлүшүнүн өзгөргөндүгүнө каттоо жүргүзүлгөндө;

3) Кыргыз Республикасынын пайдалуу кендеринин запастары боюнча мамлекеттик комиссиясы тарабынан пайдалуу кендердин запастарынын көбөйгөндүгү эсепке алынганда;

4) жер казынасын пайдалануу боюнча мамлекеттик саясатты ишке ашыруу боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан лицензияланган аянттын өлчөмүнүн көбөйгөндүгү же мурда билдирилбеген пайдалуу кендердин жаңы түрлөрүнө жер казынасын пайдалануу укугун берүү жөнүндө чечим кабыл алынганда.

45-глава. Роялти

356-берене. Роялти салыгын төлөөчү

Төмөнкүлөрдү жүзөгө ашыруучу, ата мекендик уюм, Кыргыз Республикасында туруктуу мекеме аркылуу ишти жүзөгө ашырган чет өлкөлүк уюм, жеке ишкер роялти салыгын төлөөчү болуп саналат:

1) пайдалуу кен чыккан жерлерди иштетүүнү;

2) жер астындагы сууларды алууну (жер алдынан чыгарууну);

3) көмүркычкылтеги чыккан жерлерди издөөдө жана чалгындоодо тажрыйбалык сыноолор процессинде мунайды жана газды кошумча түрдө алууну;

4) тажрыйбалык-өнөр жайлык сыноо жана/же өзгөчө кырдаалдарды алдын алуу же жоюу максатында пайдалуу кендерди бир жолу казып алууну.

357-берене. Салык салуу объекти

Жер казынасынан пайдалуу кендерди алуу максатында жер казынасын пайдалануу укугу же жер казынасынан пайдалуу кендерди алуу боюнча иш-аракеттер роялти салыгын салуу объекти болуп саналат.

358-берене. Салыктык база

1. Роялтинин салыктык базасы болуп төмөнкүлөр саналат:

1) пайдалуу кендерди сатуудан түшкөн акча - алтынды, күмүштү жана платинаны кошпогондо, аларды сатууда же кайра иштетүүгө чейинки пайдалуу кендердин өздүк наркы;

2) жер астынан алынган суунун өлчөгүч боюнча көлөмү;

3) салык мезгилинде сатылган металл камтылган кенде же биржалык металлдын концентратында камтылган химиялык таза металлдын наркы.

Металл камтылган кенде же биржалык металлдын концентратында камтылган химиялык таза металлдын наркы металл камтылган кендерди жана биржалык металлдардын концентраттарын сатуудан түшкөн акчадан төмөн болгон учурда, анда роялтинин салыктык базасы катары металл камтылган кендерди жана биржалык металлдардын концентраттарын сатуудан түшкөн акча колдонулат.

2. Министрлер Кабинети тарабынан белгиленген тартипте аныкталуучу химиялык таза металлдын наркы биржалык металлдын наркына жана металл камтылган кенде же биржалык металлдын концентратында металлдын камтылышына жараша эсептелет.

Биржалык металлдын наркы салык мезгилинин ичинде металлдардын Лондон биржасындагы бааларынын котировкалары жарыяланган күндөрдөгү металлдарга баалардын күн сайын орточо котировкасынын суммасы менен металлдарга баалардын котировкасы жарыяланган салык мезгилиндеги күндөрдүн санынын ортосундагы орточо арифметикалык мааниси катары аныкталат.

3. Ушул главада биржалык металл деп наркы металлдардын Лондон биржасында котировкалануучу металл түшүнүлөт.

359-берене. Роялтинин ставкасы

1. Суу менен камсыз кылуучу адистештирилген уюмдарды кошпогондо, роялтинин ставкасы накталай түрдө алынуучу суунун көлөмүнө жараша төмөнкүдөй өлчөмдөрдө белгиленет:

Пайдалуу кендер	Өлчөө бирдиги (салыктык база)	Ставка (пайыз же сом менен)
Ичүүчү суу катары куюштуруу үчүн минералдык жана тузсуз суулар	куб.м	200 сом
Дартты дарылоо үчүн минералдык жана термалдык суулар	куб.м	0,05 сом
Жылытуу үчүн термалдык суулар	куб.м	0,12 сом
Ичүүчү тузсуз суулар	куб.м	0,15 сом
Техникалык тузсуз суулар	куб.м	0,10 сом
Айыл чарба өндүрүшү үчүн тузсуз суулар	куб.м	0,01 сом

2. Роялтинин ставкасы төмөнкүдөй белгиленет:

1) алтын, күмүш жана платина, ошондой эле металл камтылган кендер жана алтындын, күмүштүн жана платинанын концентраттары үчүн - 5 пайыз;

2) алтынды, күмүштү жана платинаны кошпогондо, металлдар, металл камтылган кендер жана металлдардын концентраттары үчүн - 3 пайыз;

3) суу менен камсыз кылуучу адистештирилген уюмдар үчүн - 5 пайыз;

4) гипске - 6 пайыз;

5) бетин каптоочу материалдарды өндүрүү үчүн табигый таштарга - 12 пайыз;

6) таш көмүргө, күрөң көмүргө - 1 пайыз.

3. Ушул берененин 1 жана 2-бөлүктөрүндө каралбаган пайдалуу кендерге роялтинин ставкасы ушул Кодекстин 358-беренесинин 1-бөлүгүнүн 1-пунктуна ылайык эсептелген салык базасынан 3 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

360-берене. Салыктык мезгил

Роялтинин салыктык мезгили болуп календардык ай саналат.

361-берене. Эсептөө тартиби

Роялтини эсептөө ушул Кодекстин 43-беренесинин 1-бөлүгүндө белгиленген тартипке ылайык жүргүзүлөт.

362-берене. Роялтини төлөөнүн жана салык отчетун берүү мөөнөтү

1. Салык төлөөчү роялтини төлөөнү эсептик катталган жери боюнча отчеттук айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен ай сайын жүргүзөт.

2. Роялти салыгын төлөөчү болуп саналган чакан ишкердиктин субъектиси тарабынан роялтини төлөө, отчеттук кварталдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен квартал сайын эсептик каттоо жери боюнча жүргүзүлөт.

3. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, роялти салыгын төлөөчү тарабынан салык отчету эсептик катталган жери боюнча отчеттук айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирилбестен ай сайын берилет.

4. Роялти салыгын төлөөчү болуп саналган чакан же орто ишкердик субъектинин салык отчету эсептик катталган жери боюнча отчеттук кварталдан кийинки айдын 20сынан кечиктирилбестен квартал сайын берилет.

5. Эсептик каттоосу жок болгон учурда роялтини төлөө жана салык отчетун берүү учурдагы салыктык эсепке алуу жери боюнча жүзөгө ашырылат.

6. Ишкердикти жүзөгө ашыруу менен байланышпаган, өзүнө таандык же анын пайдалануусунда турган жер участогунан кум, топурак, кум-шагыл аралашмасын казып алууну жер участогунун менчик ээси же жерди пайдалануучу салык отчетун бербейт.

XII БӨЛҮМ. САТУУДАН АЛЫНУУЧУ САЛЫК

46-глава. Жалпы жоболор

363-берене. Сатуудан алынуучу салыкты төлөөчү

Сатуудан алынуучу салыкты төлөөчү болуп ата мекендик уюм, Кыргыз Республикасында туруктуу мекеме аркылуу ишти жүзөгө ашырган чет өлкөлүк уюм, ошондой эле жеке ишкер (мындан ары ушул бөлүмдө - салык төлөөчү) саналат.

364-берене. Сатуудан алынуучу салыкты төлөөдөн бошотуу

1. Төмөнкүлөр тарабынан товарларды сатуу, жумуштарды аткаруу, кызматтарды көрсөтүү сатуудан алынуучу салыкты төлөөдөн бошотулат:

1) айыл чарбалык өндүрүүчүсү жана/же машина-трактордук станция;

2) айыл чарба кооперативи;

3) кызматкерлердин жалпы санынын 50 пайызынан кем эмесин майыптар (жалпы оорунун 3-тобундагы майыптуулугу бар адамдардан тышкары) түзгөн жана алардын эмгек акысы эмгек акынын жалпы фондунун 50 пайызынан кем эмесин түзгөн майыптар коому, уюм жана жеке ишкер. Ушул коомдордун, уюмдардын жана жеке ишкерлердин тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан аныкталат;

4) мектепке чейинки билим берүү уюмдары (жеке менчик формасынын негизинде түзүлгөн бала бакчалар);

5) иши ушул Кодекстин 183-беренесинде белгиленген жеңилдетилген салык салууга тийиш болгон өнөр жай ишинин преференциялык түрлөрүнө кирген өнөр жай ишканалары (кен иштетүү, кен казуу, ошондой эле акциздик товарларды өндүрүүчү ишканаларды кошпогондо);

6) чек арага чектеш преференциалдык калктуу конуштарда катталган жана ишин жүзөгө ашыруучу салык төлөөчүлөр;

7) кардиохирургиялык багыттагы жеке менчик медициналык мекемелер;

8) диний расымдарды, ырым-жырымдарды, зыйнаттарды көрсөтүү, ошондой эле ажылык зыяраттарды уюштуруу жана өткөрүү боюнча кызмат көрсөтүүлөр.

2. Сатуудан алынуучу салыктан коммерциялык эмес уюмдардын товарларды сатуусу, жумуштарды аткаруусу, кызматтарды көрсөтүүсү, төмөнкүлөр үчүн төлөм ушул товарларды сатууга, жумуштарды аткарууга, кызматтарды көрсөтүүгө чыгымдардан ашпаган шарттарда бошотулат:

1) балдарды же улгайган жаштагы аз камсыз болгон жарандарды социалдык камсыздоо жана коргоо үчүн;

2) билим берүү, медицина, илим, маданият жана спорт чөйрөсүндө.

3. Сатуудан алынуучу салыкты төлөөдөн төмөнкүлөрдү сатуу бошотулат:

1) турмуш-тиричиликтик максаттар үчүн жеке жакка электр энергиясын, жылуулук энергиясын жана жаратылыш газын;

2) банк тарабынан:

а) алтындан жана/же күмүштөн аффинаждалган стандарттык жана өлчөнгөн куймаларды, инвестициялык монеталарды;

б) ушул келишимдер боюнча пайыздык кирешени кошпогондо, финансылык ижара келишими жана исламдык каржылоого ылайык түзүлгөн келишимдер боюнча негизги каражаттарды же товарларды.

47-глава. Сатуудан алынуучу салыкты эсептөө

365-берене. Салык салуу объекти

1. Товарларды сатуу, жумуштарды аткаруу, кызматтарды көрсөтүү сатуудан алынуучу салык салуу объекти болуп саналат.

2. Төмөнкүлөр сатуудан алынуучу салык салуу объекти болуп саналбайт:

1) мүлктү менчик ээсинен төмөнкүлөргө өткөрүп берүү:

а) ишенимдүү башкаруу келишиминин негизинде ишенимдүү башкаруучуга;

б) жөнөкөй өнөктөштүк келишимине ылайык ушул өнөктөштүктүн ишин жүргүзүү боюнча милдеттенме жүктөлгөн субъектке;

2) ишенимдүү башкаруу же жөнөкөй өнөктөштүк келишими токтотулган учурда мүлктү менчик ээсине өткөрүп берүү;

3) финансылык ижара (лизинг) келишими боюнча негизги каражаттарды берүү;

4) товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү экспорттоо;

5) товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары сатуу;

6) ишкананы же анын өзгөчөлөнгөн бөлүмүн бир КНС салыгын төлөөчүнүн башка КНС салыгын төлөөчүгө же өткөрүп берүү учурунда ошондой болгон субъектке сатуу.

366-берене. Салыктык база

1. Эгер бул беренеде башкача каралбаса, салыктык база болуп КНС жана сатуудан алынуучу салыкты эсепке албаганда товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатуудан түшкөн акча саналат.

2. Мүлктү ижарага берүүдө салыктык база болуп КНС жана сатуудан алынуучу салыкты эсепке албаган ижара акысы саналат.

3. Металлургиялык кендерди кайра иштетүүнү жүзөгө ашыруучу уюмдар үчүн салыктык база болуп, КНС эсепке албаганда, металлургиялык кайра иштетүүдөн кийин сатылган продукциянын наркы менен кайра иштетилгенге чейин сатып алынган кендин наркынын ортосундагы айырма саналат.

4. Лотереялык иш боюнча салыктык база болуп КНС эсепке албаганда лотереялык билеттерди сатуудан түшкөн акча менен төлөнгөн байге фондунан түшкөн акчасына туура келген суммасынын ортосундагы айырма саналат.

5. Банк үчүн салыктык база болуп негизги каражаттарды, товарларды сатуудан түшкөн акча, пайыздык кирешелер, негизги каражаттарды сатуудан финансылык ижара (лизинг) келишими боюнча алынган пайыздык кирешелерди кошпогондо, валюталык операциялардын чыгымдарын алып салуу менен валюталык операциялардан түшкөн кирешелерди кошкондо, жумуштарды аткаруудан, кызмат көрсөтүүлөрдөн түшкөн киреше саналат.

6. Акцияларды, уюмдагы үлүштөрдү, валютаны, негизги каражаттарды/товарларды исламдык каржылоого ылайык сатууда салыктык база болуп сатып алуу наркын алып салуу менен аларды сатуудан түшкөн акчасы саналат.

7. Эгерде ушул бөлүктө башкача каралбаса, карыздык баалуу кагаздарды сатууда салык төлөөчүнүн салыктык базасы болуп карыздык баалуу кагаздарды сатып алуу наркын алып салуу менен аларды сатуудан түшкөн акчалар саналат.

Карыздык баалуу кагаздарды сатууда ачык кызыкчылыктын субъектисинин салыктык базасы болуп сатуу күнүнө карата дисконттун жана/же сыйакынын амортизациясын эске алып, сатып алуунун наркын алып салуу менен купонду эсепке албастан карыздык баалуу кагаздарды сатуудан түшкөн акча саналат.

8. Камсыздандыруу уюму үчүн салыктык база КНС жана сатуудан алынуучу салыкты эсепке албастан товарларды, жумуштарды сатуудан, кайра камсыздандыруу келишими боюнча кайрадан камсыздандыруучуга тиешелүү болгон камсыздандыруу сыйакыларынын суммасын чыгарып салгандан кийин сатуудан алынуучу салыкты эсепке албастан кызмат көрсөтүүлөрдөн түшкөн акча саналат.

Камсыздандыруунун топтолмо түрлөрү боюнча салыктык база болуп сатуудан алынуучу салыкты эсепке албастан камсыздандыруу төлөмүнүн суммасын чыгарып салгандан кийин келип түшкөн камсыздандыруу сыйакыларынын суммасы саналат.

9. Аффинаждоо жана андан ары сатуу үчүн бардык түрдөгү алтынды жана/же күмүштү сатып алууда салыктык база болуп сатылган аффинаждалган алтындын жана/же күмүштүн наркы менен бардык түрдө сатып алынган алтындын жана/же күмүштүн наркынын ортосундагы айырма саналат.

367-берене. Түшкөн акчаны түзөтүү

Товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатуудан түшкөн акча төмөнкү учурларда түзөтүлүүгө тийиш:

1) товарлар толук же жарым-жартылай кайтарылганда;

2) бүтүмдүн шарттары өзгөргөндө;

3) бүтүмдүн шарттарын толук же жарым-жартылай аткарбаганда.

2. Түшкөн акчаны түзөтүү товарлар кайтарылган же бүтүмдүн шарттары өзгөргөн салык мезгилиндеги салыктык базанын өлчөмүн өзгөртөт.

368-берене. Салыктын ставкасы

1. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, сатуудан алынуучу салыктын ставкасы төмөнкүдөй белгиленет:

1) накталай түрдө төлөнгөн, КНС салынуучу товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатууда:

а) 1 пайыз өлчөмүндө - соода иши жана өндүрүш чөйрөсү үчүн;

б) 2 пайыз өлчөмүндө - ушул пункттун "а" пунктчасында каралбаган иш үчүн;

2) накталай түрдө төлөнгөн, КНС бошотулган товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатууда:

а) 2 пайыз өлчөмүндө - соода иши жана өндүрүш чөйрөсү үчүн;

б) 3 пайыз өлчөмүндө - ушул пункттун "а" пунктчасында каралбаган иш үчүн.

2. Накталай эмес формада төлөнгөн, КНС салынуучу жана/же КНС бошотулган товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатууда сатуудан алынуучу салыктын ставкасы 2023-жылдын 1-январына чейин 0 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

2023-жылдын 1-январынан тартып ушул берененин 1-бөлүгүндө белгиленген сатуудан алынуучу салыктын ставкасы колдонулат.

3. Сатуудан алынуучу салыктын ставкасы банк үчүн 2 пайыз, турак жай куруучулардын турак жай жайларды жана турак жай эмес жайларды сатуу боюнча иши үчүн 2 пайыз жана уюлдук байланыш чөйрөсүндөгү иш үчүн 5 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

4. Ушул беренеде:

1) куруучу деп убактылуу пайдалануу, ижара же менчик укугунда жер участогу бар, кыймылсыз мүлк объектин (көп батирлүү үйлөрдү жана башка имараттарды) курууга расмий уруксат алган салык төлөөчү түшүнүлөт;

2) уюлдук байланыш чөйрөсүндөгү иш деп ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан ушул кызматтарды көрсөтүүчү лицензиантка байланыш боюнча берилүүчү лицензияда саналып өткөн көчмө радиотелефон байланышынын же спутниктик байланыштын кызмат көрсөтүүлөрү түшүнүлөт.

369-берене. Салыктык мезгил

Сатуудан алынуучу салыктын салыктык мезгили болуп календардык ай саналат.

370-берене. Сатуудан алынуучу салыкты эсептөөнүн тартиби

Сатуудан алынуучу салыкты эсептөө ушул Кодекстин 43-беренесинин 1-бөлүгүндө белгиленген тартипке ылайык жүргүзүлөт.

371-берене. Салыкты төлөө жана салык отчетун берүү мөөнөтү

1. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, салык төлөөчү тарабынан сатуудан алынуучу салык эсептик катталган жери боюнча отчеттук айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирилбестен ай сайын төлөнөт.

2. Сатуудан алынуучу салык салык төлөөчү болуп саналган чакан ишкердиктин субъекти тарабынан эсептик катталган жери боюнча отчеттук кварталдан кийинки айдын 20сынан кечиктирилбестен квартал сайын төлөнөт.

3. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, салык төлөөчү тарабынан салык отчету эсептик катталган жери боюнча отчеттук айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирилбестен ай сайын берилет.

4. Салык отчету сатуудан алынуучу салык төлөөчү болуп саналган чакан же орто ишкердиктин субъекти тарабынан эсептик катталган жери боюнча отчеттук кварталдан кийинки айдын 20сынан кечиктирилбестен квартал сайын берилет.

5. Эсептик каттоо жок болгон учурда сатуудан алынуучу салык учурдагы салыктык эсепке алуу жери боюнча төлөнөт.

XIII БӨЛҮМ. МҮЛК САЛЫГЫ

48-глава. Жалпы жоболор

372-берене. Ушул бөлүмдө пайдаланылуучу түшүнүктөр жана терминдер

Ушул бөлүмдө төмөнкү түшүнүктөр жана терминдер пайдаланылат:

1) имарат - адамдардын жашоосу, өндүрүштүк, чарбалык же башка иштери, өндүрүштү жайгаштыруу, продукцияларды сактоо же жаныбарларды багуу сыяктуу белгилүү бир керектөө иш-милдеттерин жүзөгө ашыруу максатында курулуш иштеринин натыйжасында түзүлгөн жайлар менен жер үстүндөгү курулуш курулмасынын бир түрү. Имарат жер астында эксплуатациялануучу жайга да ээ болушу мүмкүн. Жер үстүндөгү бөлүгү жок курулма имарат болуп эсептелбейт;

2) турак жай эмес имарат - жашоодон башка максаттарда өндүрүштү, сооданы, коомдук тамактанууну, кызмат көрсөтүүнү, иштин башкаруучулук жана башка түрлөрүн уюштуруу үчүн пайдаланууга арналган имарат;

3) турак жай эмес жай - баштапкы долбоордо каралган же болбосо мыйзамдарда белгиленген тартипте турак жайдын багытын өзгөртүүнүн натыйжасында мындай статус алган, жашоодон башка максаттарда өндүрүштү, сооданы, коомдук тамактанууну, кызмат көрсөтүүнү, иштин башкаруучулук жана башка түрлөрүн уюштуруу үчүн пайдаланууга арналган жай;

4) мүлк объекти - салык төлөөчүнүн менчигинде/пайдалануусунда турган, ошондой эле ижара келишиминин, финансылык ижара келишиминин негизинде пайдалануучуга берилген имарат, жай, курулма, транспорт каражаты, анын ичинде аба жана суу кемелери, жер участогу же мындай мүлктүн бир бөлүгү;

5) жай - өзүнчө пайдалануу үчүн бөлүнгөн имараттын мейкиндигинин бөлүгү;

6) укук күбөлөндүрүүчү документ - мүлк объектине менчик укугун каттоочу ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан төмөнкүлөргө берилүүчү документ:

а) имараттарга, жайларга - кыймылсыз мүлк бирдигинин техникалык паспорту;

б) транспорт каражаттарына - транспорт каражатын каттоо жөнүндө күбөлүк, транспорт каражатынын паспорту;

в) жер участогуна - жеке менчик укугу тууралуу мамлекеттик акт, жер участогун мөөнөтсүз (мөөнөтүн көрсөтпөстөн) пайдалануу укугу жөнүндө мамлекеттик акт, убактылуу пайдалануу укугуна күбөлүк, жер үлүшүнө жеке менчик укугу тууралуу күбөлүк;

7) курулма - жердеги, жер үстүндөгү жана/же жер астындагы бөлүктөрүнө ээ болгон, тирөөчтөн, ал эми айрым учурларда тосмо курулуш конструкцияларынан турган көлөмдүү, тегиздик же линиялык объектти билдирген жана ар кандай түрдөгү өндүрүштүк процесстерди аткарууга, адамдарды жана жүктөрдү ташууга, ошондой эле аталган объектти оңдоо, техникалык тейлөө үчүн адамдардын убактылуу болуусуна арналган курулуштун жыйынтыгы. Курулмаларга ишкердик ишти жүзөгө ашыруу үчүн арналган жана/же пайдаланылуучу күркөлөр, контейнерлер сыяктуу металлдан жана башка конструкциялардан турган убактылуу жайлар да кирет.

373-берене. Мүлк салыгын төлөөчү

1. Мүлк салыгын төлөөчү болуп төмөнкүлөр саналат:

1) Кыргыз Республикасынын аймагында катталган же пайдаланылуучу төмөнкү мүлк объектине карата уюм, жеке ишкер жана жеке адам:

а) ушул беренеде башкача белгиленбесе, анын менчик укугуна таандык;

б) убактылуу пайдалануу укугунда жер участогу пайдаланууда турган;

в) финансылык ижара же ипотекалык насыя келишими боюнча алынган;

г) колдонууда турган курулмалар;

2) кийин сатып алуу менен ижара келишими боюнча алынуучу турак жай имараты же жайы боюнча мамлекеттик турак жай программасынын катышуучусу;

3) чарба жүргүзүү укугунда ага өткөрүлүп берилген мүлккө карата мамлекеттик жана муниципалдык ишкана;

4) ушул Кодекстин 47-беренесинин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн салык төлөөчү өзү ижарага берген, ошондой эле эс алуу, бош убактысында жана көңүл ачуу үчүн пайдаланылуучу мүлктүн бөлүгүндө.

2. Жалпы менчиктеги же бир нече субъекттин пайдалануусундагы мүлк объекти боюнча мүлк салыгын төлөөчү болуп укукту күбөлөндүрүүчү документтерде белгиленген же тараптардын макулдашуусу менен аныкталган үлүштөгү субъекттердин ар бири саналат.

3. Мүлккө болгон укукту каттоо, мүлк объектине укук күбөлөндүрүүчү документи жок болгон, мүлктүн менчик ээсин аныктоо мүмкүн болбогон учурда, мүлк салыгын төлөөчү деп табуу үчүн мындай мүлккө иш жүзүндө ээлик кылуу жана/же пайдалануу негиз болуп саналат.

4. Ипотекалык турак жай насыяларын берүү чөйрөсүндөгү ыйгарым укуктуу органдын менчигинде турган турак жай имараты же жайы, ошондой эле аларды курууга бөлүнгөн жер участогу боюнча мүлк салыгын төлөөчү болуп мамлекеттик турак жай программасынын алкагында кийин сатып алуу менен ижара келишимине ылайык пайдалануусуна берилген ар бир субъект саналат.

374-берене. Мүлк объекттерин пайдаланууга (ижарага) берүүдө мүлк салыгын төлөөнүн өзгөчөлүктөрү

1. Мамлекеттик жана муниципалдык менчиктеги мүлк объекттерин, ошондой эле салык салуудан бошотулган субъекттерге таандык же алардын пайдалануусунда турган мүлк объекттерин пайдаланууга (ижарага) берүүдө ижарага берүүчү мүлк салыгын төлөөчү болуп саналат.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн учурларда мүлк салыгы төмөнкүлөрдөн алынат:

1) салыктын суммасын келишимде бөлүп көрсөтүү менен мүлк объекттерин ижарага берүү келишиминин алкагында ижарачыдан ижарага берүүчү тарабынан, ал ижарага берүүчү тарабынан бюджетке төлөнөт;

2) мүлк объекттери үчүн ушул бөлүмдө белгиленген ставкалар боюнча жана коэффициенттерди колдонуу менен.

375-берене. Салык салуу объекти

1. Төмөнкүлөр мүлк салыгы салынуучу объект болуп саналат:

1) Кыргыз Республикасында катталган же катталууга тийиш болгон мүлк объекттерине карата менчик укугу;

2) Кыргыз Республикасында катталган же катталууга тийиш болгон мүлк объекттерине чарба жүргүзүү укугу;

3) муниципалдык же мамлекеттик менчикте турган жерлер боюнча жерди убактылуу пайдалануу укугу;

4) дем алуу, эс алуу жана көңүл ачуу үчүн пайдаланылуучу мүлктүн бөлүгүндө ыкчам башкаруу укугу;

5) ижара келишиминен келип чыккан мамлекеттик жана/же муниципалдык мүлк объекттерин пайдалануу укугу;

6) ижара келишиминен келип чыккан, ушул бөлүмгө ылайык салык салуудан бошотулган мүлктү пайдалануу укугу.

2. Ушул Кодексте каралган айрым учурларда мүлк объектине иш жүзүндө ээлик кылуу жана пайдалануу салык салуу объекти деп таанылат.

3. Салык салынуучу объект болуп саналбаган мүлктүн тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан бекитилет.

376-берене. Салыктык база

Төмөнкүлөр мүлк салыгынын салыктык базасы болуп саналат:

1) имараттар, жайлар, курулмалар жана жер участогу үчүн - имараттын, жайдын, курулманын жана жер участогунун аянты чарчы метр менен;

2) транспорт каражаты, анын ичинде аба жана суу кемелери үчүн:

а) ичинен күйүүчү кыймылдаткыч менен иштөөчү - кыймылдаткычтын жумушчу көлөмү куб сантиметр менен же баланстык наркы сом менен;

б) ичинен күйүүчү кыймылдаткычы жок болгон - баланстык наркы сом менен;

в) ичинен күйүүчү кыймылдаткычы жана баланстык наркы жок болгон - Министрлер Кабинети тарабынан белгиленген тартипте аныкталуучу наркы, сом менен.

2. Эгерде бул главада башкача белгиленбесе, мүлк салыгынын салыктык базасы мүлк объектине карата укук күбөлөндүрүүчү документтин негизинде аныкталат.

377-берене. Айрым учурларда салыктык базаны аныктоо өзгөчөлүктөрү

1. Жалпы менчиктеги же бир нече субъекттин пайдалануусундагы мүлк объекти боюнча ар бир субъект төлөөгө тийиш болгон мүлк салыгынын суммасын эсептөө үчүн салыктык база укук күбөлөндүрүүчү документ менен белгиленген же менчик ээлеринин/пайдалануучулардын макулдашуусу менен аныкталган мүлк объектине ээлик кылуунун же пайдалануунун үлүшүнө пропорциялуу аныкталат.

2. Ушул Кодекстин 375-беренесинин 1-бөлүгүнүн 5 жана 6-пункттарында көрсөтүлгөн, ижара келишиминин негизинде убактылуу пайдаланууга берилген имарат, жай, курулма же жер участогу боюнча салыктык база ижара келишими менен аныкталат. Көрсөтүлгөн ижара келишиминде ижарага берилүүчү мүлк объекттин же анын бир бөлүгүнүн аянты мүлк объектине укук күбөлөндүрүүчү документтеги маалыматтарга ылайык аныкталат.

3. Имаратка, жайга, курулмага же жер участогуна укук күбөлөндүрүүчү документ жок болгон учурда салыктык база салык кызматынын тиешелүү органынын, кыймылсыз мүлккө укуктарды каттоо боюнча ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын өкүлдөрүнүн курамындагы комиссия тарабынан физикалык өлчөөлөргө ылайык аныкталат.

4. Имаратты, жайды же жер участогун физикалык өлчөөнү жүзөгө ашыруу датасы жана убактысы жөнүндө салык кызматынын органы жер участогун өлчөө күнүнө чейин 3 календардык күндөн кем эмес мөөнөттө иш жүзүндө пайдалануучуга кабарлайт.

5. Ушул Кодекстин 97-беренесинде каралган тартипте кабарланган шартта, белгиленген убакытта өлчөнүүгө тийиш болгон имараттын, жайдын, курулманын же жер участогунун иш жүзүндө пайдалануучусу жок болгон учурда, мындай мүлк объектин физикалык өлчөө анын катышуусуз, имараттын, жайдын, курулманын же жер участогунун тышкы контуру боюнча же ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдардын маалыматтары жана документтери боюнча жүзөгө ашырылат.

6. Салык төлөөчүнүн имараттары, жайлары, курулмалары жана/же жер участоктору же алардын бир бөлүгү иштин белгилүү бир түрү, ошондой эле анын кызматкерлерин тейлөө үчүн гана колдонулуучу администрациялык, өндүрүштүк, көмөкчү, социалдык жана башка функциялык багыттагы имараттардан, жайлардан жана курулмалардан турган бирдиктүү комплексти түзгөн учурда имаратка, жайга жана жер участокторуна мүлк салыгын эсептөө максатында иштин ушул түрүнө ылайык келген көрсөтүлгөн комплекстин же жер участогунун функциялык багытынын бирдиктүү коэффициенти колдонулат.

7. Салык төлөөчүнүн имараттары, жайлары, курулмалары жана/же жер участоктору же анын бир бөлүгү башка салык төлөөчүгө убактылуу пайдаланууга өткөрүлүп берилген учурда же ушул Кодекстин 389-беренесинин 1-бөлүгүндө же 404-беренесинин 6-бөлүгүндө көрсөтүлгөн классификацияга ылайык салык төлөөчү тарабынан мүлк объекттин ар кандай функциялык багытына шайкеш келген иштин ар кандай түрлөрү үчүн пайдаланылса, имаратка, жайга, курулмага жана жер участокторуна же алардын бөлүктөрүнө мүлк салыгын эсептөө максатында төмөнкүлөргө ылайык келген функциялык дайындоо багыттагы коэффициенттердин эң чоңу колдонулат:

1) укук күбөлөндүрүүчү документке ылайык мүлк объектинин функциялык багытына;

2) мүлк объектин иш жүзүндө пайдаланууга.

378-берене. Салыктык мезгил

Мүлк салыгы боюнча салыктык мезгил болуп календардык жыл саналат.

379-берене. Салыктын ставкасы

Мүлк салыгынын ставкасы төмөнкүдөй өлчөмдөрдө белгиленет:

1) турак жай имараттары жана жайлары үчүн - 0,35 пайыз;

2) турак жай эмес имараттар, курулмалар жана жайлар үчүн - 0,8 пайыз;

3) айыл чарба жерлеринен башка жер участоктору үчүн - 1 пайыз;

4) айыл чарба жерлери үчүн - 0,01 пайыз;

5) транспорт каражаттары, анын ичинде аба жана суу кемелери үчүн:

а) ичинен күйүүчү кыймылдаткычта иштегенге - 1 пайыз;

б) ичинен күйүүчү кыймылдаткычсыз - 0,5 пайыз.

380-берене. Мүлк салыгын эсептөө үчүн формула

Мүлк салыгынын суммасын эсептөө төмөнкү формула боюнча жүргүзүлөт:

 

С = СБхСНхС,

 

мында:

С - мүлк салыгынын суммасы;

СБ - салыктык база;

СН - мүлк объекттин бирдигинин салыктык наркы;

С - салыктын ставкасы.

49-глава. Эсептөө тартиби, салык милдеттенмесинин датасы, төлөөнүн орду жана мүлк салыгы боюнча отчетту берүү

381-берене. Эсептөө тартиби

1. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, мүлк салыгын эсептөө салык төлөөчү тарабынан ушул бөлүмдө белгиленген тартипке ылайык өз алдынча жүргүзүлөт.

2. Ишкердик ишти жүзөгө ашыруу үчүн колдонулбаган үйдүн жанындагы жер, короо жай же багбанчылык-чарбак участокторуна мүлк салыгынын суммасын эсептөө боюнча милдет жер участогу жайгашкан жер боюнча салык органына жүктөлөт.

3. Үйдүн жанындагы жер, короо жай же багбанчылык-чарбак участоктору боюнча учурдагы салык мезгили үчүн мүлк салыгынын суммасын эсептөө жөнүндө салык органынын билдирүүсү салык төлөөчүгө ушул Кодексте белгиленген салык төлөө мөөнөтүнө чейин 30 календардык күндөн кеч эмес тапшырылат.

4. Үйдүн жанындагы жер, короо-жай жана багбанчылык-чарбак участокторуна мүлк салыгынын суммасын эсептөө жөнүндө салык органынын кабарламасында төмөнкүлөр көрсөтүлөт:

1) салык органынын реквизиттери;

2) салык төлөөчүнүн реквизиттери;

3) салыкты эсептөө үчүн негиз;

4) салыктык базасынын өлчөмү жана эсептелген салыктын суммасы;

5) салыкты төлөөнүн белгиленген мөөнөтү.

5. Эгерде салык төлөөчү ушул берененин 3-бөлүгүндө каралган мөөнөттө салык органынын кабарламасын албаса, салык төлөөчү мүлк салыгынын суммасын өз алдынча эсептөөгө жана төлөөгө милдеттүү.

382-берене. Салыкты төлөө орду

Мүлк салыгы төмөнкүдөй төлөнөт:

1) имараттын, жайдын, курулманын жана жер участогунун жайгашкан жери боюнча;

2) транспорт каражаты тиешелүү ыйгарым укуктуу мамлекеттик органда катталган же убактылуу катталган жери боюнча.

Бишкек шаарынын чегинде мүлк объектин каттоодо мүлк салыгы салык төлөөчүнүн учурдагы салыктык катталган жери боюнча төлөнүшү мүмкүн.

383-берене. Салык милдеттенмелери пайда болгон дата

1. Мүлк салыгына салык милдеттенмеси төмөнкү учурларда пайда болот:

1) салык салуу объектин сатып алган салыктык мезгилде - ушул мүлк объектине менчик/пайдалануу укугу пайда болгон айдан кийинки айдын биринен тартып.

2) кийинки салыктык мезгилдерде - салыктык мезгилдин биринчи айынын биринен тартып.

2. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, жаңы курулуш объекти же анын бөлүгү боюнча мүлк салыгы боюнча салык милдеттенмеси, объектти эксплуатацияга кабыл алган же объектти пайдалана баштаган учурда, бул окуялардын кайсынысы мурда болгонуна жараша башталган айдан кийинки айдын биринен тартып пайда болот.

3. Реконструкциялоо объекти же анын бөлүгү боюнча жаңы салык салынуучу нарк жана/же салыктык база боюнча мүлк салыгы боюнча жаңы салык милдеттенмеси, объектти же анын бөлүгүн эксплуатацияга кабыл алган же объектти пайдалана баштаган учурда, бул окуялардын кайсынысы мурда болгонуна жараша объектти пайдалануу башталган айдан кийинки айдын биринен тартып пайда болот.

4. Объектти реконструкциялоо жүргүзүү себеби боюнча имаратты, жайды же анын бөлүгүн пайдалануу токтотулган учурда, реконструкциялоо боюнча иштерди жүргүзүү мезгилинде мүлк салыгы реконструкциялоо боюнча иштер башталган айдан кийинки айдын биринен тартып бул окуялардын кайсынысы мурда болгонуна жараша ушул объект эксплуатацияга берилген же пайдаланыла баштаган айдан кийинки айдын бирине чейин кошуп эсептелбейт.

5. Эгерде жаңы курулуштун объекти болуп саналган көп батирлүү турак жай эксплуатацияга берилсе, бирок бардык батирлер же жайлар сатыла элек болсо, ар бир батир же жай боюнча менчик ээсинде/пайдалануучуда өзүнчө ушул батирди же жайды саткандан же пайдалана баштагандан кийинки айдын биринен тартып бул окуялардын кайсынысы мурда болгонуна жараша мүлк салыгы боюнча салык милдеттенмеси пайда болот.

6. Эгерде жаңы курулуштун объекти болуп саналган көп батирлүү турак жай эксплуатацияга бериле элек болсо, бирок батирлер же жайлар сатылып кетсе же пайдаланылып жаткан болсо, ар бир батир же жай боюнча менчик ээсинде/пайдалануучуда өзүнчө ушул батирди же жайды саткандан же пайдалана баштагандан кийинки айдын биринен тартып, бул окуялардын кайсынысы мурда болгонуна жараша мүлк салыгы боюнча салык милдеттенмеси пайда болот.

7. Мүлк объектине менчик укугун өткөрүп берүүдө, мүлк объектине ээлик кылуунун жана/же пайдалануунун иш жүзүндөгү мезгили үчүн төлөнүүгө тийиш болгон салыктын суммасы ушул укукту өткөрүп берген салык төлөөчү тарабынан укуктарды мамлекеттик каттоо күнүнө чейин же ошол күнү бюджетке төгүлүүгө тийиш. Мында мүлк объекттин алгачкы ээси мүлк объектине менчик укугун өткөрүп берген айдан кийинки айдын башына чейин ошол жылдын 1-январынан тартып эсептелген салыктын суммасын төлөйт.

8. Мүлк объекттин кийинки ээси мүлк объектине менчик укугу пайда болгон айдан кийинки айдын башынан берки мезгилге эсептелген салыктын суммасын төлөйт. Мүлк объекттин кийинки ээсинин мүлк салыгы боюнча салык милдеттенмеси пайда болгон дата болуп мүлк объектине менчик укугуна ээ болгон айдан кийинки айдын биринчи күнү саналат.

9. Мүлк объектине укуктарды мамлекеттик каттоодо салыктын жылдык суммасын макулдашуу боюнча тараптардын бири тарабынан бюджетке которулушу мүмкүн. Андан кийин мүлк объектине укуктарды мамлекеттик каттоодо төлөнгөн салыктын суммасы экинчи жолу төлөнбөйт.

10. Ушул берененин талаптарына ылайык, мүлк объектине менчик укугун мамлекеттик каттоо же катталган күнүнө чейин мүлк салыгы төлөнбөгөн учурда, толук салыктык мезгил үчүн мүлк салыгын төлөө боюнча милдеттенме менчик укугуна ээ болгон кийинки салык төлөөчүгө жүктөлөт.

384-берене. Отчет берүү

1. Эгерде ушул беренеде башкача белгиленбесе, мүлк салыгын төлөөчү үйдүн жанындагы жер, короо-жай же багбанчылык-чарбак участогуна мүлк салыгын кошпогондо, бирдиктүү салык декларациясын берүү үчүн белгиленген мөөнөттөрдө маалыматтык эсепти берүүгө милдеттүү.

2. Ишкердик иш жүргүзүү үчүн пайдаланылуучу жерлерге салыкты кошпогондо, жеке жактардан үй алдындагы жер участогун, короо-жай жана багбанчылык-чарбак участогуна салыктын суммасын эсептөө милдети жер участогу жайгашкан жери боюнча салык органына жүктөлөт.

Салык кызматынын органынын салык мезгили үчүн салыктын суммасын эсептөө жөнүндө кабарламасы салык төлөөчүгө салык төлөө мөөнөтүнөн кечиктирбестен тапшырылат. Кабарламада ушул бөлүктө белгиленген салыкты төлөөнүн мөөнөтү көрсөтүлөт.

Кабарламаны албоо салык төлөөчүнүн салык милдеттенмесин аткарбашы үчүн негиз болуп саналбайт.

3. Маалыматтык эсептин формасы жана аны толтуруу жана берүү тартиби ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан бекитилет.

4. Министрлер Кабинети ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдардын өз ара аракеттенүүсүнүн негизинде отчетторду берүүнүн башкача тартибин аныкташы мүмкүн.

385-берене. Мүлк салыгы боюнча маалыматка жеткиликтүүлүк

1. Ар бир салык төлөөчү салыкты эсептөө боюнча маалыматты эркин алуу укугуна ээ, ал төмөнкүлөрдү камтыйт;

1) мүлктүн бардык түрлөрүнүн бирдигинин базалык салыктык наркы;

2) салыктын суммасын эсептөө үчүн белгиленген коэффициенттердин өлчөмүн;

3) ар бир нарктык зона үчүн зоналык коэффициенттин маанилерин көрсөтүү менен калктуу конуштардын аймагын нарктык зоналарга бөлүүнү;

4) мүлк салыгы салынбаган мүлк объекттин аянтынын өлчөмүн;

5) салыктын ставкаларын.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн маалымат салык төлөөчүнү тааныштыруу үчүн бардык деңгээлдеги салык кызматынын органдарында ачык жеткиликтүү жайларда, ошондой эле ыйгарым укуктуу салык органынын ачык веб-сайтында жайгаштырылат.

50-глава. Имаратка жана жайга салыкты эсептөө, төлөө мөөнөтү

386-берене. Имараттар, курулмалар жана жайлар үчүн базалык салыктык нарк

1. Имараттын, курулманын же жайдын бир чарчы метринин базалык салыктык наркы дубалынын материалына жана мүлк объекти эксплуатацияга берилген жылга жараша төмөнкүдөй өлчөмдөрдө белгиленет:

Дубалдардын материалы	Эксплуатациялоо мөөнөтү	Базалык салыктык наркы, сом
Кыш	5 жылга чейин 5-15 жыл 15-30 жыл 30-45 жыл 45 жылдан ашык	15000 14000 13000 12000 10000
Жыгач	5 жылга чейин 5-15 жыл 15-30 жыл 30-45 жыл 45 жылдан ашык	13000 12000 11000 10000 8000
Курама же монолиттүү бетон, темир бетон, бетон блоктор, кум блоктор, пеноблоктор, айнек, сэндвич-панель	5 жылга чейин 5-15 жыл 15-30 жыл 30-45 жыл 45 жылдан ашык	14000 13000 12000 11000 10000
Чийки топо (саман, гуваляк, сокмо)	5 жылга чейин 5-15 жыл 15-30 жыл 30-45 жыл 45 жылдан ашык	10000 9000 8000 6000 5000
Шлакоблок, полистиролдук курулуш блогу	5 жылга чейин 5-15 жыл 15-30 жыл 30-45 жыл 45 жылдан ашык	9000 8000 7000 6000 5000
Металл	Эксплуатациялоо мөөнөтүнө карабастан	10000
Башка материалдар жана убактылуу жайлар үчүн материалдар	Эксплуатациялоо мөөнөтүнө карабастан	8000

2. Имараттын, курулманын же жайдын бир чарчы метринин базалык салыктык наркын аныктоо үчүн имараттын, курулманын же жайдын дубалдарындагы басымдуулук кылган материалдар негиз катары кабыл алынат. Дубалдардагы басымдуулук кылган материалды аныктоо тартиби Министрлер Кабинети тарабынан аныкталат.

387-берене. Имараттар, курулмалар жана жайлар үчүн региондук коэффициент

Имараттар, курулмалар жана жайлар үчүн региондук коэффициент Кр республиканын административдик райондорундагы имараттын, курулманын жана жайдын орточо салыктык наркынын Бишкек шаарындагы имараттын, курулманын жана жайдын орточо салыктык наркына карата катышын мүнөздөйт жана төмөнкүдөй өлчөмдөрдө белгиленет:

Областтардын жана райондордун аталышы	Кр мааниси	Областтардын жана райондордун аталышы	Кр мааниси
Баткен областы		Бакай-Ата району	0,2
Баткен району	0,2	Кара-Буура району	0,2
Лейлек району	0,2	Нарын областы
Кадамжай району	0,2	Нарын шаары	0,3
Кызыл-Кыя шаары	0,1	Ак-Талаа району	0,1
Сүлүктү шаары	0,1	Ат-Башы району	0,1
Жалал-Абад областы		Жумгал району	0,1
Аксы району	0,2	Кочкор району	0,2
Ала-Бука району	0,2	Нарын району	0,2
Базар-Коргон району	0,2	Ош областы
Ноокен району	0,2	Алай району	0,2
Сузак району	0,3	Араван району	0,3
Тогуз-Торо району	0,1	Кара-Кулжа району	0,2
Токтогул району	0,1	Кара-Суу району	0,6
Чаткал району	0,1	Ноокат району	0,3
Жалал-Абад шаары	0,8	Өзгөн району	0,3
Майлуу-Суу шаары	0,1	Чоң-Алай району	0,1
Кара-Көл шаары	0,1	Ош шаары	0,9
Таш-Көмүр шаары	0,1	Чүй областы
Ысык-Көл областы		Аламүдүн району	0,8
Ак-Суу району	0,3	Жайыл району	0,4
Жети-Өгүз району	0,3	Ысык-Ата району	0,4
Ысык-Көл району	0,3	Кемин району	0,3
Тоң району	0,2	Москва району	0,4
Түп району	0,2	Панфилов району	0,2
Каракол шаары	0,6	Сокулук району	0,7
Балыкчы шаары	0,3	Чүй району	0,4
Талас областы		Токмок шаары	0,6
Манас району	0,1	Кара-Балта шаары	0,6
Талас району	0,2
Талас шаары	0,4	Бишкек шаары	1,0

388-берене. Имараттар, курулмалар жана жайлар үчүн зоналык коэффициент

1. Имараттар, курулмалар жана жайлар үчүн зоналык коэффициент Кз калктуу конуш боюнча имараттын, курулманын жана жайдын салыктык наркынын 1,0 барабар болгон орточо маанисине карата имараттын, курулманын жана жайдын салыктык наркынын калктуу конушта - административдик райондо жайгашканына жараша өзгөрүшүн мүнөздөйт. Имараттар, курулмалар жана жайлар үчүн зоналык коэффициент Кз 1,0 барабар белгиленет, буга Бишкек, Ош жана Жалал-Абад шаарлары кирбейт.

2. Бишкек, Ош жана Жалал-Абад шаарларында нарктык зоналардын чектери, ошондой эле имараттар, курулмалар жана жайлар үчүн зоналык коэффициент Кз 0,3төн 2ге чейинки өлчөмдө жергиликтүү кеңештер тарабынан белгиленет.

3. Зоналык коэффициенттин Kз өлчөмү жана/же нарктык зоналарынын чектери өзгөргөн учурда, алар учурдагы салыктык мезгилдин 1-октябрынан кеч эмес мөөнөттө бекитилет жана салыктык мезгилден кийинки биринчи айдын 1инен тартып күчүнө кирет.

Эгерде учурдагы салыктык мезгилдин 1-октябрына чейинки мөөнөттө зоналык коэффициенттин Kз өлчөмү жана/же нарктык зоналарынын чектери бекитилбесе, кийинки салыктык мезгилинде зоналык коэффициенттин Kз өлчөмү жана/же учурдагы салыктык мезгилинин нарктык зоналарынын чектери колдонулат.

389-берене. Турак эмес жайлар, курулмалар жана имараттар үчүн функциялык багыттагы коэффициент

1. Функциялык багыттагы коэффициент Кн функциялык багытына жараша турак эмес жайдын, курулманын же имараттын салыктык наркынын өзгөрүшүн мүнөздөйт жана төмөнкүдөй өлчөмдөрдө белгиленет:

Объекттин функциялык багыты	Функциялык багыттагы коэффициент
Мейманканалар, ломбарддар, алмаштыруу пункттары	1,6
Курорттук-ден соолукту чыңдоочу мекемелердин аймагында жайгашкан турак жай имараттары жана жайлар	1,5
Май куюучу станциялар	1,6
Чакан базарлар, базарлар, соода-базар борборлору, комплекстер	1,0
Коомдук тамактануу, соода, кызмат көрсөтүү чөйрөлөрүндөгү ишканалар	0,8
Темир жол вокзалдары жана автовокзалдар, автостанциялар, темир жол транспортунун жүк станциялары	0,7
Администрациялык, кеңсе имараттары, бизнес-борборлор, банктар, ошондой эле капиталдык курулуштар же коммерциялык эмес уюмдардын жайлары	0,6
Транспорт ишканасы, автосервис, байланыш жана энергетика ишканалары	0,5
Коргонуу-спорт-техникалык уюмдар	0,3
Айыл чарба өндүрүш имараттары	0,3
Санаторийлер, пансионаттар, эс алуу үйлөрү	0,8
Өнөр жай, курулуш ишканалары	0,2

2. Ушул беренеде белгиленбеген турак эмес жайлар, курулмалар жана имараттар үчүн функциялык багыттагы коэффициенти Кн 1,0 барабар деп кабыл алынат.

3. Турак эмес имараттын, курулманын же жайдын функциялык багыты ушул Кодекстин 377-беренесинин 6 жана 7-бөлүктөрүнүн жоболорун эске алуу менен, укук күбөлөндүрүүчү документте көрсөтүлгөн мүлк объекттин багытынын негизинде аныкталат.

390-берене. Турак жай имаратынын жана жайдын бир чарчы метринин салыктык наркын эсептөө үчүн формула

Турак жай имаратынын жана жайдын бир чарчы метринин салыктык наркын эсептөө төмөнкүдөй формула боюнча жүргүзүлөт:

 

СН = БСН х Кр х Кз,

 

мында:

СН - турак жайдын жана имараттын бир чарчы метринин салыктык наркы;

БСН - турак жайдын жана имараттын бир чарчы метринин базалык салыктык наркы;

Кр - региондук коэффициент;

Кз - зоналык коэффициент.

391-берене. Турак жай имаратына, курулмага жана жайга мүлк салыгын эсептөө

1. Ушул беренеге ылайык мүлк салыгын эсептөө тартиби, ишкердик иштин максатында пайдаланылуучу турак жай имаратын жана жайды же анын бөлүктөрүн, ошондой эле курорттук-ден соолукту чыңдоочу субъекттин аймагында жайгашкан турак жай имаратты жана жайды кошпогондо, турак жай фондуна таандык болгон жайга же имаратка карата колдонулат.

2. Турак жай имаратына жана жайга мүлк салыгын эсептөө үчүн салыктык база кыймылсыз мүлккө укуктарды каттоону жүзөгө ашырган ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан салык төлөөчүнүн кыймылсыз мүлкүнүн бирдигине берилген техникалык паспортто көрсөтүлгөн ички өлчөө боюнча мүлк объекттин жалпы аянтынын өлчөмү тууралуу маалыматтардын негизинде аныкталат.

3. Турак жай имаратынын же жайдын бир чарчы метринин салыктык наркын эсептөө үчүн базалык салыктык нарк, региондук коэффициент Кр, зоналык коэффициент Кз ушул Кодекстин 387 жана 388-беренелеринде белгиленген өлчөмдө аныкталат.

4. Турак жай имаратына же жайга мүлк салыгынын суммасы ушул Кодекстин 380-беренесинде каралган формула боюнча аныкталат.

392-берене. Турак жай имараты жана жай боюнча салыктык базаны аныктоонун өзгөчөлүктөрү

1. Эгерде салык төлөөчүнүн турак жай имаратына жана жайга кирген бирден көп мүлк обьектиси болсо, мындай мүлк обьекттеринин бири боюнча салыктык база салык төлөөчүнүн тандоосу боюнча ушул Кодекстин 409-беренесинин 1-бөлүгүндө белгиленген жеңилдиктерди эске алуу менен аныкталат.

2. Ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлгөн имарат же жай боюнча мүлк салыгын эсептөө үчүн салыктык база ушул Кодекстин 376 жана 377-беренелерине ылайык аныкталган салыктык база менен ушул Кодекстин 409-беренесинин 1-бөлүгүнө ылайык салык салуудан бошотулган аянттын өлчөмүнүн ортосундагы оң айырма катары аныкталат.

3. Эгерде ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган салыктык базаны эсептөөнүн натыйжасында алынган айырма терс мааниге ээ болсо, турак жай имараты же жай боюнча салыктын суммасы нөлгө барабар деп таанылат, ал эми терс айырма башка имарат же жай боюнча мүлк салыгын эсептөөдө чегерилбейт.

393-берене. Турак жай имаратына жана жайга мүлк салыгын төлөө мөөнөтү

Турак жай имаратына жана жайга мүлк салыгы учурдагы салык мезгилинин 1-сентябрынан кеч эмес мөөнөттө төлөнөт.

394-берене. Турак эмес имараттын, курулманын жана жайдын бир чарчы метринин салыктык наркын эсептөө үчүн формула

Турак эмес имараттын, курулманын жана жайдын бир чарчы метринин салыктык наркын эсептөө төмөнкүдөй формула боюнча жүргүзүлөт:

 

СН = БСН х Кр х Кз х Кн,

 

мында:

СН - имараттын, курулманын же жайдын бир чарчы метринин салыктык наркы;

БСН - турак эмес имараттын, курулманын жана жайдын бир чарчы метринин базалык салыктык наркы;

Кр - региондук коэффициент;

Кз - зоналык коэффициент;

Кн - функциялык багыттагы коэффициент.

395-берене. Турак эмес имаратка, курулмага жана жайга салыкты эсептөө

1. Ушул беренеге ылайык мүлк салыгын эсептөө тартиби турак эмес имаратка, курулмага же жайга, турак жай имаратына же жайга же ишкердик максаттарда колдонулган анын бөлүктөрүнө, ошондой эле курорттук-ден соолукту чыңдоочу субъекттин аймагында жайгашкан турак жай имаратына, курулмага жана же жайга колдонулат.

2. Турак эмес имараттар, курулмалар жана жайлар үчүн мүлк салыгын эсептөө үчүн салыктык база ишкердик иште пайдалануу үчүн колдонулуучу жана/же бөлүнгөн жана/же багытталган, кыймылсыз мүлккө укуктарды каттоону ишке ашырган мамлекеттик орган тарабынан берилүүчү салык төлөөчүнүн кыймылсыз мүлкүнүн бирдигинин техникалык паспортунда көрсөтүлгөн мекемелик, административдик, соода, кампа, өндүрүш, маданий-тиричилик, кызматтык жана башка жайларын ички өлчөө боюнча жалпы аянтынын өлчөмү тууралуу маалыматтардын негизинде аныкталат.

Ушул главанын максатында турак жай имараты, курулма же жай, же ишкердик максатында колдонулган анын бөлүгү, ошондой эле курорттук-ден соолукту чыңдоочу мекеменин аймагында жайгашкан турак жай имараты же жай боюнча салыктык база ушул Кодекстин 376-беренесинде жана 392-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган тартипте аныкталат.

3. Турак эмес имараттын, курулманын же жайдын бир чарчы метринин салыктык наркын СН эсептөө үчүн базалык салыктык нарк БСН, региондук коэффициент Кр, зоналык коэффициент Кз жана функциялык арналыштагы коэффициент Кн ушул главада белгиленген өлчөмдө аныкталат.

4. Турак эмес имаратка, курулмага жана жайга же анын бөлүгүнө мүлккө салыгынын суммасы ушул Кодекстин 380-беренесинде каралган формула боюнча аныкталат.

396-берене. Турак эмес имаратка, курулмага жана жайга мүлк салыгын төлөө мөөнөтү

Турак эмес имаратка, курулмага жана жайга мүлк салыгы квартал сайын, учурдагы кварталдын үчүнчү айынын 20сынан кеч эмес мөөнөттө, учурдагы салыктык мезгилдин ичинде бирдей үлүштөр менен төлөнөт.

51-глава. Үй жанындагы, короо жайга жана багбанчылык-чарбак жер участогуна мүлк салыгын эсептөө жана төлөө мөөнөтү

397-берене. Үй жанындагы, короо жайдын жана багбанчылык-чарбак жер участогунун бир чарчы метринин салыктык наркын эсептөө үчүн формула

Үй жанындагы, короо жайдын жана багбанчылык-чарбак жер участогунун бир чарчы метринин салыктык наркын эсептөө төмөнкүдөй формула боюнча жүргүзүлөт:

 

СН = БСН х Кз,

 

мында:

СН - жер участогунун бир чарчы метринин салыктык наркы;

БСН - жер участогунун бир чарчы метринин базалык салыктык наркы;

Кз - зоналык коэффициент.

398-берене. Үй жанындагы, короо жай жана багбанчылык-чарбак жер участогуна салыкты эсептөө

1. Үй жанындагы, короо жай жана багбанчылык-чарбак жер участогуна салыкты эсептөө үчүн салыктык база укук күбөлөндүрүүчү документте көрсөтүлгөн жер участогунун аянты катары аныкталат.

2. Үй жанындагы, короо жай жана багбанчылык-чарбак жер участогунун бир чарчы метринин базалык салыктык наркы салыктык максаттар үчүн жер участогунун жайгашкан жерине жараша төмөнкү өлчөмдөрдө белгиленет.

Калктуу конуштар	Базалык салыктык нарк (сом/чарчы метр)
1) Бишкек, Ош шаарлары	150
2) Токмок, Кара-Балта, Жалал-Абад, Каракол, Талас, Чолпон-Ата шаарлары	100
3) Ушул бөлүктүн 1, 2-пункттарында каралбаган шаарлар, ошондой эле айылдык калктуу конуштарды кошпогондо, поселоктор	50
4) Айылдык калктуу конуштар	10

3. Үй жанындагы, короо жай жана багбанчылык-чарбак жер участокторунун бир чарчы метринин СН салыктык наркын эсептөө үчүн Кз зоналык коэффициент ушул Кодекстин 404-беренесинде каралган тартипте аныкталат.

4. Үй жанындагы, короо жай же багбанчылык-чарбак жер участогу же алардын бөлүгү ишкердик максаттарда пайдаланылган учурда, бул жер участогуна же алардын бөлүктөрүнө мүлк салыгы ушул Кодекстин 53-главасына ылайык эсептелет.

5. Үй жанындагы, короо жай же багбанчылык-чарбак жер участогуна же алардын бөлүгүнө мүлк салыгынын суммасы ушул Кодекстин 380-беренесинде каралган формула менен аныкталат.

399-берене. Үй жанындагы, короо жай жана багбанчылык-чарбак жер участогуна мүлк салыгын төлөө мөөнөтү

Үй жанындагы, короо жай жана багбанчылык-чарбак жер участогуна мүлк салыгынын суммасы учурдагы салыктык мезгилдин 1-сентябрынан кечиктирбестен төлөнөт.

52-глава. Айыл чарба жерлерине таандык болгон жер участогуна мүлк салыгын эсептөө жана төлөө мөөнөттөрү

400-берене. Айыл чарба жерлеринин бир чарчы метрине салыктык наркты эсептөө үчүн формула

Айыл чарба жерлеринин бир чарчы метринин салыктык наркын эсептөө төмөнкүдөй формула боюнча жүргүзүлөт:

 

СН = БСН х Ки,

 

мында:

СН - айыл чарба жерлеринин бир чарчы метринин салыктык наркы;

БСН - айыл чарба жерлеринин бир чарчы метринин базалык салыктык наркы;

Ки - инфляция коэффициенти.

401-берене. Айыл чарба жерлерине мүлк салыгын эсептөө

1. Айыл чарба жерлерине таандык болгон жер участокторуна мүлк салыгын эсептөө үчүн салыктык база жер участогунун укук күбөлөндүрүүчү документте көрсөтүлгөн аянты катары аныкталат.

2. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, айыл чарба жерлерине таандык болгон жер участогунун бир чарчы метринин базалык салыктык наркы БСН төмөнкү өлчөмдөрдө участоктун багытына жараша белгиленет:

Областтардын жана райондордун аталышы	Базалык салыктык нарк (сом/чарчы метр)
	Сугат айдоо жери	Кайрак айдоо жер	Көп жылдык өсүмдүктөр	Чабындылар	Жайыттар, кысыр аңыздар
1	2	3	4	5	6
Баткен областы
Баткен району	268	41,3	149	-	7,7
Лейлек району	268	41,3	149	24,3	7,7
Кадамжай району	275	41,3	150	24,3	12,7
Жалал-Абад областы
Аксы району	306	56,7	193	15,9	13,6
Ала-Бука району	306	41,3	204	22,5	9,9
Базар-Коргон району	414	41,3	220	30,9	15,4
Ноокен району	453	41,3	193	24,4	15,4
Сузак району	414	41,3	220	30,9	15,4
Тогуз-Торо району	223	62,3	-	33	12,9
Токтогул району	239	62,3	201	30,4	12,9
Чаткал району	194	62,3	-	26,5	12,9
Ысык-Көл областы
Ак-Суу району	373	87,5	173	30,4	10,6
Жети-Өгүз району	305	74,9	168	23,8	7,7
Ысык-Көл району	280	68,6	155	23,8	7,7
Тоң району	236	39,2	119	20,4	7,1
Түп району	379	87,5	174	29,1	15
Нарын областы
Ак-Талаа району	205	37	-	25,1	4,5
Ат-Башы району	191	54,3	-	21,7	4,5
Жумгал району	196	37	-	25,1	4,5
Кочкор району	215	37	-	25,1	4,5
Нарын району	196	54,3	-	21,1	5,3
Ош областы
Алай району	232	62,3	-	27,7	5,3
Араван району	436	41,3	226	15,2	12,7
Кара-Кулжа району	232	62,3	117	27,7	5,3
Кара-Суу району	453	41,3	246	27,9	12
Ноокат району	413	62,3	233	27,8	12,7
Өзгөн району	413	62,3	235	33,7	13,9
Чоң-Алай району	183	-	-	21,1	5,5
Талас областы
Бакай-Ата району	318	52,5	164	-	7,4
Кара-Буура району	350	36,4	165	11,2	4,8
Манас району	331	36,4	166	11,2	4,8
Талас району	297	52,5	164	11	4,8
Чүй областы
Аламүдүн району	400	56,5	209	23,1	10,8
Жайыл району
а) Чүй зонасы	329	67,9	213	20,4	10,8
б) Суусамыр зонасы	189	34,5	-	11,3	10
Ысык-Ата району	400	74,2	213	29,7	10,8
Кемин району	354	80,5	211	29,7	10,8
Москва району	392	67,2	215	29,7	7,8
Панфилов району	362	67,2	215	23,1	7,8
Сокулук району	407	67,2	211	13,9	7,8
Чүй району	400	74,9	211	32,4	10,8

3. Шаардын же калктуу конуштун аймагында жайгашкан айыл чарба жерлерине таандык болгон жер участогунун бир чарчы метринин базалык салыктык наркы, ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган, мындай шаар же калктуу конуш жайгашкан административдик район үчүн колдонулуучу базалык салык нарктын өлчөмүндө аныкталат.

4. Көлмөнүн бир чарчы метринин базалык салыктык наркы көлмө жайгашкан административдик райондун сугат айдоо жери үчүн ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган базалык салыктык нарктын өлчөмүндө аныкталат.

5. Насостук станциялар менен сугарылуучу жер участогунун бир чарчы метринин базалык салыктык наркы ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган, тийиштүү административдик райондун кайрак айдоо жерлери үчүн базалык салыктык наркынын өлчөмүндө белгиленет.

6. Айыл чарба максаттары үчүн ижарага берилген токой фондунун жер участогунун бир чарчы метринин базалык салыктык наркы ушул берененин 2-бөлүгүндө белгиленген тиешелүү административдик райондун айыл чарба жерлеринин бир чарчы метринин базалык салыктык наркына теңдештирилет.

Ушул бөлүктүн максатында токой фондунун жерлеринин категориялары тиешелүү түрдө айыл чарба жерлеринин төмөнкү категорияларына теңдештирилет:

Айыл чарба жерлери	Токой фондунун жерлери
Айдоо сугат жерлери	Плантациялар, питомниктер
Кайрак айдоо жерлери	Жыштыкты түзбөгөн токой жерлер, кыюу жерлери, өрт алган жерлер, сейрек дарактуу жерлер, ачык жер аянтчалары, ээн жерлер
Көп жылдык өсүмдүктөр	Токой өсүмдүктөрү каптаган жерлер
Чабындылар	Токой эмес жерлер

7. Учурдагы салыктык мезгилде айыл чарба жерлерине таандык болгон жер участогуна мүлк салыгын эсептөө үчүн колдонулган инфляциянын коэффициенти Kи ушул Кодекс күчүнө кирген салыктык мезгилден баштап мурунку салык мезгилдери үчүн инфляциянын коэффициенттеринин көбөйтүндүсү катары аныкталат.

Учурдагы салыктык мезгилде колдонулган инфляциянын коэффициенти ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан улуттук статистиканын расмий маалыматтарынын негизинде өткөн салык мезгилинин 1-октябрынан кечиктирилбестен бекитилет.

8. Учурдагы салыктык мезгилге инфляциянын коэффициенти белгиленбеген учурларда, ал мурунку салыктык мезгилде колдонулган коэффициентке барабар болуп кабыл алынат.

9. Айыл чарба жерлерине таандык болгон жер участогуна же анын бөлүгүнө мүлк салыгынын суммасы ушул Кодекстин 380-беренесинде каралган формула боюнча аныкталат.

402-берене. Айыл чарба жерлерине таандык болгон жер участогуна салыкты төлөөнүн мөөнөтү

Айыл чарба жерлерине таандык болгон жер участогуна мүлк салыгы учурдагы салык мезгилинин төмөнкү мөөнөттөрүндө төлөнөт:

1) 25-апрелден кеч эмес - 20 пайыз өлчөмүндө;

2) 25-августтан кеч эмес - 25 пайыз өлчөмүндө;

3) 25-ноябрдан кеч эмес - ушул главага ылайык эсептелген салыктык мезгил үчүн салыктын суммасынын 55 пайызы өлчөмүндө.

53-глава. Калктуу конуштардын жерлеринин жана айыл чарба багытындагы эмес жерлерге салыкты эсептөө жана төлөө мөөнөтү

403-берене. Калктуу конуштардын жерлеринин жана айыл чарба багытындагы эмес жерлердин бир чарчы метрине салыктык наркты эсептөө формуласы

Калктуу конуштардын жерлеринин жана айыл чарба багытындагы эмес жерлердин бир чарчы метринин салыктык наркын эсептөө төмөнкүдөй формула менен жүргүзүлөт:

 

СН = БСН х Кз х Кн х Ки,

 

мында:

СН - калктуу конуштардын жерлеринин жана айыл чарба багытындагы эмес жерлердин бир чарчы метринин салыктык наркы;

БСН - калктуу конуштардын жерлеринин жана айыл чарба багытындагы эмес жерлердин бир чарчы метринин базалык салыктык наркы;

Кз - зоналык коэффициент;

Кн - мүлктүн функциялык багытынын коэффициенти;

Ки - инфляция коэффициенти.

404-берене. Калктуу конуштардын жерлерине жана айыл чарба багытындагы эмес жерлерге мүлк салыгын эсептөө жана төлөө мөөнөтү

1. Калктуу конуштардын жерлерине жана айыл чарба багытындагы эмес жерлерге мүлк салыгын эсептөө үчүн салыктык база укук күбөлөндүрүүчү документте көрсөтүлгөн жер участогунун аянты катары аныкталат.

2. Калктуу конуштардын жерлерине жана айыл чарба багытындагы эмес жерлерге таандык болгон жер участогунун аянтынын бир чарчы метринин базалык салыктык наркы БСН мындай жер участогунун жайгашкан жерине жараша салыктык максаттар үчүн төмөнкү өлчөмдөрдө белгиленет:

Региондордун аталышы	Калкынын саны миң адам менен эсептелген калктуу конуштардын жерлери үчүн базалык салыктык нарк (сом/чарчы метр)
	5ке чейин	5тен 10го чейин	10дон 20га чейин	20дан 50гө чейин	50дөн 100гө чейин	100дөн 200гө чейин	200дөн 500гө чейин	500 жана андан жогору
Баткен областы	90	140	150	170	170
Жалал-Абад областы	120	160	180	200	210	240
Ысык-Көл областы	120	160	180	200	210
Нарын областы	100	140	160	170	180
Ош областы	130	160	180	200	230	240	260
Талас областы	110	150	170	190
Чүй областы жана Бишкек шаары	120	160	180	200	230	240		290

3. Ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган калктуу конуштардын чек арасынан тышкары жайгашкан калктуу конуштардын же айыл чарба багытындагы эмес жер участоктору үчүн салыктык нарктын коэффициенти тиешелүү административдик райондун 5100дөн 10000ге чейин адам жашаган калктуу конушта жайгашкан жер участогу үчүн колдонулган салыктык нарктын коэффициенти өлчөмүндө аныкталат.

4. Нарктык зоналардын чектери, ошондой эле 0,3төн 2,0 чейинки өлчөмдөгү калктуу конуштун жерлери жана айыл чарба багытындагы эмес жерлер үчүн зоналык коэффициент Кз жергиликтүү кеңештер тарабынан белгиленет.

5. Зоналык коэффициенттин Kз өлчөмү жана/же нарктык зоналарынын чектери өзгөргөн учурда, алар учурдагы салыктык мезгилдин 1-октябрынан кеч эмес мөөнөттө бекитилет жана салыктык мезгилден кийинки биринчи айдын 1инен тартып күчүнө кирет.

Эгерде учурдагы салыктык мезгилдин 1-октябрына чейинки мөөнөттө зоналык коэффициенттин Kз өлчөмү жана/же нарктык зоналарынын чектери бекитилбесе, кийинки салыктык мезгилде зоналык коэффициенттин Kз өлчөмү жана/же учурдагы салыктык мезгилдин нарктык зоналарынын чектери колдонулат.

6. Функциялык багыттагы коэффициент Кн укук күбөлөндүрүүчү документте көрсөтүлгөн жер участогун берүүдө аныкталган анын багытына жараша белгиленген:

Жер участогунун функциялык багыты	Функциялык арналыштагы коэффициент
Дүкөндөрдүн имараттары үчүн, күркөлөр, ларектор, павильондор жана башка соода объекттери аянттарына жараша:
1) 10 ч.м чейин	22,5
2) 10дон 20 ч.м чейин	16,5
3) 20дан 35 ч.м чейин	10,5
4) 35тен 50 ч.м чейин	7,5
5) 50 жана андан жогору ч.м	6,0
Чакан базарлар, базарлар, соода комплекстери үчүн, жаныбарларды, канаттууларды, айыл чарба жаныбарлары үчүн тоют сатууга арналган базарларды кошпогондо	7,5
Жаныбарларды, канаттууларды, айыл чарба жаныбарлары үчүн тоют сатууга арналган базарлар үчүн	4,5
Коомдук тамактанууга арналган имараттар жана жайлар үчүн	3
Мейманкана иши үчүн имараттар жана жайлар үчүн	7
Банктардын, ломбарддардын, акча алмашуу жайларынын имараттары үчүн	5
Күнү-түнү/түнкү көңүл ачуучу мекемелердин имараттары жана жайлары үчүн	7
Кеңселер менен бизнес-борборлордун, биржалардын имараттары үчүн	2,5
Авто май куюучу станциялардын имараттары жана курулмалары үчүн	10
Мунай базалардын имараттары жана курулмалары үчүн	1,5
Жеңил жана жүк ташуучу автотранспорт токтотуучу акы төлөнүүчү жайлар, автосервистин имараттары, жайлары жана курулмалары үчүн	4,5
Жарнама курулмалары үчүн	50
Ушул бөлүктө көрсөтүлгөндөрдү кошпогондо, эс алуу жана көңүл ачуу, ден соолукту чыңдоо кызмат көрсөтүүлөрү, жеке кызмат көрсөтүүгө имараттар, жайлар жана курулмалар үчүн	1,5
Ушул бөлүктө көрсөтүлгөндөрдү кошпогондо, өнөр жай, транспорт, курулуш, байланыш жана энергетика, эркин экономикалык зоналардын аймактарынын имараттары, жайлары жана курулмалары үчүн	0,5
Кен казуу ишканаларынын имараттары, жайлары жана курулмалары үчүн, автомобиль жана темир жол транспортунун жүк ташуучу станциялары, транспорттук-логистикалык борборлор, темир жол жана аба транспортунун ишканаларынын санитардык-коргоо зоналары үчүн	0,3
Илим, билим берүү, саламаттык сактоо, маданият, дене тарбия-спорт, спорт мекемелеринин имараттары, жайлары жана курулмалары үчүн	0,3
Айыл чарбасындагы өндүрүштүк имараттар, жайлар жана курулмалар: гараждар, оңдоо устаканалары, кырмандар, дан тазалоочу комплекстер, жашылча-картошка сактагычтар, курулуш жана чарбалык жайлар жана айыл чарба багытындагы башка объекттер үчүн	0,2
Кен чыккан жерди, карьерлерди, шахталарды, разрездерди, күл төгүүчү жайларды иштетүү үчүн	0,05
Байланыш жана электр өткөрүү аба линиялары, коргонуу-спорттук-техникалык уюмдар үчүн	0,01
Геологиялык чалгындоо, долбоорлоо-иликтөө, чалгындоо жана изилдөө иштерине	0,005
Ушул бөлүктө көрсөтүлбөгөн иштин түрлөрү үчүн административдик имараттар	1,0
Айыл чарба кооперативине жана айыл чарба багытындагы соода-логистикалык борборго менчик укугунда таандык болгон жана алардын негизги иш максаттары үчүн пайдаланылган имараттар жана курулмалар	0,1

Ушул беренеде коэффициент белгиленбеген калктуу конуштардын жана айыл чарба багытындагы эмес жер участоктору үчүн функциялык багыттагы коэффициент 1,0гө барабар колдонулат.

7. Эгерде жер участогунда функциялык багыттын түрдүү коэффициенттери Кн колдонулган имараттар же жайлар жайгашса, ушул имараттар же жайлар турган жер участогунун үлүшү алар курулган аянттарга пропорциялуу аныкталат.

8. Учурдагы салыктык мезгилде калктуу конуштун жерлерине жана айыл чарба багытындагы эмес жерлерге тиешелүү болгон жер участогуна мүлк салыгын эсептөөдө колдонулган инфляциянын коэффициенти Kи ушул Кодекс күчүнө кирген салыктык мезгилден баштап мурунку салыктык мезгилдер үчүн инфляциянын деңгээлинин көбөйтүндүсү катары аныкталат. Учурдагы салыктык мезгилде колдонулган инфляциянын коэффициенти ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан расмий улуттук статистиканын расмий маалыматтарынын негизинде өткөн салыктык мезгилдин 1-октябрынан кечиктирилбестен бекитилет.

Учурдагы салыктык мезгилде колдонулуучу инфляциянын коэффициенти улуттук статистиканын расмий маалыматтарынын негизинде мурдагы салыктык мезгилдин 1-октябрынан кечиктирбестен ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан бекитилет.

Эгерде учурдагы салыктык мезгилге инфляциянын коэффициенти белгиленбесе, ал мурдагы салыктык мезгилде колдонулган коэффициентке барабар колдонулат.

9. Калктуу конуштун жерлерине жана айыл чарба багытындагы эмес жерлерге тиешелүү болгон жер участогуна мүлк салыгынын суммасы же анын бир бөлүгү ушул Кодекстин 380-беренесинде каралган формула боюнча аныкталат.

10. Айыл чарба багытындагы эмес, анын ичинде калктуу конуштарда турган жер участокторуна мүлк салыгы учурдагы салыктык мезгилдин ичинде бирдей үлүштө, кварталдын биринчи айынын 20сынан кечиктирилбеген мөөнөттө квартал сайын төлөнөт.

54-глава. Транспорт каражатына мүлк салыгын эсептөө, төлөө мөөнөттөрү жана тартиби

405-берене. Ичинен күйүүчү кыймылдаткыч менен иштеген транспорт каражатына мүлк салыгын эсептөө

1. Ичинен күйүүчү кыймылдаткыч менен иштеген транспорт каражатынын кыймылдаткычынын көлөмүнүн бир куб сантиметринин салыктык наркын эсептөө төмөнкүдөй формула менен жүргүзүлөт:

 

СН = БСН х Кк,

 

мында:

СН - ичинен күйүүчү кыймылдаткыч менен иштеген транспорт каражатынын кыймылдаткычынын көлөмүнүн бир куб сантиметринин салыктык наркы;

БСН - ичинен күйүүчү кыймылдаткыч менен иштеген транспорт каражатынын кыймылдаткычынын көлөмүнүн бир куб сантиметринин базалык салыктык наркы;

Кк - түзөтүүчү коэффициент.

2. Ичинен күйүүчү кыймылдаткыч менен иштеген транспорт каражатынын кыймылдаткычынын көлөмүнүн бир куб сантиметринин базалык салыктык наркы салыктык максаттар үчүн транспорт каражатынын түрүнө жана транспорт каражатынын пайдаланылган мөөнөтүнө жараша төмөнкүдөй өлчөмдө белгиленет:

Транспорттун түрү	Даярдоочу завод чыгарган жылды кошкондо пайдалануу мөөнөтү	Кыймылдаткычынын жумушчу көлөмүнүн 1 куб. см үчүн сом менен базалык салыктык наркы
Жеңил автомобилдер, жеңил автомобилдердин базасындагы фургондор жана пикаптар	5 жылга чейин	90
	5тен 10 жылга чейин	75
	10дон 15 жылга чейин	60
	15 жылдан ашык	45
Жүк ташуучу автомобилдер, автобустар, кичи автобустар	5 жылга чейин	75
	5тен 10 жылга чейин	60
	10дон 15 жылга чейин	45
	15 жылдан ашык	30
Өзү жүрүүчү машиналар жана/же механизмдер: тракторлор, комбайндар, жол-курулуш машиналары	15 жылга чейин	30
	15 жылдан ашык	15
алардын ичинен: айыл чарба өндүрүшүндө пайдаланылуучу өзү жүрүүчү машиналар жана/же механизмдер (тракторлор жана комбайндар)	15 жылга чейин	10
	15 жылдан ашык	5
Мотоциклдер, мотороллерлер, мопеддер, моточаналар жана моторлуу кайыктар, катерлер, кемелер, теплоходдор	10 жылга чейин	15
	10 жылдан ашык	9
Яхталар жана сууда жүрүүчү мотоциклдер	5 жылга чейин	18
	5 жылдан ашык	12

3. Ичинен күйүүчү кыймылдаткыч менен иштеген транспорт каражатына мүлк салыгын эсептөө үчүн мүлк салыгынын салыктык базасы транспорт каражатынын техникалык паспортунда көрсөтүлгөн кыймылдаткычынын жумушчу көлөмү жөнүндө маалыматтардын негизинде аныкталат.

Ушул берененин 2-бөлүгүндө каралбаган, ичинен күйүүчү кыймылдаткычы менен иштеген транспорт каражатына мүлк салыгы ушул Кодекстин 406-беренесинде белгиленген тартипте эсептелет.

4. Кк түзөтүүчү коэффициент жеңил автомобилдин, жеңил автомобилдин базасындагы фургондун жана пикаптын кыймылдаткычынын кубаттуулугуна жараша төмөнкүдөй өлчөмдө белгиленет:

Кыймылдаткычтын көлөмү, куб.см	Даярдоочу завод чыгарган жылды кошкондо пайдалануу мөөнөтү
	5 жылга чейин	5 жылдан жогору
3000ден 4500ге чейин	2,5	1
4500 жана жогору	3,0	1

5. Ичинен күйүүчү кыймылдаткыч менен иштеген транспорт каражатына мүлк салыгынын суммасы ушул Кодекстин 380-беренесинде каралган формула боюнча аныкталат.

406-берене. Ичинен күйүүчү кыймылдаткычы жок транспорт каражатына мүлк салыгын эсептөө

1. Ичинен күйүүчү кыймылдаткычы жок транспорт каражаты үчүн мүлк салыгынын салыктык базасы салык мезгилинин башталышында транспорт каражатынын эсепке алуу наркы катары аныкталат.

2. Ичинен күйүүчү кыймылдаткычы жок транспорт каражатына мүлк салыгынын суммасы салыктык базанын ушул Кодекстин 379-беренесинин 5-пунктунда белгиленген салыктын ставкасына көбөйтүндүсү катары эсептелет.

407-берене. Ичинен күйүүчү кыймылдаткычы жана баланстык наркы жок транспорт каражатына мүлк салыгын эсептөө

1. Ичинен күйүүчү кыймылдаткычы жана эсепке алуу наркы жок транспорт каражаты үчүн мүлк салыгынын салыктык базасы Министрлер Кабинети тарабынан белгиленген тартипте аныкталат.

2. Ичинен күйүүчү кыймылдаткычы жана эсепке алуу наркы жок транспорт каражатына мүлк салыгынын суммасы салыктык базанын ушул Кодекстин 379-беренесинин 5-пунктунда белгиленген салыктын ставкасына көбөйтүндүсү катары аныкталат.

408-берене. Салык төлөө мөөнөтү

Транспорт каражатына мүлк салыгы учурдагы жылдын 1-сентябрынан кечиктирилбестен төлөнөт.

55-глава. Мүлк салыгы боюнча жеңилдиктер жана бошотуу

409-берене. Имаратка, курулмага жайга, автотранспорт каражатына мүлк салыгы боюнча жеңилдиктер

1. Төмөнкүлөр салык салууга жатпайт:

1) ушул объекттин менчик ээсине таандык болгон турак жай имаратына же жайга, төмөнкүдөй өлчөмдөн ашпаган бир гана мүлк объектинин аянты:

Калктуу конуштарда калктын санына жараша мүлккө салык салынбоочу турак жай же имарат объектинин аянты, ч.м
миң адам	5ке чейин	5тен 10го чейин	10дон 20га чейин	20дан 50гө чейин	50дөн 100гө чейин	100дөн 200гө чейин	200дөн 500гө чейин	500 жана андан ашык
Турак үй, дача үй, ч.м.	360	330	300	270	240	210	180	150
Батир, ч.м	290	260	230	200	170	140	110	80

2) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык күчүнө кирген эл аралык келишимдерге ылайык чет өлкөлөрдүн дипломатиялык өкүлчүлүктөрүнүн, консулдук мекемелеринин жана эл аралык уюмдардын өкүлчүлүктөрүнүн имараттары, жайлары жана транспорт каражаттары;

3) кызматкерлердин жалпы санынын 50 пайызынан кем эмес майыптар (жалпы оорунун 3-тобундагы майыптуулугу бар адамдардан тышкары) түзгөн жана алардын эмгек акысы эмгек акынын жалпы фондунун 50 пайызынан кем эмесин түзгөн майыптар коомдорунун, уюмдарынын жана жеке ишкерлердин имараттары. Аталган уюмдардын, мекемелердин жана ишканалардын тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан аныкталат;

4) илим, билим берүү, саламаттык сактоо, маданият, спорт, эмгекке жарамсыз жарандарды, аз камсыз болгон жана жардамга муктаж үй-бүлөлөрдү социалдык камсыздоо чөйрөсүндө иш жүргүзгөн коммерциялык эмес уюмдардын, ошондой эле кайрымдуулук уюмдарынын имараттары жана жайлары;

5) майыптын менчигинде турган кол менен башкарылуучу мотоколяска жана/же автомобиль;

6) электр кыймылдаткычы менен гана кыймылга келүүчү транспорт каражаттары.

2. Төлөнүүгө тийиш болгон мүлк салыгынын суммасынын 50 пайыз өлчөмүндө салык төлөөдөн төмөнкүлөр бошотулат:

1) Кыргыз Республикасынын эң жогорку артыкчылык даражасы ыйгарылган "Кыргыз Республикасынын Баатыры", Советтер Союзунун жана Социалисттик Эмгектин Баатыры, баатыр эненин, Даңк жана үч даражадагы Эмгек даңкы ордендери менен сыйланган адамдын, Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучусунун жана/же майыбынын, Баткен окуяларынын катышуучусунун, Афганистандагы жана башка өлкөлөрдөгү согушка мамлекеттер аралык макулдашуулар боюнча катышкан аскер кызматчысынын же болбосо СССРди, Кыргыз Республикасын коргоодо же аскер кызматынын башка милдеттерин аткарууда алган жаракаттын, контузиянын же мертинүүнүн кесепетинен, же болбосо фронтто болушуна байланышкан оорунун кесепетинен майып болгон аскер кызматчыларынын ичинен майыптын, аскер кызматчыларынын көрсөтүлгөн категорияларына пенсиялык камсыздоо боюнча теңештирилген майыптын, Улуу Ата Мекендик согуштун майыбынын жесиринин же жесилинин, ошондой эле I жана II топтогу майыптын менчигинде турган бир турак жай имараты же бир жайы, бир транспорттук каражаты;

2) айыл чарба кооперативинин негизги ишинин максатында пайдаланылуучу айыл чарба кооперативинин менчигинде же убактылуу пайдалануусунда турган имараттар, жайлар жана курулмалар;

3) Министрлер Кабинети тарабынан аныкталган энергиянын жана ресурстардын натыйжалуулугунун талаптарына жооп берген имараттар, жайлар жана курулмалар.

3. Ушул берененин 2-бөлүгүндө каралган жеңилдиктер төмөнкүлөргө берилет:

1) учурдагы салыктык мезгилдин 1-августуна чейин жеңилдикке укугу пайда болгондо - учурдагы салыктык мезгилге;

2) учурдагы салыктык мезгилдин 1-августунан кийин жеңилдикке укугу пайда болгондо - учурдагы салыктык мезгилден кийинки салыктык мезгилге.

4. Салык төлөөчү имаратка же жайга салыктын суммасын бул мүлк объекти боюнча эсептелген мүлк салыгынын суммасынын чегинде ушундай имараттын же жайдын астында түздөн-түз жайгашкан жер участогу үчүн төлөнгөн же төлөнүүгө тийиш болгон салыктын суммасына азайтууга укуктуу.

5. Күрөөгө коюлган, банктын менчигине кабыл алынган мүлк, ушул мүлк банктын менчигине өткөрүлүп берилген айдан кийинки айдын биринчи күнүнөн тартып мүлк объекти банк тарабынан ишкердик максаттарда пайдалана баштаган же сатылган айдан кийинки айдын биринчи күнүнө чейинки мезгилге ушул окуялардын кайсынысы эрте болгонуна жараша салык салуудан бошотулат.

410-берене. Жер участокторун салык салуудан бошотуу

Эгерде бул бөлүмдө башкача каралбаса, төмөнкүлөр салык салуудан бошотулат:

1) жерлер:

а) коруктар, резерваторлор, жаратылыш, улуттук жана дендрологиялык парктар, ботаникалык жана зоологиялык бактар, коруктар, жаратылыш эстеликтери, тарыхый жана маданий маанидеги объекттер, бөлүнбөй калган запастагы жерлер, мамлекеттик чек араны бойлой жайгашкан көзөмөл тилкеси ээлеген жерлер;

б) коргоочу токой, суу жана токой фонддору ээлеген калктуу конуштардын жалпы пайдалануудагы;

в) айыл чарба багытындагы пайдалануу үчүн берилгендерди кошпогондо, байланыш жолдору, республикалык жана жергиликтүү маанидеги автомобиль жолдорунун боюндагы тилкелер;

г) айыл чарба багытында пайдалануу үчүн берилгендерди кошпогондо, продукт өткөргүч жана байланыш линияларынын алдындагы;

д) айыл чарба багытында пайдалануу үчүн берилгендерди кошпогондо, суу сактагычтардын жана суу ташкындуу зоналардын, электр энергиясын өндүрүү же берүү үчүн колдонулуучу электр линияларынын алдындагы;

2) көрүстөндөрдүн жерлери;

3) мал айдоочу жана мал топтоочу аянтчалар;

4) жергиликтүү кеңештер белгилеген мөөнөткө жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, уюмдар, ошондой эле жеке адамдар тарабынан айыл чарба муктаждыктары үчүн алынган, рекультивациялоону талап кылган, бузулган (деградацияланган, топурак кыртышы жана жердин башка сапаттык көрсөткүчтөрү бузулган) жерлер.

411-берене. Жер участокторуна салык боюнча жеңилдиктер

1. Эгерде бул бөлүмдө башкача каралбаса, төмөнкүлөр үй жанындагы, короо жай жана багбанчылык-чарбак участокторуна мүлк салыгын төлөөдөн бошотулат:

1) Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучулары, мамлекеттер аралык макулдашуулар боюнча Афганистандагы жана башка өлкөлөрдөгү согушка катышкан аскер кызматчылары, Чернобыль АЭСиндеги аварияны жоюуга катышкандар, ошондой эле бала чагынан майыптар, I жана II топтогу майыптар;

2) кызматтык милдеттерин аткарууда курман болгон же дайынсыз жок болгон аскер кызматчыларынын жана укук коргоо органдарынын кызматкерлеринин үй-бүлө мүчөлөрү, анын ичинде эрезеге жеткенге чейинки балдары;

3) жеке жак - пенсиялык куракка жеткен Кыргыз Республикасынын жараны;

4) эрезеге жете элек 4 жана андан ашык балдары бар жеке адам.

2. Жер участогуна мүлк салыгын төлөөдөн төмөнкүлөр бошотулат:

1) кызматкерлердин жалпы санынын 50 пайызынан кем эмес майыптар (жалпы оорунун 3-тобундагы майыптуулугу бар адамдардан тышкары) түзгөн жана алардын эмгек акысы эмгек акынын жалпы фондунун 50 пайызынан кем эмесин түзгөн майыптар коому, уюм жана жеке ишкер. Аталган уюмдардын, мекемелердин жана ишканалардын тизмеги Министрлер Кабинети тарабынан аныкталат;

2) санитардык-коргоо зоналарына кирген профсоюздук санаторийлердин, эс алуу үйлөрүнүн, пансионаттардын жерлери;

3) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте катталган диний уюмдардын табынуу объекттеринин жерлери.

Ушул бөлүктүн максатында табынуу объекттери болуп динге биргелешип табынуу жана жайылтуу максатында түздөн-түз ырасымдарды, сыйынууларды жасоо үчүн диний мекемелердин кыймылсыз мүлк объекттери таанылат;

4) жеке менчик формасынын негизинде түзүлгөн мектепке чейинки билим берүү уюмдарынын жерлери.

412-берене. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын укуктары

Жергиликтүү кеңештер ведомстволук аймакта төмөнкүлөргө укуктуу:

1) төмөнкүлөрдү берүүгө:

а) салык төлөөчү ал жеткис күчтүн кесепетинен материалдык зыян тарткан учурларда имараттарга жана жайларга мүлк салыгын төлөөдөн 3 жылга чейинки мөөнөткө толук же жарым-жартылай бошотуу;

б) жерди пайдалануучу ал жеткис күчтүн кесепетинен материалдык зыян тарткан учурларда айыл чарба багытындагы жерлерге мүлк салыгын төлөөдөн 3 жылга чейинки мөөнөткө толук же жарым-жартылай бошотуу;

в) иши ушул Кодекстин 183-беренесинде белгиленген жеңилдетилген салык салууга тийиш болгон өнөр жай ишинин преференциялык түрлөрүнө кирген ишканалар үчүн имараттарга, курулмаларга жана жайларга мүлк салыгын жана/же калктуу конуштардын жерлерине жана айыл чарба багытындагы эмес жерлерге мүлк салыгын төлөөдөн толук бошотуу;

г) чек арага чектеш преференциалдык калктуу конуштарда катталган жана ишин жүзөгө ашырган салык төлөөчүлөр үчүн жер участокторуна жана турак эмес имараттарга, курулмаларга жана жайларга мүлк салыгын төлөөдөн толук бошотуу.

2) топурактын бонитетинин баллын эске алуу менен айыл чарба жерлерине кирген жер участоктору үчүн, ошондой эле ал жеткис күчтүн учурларын кошпогондо, пайдаланылбаган айыл чарба жерлери үчүн учурдагы салыктык мезгилдин 1-октябрынан кечиктирбестен кийинки салыктык мезгилдерге базалык салыктык наркты көбөйтүү.

XIV БӨЛҮМ. АТАЙЫН САЛЫК РЕЖИМДЕРИ

56-глава. Патенттин негизиндеги салык

413-берене. Жалпы жоболор

1. Айрым салыктар патентти сатып алуу жолу менен төлөнүшү мүмкүн.

Патент салык төлөөчүнүн тандоосу боюнча кагазда алып жүрүүчүдөгү документ түрүндө, же болбосо электрондук форматта (электрондук патент) жол-жоболоштурулат. Кагазда алып жүрүүчүдөгү патент жана электрондук патент бирдей юридикалык мааниге ээ.

Кагазда алып жүрүүчүдөгү патенттин бланктары так отчеттогу документ болуп саналат.

Министрлер Кабинети кагазда алып жүрүүчү документ түрүндө милдеттүү жол-жоболоштурулган патентти электрондук патентке өткөрүү мөөнөтүн аныктайт.

2. Патент төмөнкүлөрдү күбөлөндүрөт:

1) салык төлөөчүнүн патентте көрсөтүлгөн иштин түрүн жүзөгө ашыруу укугун;

2) патентте көрсөтүлгөн иштин түрү боюнча салыктарды төлөөнү;

3) патент жарактуу болгон салык мезгилинде киреше алууну.

3. Салык төлөөчүнүн салыктык же эсептик каттоосу болгон учурда патент салык төлөөчү тарабынан ишкердик ишти жүзөгө ашыруу жери боюнча салык органынан сатып алынышы мүмкүн.

4. Патенттин негизиндеги салыктын суммасы салык төлөөчү тарабынан төмөнкүдөй төлөнүшү мүмкүн:

1) банк мекемесинде, анын ичинде интернетти же мобилдик банкингди кошуп алганда алыстан же аралыктан банктык тейлөөнүн тутуму аркылуу;

2) төлөм терминалы же POS-терминалы, электрондук акча аркылуу.

5. Банктын, төлөм терминалынын, POS-терминалынын квитанциясы же ыйгарым укуктуу салык органына патенттин негизинде салыктын суммасын төлөө жөнүндө перифериялык түзүлүштөр аркылуу жиберилген маалымат салык төлөөчүгө патентти берүү үчүн же мурда берилген патенттин колдонуу мөөнөтүн узартуу үчүн негиз болуп саналат.

6. Ишти патентсиз жүргүзүү ишти каттоосуз жүргүзүү жана/же салык төлөөдөн качуу деп таанылат.

7. Ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан аныкталган иштин айрым түрлөрү боюнча патентти кошпогондо, патент берилген аймагында (район, районго бөлүнбөгөн шаар же Бишкек шаары) гана жарактуу. Ишкердикти жүзөгө ашыруу максатында патентти же анын көчүрмөсүн башка жакка берүүгө тыюу салынат.

8. Кагазда алып жүрүүчүдө берилген патент жоголгондо, салык органы тарабынан анын дубликаты берилет. Мындай учурларда салык төлөөчүгө калган салыктык мезгилге "жоголгондун ордуна" деген белгиси менен жаңы патент берилет.

9. Иштин айрым түрлөрүн жүзөгө ашырууга патент Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген талаптарга ылайык аларды жүргүзүү укугуна карата лицензияларды жана башка атайын уруксат берүүчү документтерди алмаштыра албайт.

10. Салык төлөөчүнүн патенттин негизиндеги жүзөгө ашырган иши патенттин колдонуу мезгилинде утурлама текшерүүдөн башка, көчмө салыктык текшерүүгө жатпайт. Салыктык контролдун башка формалары ушул Кодекске ылайык жүзөгө ашырылат.

11. Патенттин формасы жана аны берүү тартиби ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан белгиленет.

414-берене. Салыктын суммасын аныктоо тартиби

1. Иштин түрлөрү боюнча патенттин негизиндеги салыктын базалык суммасы ыйгарым укуктуу салык органынын сунушу боюнча Министрлер Кабинети тарабынан белгиленет.

2. Ыйгарым укуктуу салык органы салыктын базалык суммасынын чегинде салыктын суммасын иштин сезондуулугуна, кирешелүүлүгүнө, түрүнө жана жүргүзүү ордуна жараша түзөтүүгө укуктуу.

3. Салыктын базалык суммасын эсептөө, аныктоо жана түзөтүү ал жеткис күчтүн жагдайлары пайда болгон учурду кошпогондо, хронометраждык текшерүүлөрдүн негизинде жүргүзүлөт.

4. Эгерде салык төлөөчү патенттин негизинде салык салынуучу иштин эки же андан ашык түрүн айкалыштырса, салыктын суммасы экономикалык иштин ар бир түрүнө өзүнчө белгиленет.

415-берене. Хронометраждык иликтөөлөр

1. Хронометраждык иликтөөлөр атайын салык режимин колдонуу үчүн зарыл болгон ишкердиктин өзүнчө түрлөрүн жана региондор боюнча орточо кирешени аныктоо максатында салык кызматынын органы менен жергиликтүү өз алдынча башкаруу органынын жана ыйгарым укуктуу салык органында аккредиттелген тармактык бизнес-ассоциациясынын өкүлдөрү менен биргеликте патенттин негизинде жүргүзүлөт. Хронометраждык иликтөө жүргүзүүнүн тартиби Министрлер Кабинети тарабынан аныкталат.

2. Хронометраждык иликтөөлөр жылына бир жолудан көп эмес, ал эми сезондук мүнөздөгү иштин түрү боюнча - жылына үч жолудан көп эмес жүргүзүлөт жана ар бир хронометраждык иликтөө 15 календардык күндөн ашпашы керек.

3. Хронометраждык иликтөө салык төлөөчүгө билдирүү менен да, билдирилбей да жүргүзүлүшү мүмкүн. Ушул Кодексте белгиленген талаптарга ылайык жазма буйрук хронометраждык иликтөө жүргүзүү үчүн негиз болуп саналат.

4. Салык төлөөчүгө билдирүү менен жасалган хронометраждык иликтөөлөрдү жүргүзүүдө салык төлөөчүгө жазма буйруктун түп нускасы таанышуу үчүн көрсөтүлөт жана анын көчүрмөсү тапшырылат. Түп нускада салык төлөөчүнүн жазма буйрук менен таанышкандыгы жана анын көчүрмөсүн алганы тууралуу белги коюлат.

5. Салык төлөөчүгө билдирилбей хронометраждык иликтөөнү жүргүзүүдө салык төлөөчүгө таанышуу үчүн жазма буйруктун түп нускасы көрсөтүлөт жана анын көчүрмөсү ошол иликтөө жүргүзүлгөндөн кийин иликтөөнүн тиешелүү актысы менен бир эле мезгилде тапшырылат.

6. Хронометраждык иликтөөнүн натыйжалары иши иликтелип жаткан конкреттүү адамдын салык милдеттенмесин өзгөртүүгө алып келбейт жана иштин конкреттүү түрү боюнча патенттин негизиндеги салык суммасын аныктоо үчүн гана пайдаланылат.

7. Хронометраждык иликтөөлөрдү жүргүзүүдөгү жеткиликтүүлүк ушул Кодекске ылайык камсыз кылынат.

416-берене. Салык төлөөчү

1. Патенттин негизинде салык төлөгөн салык төлөөчү деп төмөнкүлөр саналат:

1) Министрлер Кабинети тарабынан бекитилген тизмекке ылайык жеке эмгек ишин же жеке ишкердик ишин ишке ашырган жеке жак;

2) алмашуу бюро ишин ишке ашырган уюм.

2. Патенттин негизинде жеке ишкердик ишти жүзөгө ашыруучу жана салык төлөөчү жеке жак салыктардын төмөнкү түрлөрүн кошпогондо, ушул Кодексте белгиленген салыктарды төлөйт:

1) пайдага салык;

2) сатуудан алынуучу салык.

Жеке эмгек ишин жүзөгө ашыруучу жеке жак салыкты патенттин негизинде киреше салыгынын ордуна төлөйт.

Акча алмашуу бюросунда иштеген жана патенттин негизинде салык төлөгөн уюм салыктардын төмөнкүдөй түрлөрүн кошпогондо, ушул Кодексте белгиленген салыктарды төлөйт:

1) пайдага салык;

2) сатуудан алынуучу салык;

3) салык салынуучу берүүгө КНС.

3. Патенттин негизинде салык төлөгөн салык төлөөчү жалданма кызматчылардын эмгек акысына киреше салыгын эсептөөнүн жана төлөөнүн ордуна айына 7 эсептик көрсөткүч өлчөмүндө ар бир жалданма кызматчыга патент алууга укуктуу.

Жумушчуларга жарандык-укуктук келишим (контракт, жалдоо) боюнча бир жолку жумуштар, кызмат көрсөтүүлөр үчүн акы төлөөдө алардын ишинин алкагында бюджетке киреше салыгын эсептөө, кармап калуу жана чегерүү ушул Кодекстин талаптарына ылайык жүзөгө ашырылат.

4. Патенттин негизинде салык төлөө режимин колдонуу укугуна төмөнкүлөр ээ эмес:

1) акыркы 12 айда түшкөн акчанын жалпы көлөмү 8000000 сомдон ашкан жеке жак;

2) тигүү жана текстиль өндүрүшүнүн субъекттеринен башка товарларды импорттоочу жеке жак.

5. Ушул берененин 4-бөлүгүнүн 1-пунктунда белгиленген шарттарга шайкеш келбеген учурда салык төлөөчү шайкеш келбестик белгиленген мезгилдин ичинде салык органына шайкеш келбестик белгиленген айдан кийинки айдын биринчи күнүнөн тартып салыктарды эсептөөнүн жана төлөөнүн башка тартибине өтүү жөнүндө арыз берүүгө милдеттүү.

Ушул берененин 4-бөлүгүнүн 2-пунктунда белгиленген шарттарга шайкеш келбеген учурда салык төлөөчүгө карата тиешелүү мезгил үчүн салыктарды эсептөөнүн жалпы режими колдонулат.

6. Салык органы төмөнкү учурларда патентти жокко чыгарууга, чакыртып алууга же колдонулушун токтото турууга укуктуу:

1) салык төлөөчү патентте көрсөтүлбөгөн иштин түрүн жүзөгө ашырып жатса;

2) салык төлөөчү башка салык төлөөчүгө берилген патент боюнча ишти жүзөгө ашырып жатса;

3) Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган башка укук бузуулар бар болсо.

417-берене. Салык отчетун берүүнүн тартиби. Салыкты төлөөнүн тартиби жана мөөнөтү

1. Салыкты төлөө патент алуу жолу менен ишти баштаганга чейин жүргүзүлөт.

2. Патент катары менен келүүчү 15, 30, 90, 180 жана 365 күнгө алынышы мүмкүн. Патентти 90 календардык күнгө алууда салыктын суммасы 5 пайызга, 180 календардык күнгө - 10 пайызга, 365 күнгө - 15 пайызга төмөндөйт.

3. Салыктын суммасы туруктуу болот жана патент алынгандан кийин кайра эсептелбейт, ал эми ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан аныкталган тартипте колдонуу мөөнөтү ал жеткис күчтүн жагдайларынын мезгилине туш келген патенттин негизинде кайра эсептелген салыктын суммасын кошпогондо, салыктын төлөнгөн суммасы патент алгандан кийин кайтарып берилүүгө жатпайт.

4. Патенттин негизинде салык салынбаган иштин башка түрлөрүн жүргүзгөн салык төлөөчү өз-өзүнчө эсеп жүргүзүүгө, отчетторду берүүгө жана ушул Кодексте белгиленген тартипте иштин ошол түрү боюнча салыктарды төлөөгө милдеттүү. Ошол эле учурда патенттин негизинде иш боюнча жүргүзүлгөн чыгымдар патенттин негизинде салык салынбаган иштердин башка түрлөрү боюнча жылдык жыйынды кирешеден чыгарып салууларга кирбейт.

5. Патенттин негизинде иш жүргүзгөн салык төлөөчү ушул Кодекстин талаптарына ылайык патентте каралган ишке карата бирдиктүү салыктык декларациясын тапшыруудан бошотулбайт, эгерде ушул главада башкача каралбаса, анда патенттин негизиндеги иш боюнча иш жүзүндө алынган кирешелер милдеттүү түрдө ырасталбастан жана төлөнгөн салыктын суммасы кайра эсептелбестен көрсөтүлөт.

57-глава. Бирдиктүү салыктын негизинде салык төлөөчүлөргө салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутуму

418-берене. Жалпы жоболор

1. Салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумунда чакан жана орто ишкердик субъекттери, ушул Кодекстин 324-беренесинде белгиленген режимди колдонгон субъекттер, ошондой эле тигүү жана текстиль тармагындагы субъекттер тарабынан ушул главага ылайык салык салынууга тийиш болгон иштерге карата төмөнкүлөрдүн ордуна бирдиктүү салык төлөө укугу каралган:

1) пайдага салыктын;

2) сатуудан алынуучу салыктын;

3) салык салынуучу берүүлөргө КНС.

2. Салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумун колдонгон субъект (мындан ары ушул главада - салык төлөөчү) төмөнкүлөргө милдеттүү:

1) ушул Кодексте белгиленген тартипте ККМ колдонууга;

2) ушул Кодекске ылайык ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлбөгөн салыктарды төлөөгө;

3) ушул Кодексте белгиленген тартипте эсеп-фактураларды колдонууга.

3. Эгерде ушул главада башкасы каралбаса, салык төлөөчү ушул Кодексте белгиленген учурларда салык агенттеринин милдеттеринен бошотулбайт.

4. Салык төлөөчү ушул Кодекске ылайык ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлбөгөн салыктарды төлөөгө милдеттүү.

419-берене. Салык төлөөчү

1. Салык төлөөчү болуп төмөнкүлөр саналат:

1) катары менен келген акыркы 12 ай үчүн түшкөн акчанын көлөмү 30000000 сомдон ашпаган чакан жана орто ишкердик субъекти;

2) салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумун колдонууга ниеттенген кайрадан катталган салык төлөөчү;

3) ушул Кодекстин 324-беренесинде белгиленген режимди колдонгон субъект;

4) түшкөн акчанын көлөмүн чектебестен тигүү жана текстиль тармагынын субъекти.

2. Бирдиктүү салыктын негизинде салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутуму төмөнкүлөргө жайылтылбайт:

1) патенттин негизинде салык төлөөчү субъекттерге;

2) финансылык, камсыздандыруу кызматтарын көрсөтүүчү субъекттерге;

3) инвестициялык фонддорго;

4) баалуу кагаздар рыногунун кесипкөй катышуучуларына;

5) акциздик салыктын салык төлөөчүлөрүнө.

420-берене. Салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумун колдонуу тартиби

1. Ушул Кодекстин 324-беренесинде белгиленген режимди колдонгон субъекттерди кошпогондо, салык төлөөчү ушул Кодексте белгиленген тартипте салык салуу тутумун өз алдынча тандап алууга укуктуу.

2. Салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумун колдонууга ниеттенген, кайрадан катталган салык төлөөчү салыктык катталган жери боюнча бирдиктүү салыкты төлөөчү катары салык органына салыктык катталган күнүнөн кийинки 5 жумушчу күндүн ичинде арыз берүүгө милдеттүү.

3. Салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумун колдонууга ниеттенген жана салык төлөгөн салык төлөөчү:

1) жалпы салык режиминин негизинде учурда салыктык катталган жери боюнча салык органына учурдагы жылдын 1-декабрына чейин арыз берет. Салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумунун негизинде бирдиктүү салыкты төлөө салык төлөөчү тарабынан кийинки календардык жылдын 1-январынан тартып ишке ашырылат;

2) башка атайын салыктык режимдердин негизинде учурдагы салыктык катталган жери боюнча салык органына арыз берет. Салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумунун негизинде бирдиктүү салыкты төлөө салык төлөөчү тарабынан арыз берген айдан кийинки айдын 1инен тартып ишке ашырылат.

4. Салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумун колдонуу үчүн ушул Кодекстин 419-беренесинде белгиленген шарттарга шайкеш келбеген учурда салык төлөөчү шайкеш келбестик белгиленген айдан кийинки ай аяктаганга чейин учурдагы салыктык катталган жери боюнча салык органына жалпы салык режимине өтүү жөнүндө арызын берүүгө милдеттүү. Жалпы салык режиминин негизинде салыкты төлөө салык төлөөчү тарабынан арыз берген айдан кийинки айдын 1инен тартып ишке ашырылат.

5. Төмөнкүдөй салыктарды төлөөгө ниеттенген салык төлөөчү салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумунан ыктыярдуу чыгууда:

1) жалпы салык режиминин негизинде учурдагы салыктык катталган жери боюнча салык органына учурдагы жылдын 1-декабрына чейин арыз берүүгө милдеттүү. Жалпы салыктык режимдин негизинде салыктарды төлөө салык төлөөчү тарабынан кийинки календардык жылдын 1-январынан тартып жүзөгө ашырылат;

2) башка атайын салыктык режимдердин негизинде учурдагы салыктык катталган жери боюнча салык органына арыз берет. Башка атайын салыктык режиминде салыкты төлөө салык төлөөчү тарабынан арыз берген айдан кийинки айдын 1инен тартып жүзөгө ашырылат.

6. Ушул берененин 5-бөлүгүнө ылайык бирдиктүү салык төлөөчү катары каттоо эсебинен чыгарылган салык төлөөчү ушундай каттоо эсебинен чыгарылгандан кийин 1 жылдан эрте эмес салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумуна кайрадан өтүүгө укуктуу.

421-берене. Салык салуу объекти

Салык төлөөчү жүзөгө ашыруучу ишкердик иш салык салуунун объекти болуп саналат.

422-берене. Салыктык база

1. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатуудан пайда салык салуунун базасы болуп саналат.

2. Ушул Кодекстин 324-беренесинде белгиленген режимди колдонгон субъекттер үчүн товардын наркы салыктык база болуп саналат.

423-берене. Салыктын ставкалары

1. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, салык төлөөчү иштин түрлөрүнө жараша ставкалар боюнча салыкты төмөнкүдөй өлчөмдөрдө төлөйт:

1) айыл чарба продукциясын кайра иштетүү үчүн, өндүрүштүк чөйрө үчүн, соода үчүн:

а) 4 пайыз - накталай формада;

б) 2 пайыз - накталай эмес формада;

2) иштин калган түрлөрү үчүн:

а) 6 пайыз - накталай формада;

б) 4 пайыз - накталай эмес формада.

2. Ушул Кодекстин 324-беренесинде белгиленген режимди колдонгон субъект 3 пайыз өлчөмүндө салык төлөйт.

3. Тигүү жана/же текстиль өндүрүшүнүн субъекти 2027-жылдын 1-январына чейин 0,25 пайыз өлчөмүндө салык төлөйт.

4. Муниципалдык мончону кошпогондо, коомдук тамактануу, сауна, бильярд жана мончо кызматтарын көрсөткөн салык төлөөчү 8 пайыз өлчөмүндө салык төлөйт.

5. Ушул Кодекстин 324-беренесинде белгиленген режимди колдонгон субъектти кошпогондо, иштин бир нече түрүн жүзөгө ашырган салык төлөөчү иштин ушул түрлөрү үчүн өзүнчө белгиленген ставкалар боюнча иштин ар бир түрү боюнча салыкты эсептейт жана төлөйт.

6. Ушул берененин 4-бөлүгүндө көрсөтүлгөн салык төлөөчүлөрдү кошпогондо, калкка товарларды, жумуштарды, кызмат көрсөтүүлөрдү сатууну жүзөгө ашыруучу жеке ишкер төмөнкүдөй өлчөмдөгү ставкалар боюнча салык төлөйт:

1) 2022-жылы - 0 пайыз;

2) 2023-жылы - 1 пайыз;

3) 2024-жылы - 2 пайыз;

4) 2025-жылдан тартып ушул берененин 1-бөлүгүндө белгиленген ставкалар боюнча.

7. Ушул берененин 6-бөлүгүндө белгиленген ставкалар төмөнкү учурларда колдонулат:

1) жеке ишкер аталган мезгилде кайрадан катталган же башка салык режиминен салык салуунун жөнөкөйлөтүлгөн тутумуна өткөндө;

2) катары менен келген акыркы 12 ай үчүн пайдасынын өлчөмү 8000000 сомдон ашпаганда;

3) ушул Кодексте белгиленген тартипте ККМ милдеттүү түрдө колдонуу боюнча талаптар аткарылганда.

424-берене. Салыктык мезгил

Салыктык мезгил болуп төмөнкүлөр саналат:

1) чакан жана орто ишкердик субъекттери, ошондой эле тигүү жана текстиль тармагындагы субъекттер үчүн - бир квартал;

2) ушул Кодекстин 324-беренесинде белгиленген режимди колдонгон субъекттер үчүн - календардык ай.

425-берене. Салыкты эсептөөнүн тартиби

Салык төлөөчү ушул Кодекстин 43-беренесинде белгиленген тартипке ылайык салыкты өз алдынча эсептейт.

426-берене. Салык отчетун берүү. Салык төлөөнүн тартиби жана мөөнөтү

1. Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, бирдиктүү салык боюнча отчет учурдагы салыктык катталган жери боюнча төмөнкүлөрдөн кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен берилүүгө тийиш:

1) отчеттук айдан кийинки - ушул Кодекстин 324-беренесинде белгиленген режимди колдонгон субъект тарабынан;

2) отчеттук салык мезгилинен кийинки - башка салык төлөөчүлөр тарабынан.

2. Бирдиктүү салык учурдагы салыктык катталган жери боюнча төмөнкүлөрдөн кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен төлөнүүгө тийиш:

1) салыктык мезгилден кийинки - чакан ишкердик субъекттери жана ушул Кодекстин 423-беренесинин 7-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке ишкер тарабынан;

2) отчеттук айдан кийинки - орто ишкердик субъекттери жана ушул Кодекстин 324-беренесинде белгиленген режимди колдонгон субъекттер тарабынан.

3. Ушул Кодекстин 423-беренесинин 6-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке ишкер 2022-2024-жылдардагы салыктык мезгил үчүн бирдиктүү салык боюнча отчет берүүдөн бошотулат.

Ушул бөлүктө каралган салыктык мезгил үчүн мындай жеке ишкердин бирдиктүү салык боюнча салык милдеттенмелерин эсептөө ыйгарым укуктуу салык органынын автоматташтырылган маалыматтык тутумундагы маалыматтардын негизинде салык органы тарабынан жүргүзүлөт.

Салыктык милдеттенменин эсептелген суммасы жөнүндө салык төлөөчүгө кабарлоо тартиби ыйгарым укуктуу салык органы тарабынан белгиленет.

4. Ушул берененин 3-бөлүгүндө көрсөтүлгөн жеке ишкер ушул берененин 3-бөлүгүндө каралган салыктык мезгил ичинде жалданма кызматчылардын эмгек акысынан эсептелүүчү жана төлөнүүчү киреше салыгынын ордуна ушул Кодекске ылайык ар бир жалданма кызматчыга патент алууга милдеттүү.

5. Бирдиктүү салык төлөөчү ушул Кодекстин 106-беренесинде белгиленген мөөнөттөрдө бирдиктүү салык декларациясын берүүгө милдеттүү.

58-глава. Эркин экономикалык зоналардагы салык режими

427-берене. Жалпы жоболор

1. Ушул главада каралган салык режими майнинг, акциздик товарларды өндүрүү жана сатуу боюнча иш жүргүзүүчү субъекттерден тышкары Кыргыз Республикасынын калган аймактарына ташып кирүүдө акциз жана КНС салынуучу тамеки продукцияларын өндүрүү жана сатуу боюнча ишти жүзөгө ашыруучу 2000-жылга чейин катталган ишканаларды кошпогондо Кыргыз Республикасындагы эркин экономикалык зоналар (мындан ары - ЭЭЗ) жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында коюлуучу талаптарга ылайык ишти жүзөгө ашыруучу ЭЭЗ субъекттеринин ишине карата гана колдонулат.

2. Кыргыз Республикасынын калган аймагында ЭЭЗ субъекттеринин ишине карата жалпы салык режими колдонулат.

428-берене. ЭЭЗ субъекти

ЭЭЗ субъекти - ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган тарабынан катталган (кайра катталган) жана ЭЭЗдин башкы дирекциясында эсептик каттоодон өткөн юридикалык жак, ошондой эле "Кыргыз Республикасындагы эркин экономикалык зоналар жөнүндө" Кыргыз Республикасынын 2014-жылдын 11-январындагы № 6 Мыйзамы күчүнө киргенге чейин ЭЭЗдин башкы дирекциясында мурда катталган филиалдар (өкүлчүлүктөр).

429-берене. Салыктык каттоо

ЭЭЗ субъекти ушул Кодексте каралган тартипте салыктык каттоодон өтүүгө милдеттүү.

430-берене. ЭЭЗ субъекттерине салык салуунун өзгөчөлүгү

1. Эгерде ушул главада жана "Кыргыз Республикасындагы эркин экономикалык зоналар жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамында башкача каралбаса, ушул Кодекстин 427-беренесинин 1-бөлүгүнүн талаптарына жооп берген ЭЭЗ субъекттеринин иши салыктын бардык түрлөрүнөн бошотулат.

2. ЭЭЗ субъекти болуп эсептелбеген субъект тарабынан өндүрүштө пайдалануу үчүн арналган товарларды, жумуштарды жана кызмат көрсөтүүлөрдү Кыргыз Республикасынын аймагынан ЭЭЗ субъектине берүүдө ушул Кодекстин 254-беренесинин 2-бөлүгүндө белгиленген ставка боюнча КНС салынат.

3. Ушул Кодекстин 427-беренесинин жана "Кыргыз Республикасындагы эркин экономикалык зоналар жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын талаптарына жооп бербеген ЭЭЗ субъекттин ишине жалпы салык режимине ылайык салык салынат.

Товарларды ЭЭЗ аймагынан Кыргыз Республикасынын калган аймагына берүү үчүн алып чыгууда, анын ичинде аларды ЭЭЗ субъекттери болуп эсептелбеген жактардын пайдасына ээликтен ажыратууда товарларга ушул Кодекске ылайык КНС салынат.

4. Товарларды ЭЭЗ чек арасы аркылуу алып өтүүдө алынуучу салыктарды башкаруу ЕАЭБ мыйзамдарына, Кыргыз Республикасынын бажы иши чөйрөсүндөгү мыйзамдарына жана Кыргыз Республикасынын ЭЭЗ жөнүндө мыйзамдарына ылайык жүзөгө ашырылат.

5. Кыргыз Республикасынын аймагын кошпогондо, ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагына берүү максатында ЭЭЗ аймагында өндүрүлгөн товарларды ташып чыгуу КНС төлөөдөн бошотулат.

Евразия экономикалык бирлиги жөнүндө келишимде белгиленген мөөнөттөрдө жана тартипте ЕАЭБ мүчө-мамлекеттердин аймагына товарларды ташып кирүү жана кыйыр салыктарды төлөө ырасталбаган учурда КНС суммасы төлөнүүгө тийиш.

6. Кыргыз Республикасынын ички рыногунда керектөө үчүн ЭЭЗ субъекттери көрсөткөн кызматтарга, жумуштарга жалпы салык режимине ылайык салык салынат. Кыргыз Республикасынын ички рыногунда керектөө үчүн көрсөтүлгөн кызматтар, жумуштар болуп ЭЭЗ аймактарында жана Кыргыз Республикасынын калган аймактарында ЭЭЗ субъекттери болбогон бардык уюмдар жана жеке адамдар тарабынан сатып алынуучу кызмат көрсөтүүлөр, жумуштар саналат.

7. Кирешелерди төлөө булагында эсептелүүгө, кармалууга жана төлөнүүгө тийиш болгон кирешелерге ушул Кодекске ылайык салык салынууга тийиш.

8. Эгерде ЭЭЗ субъекти ЭЭЗдин аймагында, ошондой эле Кыргыз Республикасынын калган аймактарында жана анын чегинен тышкары иш жүргүзсө, анда мындай ЭЭЗ субъекти ушул Кодекске ылайык өз-өзүнчө эсеп жүргүзүүгө милдеттүү.

431-берене. Салык отчету

ЭЭЗ субъекти ушул Кодекске ылайык салык кызматынын органдарына салык отчетун берет.

ЭЭЗ субъекти бирдиктүү салык декларациясын берүүгө милдеттүү.

59-глава. Жогорку технологиялар паркындагы салык режими

432-берене. Жалпы жоболор

Ушул главада каралган салык режими Жогорку технологиялар паркы жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген талаптарга шайкештик шарттарында чарбалык же тышкы экономикалык иштерди жүзөгө ашырган Жогорку технологиялар паркынын резиденттерине карата гана колдонулат.

433-берене. Салыктык каттоо

Жогорку технологиялар паркынын резиденти каталган жери боюнча тиешелүү салык органына Жогорку технологиялар паркынын резиденти катары каттоону ырастаган документтин нотариалдык жактан күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсүн милдеттүү түрдө тиркөө менен арызды берүү аркылуу Жогорку технологиялар паркынын резиденти катары катталган күндөн тартып 5 жумушчу күндүн ичинде эсептик салыктык каттоодон өтүүгө милдеттүү.

Эсептик каттоо субъект каттоо жөнүндө арыз берген айдан кийинки айдын биринчи күнүнөн тартып күчүнө кирет.

434-берене. Жогорку технологиялар паркынын субъекттерине салык салуунун өзгөчөлүктөрү

1. Эгерде ушул главада башкача каралбаса, ушул Кодекстин 432-беренесинин талаптарына жооп берген Жогорку технологиялар паркынын резидентинин иши Жогорку технологиялар паркы жөнүндө Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык аныкталуучу мөөнөткө төмөнкү салыктарды төлөөдөн бошотулат:

1) пайдага салыктан;

2) сатуудан алынуучу салыктан;

3) КНС.

Жогорку технологиялар паркынын резидентине салык салууну колдонуу мөөнөтү ушул главага ылайык Жогорку технологиялар паркынын режиминин колдонулуу мөөнөтүнөн кандай болгон учурда да ашпоого тийиш.

2. Жогорку технологиялар паркынын резиденти ушул Кодекске ылайык ушул берененин 1-бөлүгүндө көрсөтүлбөгөн салыктарды төлөөгө милдеттүү.

3. Эгерде Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында башкача каралбаса, Жогорку технологиялар паркынын резиденти статусунан ажыратууда ушул статустан ажыратылган учурдан баштап ушул Кодекске ылайк жалпы негизинде салык салуу жүргүзүлөт.

435-берене. Салык отчету

Жогорку технологиялар паркынын резиденти ушул Кодекске ылайык салык отчетун салык кызматынын органдарына берет.

60-глава. Майнингге салык

436-берене. Жалпы жоболор

1. Ушул главада майнинг деп колдонуучулар ортосунда жүргүзүлгөн үзгүлтүксүз энергия менен камсыздоону талап кылган операциялар жөнүндө маалыматты бөлүштүрүлгөн реестрге (алдын ала аныкталган эрежелерге жана принциптерге ылайык) киргизүү аркылуу транзакция блокторунун (блокчейн) реестринин иштешин камсыз кылуучу программалык-техникалык каражаттардын жардамы менен эсептөө операцияларын ишке ашыруучу иш түшүнүлөт. Майнинг бөлүштүрүлгөн реестрде жүргүзүлгөн операцияларды ырастоо үчүн сыйлык катары майнингди жүргүзгөн жактын менчигине кирген виртуалдык активди түзүү менен коштолушу мүмкүн.

2. Майнингге салык ушул главага ылайык салык салынууга жаткан ишке карата төмөнкүлөрдүн ордуна ушул салыкты төлөө милдетин карайт:

1) пайдага салык;

2) салык салынуучу берүүлөргө КНС;

3) сатуудан алынуучу салык.

3. Майнингге салык төлөөчү уюмдар жана жеке ишкерлер (мындан ары ушул главада - салык төлөөчүлөр) ушул Кодекске ылайык ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлбөгөн салыктарды төлөөгө милдеттүү.

4. Салык төлөөчү ушул Кодексте белгиленген учурларда салык агенттеринин милдеттеринен бошотулбайт.

5. Иштин башка түрлөрүн жүргүзгөн салык төлөөчүлөр ушул Кодексте белгиленген тартипте иштин ошол түрлөрү боюнча өз-өзүнчө эсеп жүргүзүүгө, отчет берүүгө жана салык төлөөгө милдеттүү. Ошол эле учурда майнинг боюнча жүргүзүлгөн чыгымдар иштин башка түрлөрү боюнча жылдык жыйынды кирешеден чыгарып салууга кирбейт.

6. Салык төлөөчү майнингге ушул салыкты төлөөчү катары учурдагы салыктык катталган жери боюнча салык органына арыз берүүгө милдеттүү.

437-берене. Салык салынуучу объект

Майнингге салык салынуучу объект болуп майнинг саналат.

438-берене. Салыктык база

Эгерде ушул беренеде башкача каралбаса, майнингге салык салуунун базасы болуп КНС жана сатуудан алынуучу салыкты кошуп алганда, майнингде керектелген электр энергиясы үчүн эсептелген суммалар саналат.

Менчик электр энергиясын колдонууда керектелген электр энергиясынын көлөмүнүн майнинг үчүн электр энергиясына белгиленген тарифке көбөйтүлгөн суммасы сумма салык салуу базасы болуп саналат.

439-берене. Салык ставкасы

Салыктын ставкалары 10 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

440-берене. Салыктык мезгил

Майнингге салык үчүн салыктык мезгил болуп бир календардык ай саналат.

441-берене. Салыкты эсептөө тартиби

Салык төлөөчү ушул Кодекстин 43-беренесинде белгиленген тартипке ылайык салыкты өз алдынча эсептейт.

442-берене. Салык отчетун берүү. Салык төлөөнүн тартиби жана мөөнөтү

1. Салык төлөөчү төмөнкүлөрдү берүүгө милдеттүү:

1) отчеттук салыктык мезгилден кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен майнингге салык отчетун;

2) ушул Кодекстин 106-беренесинде белгиленген мөөнөттө бирдиктүү салык декларациясын.

2. Салык төлөөчү отчеттук айдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен, ай сайын салык төлөөгө милдеттүү.

61-глава. Электрондук соода чөйрөсүндөгү ишке салык

443-берене. Жалпы жоболор

1. Ушул главанын жоболору ушул Кодекстин 28-беренесинин 2-бөлүгүнүн 13-пунктунда жана 32-беренесинин 8-пунктунда көрсөтүлгөн уюмдардын жана жеке ишкерлердин (мындан ары - салык төлөөчү) ишине карата колдонулат.

2. Электрондук соода чөйрөсүндөгү ишке салык төлөгөн салык төлөөчүлөр банкта атайын ачылган эсеп, анын ичинде электрондук капчык жана мындай эсепке байланган башка виртуалдык төлөм шаймандары аркылуу ушул ишке таандык бардык операциялар боюнча эсептөөлөрдү жүргүзүүгө милдеттүү.

3. Электрондук соода чөйрөсүндөгү ишке карата салык төмөнкүлөрдүн ордуна электрондук соода чөйрөсүндөгү ишке тийиштүү салыкты төлөөнү карайт:

1) пайдага салык;

2) салык салынуучу берүүлөргө КНС;

3) сатуудан алынуучу салык.

4. Электрондук соода чөйрөсүндөгү салык төлөөчүлөр ушул Кодекске ылайык ушул берененин 3-бөлүгүндө белгиленбеген салыктарды төлөшөт.

5. Электрондук соода чөйрөсүндө ишти жүзөгө ашырган, ушул берененин талаптарына жооп бербеген салык төлөөчүлөр салыктарды жалпы белгиленген тартипте төлөшөт.

444-берене. Салык салуу объекти

Электрондук соода чөйрөсүндөгү ишке карата салык салуу объекти болуп электрондук соода чөйрөсүндө салык төлөөчү тарабынан жүзөгө ашырылуучу ишкердик иш саналат.

445-берене. Салыктык база

Соода платформасынын оператору - электрондук сооданын катышуучусу үчүн электрондук соода чөйрөсүндөгү ишке салыктын салык салуу базасы болуп төмөнкүлөр саналат:

1) электрондук формада кызмат көрсөтүүдөн пайда;

2) товарларды сатуудан түшкөн пайда.

Эгерде сатылуучу товарлар соода платформасынын операторунун менчиги болуп саналбаса ушул берененин 1-пунктунда белгиленген салыктык база сатылган товар үчүн сатып алуучудан алынган пайда менен сатылган товарлар жана кызмат көрсөтүүлөр үчүн менчик ээсине төлөнгөн/менчик ээси алган акча каражаттарынын ортосундагы айырмадан төмөн болбошу керек.

446-берене. Салыктын ставкалары

1. Электрондук соода чөйрөсүндөгү ишке салыктын ставкасы 2 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

2. Иштин бир нече түрүн жүргүзгөн салык төлөөчү иштин ошол түрлөрү үчүн белгиленген ставкалар боюнча салыктарды иштин ар бир түрү боюнча эсептейт жана төлөйт.

447-берене. Салыктык мезгил

Электрондук соода чөйрөсүндөгү ишке салык үчүн салыктык мезгил болуп бир квартал саналат.

448-берене. Салыкты эсептөө тартиби

Салык төлөөчү ушул Кодекстин 43-беренесинде белгиленген тартипке ылайык салыкты өз алдынча эсептейт.

449-берене. Салык отчетун берүү. Салык төлөөнүн тартиби жана мөөнөтү

1. Салык төлөөчү төмөнкүлөрдү берүүгө милдеттүү:

1) отчеттук кварталдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен кварталдык салык отчетун;

2) ушул Кодекстин 106-беренесинде белгиленген мөөнөттө бирдиктүү салык декларациясын.

2. Салык төлөөчү отчеттук кварталдан кийинки айдын 20сынан кечиктирбестен квартал сайын салык төлөөгө милдеттүү.

62-глава. Оюн-зоок ишине салык

(Глава КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

450-берене. Жалпы жоболор

1. Ушул главада каралган салык режими Кыргыз Республикасынын оюн-зоок иши жөнүндө мыйзамдарында коюлган талаптарга ылайык ишти жүзөгө ашыруучу (мындан ары - салык төлөөчү) субъекттердин ишине карата гана колдонулат.

2. Оюн-зоок ишине салык ушул главага ылайык салык салынууга тийиш болгон оюн-зоок ишинин төмөнкүлөрдүн ордуна салык төлөө милдетин карайт:

1) пайдага салыктын;

2) салык салынуучу берүүлөргө КНСтин;

3) сатуудан алынуучу салыктын.

3. Оюн-зоок ишине салык төлөгөн салык төлөөчү ушул Кодекске ылайык ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлбөгөн салыктарды төлөйт.

4. Салык төлөөчү ушул Кодексте белгиленген учурларда салык агенттеринин милдеттеринен бошотулбайт.

5. Иштин башка түрлөрүн жүргүзүп жаткан салык төлөөчү өз-өзүнчө эсепке алууну жүргүзүүгө, ушул Кодексте белгиленген тартипте иштин бул түрлөрү боюнча отчеттуулукту берүүгө жана салыктарды төлөөгө милдеттүү. Мында оюн-зоок ишин жүзөгө -ашырууга байланыштуу жумшалган чыгымдар иштин башка түрлөрү боюнча жыйынды жылдык кирешеден кемитилбейт.

6. Салык төлөөчү салыктык катталган жер боюнча оюн-зоок ишине салык төлөөчү катары салык органына арыз берүүгө милдеттүү.

(КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

451-берене. Салык салынуучу объект

Казинодо, оюн автоматтарында, компьютердик симуляторлордо, интерактивдүү жайларда, электрондук (виртуалдук) казинодо, букмекердик контораларда, сервердин жайгашкан жерине карабастан тотализаторлордо кумар оюндарына жеткиликтүүлүктү уюштуруу, жүргүзүү жана берүү менен байланышкан иш оюн-зоок ишине салык салынуучу объект болуп саналат.

(КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

452-берене. Салык базасы

1. Эгерде ушул беренеде башкача белгиленбесе, оюн-зоок ишине салык салуу базасы болуп 1 оюн жабдуусу саналат.

2. Тотализатор жана букмекердик контора үчүн салык салуу базасы болуп ставкаларды кабыл алуунун 1 пункту (касса) саналат.

3. Сервердин жайгашкан жерине карабастан онлайн-казинодо жана электрондук (виртуалдык) казинодо кумар оюндарына жеткиликтүүлүктү уюштуруу, жүргүзүү жана берүү боюнча салык салынуучу база болуп салык төлөөчүнүн алган пайдасынын жана катышуучуга төлөнгөн утуштун ортосундагы айырма саналат.

(КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

453-берене. Салыктын ставкалары

Салык төлөөчү оюн-зоок ишине салыкты төмөнкүдөй өлчөмдөрдө төлөйт:

1) казинонун 1 оюн столу (1 флот) үчүн:

- 2022-жылы - 750000 сом;

- 2023-жылы - 1000000 сом;

- 2024-жылдан тартып - 1250000 сом;

2) оюн автоматтар жана компьютердик симуляторлор залынын 1 оюн столу үчүн:

- 2022-жылы - 50000 сом;

- 2023-жылы - 75000 сом;

- 2024-жылдан тартып - 100000 сом;

3) букмекердик конторанын жана тотализатордун ставкаларды кабыл алуунун 1-пункту (касса) үчүн:

- 2022-жылы - 200000 сом;

- 2023-жылы - 350000 сом;

- 2024-жылдан тартып - 500000 сом.

4) онлайн-казино жана электрондук (виртуалдык) казино үчүн салыктын ставкасы 8 пайыз өлчөмүндө белгиленет.

(КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

454-берене. Салык мезгили

Оюн-зоок ишине салык үчүн салык мезгили болуп бир календардык ай саналат.

(КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

455-берене. Салыкты эсептөө тартиби

Оюн-зоок ишине салыкты эсептөө ушул Кодекстин 43-беренесинин 1-бөлүгүндө белгиленген тартипке ылайык жүргүзүлөт.

(КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

456-берене. Салык отчеттуулугун берүү. Салыкты төлөө тартиби жана мөөнөтү

1. Салык төлөөчү төмөнкүлөрдү берүүгө милдеттүү:

1) салык отчетун - салыкты төлөө күнү же мөөнөтүнө чейин;

2) бирдиктүү салык декларациясын - ушул Кодекстин 106-беренесинде белгиленген мөөнөттө.

2. Салык төлөөчү отчеттук ай башталганга чейин ай сайын төлөөгө милдеттүү.

(КР 2022-жылдын 30-июнундагы № 51 Мыйзамынын редакциясына ылайык)

 

Кыргыз Республикасынын          Президенти

С.Н. Жапаров

 

2021-жылдын 22-декабрында

Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңеши тарабынан кабыл алынган